장음표시 사용
351쪽
T O AN . uvRMEL. tione comprehendas. Tenendae igitur tibi sunt nouem reis culae, quas his triuialibus uersiculis comprehendi; Complexum,consignificans, fictum,polysemum, Vox logicae, Deus,excedens,priuatio,parsq;. Hate studios e categorijs non accipiuntur.
De reiectis a prediramentorum ordine uo cibus reguli nouem PD . Titulus IIII.
P RiMA regularum haec est,Nulla uox complexa,nisi simplicis loco accipiatur,in praedicamento ponitur,proinde si quis te rogarit,in qua categoria collocatur iustus h mo in nulla,respondeto. Signati aut additum est,nisi simplicis loco accipiatur,quod ola uerborum inopiam saepenumero pluribus pro uno cogimur uti: ita ut tametsi uoces sunt pluresuentellectus tamen sit simplex,& res, quae significatur, una. Exempli gratia,corpus animatum, licet uox se complexa,genus tamen est unum,sic & quantitas cotinua.& quantitas discreta.
Nuto syncategoremati locus est in categoriata sy eategorem dicitur, uox consignificatiua,id est, ea quae nec uniuersalem rem,nec particularem significat, sed consignificat,id est,cum alia dictione orationum ad significandum ingreditur,ut omnis, nullus,aliquis,quidam,hic, ille, utina, quidem,apud,heu. Sciedum hoc Ioco est, ex octo partibus orationis(quas Grammatici constitiiunt duabus duntaxat nomini quidem & uerbo locum patere praedicamenti: participium autem sub uerbo suo comprehendi,adverbis uero sub nomine. Nam ut literati docent,& nomen in aduerbium,& rursus adverbium in nomen aliquando tranfit.Loci adverbia ad praedicamentum Vbi,pertinent.Temporis,
ad Quido,Quali tatis uero,& qualitatis adverbia, ad Qualitatem Quantitatemq; reducuntur.
OMNrs uox t ei commentitiae & fabulosae quam n tura non fert significativa, est a praedicamentis aliena: uti
352쪽
N v 5 1 A uox polysena in categoriam recipitur,nisi ambiguitate deposita, unum significet: m in leo: Graeced citur multa significans et ut canis, terrestrem significat, . . rinum,& coelestemr unde lepidum extat Ausonii de lepore capto epigrammae Trinarcis quondam currentem in littoris ora Ante canes leporem caeruleus rapuit: At lepus: in me omnis terrae pelagiq; rapina est , Forsitan & coeli, si canis astra tenet. Quinta regula. Titulus VIII. VOCE s logicae,quas aliarum gratia dialectici usurpat, sunt a praedicamentis alienae. Voces logicas, id est rationales,appello eas, quas iuniores terminos secudae intelionis vocanticuiusmodi sunt,Nomemuerbum, oratio, propositio, subiectum, praedicatum , genus, species , & id gemnus alia. Sexta regula. Titulus t x.
N v x x x dictioni infinitum sirnificati locus est in praedicamento. Infinitum quidem actu intelligo,non potentia . Proinde Deus,numen, aeternum, increatum, creato di id genus reliqua nullius sunt categoriae. Septima regula. Titulus x . OMNrs uox omnia rerum ambiens genera loco categoriae uacat, Sunt aut quatuor(quae uulgo transcendentia dicuntur teste Ioanne Pico,ens,unum, uerum, & bonum et si ita accipiantur, ut eorum negationes sint,nihil,diuisum, falsum,& malum . Addita sunt illis alia duo, iquid,& res, ab recentioribus Avicennam secutis . Octaua regula. Titulus XI. N v LLA uox priuationem significans,locum habet in
praedicamento,ut caecitas, surditas,tenebrae . Nona regula. Titulus X tr.
2 vLLA uox partis principiive materialis seu constitutivi significatiua,in praedicamenti serie reponitur. Proinde forma, materia, corpus,anima,caput,pectus, uenter,manus,pes,& id genus reliqua sunt a praedicamentis reiecta. Y x visariam
353쪽
I o AN. MUR MEL IBisar im aliquid locum hab ere in predicamento. Tit. X ira. Ist 3ARrAM aliquid in praedicamento locum habet: nam aut per se in recta serie collocatur, ut genera,species, Mindiuiduae aut per aliud praedicamento attinet,idq; trifariam. Primum enim disteretiae omnes specificae eius sunti raedicamenti cuius genera,quorum illae sant diuisuae, non secundae qualitatis speciei,' ut ex Neotericis quadam loquaculi sophistae salso autumant. Deinde aut partes & principia ei praedicamero attinent,cuius ea sunt, quae ex illis costituuntur : ut caput,pes manus,ad Substantiam refertitur: unitas,& punetum ad Quantitatem. Postremo uero motus species ad suum quaeq; terminii reducuntur: ut generatio ge corruptio ad Subitantiam, crementum & diminutio ad Quantitate, alteratio ad Qualitatem,loci mutatio ad ubi. Trapeχuntius motu quidem speciem quantitatis facit:generare uero, corrupere,augere,diminuere,alterare,& loco mouere, Actioni subiicit. Sunt qui motum ob ambiguitatea praedicamentorum serie remouent, cum de suis (quae uidentur species non uni uoce,veru aequi uoce praedicetur.
- De Ac Ombus,clitibus in orditu categorico locus iat.
. Caput Isagoges huius secundum.
series Categoria Sub antrae. Detulus r. . . iSubstantia ,
.m Corpus mistum Animatum Inanimatum. Corpus animatum
Socrates Plato Xenophon D e iis,eriis sunt praedicamenti Sub'intia, . Regula prima. Titulus II. O M N E nomen significans substantiam incorpoream,
354쪽
DE PRAEDICAMEN. . 1 sest primi praedicameli,ut spiritus,angelus,demon,manes . nomine nuc intelligo animi a corpore se parata. Properi . Sunt aliquid manes,lethum non omnia finit. Angelus aut bifariam accipitur, nuc pro spiritu,estq; huius categoriae: nuc ut est officii nome, non substantiae(na stet M Graece,iterpretatur nutius Latine Sc est primi generis qualitatis,tametsi quida in praedicamentu aliquid coiiciat.
M v N D v s , coelum,orbes coelestes,planetae, stellat, de elementa sunt huius praedicamenti. Coeli iunt decem et Coelum empyreti, coelum crystallinum, firmamentu,& septem planetarum orbes .Planetae septe sunt, Saturnus, Iupiter , Mars, Sol, Venus, Mercurius, Luna, quos hoc uersu coplexi su mus: Luna, Hermes, Cypris,sol, Mar:, Iouis, & paxerhuius. Rerum naturalium elementa sunt quatuor, ignis, aer,aqua:& terra,de quibus hic noster est uersiculus: Aer, ignis,aqua,& tellus sunt semina rerum.
O Nis animalis Secies est praedicamenti Sub statiae. Specierit animalis, hae sunt specialissimae, ut homo, equus, leo: ille uero subalternae,ut pecus,bestia, belua, sera, quadrupes,piscis,auis, serpens, uermis. Pecudis species simi,
bos, equus,asinus,multis,camelus, ouis,capra, porcus, cerisuus,elephas,& id genus reliqua. Ferae species sunt, leo, ursus,pardus,tygris, lupus, vulpes, & id genus caetera. fisci
subiiciuntur balaena,cancer,conger,mullus, salmo, carpio,c'ncha,ostreum.gobio, rhombus,& caeterae species innu- erae . Auis species sunt, aquila,philomela,bubo,noctua , ciconia, passer,coruus, monedula, psittacus perdix,turdus, uultur,& caetera . Serpentis,dracho,basiliscus,vipera,cerastes,seps,natrix . Vermix,apex,araneus,bombi X, blatta,
cillex,crabro, Gr llus, limax, pulex,papilio, hirudo, unea ,
teredo,& ei ulmodi alia. Remula clararia. Titulus v. io MNE nomen arboris est in categoria substantit, ut pomus, malus, pirus,abies,laurus, salix,berula,uitis, robur, taxus, castanea, agus, cupressus.
355쪽
Regula quinta. Titulus v r. OMNE nomen herbae huius est praedicamenti, ut amaracus,abrotanu,mandragora, malua,nyssopus,lactuca,sceniculum,elleborus, ruta, pulegium, saluia,lappa, tribulus, anethum, urtica, trifolium . Regula sexta. Titiam Tri.
OMNE fruticis nomen est huius categoriae. Dicitur autem frutex qui ad iustam arboris magnitudinem non assurgitin statura similis est herbis multis, sed non demoritur, neque arescit,ut herba, uerum perennis est. Huius species sunt,nardus,myrrha, casia genista, papyrus, arundo. Sciendum est nonnullas res easdem ab his inter arbusculas, ab illis inter frutices numerari, ut iuniperum,balsamum,myrrham,& id genus alia . De nonnullis etia, sint ne magis nerbae an frutices,dubitatur. Nec hoc ignorandum est, a Nicephoro corpus animatu sensibile diuidi in animal & Eoophytum. Dicitur autem e voebetor quod nec animaliu, nec plantarui,sed tertia ex utrisq; naturam habet,ut urtica marina, & spongiar de quibus uide Plinium libro.'. capite quadragesimoquinto. Regula septima. Titussus v II r.e o MNr A florum,fructuum,&aromatum nomina,si capiantur, ut res totas,& per se integras significent, sunt in ordine huius praedicamenti,ut rosa,lilium, narcissus,uiola,
ligustrum,caltha, pomum,malum,pyrum,prunti,cerasim, morum,bacca oliva, cornum, ficus,glans, mespitum. nux, iuglans,castanea,auellana,aroma,lsaccarum, cinnamomu,
ringiber,piper,gariophylon,& id genus reliqua.
FRvMENTOR vM & leguminum nomina sunt huius categori se ut triticum, siligo,sar,hordeum,panicum, mihu, auena, ba ,pasum,lem,eruum, lupinus,uici
L A P t D v M & gemmarum uocabula sunt huius praedicamenti,ut adamas,marmor,magnes,crystallus, succinum, aragdus,iaspis, coralium,achates,carbunculus, Chrysolithus, iapphirus,silex,tophus,pumex.
356쪽
Regula decima. Titulus XI. OMNi A metallorum & fossilium nomina sunt in praedicamento Substantiae, ut aurum,argentum, electrum,aes, orichalcum, stanninplumbum,serru,alumen,sulphur,nitrii, sal,cadmia, se uernix,minium.chrysocolla,& reliqua.
o Mura impressionum nomina,sive ea sint ignitae, siue aereae, siue aqueae, siue terreae, siue radiorum apparitione fiant,huius sint praedicamenti. Impressio a philosophis res naturales indagantibus , dicitur corpus milium, imperiemesum. Impressiones ignitae sunt,stipulae ardentes,aeges,dali,sidus uolans,candelae, trabes,columne,teretes, lanceae, elipei,globi,faces,ignitae,pyramides,draco uolans, & limiles. Adduntur his cometes,& galaxias. Impressitones aquae
sunt uapor,pluuie, ros,pruina, nix, grando,tantes, flumina,mare. Aereae,uenit,terraemotus,sulmina, ecnephin,
phon. Quae radiorum apparitione fiunt, sunt halon, iris, virgae,paretii. De terreis impressionibus in proxima regula dictum est,ubi pe metallis & fossilibus. Retula duodecima.
O M u 3 nomen substantiam rei inanimatae significans, est in categoria Substantiae.Haec regula cotinet in se quasdam supra positas,& eam breuitatis gratia damus ob multa,de quibus nondum meminimus. Dicimus itaq; monte, collem,urbem,oppidum,demum, templum, turrem,tunicam,togam, gladium, cultrum, panem, uinum,lac,mel, cer-uisiam;carnem,s,dolium,patera hastam,scrinium, & id genus reliqua huius esse praedicamenti: nec assentimur iis, qui simpliciter aiunt eiul modi res ob figura ab artifice inductam esse de quarto genere Qualitatis, cum substantia longe praeponderet accidenti. Quisquis recte sentit, gladium Subitantiam quidem esse, figuram uero eius Qualitatem non dissitetur . Quidam colendunt nullius esse praedicamenti nomin, rerum artificio productarum,quod substantiam simul & Qualitatem complectantur. Y a series e vernis
Latinam translatg. Vulgo enim res ipsa urenix dicitur.
ciei Dummo qua Grecissandaracha dicitum ut
forma sui habet.ut fit id quod est.
357쪽
IOAN. MURM E L. series eat egoria Quantitatis. Titiam. xiiii. Quantitas Continua Discreta Quantitas continua Intrinsecus extrinsecus mensurativa mensurativa Quantitas contin ua intrinsecus mensurativa
Lineas Haec linea, Ista linea. Illa linea. De 8s,quasunt praedicamenti Quiriti itis, Reguli prima. tum m. O M N A nomen magnitudinis est in praedicamento Quantitatis, ut linea,superficies,corpus, longitudo, latitudo,altitudo profunditas,crassities,bi cubitum, tricubitum, pedale,bipedale,tripedale,sesquipedale,& id genus c tera. Regulas secui in titulus xvi. OMNE nomen mensurae ad hoc predicamentum pertinet, ut uncia,digitus,palmus,pes,ulna,cubitum, passus, stadium,diaulus,milium,dolichus, modius,sextarius,congius, hemina, chae nix,urna, cotyla,cyatus,as & partes eius, si capiantur ita, ut meram quantitatem significent. Ponderum nomina meo iudicio sunt a praedicamentis aliena, quod cuquantitate qualitate signiscant, ut libra,selibra,bilibris,trilibris,pondo,talentum. Sed haec doctioribus relinquo exactius disi uranda. Illud quoque, sit ne linea species infima, an subasterna,qnod & de tempore potest dubitari.
Regula tertia. iit.xvii. OMNE nomen numerale est huius cathegoriae, ut duo, tria,quatuor,quinque,decem,centum,mille,binarius, te narius, centenarius. Primus autem, secundus,tertius, ct id
genus alia,pertinent ad praedicamentum Ad aliquid. Vnitas autem non est numerus,sed eius principium.
OMNrs modi iis, quo dictionem dum proferimus, mensuramurum,est huius praedicameti: nam quantitas,id est, quo syllabe longae breue sue mensurantur, ex quo prouenit oratio,species est discretae quantitatis.
358쪽
L O c v s & tempus sunt categoriae quantitatis,tametsi quidam loco in praedicamento Ad aliquid reponanto diuus Aurelius Augustinus in confessionem opere fateatur si,quid sit tempurum, ignorare. Aeuum quoque hius praedicameriti esse censendum est,aeternitatem uero nullius. Partes temporis sunt, hora, die si septimana, mentis, annus, olynipias,lustrum, seculum,' id genus reliqua.Series praedicamenti Adstitia. titurix.Aequaliter coin I naequaliter com- Parabile parabile Ad aliquid inaequa liter comparabile Dignius corre- Indignius correlativo latiuo
Relativum correlativo dignius Respiciens Non respiciens 'flium filium
Pater Hic pater, D e pater, Ille pater. . De iis uae sunt paedicamilii Ad 'liquis, Regilla prima. titu. xM. OMNE categorema principali significatu rem significans non absolutam, sed alterius respectivam, est praedica- meti ad aliquid, ut paterfilius, ait iis, nepos: maritus, uxor: socer,gener,magis er, discipulus, patronus , cliens et domi- minus, seruu ,res,parasitus: patronus, libertus.(Est autem patronus nomen ambiguum, & modo ad clietem resertur, modo ad libertum dux,comes:duplurn, dimidium:magnu, paruuna, multum,paucum, maius, minus, prius, posterius: amicus, inimicus sospes,ciuis, socius, sodalis,hostis,similis, dissimilis, aequalis, inaequalis, & alia sexcenta.
N o M N A cognitionionis & affinitatis sunt huius catagori ut pares, proles,pater, filius,auus,nepos, frater, soror,subrinus, cosobrinus,coniunx ompater,atanis, leuir, socer,gener, uitricus,priuignus, Patronus cuiusmodi
359쪽
Io AN. M v R M E L . Tertia regula. ULO A vE nomina cum praepositione composita huius lunt praedicamenti, ut commilito, collega, consacerdos (qui Graece symystes dicitur concanonicus, couictor, contubernalis,condiscipulus,coauditoricompotor,comperitorico illacteus,collactaneus,conseruus, cognominis, consanguineus,coepulo, cohabitator, confabulatoricongerro, coniunx, concolor, consenns,& eiusmodi reliqua.series predicamen. Qualitatis. titulus xxiiii. Formae attinena Comparata
Affectio. Materiae attinens Natura insita Facile dimobilis
Difficulter dim (bilii Corporalia
Moralia spiritualis Intellectualis Habitus spiari,alis Habitus in- Theoricus tellectualis Practicus Habitus in-
Conclusionis Contemplativa Seientia Scientia eo Principiorum
Adminiculativa Disputatoria Iogice Dialactice Non disputatoria Haec Dialectice,Platonis dialectice, Chrysippi dialectice,
360쪽
DE PRAE DICAM E N. X De iis,qua sunt prima speciei Qualitatis. Regula prima.
O Muis dispositio & habitus corporalis est in primo Qualitatis genere, ut calor,frigiditas, nitas,simitas,caecitas, candor nigredo,fuscum, robur, aegritudo,morbus, &eius species,ut febris, paralysis,ple uritis, podagra, Dilpoli D tisi, sitio, quae & affectio dicitur, & latius accipitur & p rq siuS- ν ὴt qu., Primo modo est qualitas ad bene maleve operandii acquies modi, die.- sita. Secundo est qualitas ad bene maleve operandii acqui iurisita,perfacile a subiecto dimobilis. Habitus est ad operan- Hisbitu, dum comparata qualitas difficulter a subiecto dimobilis.
Regula secunda. Titulus. XXVI.
OMMis' habitus intellectualis est in primo genere Qualitatis. Habitus intellectuales sunt quinq;,quibus sem Habitu, per assentimur uero: Sapietia, Intellectus, Scientia,Pruden intellectua-tia,Sc Ars. Duo,quibus modo uero assetimur,modo salso: les quot essunt aurem opinio & suspicio.Sapientia est habitus cogni sunt. iuus Dei & diuinorum. Intellectus est habitus primorum sapi ntia. principiorum cognitiuus. Scientia est habitus conclusionis intellectui per demonstrationem acquisitus. Prudentia est recta ratio scientia. rerum a nobis agedarum. Ars est recta ratio rerum a nobis Prudentia .e iciendarum. Opinio est assensus rei ualidior. Suspicio est ,ri. assensus rei minus ualidns. Scientiarum igitur & artium no opinio. mina in hoc genere collocantur, Grammatica, Dialectita , sussilio. Rhetorica, Arithmetica, Musica, Geometria, Astronomia, Physice, Ethice, Metaphysice,Poetice,agricultura militia, lanificium,& id genus alia.
Tertia regula. Titulas. xxvir.
o MN Es habitus morales,id est, uirtutes & uitia sunt in hoc primo genere Qualitatis,ut iustitia, iniustitia,fortitudo, audacia, timiditas, liberalitas, auaritia, prodigalitas . A Theologis nostris ponuntur etiam in hac specie habitus spirituales insufi,ut fides, spes. charitas,& id genus uirtutes supernaturales:item habitus concreti,ut species intellectuales,& rationes angelorum mentibus concreatae,sed huiusmodi habitus non capit definitio a ueteribus Peripateticis data, nec mirum, cuni illi uerae religionis ac sapientia