Pvb. Terentii ComÅ“diæ sex ex recensione Heinsiana

21쪽

. IssERTATIO.' ero unicum propositum, humatios nosse atque amitata mores. Quo m. Hieron Epistola ad c ciam, De viduitate servanda respicit, cum inquit

es humanoi more nosse atque describere, dixerit:

i ifraget Tenui. Omnis autem ς' di a V pluribus natura placed delectat. Hoc enim proprium est homini, ut e die Aristateles qui&μιμη - es,

merito ab eo dicitur Ioci vero , si petantur uiar

que, molesti ac frigidi, aut theati . sui s Iz:

ut alieni. Qui ut plebi forte, ita doctis placer ac

lentibus non possunt. Constantis enim viri ac sapientis animus axari vult, nos olui. Illam autem

nxiqui vocant. Ideoq; Socratici, quorum

libri penuarium leporum omnium fuerunt ac fa cetiarii, quod e Xenophonte, Platone etiam hoc

η lent. Ac ne ps quidem Siculi, ad festivitate nati qui primi omnium Comoediae putantur invenla tores, alium illius fine, quam το χρή π ν, id est utilitatem, posuerunt. De Epicharmo Theocritus' Mε λα κάω αυτύ. Id quia secus in Comoedia Antiqua, statim defecit In qua omnia, a veritate, consuetudine aliena hoc est, vere γλοῖα, ad risum eiant comparata Quis non det, cum exemplum vitae, pater omnium virtutum,ipsa innocentia, probitas , ac vi tus Socrates ridetur cum in orbe festivissime pbilosophatur sum, quot pedes pulex at, subtilites

22쪽

I ter ac geometrice metiturZPleraque enim salsa di sententiis opinionibus' veterum philosophoram, d ad risum facta aut excogitata sunt. Quae picecipue hunc excitare solent. Ideo nec omnes Plauti, cantam materiem ridendi, quantam una quaeris ex Aristophanicis suppeditat. Alteri enim Omnia, alteri pauca per leges licebant. Caeterum, ut octo licebamus quicquid maxime ab agendi consuetudine aut dicendi alienu est, risum maxime movere solet. In sententiis, qualis illa Comici Nebulis, In verbis ut cum furacissimus servus, in εοῦ et Πι- a domino vocatur, qui laudare taciturnitatem in eodem videtur.

Quod ipsum aliquanto castigatius Nero extulit, de tali servo Nulli apud se plus saei haberi dicebat: nihil enim ei neque inclusum neque signatior Use Toxenim λεππ ά , tar tum beli, ut sermoni convenire possit, asA ιυ. Eυ Δια- λυαν dicerent subtiles harum rerum judices λιπικ&υίνα hoc est , ut ne quidem voce alia qua eam exprimat, consuetudini aut usa accommodari possit. Ita ite corrumpit vocem , plane ut faciem, qui sic movere risuri cogitat. Qualia prope infinita Aristophanis. Exemp:c iri diminutiva, quartam diligenter tertio Rhet . iicorum in illius

Babyloniis Rex Criticorum Arii toteles notavi

γοω ' μ πιον. Quos in sermone ejus passimi hspnsibus observes quos non raro risus causae Tertcorruptissimos. Saepe tamen cum illudit aliis. Ie voces,phrases, sensus,etiam structiiram, Novae,

at imitari cuivis tutum est, ita Antiquam si quis imitari

23쪽

mattar velit, maximo delectu ac judicio est opus. quod si quis quam, recte Aristoteles notavit. Atoue haec aulo, cur, ut multo persectior utiliorque , ita minus ridicula, si Nova in qua omnes, ut jam absoluta, acquiescular. Cum antiqui Comici, iis pariter quae dicunt, de dicendi rationes, urbanitatem , quia nilii aliud spectarunt quam ridici flum, plerisque in locis, imprudenter excedant ideocue

rasitoteles, incurrant. Qui vir momi MihicOIuna

quarto, ubi de urbanitate agit, Quae in primis locum in his habet, eosdem dc urbano dc honesio vocari ait: ευπατάλους enim , quasi υο ιν , dici. Sicut auten de co: poribus ea motu, ita ex urbanitate judicari de animo utrum nempe Ionestus ut an turpis Quid corporibus locus, cum obscurus nobis videretur, neq quicquam in recentibus scriptoribus, qui interpretati eum sunt, praeir dii ad manum esset, ad Andronicum Rhodium, cujus Paraphrasin in illos libros, plane admirandam, primi edidimus, S in Latinum con-uod iij interpretatione nostia: edium vero, παπιλα , id es, urbanitin, qui ue in eo excelint. ξυ απελοι, quas ευ οποι hoc est, bene ali dicuntur. Etenim po jumum a moribus

24쪽

altum fertur, grave contra , moltu qui ad medium, eodemque modo in altu ita ex iis qui extra sunt, qui in oculos incurrunt hominum motibus , habitus quoque apparent animai mores. Quia auten risus iis, ut plurimum, qui minus sunt horaelii, quales homiqes plebe lunt aut scurrae, gratus esse 1b- leti hinc fit, inquit idem Aristoteles, ut qui scurriles sint, urbani etiam dicantur. Addit autem, quod spectare huc propius videtur: Discrimen ero extantiqua Comoedia apparet moυa. Nam in illa id quod obscoenum , in hac autem , quod suspicionem tantum bu movet, risum quoque exprimit. quae non parum disserunt ad venu latem. Idem de cavillis quoque additri conviciis. Quibus abstinuisse Plautum constat, cum obscoenitate remini concedat. Hujus autem in utroque ex Aristotelis

judicio discrimen videamus Byrrhi apud Terentium Andria Ego illam vidi virginem. forma bona Memini videre quo aquior sum Pamphilo, Sise illam in somnis quam illum ample lima

luit.

Vides in his, non obscoenitatem , sed suspicionem

rei parum verecundae, e zz ονοιο . quae tam est

honesta , ut a quavis virgine id , urbanitate salva, dici possit. Quid enim suavius, quam in somnis amplectipe, quidem, si de viro formosa conjuge dicatur Non enim dicit βινειν, quod Aristoph nes dixisset, nec quae in re tali Plautus usurpare solet qui nec honeste ea dicit, obscoene circumloquitur. Nam qualia sunt ista Casina OL. Vbi locus sumptu porro et i , continuo strictis

gladio alat papa papa CL, quid tu papa

25쪽

rias T TATIO. OL. Flagitium οὐ erat maximum gladium ne haberet metui id quaerere occoepi Dum gladium ne habeat quaero, arripi capulum.

rana caetera in quibus plane loquitur, praesertim una de Venere αρρητα agit, ea vero, ne commem norare quidem malo. Puto autem satis esse mani-estum , etiam cum circumloquitur quae paruna

uni honesta ne honeste luidem cum honesta-um aurium fastidio id fieri. Vides ergo passim verris imaginem. Etiam, de quo mox paulo post,

sicacitate ac maledicentia. Quae Athenis partim es partim metus, partim ipsa emendavit ratio: 'in tamen larisum felicissime moverent. NCvaeatem rex princepsque Menander fuit cujus ex recta imago ac ei agies Terentius. Quem cum ter- ue accepisset, Aristophanis virtutes hac mercede ixpressa Plautus, ut nec omnes posset, quod, nguae diversitas, Romanorum leges, d tempo-a, ac Rerumpublicarum ratio vetabat, sublataim maledicendi libertate, que praecipua, quod ne-aone cit, F, λοιου pars est, re quaecunqan Ari-iophane Plutarchus a communi consuetudine quendi abhorrere notat, retineret. Nam

. λεκἶκον, ut Critici loquiuatur, τψ, - οἰοις ποπον λ αελικος est in theatralis, non

σε ni neque pauciora addidit, in quibus dum ri-iculus videri vult, frigidus ac odiosus fit quod ion nostrum, sed Horatii judicium est, dc Donati.

tuos utrosque emunctae naris, utros' Criticorum rimos suo tempore fuisse, constat. Sed de in dicte iis, de quo jam dicebamus, ita Veterem Comoe-

iam amavit Plautus, ut ad eam saepe flectat, , luod proprium in illa erat ἄτεωνυμ ως,, expresti nomine, aut circumscribendo , non tam vitam

eminum, quam hominem,perstringat. Vt in illo: Etiam

26쪽

Etiam Epidicum, quam ego D viam' u a me

ullam aeque invit tu pecto,si eam agit Pellio. Sed si crudeli isime infelicem Naevium Milae ex

Nam os columnatum poeta inesse audivi barbaro, Cui bini custodes semper totis horis accubant. Videor audire , λον Κρηπι quae reliqua in Veteri Comoedia occurrunt, os κονις Nana ad Aristophanis τι υ Θ: θν frustra sane aspiravit. Quis enim risu non emoritur, cum vinositatem Cratini excepit Irene θανεν,

Id est, . P. Sapiens autem Cratinus quid agit TR. Obiit, cum Lacones huc irruerent. P. I ι morbo TR Misere pallere coepit ferre enim hoc non potuit frangi cum videret in plenum dolium. Alter enim vitium Cratini ridet alter Naevii miseriam. Ridiculum autem a miseria prudenter Aristoteles sejungit Risus enim cum atroci alicujus malo aut calamitate si conjunctus sit, immanis lita barbarus. Illa autem plane extra novae legeri

Comoediae: i periurum conυenire vult hominem, mitto in comitium;

A mmendacem O loriosum , apud Cloacinae sa- quae deinde sequuntur. Quod protecto est a pulpito ad plaustr im redire. Legat caetera qui volet.

cia Niliac, ingenii exercetidi causa ac judicia, ad sin

27쪽

accuratius inspicianrirs. Prinoum in Conata dia Tra-

od itaque, est dispositio. Neque dubitandima, quin una Aristoteles de dispositione di putat Tiag elix etiam Comoediae ex iis convenire pleraq exi- limaverit. Nisi quod ut Tragicus disponit, ita C nicus quoque invenit. Alter enim accipit ab aliis.

licet ipse sibi dat quod disponendum eli nisi Labili dessuma argumentuna. Certe apud Graecos. an Latini fabulas Graecorum , dispositione ali-iuantulum plerianque immutata, personis, exiresi eruari. Vt uae Menandri Eunucho, suam pall- 'naria utatis Terentius exprestit. Ea ratione, uti avus Parmeno , Chrysis, Thais, Chaerest ratus ic siet Phaedria Plautus in Tragico conrico Am- hitryone, more Tragicorum fabulam accepit delictoosuit sed is omina retinuit et parte, quod ion solet in Comoedia e parte secit. Vnde raro, venisse arguinentia Tragicus poeta dicitur. quod

ut e relatione aliorum aut e scriptis, ut pleriq ex μ' domero autCyclo pico,petebant. contra mem omici, Alistoteles, το μυ- ους ποι ν, E 'I 's p c po Q ι κ αξιυν Ita eam vocem, non

dam, hic accipio M. υ ς enim, ut ubique re cistoteli,n in diamici , sed ea actio, qua ratara constituitur, c παξις, re M oel οις

n ς. Quomodo S accipit, cum diΣit, αὐλὸ sa ir γε ο ιοντα , αν πώ γ' L ipse, πολυ Qt Θους eos vocat, qui vel vatias, vel quae tempore eodem ab alio, non uno dcli dem, gesta sunt, conjungunt. Ideoque fabulanato lyte, electam recte ac ordine disponere , ut uetina virtus, ita primu ' maximumque Opusia Aia phitryone manearius. Nam ut argUmen- una hoc accepit ita ipse ex animi sententia disj uit. Quate potuit, ut voluit, ligare fabulam csol

28쪽

D H IsolVere. In ea igitur divina A nς. mira enim ratione impeditur fabulavi intricatur actio. At transi ptio, quae non est Tragica sed Comica μ ετ αβα πνvocavit Aristoteles pars quae opponitur τη Amri, quam λυαν, seu solutionem vocant, ex sententia succedere non potuit. Quare napeditus,ac oblitus sui, ire cogitur ad Deum hoc et ριη-γνης finire quod est ultimum refugium Poetae, cum es sim, o est, nodum, quem ligavit ipse, solvere non potest, S rem parum provide tractavit. Nam caeterae quae ibi adhibentur machinae, adscenaea choragii ornatum es 41 ν. ibilosophus de iis loqui solet reteruntur quale sthrontium, ieraunos copium quorum altero adtonitru hoc adsulmen exprimendum , in Amphitryone opus fuit. Finem vero quae a machina, bentius in Tragico quam Comico excusat Aristteles quia argumento Tragicus astringitur , quo accipit. Quanquam ne huic quidem eam fecit gra-

peti debere, non a machina, ut in Medea aut quem admodum in Iliades, in iis qua circa reditum Gracorum sunt Medeam autem non Euripideam, sed alterius intelligit poetae. Idemi Horatius e Pa triano credo Neoptolemo, e quo pleraque praece

pta sua in hoc scripto hausit,firgiendum monet. Dev. intersit, nisi dignus indice nodus

Inciderit.

Vbi nodii est , Am: quae interdum ope humana solvi non potest. Qui quidem , nisi praeter Poetae

voluntatem aut ex argumenti eveniat necessitate,

non a Deo, quod cujusvis etiam impetitissimi est

29쪽

mim erum a Poeta solvi debet. Rursus, sicutctor primo ambitum delineat deinde singula ab rit, ita sapiens poeta actione suam circumscrimi Primum, ut sit tota hoc est, ut principium, ut nem habeat, de medium quae in minimis quoq; pQ lunt. Minima autem sensum vix admit- magna nimium dispergunt. Sic formicam vix demus in conspectu elephanti, visus vix colligi- . Quare, Comoedia Tragoediaeque magnitudo, periodus, ut cum Philosopho hoc dicam, ena ara utriusque ratione peti debent. Et mutatio prima, hoc est , cum infelicitate ad felicitatem Comoedia, contra autem in Tragoedia , mutari Mest actio ita ut ex argumento nihil, quod adis spectet, praetermitti sit necesse Summus Ari- teli ambitus unius Solis est potest esse aliquot arum. Qua in parte admirandus Sophocles Te-

ntiusque Plautus vero novem menses uno ram

te complexus est. ut vix major ampliorque HO-ericae Iliados quam Amphitryonis sit periodus. mena autem concipit parit quod si fieret que, nullo epistodio iam opus esset Ideoque necesset, scribere Comoediam. Praeterquam quod lita monstri instar, S cu ratione ac natura pugnet, ut quae simul, concipia dc pariat. Qualia non-

alla in scriptore hoc summus Criticorum Caesar aliger notavit. Atq; haec vitaverant poetae Grae quorum scripta hic tantopere commendat Flac- rechnici Graecorum , quomodo vitanda es dat ac cavenda, sepe inculcarunt suis Plautus sus te deque habuit. ut in Captivis. Quam incuriam dacta cum videret, continere se non potuit, quiu

clamaret: -- vos exemplaria Graeca Nociturna versate manu, versate diurna:

nua negligentiani suorum, dc incuriam gravi Gsinae

30쪽

DAN HEIN s II si me taxaret. Quidni enim qui hoc tum agebat, quod ante eum Aristoteles qui ubique Euripidena re alios in istis reprehendit: nam de Comicis quae striplit, hodie non extant. Porro simul ac Poeta Actionem habet, locum quoque ut actioni det, necesse est. Quia sine loco, heri nil potest. Hic autem locus, oec ut μαθ a Criticis vocatur cuius finem transi ire nefas. Nemla enim tempore eodem quod a Plauto recte dicitur, alibi atque libi vertati poteti niualiquid monstrosum fiat in Comoedia. Idem tamen, cum Curculionis scenam, Epidauri posuisset, Romam transit in eadem desin Romanorum mores, scena suae jam oblitus, libere invehitur. 2 quidem, ut antiqui Omici, tributim. Ita ut singula describat loca. Act. IV. Scena depol. Iam rae λογα in Fabulis quam multa otvoco, quae nil verisimile habent. Tale est, Sosicle Menaechmum, qui veniret e Sicilia surrepturi te

qui in Illyria jam habitaret, habitu, eodem tempore, ita simili fuisse, ut dignosci a spectatoribus nos ostent cum nil simile haberent gentes. allo vitium, ne a chorago quidem emendari potet an Mercurius Amphitryone .larpiter ,

sunt quibus omnia concedi, etiam hic, solent. quare incurrere το κλο D non possunt. Vbi enim Diagunt, cessat ratio. Quidvis enim posse eos, ne mest qui non intelligat. In Terentio, cui soli arte Flaccus noster assignavit, nihil tale. Omnia cujudicio , cum ratione, circumspecte , ex arte, cum cura. Nam de Fabulae insignem fere cum agni tione mutationem habent quas inter τάς se

et hia sive re αλεγήαι ς, este perfectissimas necesse est, qualis cin reliqua ubique dispositione est Quod ad dictionem autem, qui negabit, quaedam esse in Plauto , quae nec locum extra scenam, P usum nisi inter histriones habent unde solo