장음표시 사용
361쪽
I o A N .iMvRMEL. expertes id genus habitus non nouerint.Quare malim eos reponere inter Qualitates praeter haec quatuor genera apparentes: alit altam tradere habitus sinitionem atque uulgo datur. Nec mirandum uideatur quod dixerim Qualitates praeter haec quatuor genera apparentes. Nam, Seuerino Boetio interprete, Aris p telis in praedicament prum libro haec uerba lunt. Et fortasse alij quoque apparebunt saxi rutatis modi, ted qui maxime dicuntur,re tot sunt.
Quarta regula TitulMs xxxviii.
No Mi H A maristratuum & dignitatum sunt in hoc primo genere Qualitatis, ut pontifex ,episcopus, sacerdos, rex, consul, praetor, censor, aedilis, Oe id genus reliqua. Pauper item diues, fortunatus, infortunatus, beatus, felix,mi- . nobilis, ignobilis, honoratus , gloriosus,& huiusmodi nomina sunt huius speciei. De iis,qua sintsecunda Epeciei Qualitatis, Regula prima.
OMNrs naturalis potentia uel impotentia est in secundo genere qualitatis. Naturalis potentia est Patalitas ad bene operandum innata, ut salubritas,durities. Naturalis impotentia est malitas ad male debiliter ne operandum, aut ad patiendum innata, ut in salubritas, mollicies . Trapex untius autem in dialecticis, Naturalis sin quit potentia, uel impotentia, dicitur uis quaedam insita, uel imbecillitas, qua facilius quicquam aut aegrius uel pati, uel agere natum rapotest ut durum, molle, ualetudinarius, robustus,& quelaui ut modi sunt natura insita, non aduentitia. Haec ille Vires igitur naturales planetarum, siderum, elementorti,animn aliti,plantarum, lapidum, & caeteroru sunt huius generis. Revula secunda. Titula xxx.
O M N E simpliciter speciei proprium est in hoc secundo genere Qualitatis, ut risibile, flebile, disciplinae suscepti ru, ninnibale, latrabile, mugibile,gannibile,& eiusmodi alia.
OMNrs animae potentia est huius seeundi generis. Anmaae potentia uis est eius, qua alicuius operis est effectiva, Extra quinque sunt genera, ut haec subiecta indicabunt
362쪽
Alendit Augendi Vegetabilis ' Minuedim LGenera di
Tactusi Sensus colis Imaginatio Interior ' Existimatio
Potentia e Appetitiua v olendi l progrediendi
Nandi I. e Serpendi i Volendi ci Simplex apprehen en L.
Intellectivae Ratiocinandit Contemplandii Consultandi
Non ignorandum est ab Avicenna, Alberto Magno, &plerisque aliis poni quinque sensus interiores, sensum communem, uim imaginatiuatis,existimatiuam, phantasiam, &memoriam. Ab Auerrhoi uero, Thoma Aquinate,& Maesellio Ficino in libro de Voluptate quatuor duntaxat, uim existimatiuam a phantasia non separantibus. Nicephori hominis alioqui praestantis doctrinae opi nio neutiquam mihi probatur , uisum & caeteros sen
363쪽
. 1 o AN. M vRM E L. sus ponentis in ea qualitatis specie , quae dicitur Habitus di affectio. De bidua simi tertia speciei qualitatu,Regula prima est. xxmi. OMNis passio & passibilis qualitas,est in tertio gerere Qualitatis. Passio(ut hic accipitur est qualitas transiens,quq sensui passionem inseri,aut quae a passione infertur, ut
rebor ex uerecundia,excandescentia ex ira, pallor ex timore, ira ex contristatione. Passibilis qualitas dicitur qualitas hermanens,quae sensui passionem infert, aut quae infertura passionibus, ut dulcedo,amarities,albor nigror.PAssio modo est actionis affectus, praedicamentum
quide ab aliis distinctum, ut calefieri,infrigidari: modo est qualitas transiens ues animae,uel corpori ex pasitione innata' res qu*dam media inter passionem & qualitatem,qualitas inquam inchoata & impersecta, quaeq; no potis est labiectum denominare, ut ira ex contemptione,erubesecentia ex uerecundia .
o MN is qualitas sensibilis in hoc tertio genere collocatur,ut color, album, nigrum,flauum,lividum, puniceu, purpureum,uiride, caeruleum, sonus,uox,murmur, crepitus, susurrus, strepitus, fragor, sibilus,echo,odor, sapor,dulce,amarum,pingue, salsum,acre,austerum,acutum, acidu,
calidum,frigidum,tepidum,humidum,siccum, laene, abdirum,graue, leve. Tertia regula. Tit Q.xxxiiii.
P a s to Nis animaliquae & affectiones,& perturbationes dicuntur, a quibusdam in hac tertia specie collocatur. Iacobus autem faber Stapulensis homo doctissimus. & de optimis studiis scribendo meritus optime, ponit eas in praedicamento passionis: nos supra medias esse diximus inter Passionem & Qualitatem. Stapulensis Aristotelis uerba pensitat illas passiones aientis , Qualitates uero minim , pensitat& originem earundem,&(ut ita loquar)fluxitate. Illi autem rem putant passioni superadditam, etsi no Qualitatem perfectam,at semen & elementum Qualitatis, un- d.
364쪽
DE PRAEDICAMENTI sdeq; si accesserit permanentia , facile passibilis Qualitas
coalescat. Passiones animae duodecim Egidius Romanus,& alii neoterici ponunt,amorem,desiderium odium, abominationem,delestitionem,dolorem seu tristitiam, spem, desperationem,audaciam,timorem,iram, segnitiem. His adduntur a ciuibusdam Eelus,gratia,nemesis,misericordia,inuidia, erubescentia. Nonnulli species quoque rerum tum
sensibilium, tum intelligibilinna & passiones appellant,
in hoc tertio genere qualitatis reponunt.
De iis qua sunt quarta Ore i Qualitatis,
o M N i s figura,& circa unumquodque constans fomma,est in quarto genere Qualitatis. seuerinus Boetius figuram & formam hoc modo separat,Figura,inquit, est triangulum uel quadratum: forma aute ipsius trianguli uel qua arati quaedam Qualitas: unde etia formosos homines dicimus. Figura enim quaedam uel pulchrior, uel mediocris, uel alio quodam modo constituta qualitas forma nominatur.Figura(ut Geometrae definiunt)est quae sub aliquo uel aliquibus terminis continetur. Sub aIi quo quidem,ut circulus: sub aliquibus uero, ut triangulum u*l quadratum. Nicephorus inter figuram & formam hoc diserimen tradit, Figura dicitur talis expressio i& linearia effctio. Forma extrinsecus prominens coloris qualitas,idea, & insormatio,& interpolata coloratio , & simpliciter talis quaeda iniectavi sui, superficiei forma. Sunt qui figuram in rebus inanimatis accipiant,formam autem in rebus animatis. Alii porro figuram quidem fastigiose cedentem:formam uerb supe nam superficiem uocant.Hactenus Nicephorus.
Secunda regula. Titulus xxxvi.
OMNis qualitas circa quantitatem consistens, & in
hoc quarto genere,ut paritas & imparitas circa numeruma rectitudo & curuitas circa lineam:concautium,convexum,& planum circa superficiem et teres,rotundum, orbiculare, turbinatum, pyramidale quadratum,trigonum,tetragonu, pentagonum,circa cotaus.
365쪽
OMNis dictio significans pati, est huius praedicamenti, ut ad intellinendum agi, electari,contri stari,irmuseri t re, uidere,audire, Odorari,olfacere, gustare, tangere, dementari, doceri,uri, secari, calefieri, frigefieri, humectari ficcari, discere, sperare,n eluere,& id genus reliqua. Scire uero est in praedicamento Qualitatis.
Commune Proprium iExtra aquam Vbi commune Vbi commune
Sub tecto In loco sacro in ciuitate sub tecto
sub tecto in loco profano In aedificio
B eliriptio Vbi,ex Tra equntio. Titulus Vai, est quae a loci circunscriptione procedit, corporis locatio. Non est enim idem Locus & Vbi : nam Locus est in eo quod capitiVbi uero in eo quod circunscribitur. Delum sum in praedicamnio ubi, Regula.
OMNO dyctio significans in loco,est in praedicamento v bi, ut in igni, in aere,in aqua, in terra, in urbe,in agro, in eremo in uilla,in templo,in theatro, Romae, Athenis, in ' . Z Academia
366쪽
ID AN. M vRMEL. Academini Lyceo, domi, militiae, humi, ruri, hic, istic, illic.
series praedicamenti Quando. Titulus XL 1 Ii i.
Quando Non praesens Quando non praesens Futurum
futurum Mox Istud mox, Illud mox. Descriptio Quando,ex Traperunt o. Titulus XLv. t AND o est,quae relinquitur ex tempore rerum effectio. Id diuiditur in praeteritum, instans,& futurum,qua-uis nihil horum sit: nam cum haec tria tempora sint, qua-do tempus non est,sed affectio rei,quae fuisse, uel esse, uel sutura dicitur. De iis,qua sunt inpraedicamento Quando. Regula. Tirix Lur OMNis dictio significans in tempore,est in categoria Quando,ut hodie,heri,nudiustertius,superiori mense, superiori anno, mane, meridie, uespeti, cras, perendie, olim, quonda,Olympiade centesima,anno ab urbis origine quingentesimo,anno a Virginis partu supra millesimu & qui gentesimum decimotertio,& id genus caetera.
Series pradicamenti Situs Titulus XL vir. l
. Situs Ex appetitae Situs ex appetitu Sensitivo Situs ex uoluntate alieni corporis Situs sui corporis uoluntariusE natura Intellecti udi sui corporis In pedes
Iste status, Non erecti iapedes Ille status Descripti
367쪽
Descriptio Situs, ex Trapeeuntis . Titulus x L v III.
S i et v s est partium quaedam positio ac ordinatio,quastantia,sedentia,aspera,laeuia,& huiusmodi dicuntur. De ns,ime unt iupraedicamenti Situs,Regula. Titulus X L i x . OMN i s dictio significans positionem quandam partium ac ordinationem,est in praedicamelo Situs, ut status, sessio,accubitus,tacere,raritas,spissitudo,asperitas,laeuor, acclivitas,decliuitas,inclinatio,inflexio, supinitas,& id genus reliqua, series praedicamenti Habitus.
Habitus Domesticus Militaris. Habitus domesticus Vnius partium . Plurium partium corporis 3 corpori Habitus domesticus plurium corporis partium m i Mediate ' Immediaib
Indusiatura Haec indusiatura, Ista indusiatura, Illa indusiatura.
Descriptio Habitus. Titulus LI. H A 3 r T v s est res media inter corpora,& quae eis adiacens,secundum quam Laec quidem haberi, illa uero habere dicuntur,ut armatura,tunicatio. De iis,quaesunt in praedicamento Habitus, Regula. Titulus L I I. O M N i s dictio habitum significans,est huius categoriae,siue is sit domesticus,siue militaris,sive ad uelamen,u-ue ad cultum corporis pertineat, ut armatum esse, loricatum,pharetratum,galeatum, scutatum, palliatum, togatu, pileatum, calceatum,anulatum, torquatum, coronatum,&huiusmodi alia.
368쪽
De dictionibus aliquot,quae uel ad diuersa prae. dicamenta, uel ad unius eiusdemq; seiuncta species referuntur. . i
Caput huiui introductionis tertium. ιod ma eadem species secundum aliud atque aliud diuersis i
. TAMET gr. uerissime dictum sita philosopho in praedicantentorum libro: Diuersorum generum & non sub alternatim positorum diuersae sunt species, id est secundum speiciem differentiae: aihilo tamen minus una eademq; species pro diuersis rationibus upponi diuersis generibus potest, quod ne cui parum eruditorum mirabile uideatur, ipsius Aristotelis ex eo de libro uerba subiiciam. At uero inquitae non decet conturbari , ne qam nos dicat de qualitate profositioneni caetentes ulta de relatuis interposuisse. Habitus enim' dispositiones eorum, quae ad aliquid sunt, esse dicebamias . Pen erunt in omnibus talibus genera Ad aliquid dicuntur,nihil autem eorum, quae singula sunt. Et non
multb post subdit, Amplius si conting3t hoc ipsum S Quale, M Relatiuusia esse, nihil est in conueniens in utriusque hoc generibus enumerare. Quae uerba Boetius enarrans: Nam cum sit uerum (inqust una eandemq; rem duobus diuersis generibus non posse esse suppo si tam , illud tremen conuenit, secundum aliud atque aliud, unam eandemq; spe Hem duobiis generibus posse subnecti . . i.
- . De M tu,dispositione cientiasseus et positione. Titulus II. is t CN et Mistoteli & Boetio placet, habitus quae & habitudo dicitur ) dispositio,scientia,&sensus modo in rela tione,modo in Attalitate numerantur. In relationequide inam & habitus habilis rei habitus dicituri & res habilis,ha bitii habilis Dispositio, dispostae rei dispositior disposita, rat,dispositione disposita. Scientia, scibilis rei scientia:scire hilis rex, scientia scibilis. Seirsus, sensibilis rei sensus et singbilis res, sensu sensibilis: in Qualitate uero,quod ab eis subiecta
369쪽
D E PRAEDICAMEN Trs 18ylectit qualia denominantur. Sic & positio nutie ad aliquid est, in eo quod politae rei positio est:& posita res est,positione polita: nunc praedicamentum ab alijs distinctμ, quod& Situs dicitur, in eo quod ab illa sedetia, stantia,rara, spitas , aspera,laeuia, & elusinodi denominantur. Recentiores Dialectici duplicia relativa conlii tuentes, haec quide, quae appellant secundum dici,illa uero secundum este, nihil ex aliis praedicamentis inter relativa secundum esse numerat: at non parum multa inter secundum dici relativa. Hoc insuper addunt priorem Ad aliquid definitionem a Platone profectana, utrisque relativis couenire, quam Aristoteles, polletiore solis secundum esse relativis conuenienti , iure
Ds niro,spisso aspero. Titulus m. R A Ru M, spissum,laeue,& asperum si Alberto Magno credimus trifariam accipiuntur. Primum quidem, ut positiones quasdam partium significetu. Nam rarum ideo uocatur, quia partes eius ita dii ant a se,ut inter eas alieni generis corpus possit admitti, ut spogia, pumex. Spissum, quoniam ita sibi partes uicinae sunt, atque ad se inuice strictae, ut inter eas nullum corpus possit incidere, ut serrum,adamas. Laeue,quod eius partes aequali iacet superficie, ita ut nulla earum emineat, ut lamina argentea . Asperum, cuius partes inaequaliter sitae sunt,ita ut aliae emineant, aliae uero lint depreula, ut tyrocnestis. Et hoc modo sunt in categoria situs. Dem de autem, ut tactui inferunt passionem,&sic in tertio Qualitatis genere collocantur. Postremum uero, ut figurae sunt,& i quarta specie Qualitatis reponcitur.
De calido,tamso,et lumine . Titulus mi.
CALrovM, humidum,&lumen,primum quide spectantur, ut igni calidum natura inest, aquae humidum, lumen corpori luminoso, suntq: in secundo genere Qualitatis. Deinde autem, ut Substantiarum susceptibiliu assediones sunt,& in primo Qualitatis genere collocatur. Postremum uero, at sensum passione asti ciunt, lumen quidem uisum, illa uero tactum, & sunt tertia generis eiusdem praedicamenti.
praeter alia qua fistui eat hae mae diu quo-
370쪽
De Doctore, Impreatore,uiro, Comise. Titulus v.
Doceton si ad discipulti refertur, est in categoria Re l. Ia liuorum, nam doctor discipuli doctor est,& discipulus est doctoris discipulus. Si eu significat, qui docendi quopia habitu praeditus est,tametsi iam nemo sit ei discipulus , est in prima specie Qualitatis. Ita Imperatoricum ad exercitum mutuo refertur nonae est Ad aliquid: cum eum significat , iqui habitum & autoritate habet imperandi, in primo Qualitatis genere numerantur. Porro,iar si maritum significat, Relati uti nome est, si sexum, in secunda specie Quolitatis: si aetate in ,in prima eiusdem collocatur. Comes uero si e cis comes dicitur, relatiuum est indignius correlativo sin- autem comitis comes, ut in illo mimographi. Comes facundus in uia prouehiculo est, relatiuum est aequali consistens