Historiarum libri Titus Livius ex recens. Heinsiana [volume 3]

521쪽

XLII. cos eius sed beneficiis etiam suis, ingentia quae in eum congesta erant,exist nare deberi populus

Romanus, in senatum est introductus. Caussam emen tibi Eomam fuisse, dis it prater cu- Piritatem vi ena Deos hominesque, quorum bene uio n ea fortuna esset, s. a quam ne optare

quidem auderet etiam ut coram moneret senatum,

H Persei conatis obviam iret Orsus inde a Phi lippi consitus, necem enu trii alii retulit, adversantis Romano bello L. tarnar sen:

excitam sedabus u A, quorum auxilios eius in Italiam transiret. Haec eum volutantem in animo,

oppressum fato regnum e reliquisse, quem in sti suemum esse se nisi i Romanis itasve Persea, hareditarium a patre relictum bellum. Amul cum

et eri traditum, amiam primum alere ac fovere Ommbus constiis Florere praeterea se tute

o iam sirpem longa pax dideri rere opi

regni florere etiam aetate. Hae suum corporis robore ac viribu, vi eat, animum ess inveterarum diutina arte atque usu be r. iam rite apuero, nitr contubernio, Romam rauoraue bellu nou sinitiam taurum Q etum, misum a patre in expeditiones mulim, arta ue Iam ex ou ipse accepisses regnum, multa sua, non vi, non dolo, Philippus omnia expertus potui se moliri, admiram Gertim Juccessu tenui se ccepi se ad vires eam oua longorempore, multu magni que meritis pararetur, a dfortiatem . Nam apud Gracia tesue 1 a civitates, vererim e fatem uta omnes necpro urbissmeritu, pro qua muni centia, tantum ei tribuatur,

nis dicere pro certo visee, utrum felicitate a quadam eius accidat, avi , quia ipse vereatur Ercere, in ita adυersus Romanos tυο rem illi conciliet. Inter ipsosqis og reges ingentem au Dri II 3 rate,

522쪽

ra te, Seleuci sciam duxi se eum; non petentem sed petitum ultro sororem dedi se Prusa precanti ae oranti e celebratas esse utrasque nuptia gratularione doni que innumerabilium hiationum, vetant austri ibus nobilis imis p ulu deducita esse Γωororum gentem captatam Thilippo, numquam adscribendum amicitia fadus adduci potui se e tribus nunc Acucum Perseo foedus incisum literi esse uno Thebis, altero ad Delum augustissimo ct celeber

inno in templo . tertio Delphti in Achaico concilio vero, ibi discussa res per paucos Romanum imperium intentantes esset, eo rem prope adductam, ut aditu se in chaiam daretur. At, hercule, suos honores, culus merita in eam gentem privatim anpubbice sint m. Ora vix di i uset, partim deser- ros per incultum ac negligentiam, partim ho filiter sublato esse. Iam cito lo quem ignorare in seditionibus suu non ab Romanis sed a Perseo pras-dium petiisse m eum fultum societatibus atqire

amicitiis, eos domesticos apparatus belli habere, iis externis non egean, triginta millia peditum, quin a millia equitum: in decem annos umentum praFarare, ut bilinere suo O hostium agro funneniandi caussa sit. Iam pecuniam tantam haberent decem millia mercenariorum militum , praeter Macedonum copias , stipendium in totidem praeparatum habeat praeter annuum, quod ex metalici regiis capiat, vectigal, Arma vel tribu tantiu exercitibus in armamentaria congesii se Iuven' lutem, ut a Macedonia desciat, velut ex per

enni fonte unde hauriat, Thraciam subiectam esse. Reliquum orationis a thortatio fuit. Non ego haec , inquit, incerta iactata rumoribus, ct c pidius credita, quia vera esse de mimico crimina olebam, adfero ad os at es Conscripti, se com- pcrta

523쪽

ciatis, N.rre tantum trajecissis, ut vana ad vosa ferendo dem abrogarem mihi Cernebam nobilissimas aeta civitates in res a is de

m dantes udicia sua mox permitteretur, eo pro cessur munde receptum ad poenitendum non ab rent Cernebam Persea, non continentem se Macedonia regno, alia armis occi pantem et ita qua vi ubigi non po sunt, favore ac benevolentia complecten rem. Videbam quam impar e se fors, quum id vobis betam,vos ei sicura pacem pratiaretis. quamquam mihi quidem non para e se gerere pene betarum videbatur. Abrupolim socium atque amicum velfrum regno expulit O retarum II rium, quia scripta ab eo quadam vobis comperit, socium item atque amicum e trum , interfecit. Eversam Callicritum, Th banos , principes civitatis , 'ista libertus dbersus eum in concilio Laeotorum locuti fuerant, delaturosque di qua agerentur ros i

versus fedus tulit, Dolopia bella in Julit, Thessa

liam ct Doridem cum exercitu pervassit, ut in besi interilino deterioris partis auxilio meliore=u figeret confudit O miscuit omni. in Thessilia Per- rabiaque ' novarum tabularum, ut manu debitorum obnoxia bi optimates opprimeret. Hacquum vobis quiescentibus patientibus fecerit,

concessam Graeciam esse a vobis videat pro

Orto habet, neminem bi antequam in Italiam tra-jecerit , armatum occursurum. foc quam vobis tutum aut hone fumit, vos videritis o ego certe

mihi turpe esse duxi, pritas Persea ad besi m in se

524쪽

s i T. Ivfreti venire in Italiam Functus nece sario mihio s.ci , ct quodam modo liberata atque exo urata si de mea, quid ultra facere possum, quam uti Deor Demque precer, ut vos ct eura Reipublicae, nobis sociis atque amicis, .ui ex obis pendemus, consulatis ' Haec oratio movit Patres Conscriptos ceteruauia in mesentia nihil praeterquam suille in curia regem, scire quisquai potuit: eo silentio clausa curia erat bello denique perfecto, quaeque dicta ab rege, quaeque responsa eslent, emanavere Persei deinde re

gis legatis post paucos dies senatus datus est.

Ceteru praeoccupatis non auribus magis quam animis ab Eumene rege, omnis de defensi ob deprecatio legatorum respuebatur dc exasperavit animos serocia animi Harpali, qui princeps legationis erat. Is velle quidem drborare dixit rerem, ut purganti se nihil O tile dixisse aut feci se fides habeatur ceterum pervicacius au sanite ι quari videat, forti animo defensurum se. Martem communem esse , ct eventum in rarium belli. Omnibus civitatibus Graeciae atque Asiae curae erat, quid Persei legati, quid Eumenes in senatu egisset: propter adventum ejus quem moturum aliquid rebantur miserant pleraequcivitates, alia in speciem praeferentes, legatos delegatio Rhodiorum erat, ac Satyrus priceps, haud dubius, quin Eumenes civitateria quoque suam Persei criminibus junx illet. It que omni modo per patronos hospitesque di-1ceptandi cum rege locum in senatu quaerebat. Quod quum contigistet, libertate intemperantius invectus in regem , quod Lyciorum gentem adversus Rhodios concitasset, graviorque

Asiae siet, quam Antiochiis suisset popularem quide in

525쪽

1am favor Persei venerat orationem habuit: ceterum invisam senatui, inutilemq; sibi S civitati suae Eumeni vero cos piratio adversus eum. favorem apud Romanos fecit. ita omnes ei honores habiti, donaque quam amplissima data, cum sella curuli atq; eburneo scipione. Legati Ombus dimissiis, quum Harpalus, quanta eximia celeritate poterat, regressus in Macedoniam, nunclasset regi nondum quidem parantes bellum reliquisse se Romanos, sed ita infestos, ut lacile appareret non dilaturos ἰεὶ ipse praeter

quam quod ita credebat futurum, jam etiam

volebat, in flore virium se credens esse Eumeniante omnes in testus erat a cujus sanguine Or- cliens bellu , Evandrum Cretensem ducem auxiliorum, Macedonas tres assuetos ministeriis talium facinorum, ad caedem regis subornat: literas', eis dat ad Praxo hospitam, principem auctoritate opibus Delphorum Satis constabat, Eumenem ut sacrificaret Apollini Delphos alaeta furti Progressi cum Evandro inlidiatores,

: ibi aliud ad peragendum incceptum, quam

loci opportunitatem , omnia circumeuntes

querebant. Ascendentibus ad templum a Cirra' priusquam perveniretur ad frequentia aedificiis loca, maceria erat ab laeva semitae paulu extansa fundamento, qua singuli transirent dextra pars labe terre in aliquantum altitudinis diruta erat, post maceriam se abdiderunt, gradibus

aItructis, ut ex ea, velut e muro tela in praetereuntem conjicerent. Primo a mari circumfusaturo amicorum ac satellitum procedebat de an de extenuabat paulatim angus hie a men. Vbi

ad eum locum ventum est, quasngulis eu dua I S erat,

526쪽

erat, primus semitam ingressus Pantaleon toliae princeps,cu quo institutus regi sermo erat. Tum insidiatores exorti, saxa duo ingentia d volvunt quorum altero caput ictum est regi: altero humerus sopitus ex semita proclivi in

declive multis super prolapsum jam saxis con- estis .ceteri quidem etiam amicorum satellitii, postquam cadentem videre, distugiunt: Pantaleon constanter impavid mansit ad protegendum regem Latrones quum brevi circumitu maceria decurrere ad conficiendu saucium possent, velut perfectar in jugum Parnasi

rem gerunt, eo cursu ,ut, quum unus, non facile

sequendo per invia atq; ardua moraretur fuga eorum, ne comprehenso indicium emanaret, occiderint comitem. Ad corpus regis primo amici, deinde satellites, ac servi concilrrerunt; tollentes sopitum vulnere, ac nihil sentientem. Vivere tamen ex calores spiritu remanente inprecordiis senter lint victurum exigua ac prope

nulla spes erat. Quidam ex satellitibus secuti latronum vestigia, quum usque ad jugum Parnasii nequiquam fatigati pervenissent; re insecta redierunt Aggressi facinus Macedones ut inconsulte, ita audacter coeptum, nec consulte S timide reliquerunt. Compotem jam sui regem, amici postero die deferunt ad navem inde Corinthum a Corintho per Ilili mi; tigum navit,' traductis Aginam traiiciunt. Ibi adeo secreta

ejus curatio fuit, admittentibus neminem, ut fama, mortuum, in Asitam perferret Attalus quo i, celeritis quam dignu concordia fraterna erat, credidit .na medicum uxore fratris, presecto arci, tanqua jam haud dubius regni heres est locutus Que postea non fefellere Eumenem:

527쪽

patiq; statuerat, tamen in primo congressu non temperavit, quin, uxoris petendae prematuram felli nationem, fratri objiceret Romam quoq, fama de morte Eumenis perlata est. Sub idem tempus C. Valerius ex Graecia, qui legatus ad visendum statum regionis ejus, speculandaq; consilia Persei regis mi ilus erat, rediit; congruentiaque omnia criminibu ab Eumene allatis referebat. stimulac adduxerat secti Praxo a Delphis, cujus domus receptaculum latronum fuerat:

δ L. Rammium Brundusinum, qui talis indicii delator erat. Princeps Brundusii Rammius suit; hospitio quoq; ducesRomanos omnes degatos, exterarum quoq; gentium insignes, prie cipue regios accipiebat ex eo notitia cicu absente Perseo fuerat literis i spem amicitiae interioris magnaeq inde fortunae facie iri inus ad regem profectus; brevi perfamiliaris haberi, trahi i magis quam vellet in arcanos Iermones est coeptus Promissis enim ingenti rus praemiis petere institit ab eo rex, αuoniam taces omnes lega

tis Romani hospitio ejus uti a suessent, quibui si

ipse scripsi sit, ut venenum dandum curaret cujEssire se comparationem plurimi di sicultatis j

riculi habere , pluribus consciis comparari. Dentu praeterea incerto esse, ut aut satis sicacia ad rem peragendam, aut tuta ad rem celandam dentur. Sedaturum, quod nec in dando, nec datum, Hlo reo deprehendi pol et Rammius veritus ne, si abnuisset, primus ipse veneni ex p.rimentum est et facturum pollicit proflaiscitur. nec Brundusium ante redire, quam convento Q Valerio legato,

qui circa Chalcidem me dicebatur, voluit. Ad eum primum indicio delato, lustu ejus Romam simul

528쪽

dicaretur quippe quem non justu modo apparare bellum regio animo; sed per omnia clandestum grassari scelera latrociniorum ac venesciorum cernebant Belli administratio ad novos consules rejecta est in praesentia tamen Cn. Sicinium pretorem, cujus inter cives: peregrinos urisdictio erat, scribere milites placuit qui Brundusii iam ducti primo quoq; tempore Apolloniam in Epirum trajicerentur, ad occupandas maritimas urbes uoi consul,cui provincia Macedonia obvenisset, classem appellere tuto 5

copias percommodum exponere posset, Eume

nes aliquandiu Aginae retentus periculos ac dicticili curatione, quum primum tuto potuit

profectus Pergamum praeter pristinum odium recenti etiam scelere Persei stimulante, summa vi parabat bellum. Legati eo ab Roma, latulantes ii odia tanto periculo evasisset, venerui. Quum Macedonicum bellu in annum dilatum esset, caeteris praerioribus,jam in provincias profectis, M.Iunius. Sp. Lucretius, quibus Hispanie provinciae obvenerat, fatigat s pc idem petendo senatu, tandem pervicerunt ut supplementum sibi ad exercitum daretur. tria millia peditum, centum &quinquaginta equites in Romanas legiones, in socialem excrcitum quinq; millia peditum, trecenti equites, imperare sociis jussi. Hoc copiarum in Hispania cum praetoribus novis portatum est. Eodem anno quia per recognitionem Postumi consulis magna pars

agri Campani,quem privati sine discrimine pas sura pollederant, recuperata in publicum erat,

M. I si

529쪽

L XL H. O M. Lucretius tribunus plebis promulgavit, ut agrum Campanum censores fruendum locarent quod actum tot annis post captam Capuam non fuerat, ut in vacuo vagaretur cupiditas privatorum Quum in exspectatione imnatus esset, bello etsi non indicto, tamen iam decreto, qui regum suam , Persei qui secuturi amicitiam ellent, legati Ariarathis, puerum filium regis secum adducentes, Romam venerunt quorum rati fuit, regem educandum

sitium Romam misi rabam inde a puero assueseere morabus Romam , homimbusque Teter , ut eum non sub situm modo priυatorum curifodia,

Iedpuolicae etiam curae ac velut tute vellent e p. Lares is legatio grata senatui fuit. Decreverunt,

ut Cn. Sicinius praetor aedes instructas locaret, ubi lius regis comites i ejus habitare postent. Et Tiaracum legatis, apud se disceptantibus, iocietatem amicitiamque petentibus; quod petebant datum esti,4 munera bis denum millium ae is summae in lingulos milia Hos utique

populo; quod ab tergo Macedoniae Thraciae stet, asiumptos in societatem gaudebant. Sed is ut in Asia quoque insulis explorata omnia: estent, T. Claudium Neronem , M. Decimium legatos miserunt adire eos Cretam δε ho-dum juverunt, simul renovare amicitiam , simul specular num sollicitati animi sociorum rege Perseo essent. In suspensa civitate ad

xspectationem novi belli, nocturna tempestae columna rosit ata in Capitolio bello Punico more possita a M. milio consule, cui collega Ser. Fulvius fuit, tota ad imum fulmine dis-uila est Ea res prodigii loco habita, ad sena-um relata est. Patres ad aruspices referre,

530쪽

si T. I decemviros adire libros jusserunt. Decemviri illustrandum oppidum , supplicationem obsecrationemve habendam , victimis majoribus sacrificandum , 5 in Capitolio Roma in

Campania ad Minerve promontorium, renuntiarunt nudos per decem dies Iovi optimo lmaximo primo quoque die faciendos. Ea in tnia cum cura facta aruspices, in bonum versurum id prodigium , prolationemque finium di interitum perduellium portendi responderunt quod ex hostibus spolia futilent ea rostra,

ouae tempestas disjecisset. Accessierunt itie cu-lmularent religiones animis Saturni nuncia-utum erat , sanguine per triduum in oppido pluis te Calatiae asinum tripedem natum:&bta milia cum quinque vaccis uno ictu fulminis texanimatos. Oximi terra pluisse Horum quo que prodigiorum caussa res divinae a Le , supplicatio unum diem feriaeque habitae. csule, ad id tempus inprovincias non exierant: quia neque uti de M. Popillio referrent senatu obsequebantur in nihil aliud decernere prius statutum Patribus erat. Aucta etiam invidiae Popilli iliteris ejus, quibus iterum cum Stat ebinibus Liguribus proconsul pugnasse se scripsit, ac se decem millia eorum occiditio propter cujus injuriam belli, ceteri quoque Ligurum populi ad arma ierunt. Tum vero norabsens modo Popillius, qui deditis contra uac fas bellum intulisset, iacatos ad rebellana dum incitasset, scd consules, quod non exirent inprovinciam , in senatu increpiti. Hoc o sensu Patrum accens , M. Marcius Sermo, Quintius Marcius Scylla tribuni plebis . con

sulibus mulctam se dicturos, nisi in provincia nexioni