Opera. By P. Virgilius Maro. Edited by N. Heinsius

301쪽

α aci P. I LIq. et uic deus pie loci fluvio Tiberinus amoeno opuleas inter senior e attollere frondis illius eum tenuis glauco velabat amictu

Iarbasus,in crinis umbrosa tegebatHundo. rum lac adfari,i curas his demere dictis sate gente desim Trojanam ex hostibus urbe nil ui revehis nobis, aeternaque Pergama servaS,lExspectate solo Laurenti arvisque Latinis 1 Hic tibi certa domus, certi ne absiste Penates

fNeu belli terrere minis tumor omnisi irae Goncessere dctim.

Jamque tibi, ne vana putes haec fingere somnum, Litoreis ingens inventa tib ilicibus sus,: Triginta capitum foetus enixa, jacebit; Alba, solo recubans albi circum ubera nati. Hic locus urbis erit, requies ea certa laborum d. o ter denis urbem redeuntibus annis Ascanius clari condet cognomini Albam. Haud incerta cano nunc qua ratione , quod instat. Expedias victor, paucis adverte docebo. Irat Arcades his oris, genus a Pallante profectum, Q li regem Euandrum comites, qui signa secuti, Delegere locum,in posuere in montibus urbem

Hos castris adhibe socios, foedere junge. Ipse ego te ripisi recto ducam, Adversum remis iapere m. urge age, nate dea irili astri Junoni se rite preces, iramque minatque silpplicibus sinera votis mihi

rei solves ego iam pleno quem Lia lsiringentem ripas, pinguia culta ecantem, Caeruleus Thybris, caelo latissimus amnis.

Hic mihi magna dontii des sis caput urbibus evit. 6sDixit, deinde lacti lii iii se condidit alto, Ima petens nox Eneaes somnulque reliquit.

Surgit, aetherii spectius orientia selis

302쪽

a 38 P. ILumina rite cavis undam de fumine palmis , Sustulit, ac talis estiindit ad aethera voces Nymphae , Laurentes nymphae, genus amnibui, unde est, Tuque, hybri tuo genitor cum flumine sancto Accipit: nean, tandem arcete periclis. 'te uinq; lacus miserantem incommoda nostri Fonte tenet, quocumque ibi pulcherrimus exis Semper honore meo, semper celebrabere donis, Corniger Hesperidum fluvius regnator aquarum. Adsis o tantum . propius tua numina firmes. Sic memorat, geminatque legit de classe biremis, Remigioque aptat socios sinu instruit armis. o Ecce autem subitum atq; oculis mirabile monstrii, Candida per silvam cum foetu concolor albo Procubuit, viridique in litore conspicitur sus Qualia pius AEneas tibi enim, tibi, maxima Iuno, Mactat sacra ferens, & cum grege sistit ad aram. Thybris ea fluvium, quam longa est, nocte tuo:

mentem

Leniit, tacita refluens ita substitit unda, Mitis ut in morem stagni placidaeque paludis

Sterneret aequor aquis, remo ut luctamen abesset. Ergo iter inceptum celerant rumore secta loci soLabitur uncta vadis abies mirantur Mundae, Niratur nemus insuetum fulgentia longe Sciit virum fluvio pictasque innare carinas.

Olli remigio noctemque diemque fatigant, Et longos superant flexus, variisque teguntur dis

Arboribus, viridisque secant placido ae auore silvas. Sol medium caeli conscenderat igneus orbem, Cum muros arcemque procul ac rara domorum Tecta vident quae nunc Romana potentia caelo AEquavit tum res inopes Euandrus habebat. Io oocius advellunt proras, urbique propinquant. Forte die sollemnem illo rex Arcas honorem

Amphitryoniadae magno divisque ferebat Ante urbem in luco Pallas huic filius una,

303쪽

a P. B. VIII. 239na omnes juvenum primi, pauperque senatus Iosara dabant tepidusque cruor fumabat ad aras. celsas videte rates, atque inter opacumdlabi nemus, 'acitis incumbere remis; rentur visa subito, cunes ique relictisonsurgunt mensis. auda quos rumpere Pallas Iolcra etat, raptoque volat telo obvius ipse it procul tumulo, Iuvenes, quae caussa subegiti notas tentare vias' quo tenditis' inquit. lui genus unde domo i pacemne huc fertis, alal arma i

una pater neas puppi sic fatur ab alta risaciferaeque manu ramum praetendit olivae ro jugenas ac tela vides inimica Latinis ; os illi bello profugos egere superbo. uandrum petimus ferte haec, dicite lectos ardaniae venisse duces, socia arma rogantis.)bstupuit anto percustiis nomine Pallas o redere o , quicumque es, ait, coramque parentem

loquere, ac nostris succede penatibus hospes

aecepitque manu, dextramque ampleXu inhaesit. 4rogressi subeunt luco fluviumque relinquunt. um regem AEneas dictis adfatur amicis septume Grajugenum, cui me Fortuna precari, lit vitta con , os voluit praetendere ramos Non equidem extimui, Danaim quod ductor c

lauodq; ab stirpe fores geminis conjunctus Atridis:

lsed mea me virtusi sancta oracula divom, Ognatique patres, tua terris didit fana a Conjunxere tibi, datis egere volentem. Dardanus Iliacae primus pater urbis c auctor, Electra ut Graii perhibent Atlantide cretus, Io IAdvehitur Teucros Electram magumus Atlas Edidit, aetherios humero qui sustinet orbis. Vobis ercurius pater est, quem candida Maia Cyllenae gelido conceptum vertice fudit. At Maiaui, auditas si quicquam credimus, Atlas, i ci Idena

304쪽

Idem Atlas generat, caeli qui sidera tonit. Sic genus amborum scindit se sanguine ab uno. His fletus non legatos, neque prima per artem Testamenta tui pepigi me me ipse meumque Objeci caput, & lapplex ad limina veni. I Gens cadem, quae te, crudeli Daunia bello Insequitur mos si pellant, nihil abfore credunt,

Qum omnem Hesperiam penitus ita sub juga init

tant:

Et mare, quod supra,teneant, quodque adluit infra Accipe daque fidem sunt nobis fortia bello sol Pectora sunt animi, 4cbus spectata juventus.

Dixerat reneas ille os oculosque loquentis Jam dudum,in totum lustrabat lumine corpus. Tum sic pauca refert: Ut te, fortissime Teucri in Accipio adgnoscoque libens it verba parentis III Et voce im Anchisae magni voltumque recordor Nam memini Hesionae visentem regna sororis Laomedontiaden Priamum, Salamina petentem Protenus Arcadiae gelidos invisere finis. Tum mihi prima genas vestibat flore uventas I 6M Nirabarque duces Teucros, mirabar ipsum Laomedontiaden sed cunctis altior ibat Anchises mihi mens juvenali ardebat amore Conpellare virum in dextra conjungere dextram. Accelli, cupidus Phenei sub moenia duxi. 63 Ille mihi insignem pharetram Lyciasque sagittas Discedens chlanar denique auro aedit invertextam, Frenaque bina meus quae nunc habet, aurea, Pallas. Ergo , quam petitis, juncta est mihi G dere dextra Et lux cum primum terris se crastina reddet, iro Auxilio laetos dimittam, opibusque juvabo. Interea sacra haec, quando huc venistis amici, Annua, quae diserte ne sis, celebrate faventes Nobiscum, di jam nunc sociorum adsuescite mensis.

Haec ubi dicta, dapes iubet: sublata reponi sPocula gramineoque viros locat ipse sedili:

305쪽

Nn rnos LIB. VIII. 1 raecipuumque toro: villosi pelle leonis ccipit A nean, solioque invitat acerno. am lecti juvenes certatim araeque sacerdos scera tosta ferunt taurorum onerantque canistrisona laboratae Cereris, Bacchumque mini strant. escitur Nireas simul de Trojana juventus petu tergo bovis,in lustralibus extis.listquam eget a fames amor conpressus edendi, lex Euandrus ait: Non haec sedemnia nobis, 18stas ex more dapes, hanc tanti numinis aramana superstitio veterumque ignara deorum posuit saevis, hospes Trojane periclis

ervati facimus, meritosque novamus honores.

. in primum saxis suspensam hanc aspice rupemulis jecta procul ut moles, desertaque montis in domus, s scopuli ingentem traxere ruinam. lic spelunca fuit vasto summota recessu, i milio minis Caci facies quam dira tenebat talis inaccessam radiis temperque recenti Iss de tepebat humus foribusque adfixa superbis ira virum tristi pendebant pallida tabo.

ii monstro Volcanus erat pater illius atros re vomens ignis magna se mole ferebat. lautita nobis aliquando optantibus aetas no uxilium adventumque dei. nam maxumuS ultor,

rgemini nece Geryonae spoliisque superbus

i lcides aderat, taurosque hac victor agebat rigentis vallemque boves amnemque tenebant. t furiis Caci mens effera, ne quid inausum ros aut intractatum scelerisve dolive fuisset, tua uor a stabulis praestanti corpore tauros evertit, totidem forma superante juvencas. tque hos, ne qua forent pedibus vestigia rectis, inda in speluncam tractos, versisque viarum Io diciis raptos faxo occultabat opaco. maerenti nuda ad peluncam signa ferebant. a merea, cum jam stabulis saturata moveret

306쪽

Diseessi infigi re boves, atque omne querebs ci I si Inpleri nemus,4 colles clamore relinqui. Reddidit una boum vocem, vastoque sub antro Mugiit, Maci spem custodita fefellit. Hic vero Alcidae furiis exarserat atro Selle dolor: rapit arma manu, nodisq; gravatum aro 6 Robur Macri cursu petit ardua montis. Tum primum nostri Cacum videre timentem, Turbatumque oculis fugit ilicet ocior Euro, speluncamque petit pedibus timor addidit alas. Ut sese inclusit, ruptisque inmane catenis ars Dejecit saxum, serro quod Marte paterna Pendebat, altosque emuniit objice postes Ecce furens animis aderat Tiryntilius , omnemque Accessum lustrans huc ora ferebat: illuc Dentibus infrendens ter totum servidus ira 3οι- austrat Aventini montem ter saxea tentat Limina nequicquam aer fessus valle resedit. Stabat acuta silex, praecisis undique saxis Spelunca dorsi, insurgens, altissima visu Dirarum nidis domus opportuna volucrum et 3 Hanc, ut prona jugo laevii incumbebat ad amnem, Dexter in adversum nitens concus it 5 imis. Avolsam solvit radicibus cinde repente Inpulit inpulsu quo maximus in lonat aether Disultant ripae refluitque exterritus amnis . . o At specus,i Caci detecta apparuit ingens Regia, imbrosae penitus patuere cavernae Non secus, ac si qua penitas vi terra dehiscens Infernas reseret sedes in regna recludat Pallida, dps invisa superq; in mane baratra Iuli 2 sCernatur, trepidentque inmis,lumine anes. Ergo insperata deprensum in luce repente Inclusumque cavo saxo, atque insueta Iudentem Desuper Alcides telis premit, omniaque arma Advocat,ac ramis vastisque molaribus instat et

a te autum neque enim fuga jam sibi per ulla pericli

Faucibus

307쪽

ι aucibus ingentena fumum mirabile dictu): vomit, involvitque domum caligine caeca, 'ro1pectum eripiens oculi. glomeratque sub antro umiferam noctem conmixtis igne tenebris S

on tulit Alcides animis, seque ipse per ignem r ipiti injecit saltu, qua plurimus undam

ium iis agit nebulaque ingens specus aestuat atra. idi Cacum in tenebris incendia vana vomentem Corripit in nodum conplexus,i angit inhaere in Elis , oculosin siccum sanguine guttur. t 'anditur extemplo foribus domus atra revolsis ivbstractaeque boves abjurataeque rapinae aelo ostenduntur, pedibusque informe cadaver 'rotrahitur nequeunt expleri corda tuendo 26 s. Cerribilis oculos voltum villosaque saetis 'ectora semiferi, atque exstinctos faucibus ignis. Ex illo celebratus honos, laetique minore S servavere diem, primusque Potitius auctor, i domus Herculei custos Pinaria sacri 27o Hanc aram luco statuit quae MaXima semper icetur nobis, Merit quae maxima semper. Oare agite, ue juvenes, tantarum in munere laudumi Cingite fronde comas, iocula porgite dextris,t ommunemque vocate deum .date vina --

ixerat Herculea bicolor cum populus umbra clavitque comas, foliisque innexa pependit: sacer inplevit dextram cyphus octu omnes ii mensam laeti libant, divosque precantur. evexo interea propior sit vesper Olympo etiamque facerdotes primusque Potitius ibant 'ellibus in morem cincti, flammasque ferebaiat.

nstaurant epulas,et mensae grata iucundae 2 ona ferunt, cumulantque oneratis lancibus aras. trum Salii ad cantus, incensa altaria circurn, it opuleis adsunt evincti tempora ramis It juvenum chorus , ille enam qui carmine laudes

308쪽

Monstra manu, geminos' premens eliserit anguis Ut bello egregias idem disjecerit urbis sio Trojamque Echaliamque Lut duros mille labores Rege sub Eurystheo fatis Iunonis iniquae,

Pertulerit tu nubigenas, invicte, bimembris Hylaeumque Pholumque manu, tu Cresia mactas Prodigia,in vastum Nemea sub rupe leonem. 29 sTe stygii tremuere lacus, te anitor Orci Osia super recubans antro semesa cruento: Nec te ullae facies, non terruit ipse Typhoeus

Arduus arma tenensu non te rationis egentem

Lernaeus turba capitum circumstetit anguis. oo salve, vera Iovis proles, decus addite divisci Et nos octua dexter adi pede sacra secundo. Talia carminibus celebrant super omnia Caci

Speluncam adjiciunt, spirantemque ignibus ipsum. Consonat omne nemus strepitu , colles 1 resultant. Exin se cuncti divinis rebus ad urbem

Perfectis referunt ibat rex bblitus aevo, Et comitem AEnean juxta natumque tenebat Ingrediens, varioque viam sermone levabat. Miratur, facilisque oculos fert omnia circum Io neas, capiturque locis in singula laetus Exquiritque auditque virum monumenta priorum. Tum rex Euandrus Romanae con sto arcis: Haec nemora indigenae Fauni Nymphaeq; tenebant, Gensque virum truncis: duro robore nata rii sQuis neque mos , neque cultus erat : nec jungere

tauros,

Aut collaponere opes norant, aut parcere parto

Sed rami, atque asper victu venatus alebat. Primus ab aetherio venit Saturnus Olympo Arma Jovis fugiens, regnis exsul ademtis ara Is genus indocile ac dispersum montibus altis Coni)osuit, legesque dedit, Latiumque vocari maluit, his quoniam latui siet tutus in oris. Aurea Eta perhibent, illo sub rege fuerunt saecula:

309쪽

DI B. VIII. saecula ii placida populos in pace regebat. Deterior donec paullatim ac decolor aetas, Et belli rabies,4 amor successit habendi. Tum manus Ausonia de gentes venere Sicanae; Saepius tomen posuit Saturnia tellus. Tum reges, asperque inmani corpore Thybris Gno quo post Itali fluvium cognomine Thybrim Diximus 'misit verum vetus Albula nomen. Me pulsum patria, pelagique exciem a sequentem Fortuna omnipotens cineluctabile fatum His posuere locisci matrisque egere tremenda sCarmentis nymphae monita, & deus auct or Apollo. Vix ea dicti dehinc progressi is monstrati aram,

Et Carmentalem Romano nomine portam :Quam memorant nymphae priscum Carmentis ho

norem,

Vatis fatidici cecinit qua prima futuros neadas magnos, iobile Pallanteum. Hinc lucum ingentem, quem Romulus acer Asila Rettulit, telida monstrat sub rupe Lupercal, Parrhasio dictum Panos de more Lycaei. Necnon iaci monstrat nemus Argileti sTestaturque locum in letum docet iospitis Argi. Hinc ad Tarpeiam sedem, de Capitolia ducit, Aurea nunc, olim silvestribus horrida dumis. Iam tum relligio pavidos terrebat agrestis Dira loci jam tum silvam saxumque tremebant. Hoc nemus, hunc, inquit, frondolbienice collem Quis deus, incertum est' habitat deus Arcades ipsum Credunt se vidisse Ioveni, cum saepe nigrantem gida concuteret dextr3, nimbosque cieret. Haec duo praeterea disjectis oppida muris, sRelliquias veterumq; vides monumenta virorum. Hanc Janus pater, hanc Saturnus condidit arcem :Jalaiculum huic illi fuerat Saturnia nomen.

Talibus inter se dictis ad tecta subibant Pauperis Euandri, passimque armenta videbant 3 so

310쪽

Romanoque foro lautis mugire Carinis. Ut ventum ad sedes, Haec, inquit, limina victor Alcides subiis haec illum regia cepit. Acides, hospes , conteia nere opes in te quoque di ignum

Finge deo rebusque veni non asper egenis. 363 Dixit, langusti subter fastigia tecti In Sentem renean duxit, stiatisque Iocavit Estultum foliisi pelle Libystidis ursae.

Nox ruit, tu scis tellurem amplectitur alis. in At Venus haud antino nequicquana exterrita mater, 37o Laurentumque Irunt Set duro mota tumultu,

Volcanum adloquitur , thalamoque haec conjugis

aureo

Incipit,in dictis divinum adspirat amorem Dum bello Argolici vastabant Pergama reges Debita casurasque inimicis ignibus arces sNon ullum auxilium miseris, non arma rogavi Artis opisque tuc nec te, carissime conjunx, Incassumve tuos volui exercere labores

Quamvis ariami deberem plurima natis, Et duram neae flevi siem saepe laborem. 38o Nunc Iovis imperiis Rutulorum constitiu ris. Ergo eadem supplex venio,& sanctum mihi numeno Arma rogo genetrix nato te filia Nero, Te potuit lacrimis Tithonia flectere conjunX. Aspice, qui coeant populi, quae moenia clausis 38s

Ferrum acuant portis in me excidiumq, meorum. Dixerat & niveis hinc atque hinc diva lacertis Cunctantem amplexu molli fovet ille repente Accepit solitam flammam totusque medullas Intravit calor, labefacta per ossa cucurrit. 39o Non secus atque olim, tonitru cum rupta corusco Ignea rinna micans percurrit lumine rimbos. Sensiit laeta doli. formae conscia conjunX.

Tum pater aeterno fatur deviactu amore Quid caussas petis ex alto fiducia cessit 39sQuo