장음표시 사용
341쪽
IOAN. M vRMEL. series eaι egoria Quantitatis. Titulus. Quantitas Continua Quantitas continua Intrinsecus mensurativa
Discreta. extrinsecus mensurativa Quantitas contin ua intrinsecus mensurativa
Lineas Ista linea. Illa linea. De sunt radieramenti Quintitatis, Regula prima. titu. m. O M N E nomen magnitudinis est in praedicamento Quantitatis, ut linea, superficies,corpus, longitudo, latitudo,altitudo profunditas, crassities, bicubitum, tricubitum, pedale,bipedale,tripedale,sesquipedale,& id genus cltera. Regula secunda titulus xvi. OMNE nomen mensurie ad hoc predicamentum pertinet, ut uncia,digitus,palmus,pes,ulna,cubitum, passus, stadium,diaulus,milium,dolichus, modius,sextarius,congius, hemina, cli enix,urna, cotyla,cyattis,as & partes eius, si capiantur ita, ut meram quantitatem significent. Ponderum nomina meo iudicio sunt a praedicamentis aliena, quod cuquantitate qualitate signiAcant, ut libra,selibra,bilibris,trilibris,pondo,talentum. Sed haec doctioribus relinquo exaetius disputanda. Illud ovoque, sit ne linea species infima, an subasterna,qnod & de tempore potest dubitari.
OMNE nomen numerale est huius cathegoriae, ut duo, tria,quatuor,quinque,decem,centum, mille,binarius, te narius, centenarius. Primus autem, secundus,tertius, & id genus alia,pertinent ad praedicamentum Ad aliquid. Vnitas autem non est numerus,sed eius principium.
Regula quarta. hi xviii.OMMrs modustus, quo dictionem dum proferimus, mensuram uv,est huius praedicameti: nam quantitas,id est, quo syllabe longae breue sue mensurantur, ex quo proue nit oratio,species est discretae quantitatis. m. Regu Latabilis Haec linea,
342쪽
Lo et v s & tenapiis sunt categoriae quantitatis,tametsi quidam loco in praedicamento Ad aliquid reponant' diauus Aurelius Augustinus in confessionem opere fateatur se, quid si tempti ,ignorare. Aeuum quoque hius praedicamenti esse censendum est,aeternitatem uero nullius. Partes temporis sunt, hora, die si septimana, mensis, annus, Olympias,lustrum, seculum,' id genus reliqua.Series praedicamenti AdAhim L liturix.Aequaliter coin I naequaliter comparabile - parabile Ad aliquid inaequa liter comparabile Dignius corre- Indignius correlativo latiuo
Relativum correlativo dignius Respiciens Non respicium 'filium filium
Pater Hic pater, D e pater, Ille pater. De ih.quae stat tradicamilii Ad 'liqui , Regidi a primet. titu. xM. O M N E categorema principali significatu rem significans non absolutam, sed alterius respectivam, est praedica- meti ad aliquid, ut pater, filius, auus,nepos: maritus, uxor. socer,gener,magister,discipulus, patronus , cliens: domia minus, seruus, res,parasitus:patronus, libertus. (Est autem patronus no inen ambiguum, & modo ad Uietem refertur, modo ad libertum dux,comes:duplum, dimidium:magnu, Paruum, multum,paucum, maius, minus, prius, posterius: amicus, inimicus nospes,ciuis iocius fodalis,hostis, similis, dissimilis, aeqitalis, inaequalis, & alia sexcenta.
Secunda regula. titulus. xxii.
N o M i N A cognitionionis & affinitatis sunt huius catagorie, ut pares, proles,pater,filius,auus,nepos, frater, soror, subrinus, cosobrinus,coniunx ompater,atanis, leuir, socer,gener, uitricus,priuignus, - Tertia
343쪽
PLE RA vE nomina cum praepositione composta huius sunt praedicamenti, ut commilito, collega, consacet dos qui Graece binystes dicitur concanonicus, couictor, contubernalis,condiscipulus,coauditor,compotor,competitoricollacteus,collactaneus,conseruus, cognominis, consanguineus,coepulo, cohabitator, confabulatoricongerro, coniunx, concolor, consenns,& eiusnodi reliqua.series predicamen. Qualitatis. titulus xxiiii. Formae attineus Comparata
Facile dimobilis spiritualis Intellectualis Theoricus Conclusionis
Contemplativa Principalis Disputatoria Dialectiee 3c Dialectice,Platonis dialectice , Chrysippi dialectice. De iis Qualitas Qualitas tammat attinens. Materiae attinens Naturainsita
tellectualis Practicus Habitus in-
Seientia Principiorum Actiua scientia contemplativa Amice Adminiculatim Non disputatoria
344쪽
DE PRAEDICAMEN. II De iis,qua sunt prima speciei Qualitatis. Regula prima.
O Muis dispositio & habitus corporalis est in primo
Qualitatis genere, ut calor, frigiditas, sanitas, simitas,caecitas, candor, nigredo,suscum, robur, aegritudo, morbus , &eius species, ut febris, paraly sis,ple uritis, podagra, Dispos D i. histio, quae & affectio dicitur, & latius accipitur & p rq uus Photou., Primo modo est qualitas ad bene maleve operandu acqui- moi, H,-- sita. Secundo est qualitas ad bene maleve operandu ac qui iurisita, perfacile a subiecto dimobilis. Habitus est ad operan- Hisbitu. dum comparata qualitas difficulter a subiecto dimobilis. Regula secunda. Titulus. xxv I. OMNis habitus intellectualis est in primo genere Qualitatis. Habitus intellectuales sunt quinq;,quibus sem Habitu, per assentimur uero: Sapietia, Intellectus, Scientia,Pruden int/llectuatia,& Ars. Duo, quibus modo uero assetimur, modo falso: tis quot et sunt aurem opinio & suspicio. Sapientia est habitus cogni qu. t sunt. iuus Dei & diuinorum. Intellectus est habitus primorum sapi/ntia. principiorum cognitiuus. Scientia est habitus conclusionis Intellictis per demonstrationem acquisitus. Prudentia est recta ratio seientia. rerum a nobis agedarum. Ars est recta ratio rerum a nobis Prudentia . efficiendarum. Opinio est assensus rei ualidior. Suspicio est Aeae. assensus rei minus ualidns. Scientiarum igitur & artium no Opinio. mina in hoc genere collocantur, Grammatica, Dialectita , suspitio. Rhetorica, Arithmetica, Musica, Geometria, Astronomia, Phisice, Ethice, Metaphysice, Poetice, agric ultura militia, lanificium,& id genus alia .
Tertia regula. Titulas. xxv II.
OMNE s habitus morales,id est, uirtutes & uitia sunt in hoc primo genere Qualitatis, ut iustitia, iniustitia, fortitudo, audacia, timiditas, liberalitas, auaritia, prodigalitas . A Theologis nostris ponuntur etiam in hac specie habitus spirituales infusi,ut fides, spes, charitas,& id genus uirtutes supernaturales ritem habitus concreti, ut species intellectuales,& rationes angelorum mentibus concreatae, sed huiusmodi habitus non capit definitio a ueteribus Peripateticis data, nec mirum, cuni illi uerae religionis ac sapientiae
345쪽
IO AN .iMvRMEL. expertes id genus habitus non nouerint.Quare malim eos reponere inter Qualitates praeter h. ec quatuor genera apparentes:aiit aliam tradere habitus finitionem atque uulgo datur. Nec mirandum uideatur quod dixerim Qualitates praeter haec quatuor genera apparentes. Nam, Seuerino Boetio interprete, Aristotelis in praedicamentorum libro haec uerba sunt. Et fortasse alij quoque apparebunt Qualitatis modi, sed qui maxime dicuntur,re tot sunt.
Quarta regula Titulus xxxviii.NOMI NA inanistratuum & dignitatum sunt in hoc primo genere Qualitatis, ut pontifex ,episcopus, sacerdos,
rex, consul, praetor, censor, aedilis,& id genus reliqua Pauper item.diues, fortunatus, infortunatus, beatus, felix, mi-
. feri nobilis, ignobilis, honoratus, gloriosus,& huiusnodi nomina sunt huixis speciei. De iis ,quasunt secunda oeciei QOlitatis, Regula prima.
OMNrs naturalis potentia uel impotentia est in secundo genere qualitatis . Naturalis potentia est Qualitas ad bene operandum innata, ut salubritas,durities. Naturalis impotentia est Qualitas ad male debiliter ue operandum, aut ad patiendum innata, ut in salubritas, mollicies . Trapexuntius alitem in dialecticis, Naturalis sin quit potentia, uel ampotentia, dicitur uis quaedam insita, uel imbecillitas,
qua facilius quicquam aut aegrius uel pati, uel agere natumra potest, ut durum, molle, ualetudinarius, robustus,& que nurui modi sunt natura insita, non aduentitia. Haec ille Vires igitur naturales planetarum, siderum, elementorti,anies maliti,plantarum, lapidum, & caeterorsi sunt huius generis.
OMNE simpliciter speciei prs prium est in hoc secundo genere Qualitatis, iit risibile, flebile, disciplinae susceptiuu, hinni bile, latrabile, mugibile,ganni bile,& eiusmodi alia.
. Regula tertia. Titulus xxxl.
OMNrs animae potentia est huius seeundi generis. Animae potentia uis est eius, qua alicuius operis est effectiva, Exui quinque sunt genera, ut haec subiecta indicabunt
346쪽
s i Auditust Exterior odoratus
Tactus Senius cois. I Imaginatio Interior Existimatio
Potentia Appetitiua O hos lia:
Diuidendi 'Ratiocinandi Contemplandi, Consultandi
Non ignorandum est ab Avicenna, Alberto Magno, &plerisque aliis poni quinque sensus interiores,sensum communem, uim imaginatiuam,existimatiuam, phantasiam, &memoriam. Ab Auerrhoi uero, Thoma Aquinath,& Mar-ellio Ficino in libro de Voluptate quatuor duntaxat , uim existimatiuam a phantasia non separantibus. Nicephori hominis alioqui praestantis doctrinae opi nio neutiquam mihi probatur , visum & caeteros ten-
347쪽
. 1 o AN. M vRM E L. sus ponentis in ea qualitatis specie, quae dicitur Habitus di affectio, De viae sunt tertia steriei qualitatu,Regula prima est. mi. OMNis passio & passibilis qualitas,est in tertio gerere Qualitatis. Passio(ut hic accipitur est qualitas transiens, qui sensui passionem infert,aut quae a passione infertur, ut
bor ex uerecundia,excandescentia ex ira,pallor ex timore,ira ex contristatione. Passibilis qualitas dicitur qualitas yermanens,quae sensui passionem insert, aut quae insertura passionibus, ut dulcedo,amarities,albor nigror.PAssio modo est actionis affectus, praeescamentum quide ab aliis distinctum, ut calefieri,infrigidari: modo est qualitas transiens ues animae,uel corpori ex pasitione innata,& res qusdam media inter passionem & qualitatem,qualitas inquam inchoata & imperfecta, quaeq; no potis est labiectum denominare, ut ira ex contemptione,erubesecentia ex uerecundia .
o MN is qualitas sensibilis in hoc tertio genere collocatur,ut color, album,nigrum,flauum,lividum, puniceu, purpureum,uiride, caeruleum, sonus,uox,murmur, crepitus, susurrus,strepitus,fragor,sibilus,echo,odor, sapor,dulce,amarum,pingue, salsum,acre,austerum,acutum, acidu,
calidum,frigidum,tepidum,humidum,siccum, laene, aloerum,graue, leve. Tertia regula. Tu ul.xxxiiii.
P a S t o N et s animae,quae 3c affectiones,& perturbationes dicuntur, a quibusdam in hac tertia specie collocatur. Iacobus autem faber Stapulensis homo doctissimus. & de optimis studiis scribendo meritus optime, ponit eas in praedicamento passionis: nos supra medias esse diximus inter Passionem dc Qualitatem. Stapulensis Aristotelis uerba pensitat illas passiones aientis , Qualitates uero minim , pensitat & originem earundem,&(ut ita loquar)fluxitate. Illi autem rem putant passioni superadditam, etsi no Qualitatempersei amat semen & elementum talitatis, un-,
348쪽
deq; si accesserit permanentia, sacile passibilis Qualitas
coalescat. Passiones animae duodecim Egidius Romanus,& alii neoterici ponunt,amorem,desiderium, odium, abominationem,delectationem,dolorem seu tristitiam, spem, desperationem,audaciam,timorem,iram, segnitiem. His adduntur a quibusdam Eelus, gratia, nemesis,misericordia,inuidia, erubescentia. Nonnulli species quoque rerum tum
sensibilium, tum intelligibilinni & passiones appellant, &in hoc tertio genere qualitatis reponunt.
De iis qua sunt quarta Iperiri Qualitatu,
o aenis figura,& circa unumquodque constans fomma,est in quarto genere Qualitatis. seuerinus Boetius figuram & formam hoc modo separat,Figura,inquit, est triangulum uel quadratum: forma aute ipsius trianguli uel quaerati quaedam Qualitas et unde etia formosos homines dicimus. Figura enim Quaedam uel pulchrior,uel mediocris, uel alio quodam modo constituta qualitas forma nominatur.Figura(ut Geometrae definiunt est quae sub aliquo uel aliquibus terminis continetur. Sub aIi quo quidem,ut circulus: sub aliquibus uero,ut triangulum u*l quadratum. Nicephorus inter figuram & formam hoc dilerimen tradit, v Figura dicitur talis expressio .& linearis effctio. Forma extrinsecus prominens coloris qualitas, idea, & insormatio,& interpolata coloratio, & simpliciter talis quaeda iniecta visui, superficiei forma. Sunt qui figuram in rebus inaniniatis accipiant,formam autem in rebus animatis. Alii porro figuram quidem fastigiose cedentem:formam uero lupe nam superficiem uocant .Hactenus Nicephorus.
secunda regula. Titulus xxxvi.
OMNis qualitas circa quantitatem consistens, & in hoc quarto genere,ut paritas & imparitas circa numerum:
rectitudo & cminas circa lineam: concauuum,convexum,& planum circa superficiem et teres,rotundum, orbiculare, turbinatum, pyramidale,quadrarum,trigonum,tetragonu, pentagouum,circa corpus,
349쪽
llo AN. MuM RE L. geries praedicamenti actionis Titulus xxxvii.
In intellecta Extra intellectum i Intellectio simplicium ap- Non simplicitin prehensiva apprehensiva simplicium
Haec simplicium apprehensio sta,ilia.
D. Aut iupradicarimito Actionis Regula.' -- iit.xxxviii.
OMNis dictio sigilificans agere, est huius praedicameri, ut calefacere, frigefacere,iria mectare, siccare, intelligere, appetere, uideri,audiri,olfaci,gustari,tangi, sentiri. seriei ore aniemi P io m. - Titulus xxxix.
sensitiuae Exterioris Ab re uisibili illata Haec uisio,
tualis II Partis rationalis. T.
Passio spiritualis partis brutae Appetitiuar Passio sensus in lInteriorioris . Passio sensus exterioris r Non illata ab re visibili . Qibu me
350쪽
OMNrs dictio significans pati, et huius praedicamenti, iri ad intelligendum agi, electari, contris arci se , sen t reolidere,audire, odorari,olfacere, gustare, tangere, demen tari, doceri, uri, secari, calefieri, frigefieri, humectari siccari,discere, sperare,metuere,& id genus reliqua. Scire uero e si in praedicamento Qualitatis.
Commune Vbi commune Vbi commune Proprium.
Extra aquam In aqua In ciuitate extra aquam
In loco sacro sub tecto In loco profanu
loco profano Privato In aedificio
priuato . s In aedificio Socratis, In domo Platonis. De ivtio vht,ex Tra eruntio. Titulus XLII. Var, est quae a loci circunscriptione procedit, corporis locatio. Non est enim idem Locus & Ubi: natu Locus est in eo quod capitiVbi uero in eo quod circunscribitur. Delis,oua sunt in praedicamento Vbi, Regula. t Utu,s XLIII. O M M s s dinio significans in loco,est in praedicamento V bi, ut in igni, in aere,in aqua, in terra, in urbe,in agro, in eremo su uiua n templo,in theatro,Romae, Athenis, in . Z. Academia