Castrucci Bonamici de rebus ad velitras gestis anno MDCCXLIV et de bello italico commentarios

201쪽

Liber Secundus. Isqquantum in Alexandria expugnata' praesidii

opportunitatis eis existimabat . Dertona capta, quae deVia quodammodo sit, nihil fere profici non loco hostem moveri, non denique prohiberi, quin, ut saepe jam fecerit, libere, atque

audacter in Genuensem usque proUInciam praeda Dundu excurrat, comi neatusque intercipiat, qui ex ea ad nos proVincia abunde supportantur eXercitum Vero nostrum aut distrahi magna su Dillitia manu, quae commeatu eXpediat, Vel commeatibus impeditis rerum Inopi necellari rum premi. At vero in Alexandria firmillimum noliris ad omnem elli fortunam prasidium constitui ejusque arce expud nasa. 3 Coimmeacu eX-plicari, Genuentes defendi, hostem non modo cohiberi, sed eo etiam compelli, ut sal tem suam aut ancipiti praelio committat, aut fuga petat Iringissima non Calale, Hastarnque Pompejam, ForumVe FulVii tanti eue, ut , milia Alexandria, fugientibus tutae, Victoribus dissiciles possint videri Dertonam ipsam Alexam

drinae arcis casum facile consecuturam neque

quicquam intereii ipsosne Austriacos, RegemVeSardiniae profligent, sine quo Rege Vigere Austriaci in Italia nequeant. Quod si necessitate ac desperatione compulsus praelio Velit decertare,

turn vero intellecturum Sardiniae Regem, quid cum Austriacis, Subalpinisque suis collati invicti Galli, atque Hispani exercitatissimi in armis, quidque talicae virtutis vindices Neapolitani,

Genuenses Valeant qui, ut caeteris rebus inferiores sint, multitudine certe obruere hostem pos sunt. Tametsi non tam hostem verendum, qui

202쪽

15 De Bello Italico multis jam rebus, sui timoris signa miserit, quam anni tempus adesse enim jam , atque appropinquare Autumnum quo tempore cum maximi accidant imbres, viaeque omnes in Cisalpina praesertim Gallia deterrima: fiant, quis fatigatum pluvia militem continenti insuper labore coniciat Quis in tanta proluvie aggerem extruere

tormenta promoVere, arcem denique tentare audeat opere praesidio numitistimam quae Mnaro praeterea non mediocri certe alluitur amne, in eaque regione sita est, ubi suffosses sol, iii. in altitudinem pedum, aqua abundat fatim, atque effluit Proinde , dum tranquillitas elset dum Vires integrae militum, oppugnandam esse Alexandriam, cujus tanta est opportunitas, dici ut possit, ea in potestatem redacta, bellum esse prope confectum. Malibojus contra, eo te minuS dubitare dicebat , qui Alexandrina arci oppugnatio seponenda modo eliet, quod ea reS, quas Hispanorum imperator commemorasset, ipse quoque perspiceret intelligeretque non minori, quam X dierum spatio validiutinam expugnari ascena Folle, praesertim , quam iuccinctam else Regis Sardinis , atque Austriacorum exercitibus videat sibi etiam persuaderi, non multum inde ad reliquas administrand is res superfuturum Cmporis led ea ipsa re admoneri, quo diligentius inulto prospiciat, ne diuti a oppi gnationis mora icati, et os nostri rebus excludantur, Tra hostes, opportunit in aliqua data, confirmentur. Quid vero, inquit, proficimus, si infatim oppugnatione istendimus in edere cretimur An ii

203쪽

Liber Secundιις. THI plerumque accidit in bello, ut parvulis ex camsi maga repente existant incoa oda Et, incommodo accepto, si belli initium ducatur a clade, atque ignominia, quo tandem milites a dore deinceps animorun qua fiducia Vincendi futuros putatis Quod fore omen reliquorum, si male priora proceiserint 8 ac jam, ut omnia cedant secunda, nihil hominum, nihil fortunae vitio peccetur, nullosne crebris hostium eruptionibus, ignibusque milites absunt nullos taedio Dborum, periculorumque dilabi existimatis. Quo Vero tunc mancum jam Sc debilem, hyeme ad-Ventante maXima, adducemus exercitum Num

Alexandria capta, reliqui praeterea est nihil, quod agendum sit Non Dertona ipsa recipienda Non pacandi Insubres Non Mediolani arx Non Forum expugnandum utuntorum Ideone alpes superavimus, ideo maximoS comparaVimus Xercit , eosque tanto commea u limento contra.

ximus, ut Philippo Gallorum Regis Genero, cui Cisalpina omnis late Gallia non furuit,

mim tot rebu quaeratur oppidum, eoque Oppido imperii ejus amplitudo circurnicribatur Quare, ne tantu ad maxima, superoillino delectu, collectus exercitus circa uniu arci maenia consenescat, omittamu Alexandriam, quae difficileni habet, longinquam oppugnationein ac Demtonam potia oppugnemus, quae neque militum nostrorum Vires difficultate oppugnationi atteret, ne ue diuturnitate morabitur. Quod vero ad commeatu explicandos , C Genuentes tutandos attinet, non est, cur simus de commeatibus nimium solliciti, cu n tantum aequitatu Vale

204쪽

152 De Bello tallico mus neque video, quare ab iis hostibus tant per Genuense timeant, quos adVentu nostro timere Vehementer latitare vident. His in utramque partem disputatis, cum a Gagio nihilominus, atque ab Hispanis, men uentibus, qui concilio intererant, acriter resisteretur Oppugnate, inquit, Alexandriam, si ita vultis, Mali bo-ius,' id commodiore vultu, ut excandescere videretur mihi quidem certum est, inquit, sola hac ab oppugnatione tamdiu ancile cum meiS, Rex dum reicribat. Daturum enim se ad Regem literas, quodque ille in hanc rem imperaviiset, id se faeturum pronunciaverat. Quae ratio cum instituta esse videretur extrahendi tempori causa, commodius multomagius duxit dare manus, quam altercando, expectandoque diem ex die mcere, bello opportunissimum terere tempuS. Itaque superavit sententia Maliboji, etiam quod ei Philippus accesserat, qui Regis Philippi patris instituto, ingenioque suo Gallicis studebat rebus,

quodque ad Gallos redire umma rerum, consiliorum videbatur. Namque Hispanis a Philippo Rege datum erat in mandatis diligenter, a Gallorum sententia ne recederent, quorum OpibuS, atque auxiliis ad tali cum bellum uti se polle arbitrabatur. At Galli, qui Hispanorum conjundi ione satis habebant distrahere in Italiam

Austriacorum Vires, ne tantum in Germania Valerent, non tam enixe favebant, cupiebant

Hispanis, quam videri volebant vel invidia, communi humanae gentis vitio, quod sita detra- Elum potentiae crederent quidquid accessisset alie

205쪽

Liber Secundus. 163

res Hispani fassi consilium sibi caperent separatim

neu pacis bellique conditiones ab se latas contumacius abnuerent, quam pati homines possent, qui omnia ad arbitrium, atque utilitatem referrent suam.

Concilio dimista, Philippus ab Sersello,

Gagius a Bosco profecti, diverso uterque ab Al xandria itinere, quo primum contendisi vid hantur Philippus non longe a Bosco ad Frig riolum, agius ad Iulianum pagum, eumque locum, qui Garofolorum turris appellatur, qui locus abest a Dertona circiter millia palsum iii , castra ponunt. Mittitur archio Castellarentis Philippi legatus, qui ab OVis , aVioque oppis dis tormenta, reliquasque res ad oppugnarionen quae pertinent, iisque in oppidis Genua opportune submita asservabantur . ad Xercitum confestim deducendas curet. Vocatur incaronius Praefeeius abrum, qui ex nostris prope uti, nam castris, ut antea cognitum est, missus ab Gagio fuerat cum hominum millibus v. praesidio tormentis, impedimentisque illius exercitus. Α que iis incaronius in naves impositis, quae G nuam mari deferrentur, ipse cum expedito agmine terra progressus, impetrat ab Etruscis ,

qui seu vim veriti, seu nullis impliciti partibus quiescebant, transitu hostibus, qui ut ii

nensem in agrum descendenti in itinere occurrerent , Vectio duce, properaVerant, summa Vitatis celeritate, Rapallum tandem perVenerat, Oppidum Genuensium in litore positum ad orientem, atque ab Genua circiter millia passuum XX. Ataque inde evocatur, qui Dertonae ad oppugnatim a nent

206쪽

Ι5q. De Bello Italiconem torrhentis, operibusque praesit. Castra agit ad Garobolorum turrim, ut diximus, posita communi tur. In ea luas tranqferre copias Philippus constituit. Perpetuae folia: quibus omnia fere castra cingantur, perducuntur, atque aquae flumine derivata complentur. Id noc coalilio, quoniam planillimo in loco explicata necet1ario, atque ellent Obversa ad hostem calira, ut si ea ille Gagianis in Dertonenti oppugnarione occupariS, tentare auderet, ejusmodi d ficultatibus absterreretur Philippi autem milites, equitesque, propugnare facilius, aquari commodius polient. His constitutis rebus , Dux Mutinensium, Gagiuique, Malibojus cum peditatus, equitatus parte proficiscuntur ad castra hostium exploranda Tanarum, Padumque VersuS. Loci naturam,' situm perspiciunt castrorum Salae in itinere pago expugnato, nonnullisque exceptis, interfectis hostibus, in quo imprudentes, dispersos offenderant, in sua sese castra recipiunt. At Sardiniae Rex Alexandria vehementer timebat, quod eo nos iter habere primis diebus

cognoVerat, Valdeque perturbabatur, ne propugnaculo imperii sui rinissimo spoliaretur. Itaque cohorte aliquot 1 ubsidio in arcem submittit. Praesectum per literas admonet, nihil reliqui ad de- sensionem faciat docet in ea arce unum totiuSimperii sui ab ea parte iuxilium positum esse hortatur denique, ut fidem, virtutem ad e tremum usque spiritum retineat. Ipse tametsi totis dimicare copiis non constitueriit, ne suorum robore mino, sociis, hostibulque, victus, vict0

ciue

207쪽

Liber Secundus. 16sque opportunus ad injuriam foret, tamen educto identidem exercitu , instruetisque ordinibu sese ostentabat in armis atque Alexandriam potissimum respiciebat ut oppugnationis tempore, si accidat, praesidiariis cum spe imminentis subsidii studium propugnandi accederet, in nostris eadem de causa spes discederet arcis potiundae. Interim Genuenses fidei, M sociorum non obliti, Escerium castrorum Praefectum , qui rei militaris peritissimus habebatur, c bello Pannonico ordinem apud Germanos duXerat, cum ii.

hominum millibus, qui X. millium exb foedere

numerum explerent, ad Gagium in castra contendere jubent. Gagius ab Iuliano dextra progreisus, flexuoso magis quam longo itinere Uighitiolum venit qui locus est ultra Dertonam circiter millia passuum ii. Eodem, uti constitutum erat, tempore a Frigariolo proflaetus in iisdem ad Iulianum asstris, unde agius discesserat, Philippus consedit, equitesque, ne longius

a castris progrederentur, plurimorum dierum pabulum habere convectum jussit. Ita media erat inter duos exercitus Dertona neque hi tam longe inter se distabant, ut alter alteri auxilium ferre non posset. Ollacia Philippus. O Gagius partiuntur inter se Gagius Dertonam oppugnet Philippus contra hostes conssistat, nequa illorum possit irruptio oppugnationi moram, militibusve

in opere occupatis inferre periculum. Capta, ut diximus, SerraValli arce, eademque Genuensibus ex foedere attributa, ad eum locum publice ex S. C. recipiendum Brignotius- Salius prosectus erat CastronoVO pra terea, Iri

208쪽

155 De Bello Italicsque, reliquisque omnibus circum Dertonam vucis , agrisque in potestatem redactis, amas vectis a Castellarensi tormentis, cum nihil esset, objectis ab ea parte Philippi castris, Rege Sa

diniae Sculemburgioque timendum, cum etiam confirmatior esset, audi nostrorum numero, frequentior ad opera miles ' propterea quod, paucis amissis, Sevius cum suis ab expugnata Serravalle Gagii redierat in castra; cum item recentia ab Genuensibus auxilia, Qquae cum Pin- caronio iter per Etruriam fecerant, adVentare

prope diem copiae dicerentur opportunissimi resus omnibus QTrib. mil. militarique architello de exercitu Hispano Iacob Sicrio usus, homine ad usum ac disciplinam belli perito Dertonam oppugnare agius instituita Ipsum erat oppidum in satis edito colle positum antiquitus, eoque deducta fuisse dicitur colonia civium Romanorum, quae Ligures, insu-hresque coerceret. Versum , deletumque multis seculis post a riderico Ahenobarbo ob egregiam erga Mediolanenses fidem, Mediolanenses quam sequuti regionem ad infimum collem publice restituerunt, ut eadem urbs diruta, restitutaque socialis utrimque fidei documentum ellet Oppido nunc insidet arx in colle sita, ubi vetus futile

oppidum dicitur eaque duplici opere locinatura munita, dissicilem habere videtur oppugnationem Namis novas quasdam munitiones e stramentis, ac virgultis aggere constrati in Circuitu adjecerat Sardini e Rex se pla habet ar adicensum undique, praeterquam a collibus, Rrduum. Qua enim Parte in Orientem spectat,

209쪽

Liber Secundus. 67eolles sunt pari fere altitudinis fastigio, qui ab

Aoennino initium ducunt, paulatimque ad planitiem redeunt, quae est a septemtrionibus propter viam Mediolanensem, in eaque planitie sub ipsis collium radicibus opera orbonii sua instituerant quae quidem opera non longius aberant

ab oppido, quam quo adjici jaculum posses. Tametsi autem ex arce , atque e propugnaculo

portae, quae appellatur Iria, omni telorum, igniumque millilium genere nostri satigarentur Ῥ-pus perfecerant tamen constitutisque tormentis Vii. muri partem eam, quae a porta Iria ad moenium angulum inter septemtriones, atque ortum solis pertingit, labefactare coeperant. Quo malo perterriti oppidani, cum sese in arcem praesidi, rii omnes receptissent, celeriter mittunt, qui umbem agi dedant, seseque imperata facturos exauctoritate decurionum polliceantur. Receptum oppidum , perductis statim operibus, orbonii circumVallant, iisque colles etiam occupant, quos esse ad orientem diximus. Nostris, qui in opere Versabantur, magnus incesserat terror aculorum, quae sine ulla intermissione ex arcis muro a Subalpinis adigebantur. Ad hos repellendos magno usui fuerunt Cori l. de exercitu Genuensi, qui tam audacter, fortiterque succedebant, ut consistendi illis in muro potestas omnino non fieret. Itaque, persectis operibus , collocatisque tormentis, ad xii kal. Sept. oppugnari undique arx coepta est vehementissime; tantaque erat telorum Vis,3 jactarum copia ollarum, ut nullus in arce locus a strage, incendioque defende' retur. Non tamen deerat negotio Praefectus γ

210쪽

rs De Bello Italicocis. Quae enim deeis ad munitionem videbam tur, perfici statim, quae convulsa, ac semiruta

erant e vi tormentorum, reconcinnari imperabat. Excubias, ipse, ac vigilias adhortans, increpans circuibat Eruptione, cum paratissimus

esset a praesidiariis, eaque multum in disturbandis nostris operibus, proficere posset, pugnare noluit, militibus suis vel parcens, vel dissidens. At ex Sardiniae inani simulatione sese ostent, re videbatur, quasi laboranti subsidium arci laturus. Nam cum partem copiarum suarum Tanarum transire, propiusque Dertonam accedere jussisset, repente, appropinquante primo Maliboji agmine, receptui cecinerat, suosque

Omnes citra Tanarum vitabundus eduxerat. Erat graVior in dies, atque asperior oppugnatio Luculentam ex nostris plagam, dum murum subit incautius, Turrius acceperat Marchio Campo- sanctensis Hispanorum legatus Complures etiam illorum vulnerabantur, atque interficiebantur. Exteriores arci munitiones, qua stramentis, virgultisque constratas demonstravimus, κjectum , aut dilapsum sorte ignem cum facile comprehendissent, omnes conflagraVerant, ardebatque etiam ingens lignorum strues, quae erat in arce ad obsidionis tempus reservata neque interimetormenta cellabant, Omniaque erant caedis, im endiorum, ruinarum plena, adeo ut obsequium desperatione exuentes milites o sidiarii, non

modo acerbius ferrent reliquos labores, sed pene etiam seditione facta, de deditione, ut tandem ageretur, agitarent. Quos P sectus undo sermone appellans, non poli edocet sine maximo