Historiarum libri Titus Livius ex recens. Heinsiana [volume 3]

671쪽

it Antiochus bellum omitteret. Legationes gratulantium populorum ac regum in senatum admi sae. Rhodiorum, quia eo bello contra populum Romanum fuerant, exclusa poHero die, quum de eo sua. reretur , ut m bellum indiceretur caussam in senatu patra a sua legati egerunt nec tanquam ha sies, nec tanquam socii dimisi i Iacedonia in pro inciae formam redacta. Ossimili ει Paullum repu- nantibus militibus suci propter minorem praedam, contradicente Serυio Sulpicio Galba , triumphavit Persium cum tribus lit ante currum duxit cuic triumphi latitia, ne solidae contingeret uorum fliorum funeribus insignita esse quorum alterius mors patra triumphum praecesiit, al-rerius secuta es f. Lus trum conditum H s censoribus Censa sunt civium capita quadringenta πι decim millia, octingenta decem Prusti, Bito a

rex Romam, ut senatui gratu Liretur ob victoriam in Macedonia partam, υenit, Nicomedem fitium senatui commenda υit. Rex plenus adulatio uri, iabertum se populi Romani dicebat. IcTORIAE nuncii Quintus aia bius, S Lucius Lentulus,&Quintus Metellus, quanta potuit adniberi testinatio, celeriter Romam quum ventilent, pra cerptam tamen ejus rei Laetitiam invenerunt. Quarto post die quam cum rege si pugnatum, quum in circo ludi fierent, murmur repente populi tota spectacula pervasit pugnatum in Macedonia, ct devictam νegem eqs. De in fremitus increbuit postremo clamor plaususque, velut certo nuncio victori

allato, est exortus Milari magistratus, d quaerere

672쪽

rere auctorem repentin laetitiς qui postquam nullus erat, evanuit quidem tamquam incertae rei gaudium omen tamen laetum insidebat animis. Quod postquam veris nunciis Fabii Lentulique de Metelli adventu firmatum est,

quum victoria ipla, tum augurio animorum suorum hetabantur. Et aliter traditur, Circensis turbae non minus similis veri litici, Ante diem decimum Calend. Octobris ludorum Romanorum secundo die, C. Licinio consuli ad quadrigas imittendas ascendenti, tabellarius, qui se ex Macedonia venire diceret, reddidistelaureatas literas . quadrigis missis consul currum conscendit: c quum per circlim reveheretur ad foros publicos, laureatas tabellas populo ostendit. Quibus conspectis, repente im- inemo spectaculi populus in medium de irrit eo senatum consul vocavit, recitatisque tabellis, ex auctoritate patrum pro foris publicis de nunciavit populo L. finitium collegam signis collatis cum rege Perseo pugna ile. Mazed Onu in ea ercitum caesia in fustiumque Regem cum paucis fugitie civitates omnes Macedoniae in ditionem populi Romani venisse. His auditis, clamor cum ingenti plausu ortus: ludis relictis domos magna pars hominum ad coniuges liberos' laetum nuncium portabant. Tertius decimus dies erat ab eo, quo in Macedonia pugnatum est. Postero die senatus in curia habitus, supplicationesque decretae ac sen tusconsultum factum est, ut consul quos praeter milites sociosque navales coniuratos haberet, dimitteret de militibus sociis sue navalibus dimittendis referretur, quum legati ab L. AEnai

lio consule, a quibus pr milliis tabellarius esset,

veni G

673쪽

venissent Ante diem sextum Calend. Octo- bris, hora fere secunda legati urbem ingrelu

sunt, ingentem securia occurrentium quacum que ibant, prosequentiumque trahentes turbam in forum ad tribunal perrexerunt. Senan tu forte muria erat eo te tot consul introduxit. Ibi tantum temporis retenti, dum exponeren 'cara regia copia peditum D tum' fuissent, Vt misi a Dot captafrent;

quam paucorum militum actura tanta rra es facta quam cum paucis rex fu et ex dimari Samothraciam perιt irrum paratam cia nsem adper D endum e se neDe terra, Hibis' se eadem haec paulo post in concionem

trai cti exposuerunt renovataque .etitia,

2 agenda ire iis e ingentique turba, non viro rum modo, sed etiam foeminarum , conferta 'tota urbe Deum immortalium templa Sena

ius revocatus in curiam is inplicationes ob rem egregie gestam ab L. milio cohsule in quinque dica circa omnia pulvinaria decrevit, hostiisque mas oribus sacrificari jussit. Naves a quae in Tiberi parata instructae ue stabant, ut si rex posset resistere, in Macedoniam mitte

uentur, subduci in navalibus collocari socios navales dato annuo stipendio dimitti de cum his omnes qui in consulis verba uraverant ' quod militum Corcyrae, Brundu- esset omnibus his locis dispositus exercitusi fuerat, cum quo, si res posceret, C. Liciniugo collegae ferret opem hos omnes milites di- mitti placuit. Supplicatio pro conchiae populi indicta

674쪽

legati a Licinius Nerva, i P. Decius, nunciarunt, exercitum Illyriorum caesum Gentium

regem captum in ditione populi Romani Illyria una esse. Ob eas res gestas ductu auspicioque L. Anicii praetoris senatus in triduum supplicationes decrevit ut Latinae edictae consul e sunt in ante quartum. dc tertium iridie Idus Novembr. Tradidere quidam , legatos Rhodios nondum mistbs, pol victoriam nunciatam, velut ad ludibrium stoli ae superbiae, in senatum vocatos esse. Ibi Agepolim princ pena eorum ita locutum bs esse legatos ab

Ehodiis ad pacem inter Romanos. Persea faciendam . quod id bellum grave atque incommodum Graecia omni sumptuosum ac damnosum ipsis Fo- manu esset Fortunam perbrate fecisse, quando inito aliter bello gratulandi sibi de υictoria e relia Romanis opportunitatem dedisset. Haec ab Rhodio dicta Responsum ab senatu esse; hodios nee utilitatum Graecia, neque cura impensarum populi Romani , sed pro Perseo legationem eam Nams afui se cura, qua mularetur, tam mi

undos legatos fuisse , in Persem in Thessalia

exercitu inducto, per biennium Graca urbes, alii obsideret , alia denunciatione armorum terrer

Tum nullam acu ab Rhodiis mentonem fictam. OItauam superatos saltu transgresso. Di meedoniam Romanos audirent, ct in Ausum teneri Persea, tunc Rhodios legationem misisse non οullam aliam rem psam ad Persea ex imminenti periculo eripiendum cum hoc res pomo lega O.

imissos. Jer eosdem in si M. Marcessur provincia Hispania decedens, Marcolica O

675쪽

urbe capta, decem pondo auri, de argenti ad summam sestertium decies in aerarium retulit. Paulus milius consul quum castra , ut supra dictum est, ad iras terrae Odomantidicae haberet, quum iteras ab rege Perseo per ignobiles tres legatos cerneret, d ipse illacrimaste dicitur sorti humani quod qui paulo ante non contentus regno Macedoniae, Dardanos Turios voppugnasset, Bastarnarum scivi illi auxilii; istum a mili exercitu, extorris regno, in parvam

insulam compulsus , supplex , fani religione,

non viribus suis tutus est et Sed postqua in Re em Persea coiisuli Pauli, utem ligit miserationem omnem stultitia igno: antis fortunam suam exemit. Itaque quamquam in reliqua parte iteraru minime regia preces erant, tamen sine responso ac sine literis ea ligatio dimisia est. Sensit Perseus, cujus nominis obliviscendum victo esset itaque alacra literae cum privati nominis titulo miliis e petiere, cim petravere, ut aliqui ad eum mitterentur, cum quibus to i ii de stiriura conditione suae fortunae pollet Milli sunt tres legati, P. Lentulus, A. Postumius Albinus, A. Antonius nihil ea gatione perfectum est, Perseo regi uin nomen inni vi complectente Paullo, ut se suaque

omnia in fidenari clementiam populi Romani

permitteret, contendente Dum haec aguntur,

clas Iis Cn. Octavii Samothracam est appulsa. a quoque praesenti admoto terrore, modo minis, modo spe perlicere, ut se traderet quum conaretur adiuvit in hoc eum res, seu casu contracta seu consilio L. Attilius illustris adolescens quum in concione est populum Samothracum, animum adverti sietia magistratibus petiit,

676쪽

tem facerent. Permistb Utrumnos, o fites Samothraces , vere accepimus, an falso, sacram

hanc insulam ct a VHii totam atque inviolatisti Quum creditae sanctitati allentirentur omnes, Osri ibur, inquit , pollutam homicida sana ne regu Eumenis iolavit Z ct quum omnis

p fati sacrorum eos, quibus non t pura manus, sacris arceat, vos penetralia effra contaminari cyisent latroni corpore netu Nobilis rama erat apud omnes Graeci e civitates, Eumenis regis.

per Evandrum Delphis prope perpetrata caedes. Itaque praeterquam quod in potestate R manorum sese insulamque totam templum cernebant est, ne immerito quidem ea sibi exprobrari rati, Theondam , qui summus magistratus apud eos erat regem ipsi appellant ad

Persea mittunt, qui nunciaret ui adta Ευandrum Cretensem esse autem udicia apud sese mori majorum comparataci de iit, qui ince fas m nus intulisse intra terminos sacratos templi dicatur di consideret Evander , innoxium se rei capitatu reui, veniret ad caussam dicendam scom-mrttere se udicio non audere , liberaret religione templum ac bimet ipse consuleret Perseus evocato Evandro, i dicium subeundi nullo pacto au-m esse nec caussa, nec gratia parem fre Suberat&ille metus ne damnatus auctorem se nefa

di facinoris protraheret reliqui quid ellet, nisi ut fortiter moriatur Nihil palam abnuere Evander sed quum veneno se malle mori, quam erro, dixisset occulte fugam parabat,

quod quum renunciatum regie fiet, metuens,

ne tamquam a se subtracto poen. e reo ram a m Othracum in se converteret intersci vandrum

677쪽

i drum jussit . Qua perpetrata temere caede, ii subiit extemplo animum , in seci nimirum oe-

ceptam labem , quae Evandri fuisset ab illo

Delphis vulneratum Eumenem, ab se Samothracae Evandrum occisum ita duo sancti iliana in terris templa se uno auctore sanguine humano violata Hujus res crimen, corrupto pecunia Theonda avertitur, ut renunciaret populo Evandrum sibi ipsum mortem consci- ville Ceterum tanto facinore in unicum relictum amicum, ab ipso per tot casus expertum proditumque quia non prodiderat, omnium ab se alienavit animos. Pro se quisque transire Romanosci fugaeque considium capere so prope relictum coegerunt Oroandemque

et essem, cui nota Thracti Ora erat, quia merturas in ea regione fecerat, appellat, ut se blatum in lembum ad Cotyn deveheret. De e trium est portus in promontorio quodam Samothracae cibi lembus stabat Sub occasumas deferuntur, quae ad usum necetiaria erant: fertur pecunia, quanta clam deferri po- erat. Rex ipse nocte media, cum tribus conas uigae, per posticum aedium in propinquum biculo hortum , atque inde maceriam aegre transgressiis, ad mare pervenit Oroandes jam tum, dum pecunia deferretur, primis tenebris

solverat navem, ac per altum Cretam petebat. Polt quam in portu navis non inventa est , vagatus Perseus aliquamdiu in littore , postremon timens lucem ana appropinquantem , in hospitium redire non ausus, in latere templi prOpe angulum obscurum delituit. Pueri regii, apud Macedonas vocabantur principum liberi, ad ministerium electi regis ea cohors per.

secuta

678쪽

tum est per praeconem , Regios pueros, Macedona ue alios , qui Samothraca essent, sitransirent ad Romanos, incolumitatem, libertatemque Θ sua omnia servaturos, qua aut secum haberent , aut in

Macedonia reliqui Jsent. Ad hanc vocem transitio omnium facta est , nominaque dabant ad C. Postumium tribunum milituati . Liberos quoque parvos regios Ion Thessalonicensis Octavio tradidit: nec quisquam, praeter Philippum, maximum natu e filiis, cum rege re- Iictus. Tum sese filiumque Octavio tradidit; fortunam Deosque, quorum in templo erant, nulla ope supplicem iuvantes , accusans. In praetoriam navem imponi justiis, eodem scunia quae superfuit, delata est extemploquclassis Amphipolim repetit. Inde Octavius regem in castra ad consulem misit praemissis litteria, ut in potestate eum es e Ladduci sciret.

Secundam eam Paullus, sicut erat, victoriam ratus, victimas cecidit eo nuncio dc concilio advocato , literas praetoris quum recitasset, Alium Tuberonem obviam regi misit ceteros manere in praetorio frequentes jussit. Non alias ad ulluni spectaculum tanta multitudo occurrit Patru aetate Syphax rex captus, in castra Romana adductus erat praeterquam quod nec sua , nec gentis fama comparandus, tunc quoque accessio Punici belli fuerat, sicut Gentius Macedonici Perseus caput belli erat: nec ipsius tantum patris avique, quos sanguino ac genere contingebat, fama, conspectum cum

esticiebat sed est algebant Philippus ac Magnus Alexander . qui summum imperium in Orbe

679쪽

errarum Macedonum fecerant Pullo amicitis/illo Perseus ingrestus est castra nullo suoru nii alio comite, qui socius calamitatis miserabilio-uem eum taceret progredi prae turba occur- ,rentium ad pectaculum non poterat, donec

consul lictores mi illet, qui summovendo iterba praetorium facerent, Consurrexit consul, di jussis sedere aliis, progrestit siue paulum, in troeunti regi dextram porrexit, tum mitten-Itemque se ad pedes, sustulit nec attingere gelanua pastus , introductum in tabernaculum, adversus advocatos in concilium consider jussit Prima percontatio fuit, qua subastu in-

Iura contra populum Romanum bellum tam in

fesso animos cepisset, quis regnumque suum ad

ultimum discrimen adduceret ' Quum respondum exspectantibus cunctis, terram intuens, i diu tacitus fleret, rursum consul: Si iuvenu

regnum accepi es minus equidem mirarer i no- irasse te, quam gravG aut amicus, aut inimicus esset populus Romanus nunc vero, quum ct bello

'atris tui, quod nobiscum est, interfui es Npacupos ei, quam cum summaide adυersu eum xoluimus, memini p. quod constiam, quorum v vim bello dem in pace expertus esse , cum iii diis bellum esse, quam pacem malle ' Nec interrogatus, nec accusatus, quum responderet: vicum' tamen haec, De errore humano seu casu, seu necessitate inciderunt, bonum animum habe: multorum regum , populorum castatas , cognita populi Romani clementia , non modo Dem tibi , sed prope certam duciam saluiti praebet. Haec Graeco sermone Perseo Latine deinde suis: Exemplum insigne cernitu , in uit, mutation G rerum huma- narum Vob hoc praecipue dico juvene; ideo in secur

680쪽

tuendi cura regis Q. filio mandatur. Eo die invitatus ad consulem Perseus, latius on nis ei honos habitus est qui haberi in tali o tuna poterat. Exercitus deinde in hiberna missus est maximam partem copiarum Amphipolis, reliquas propinque urbes acceperunt. Hic finis belli, quum quadriennium c Otinuurn bellatum esset, inter Romanos ac Persea fuit: idemque finis inclyti per Europae plerumque

atque Asiam omnem regni Vicesimum ab Carano, qui piimus regnavit, Persea numer bant Perseus, a Filivio, L. Manlio consulibus, regnum accepitri a senatu rex est appellatus, M. Iunio A. Manlio consulibus regnavit undecim annos Macedonum obscura ad inodum

fama usque ad Philippum Amyntae filium fuit:

inde de per eum crescere cum coeptilet, Europae se tamen finibus continuit Graeciam Omnem ac partem Thracia atque Illyrici amplexa superfudit deinde se in Asiam rac tredecim annis, quibus Alexander regnavit, primum Omnia , qua Persarum prope immenso spatio imperium fuerat, suae ditionis fecit Arabas hinc Indiamque, qua terrarum ultimus finis Rubrum mare amplectitur, peragravit tum maxumum interris Macedonum regnum nomen

que inde morte Alexandri distractum in multa regna dum ad se quisque opera rapiunt lacerantes viribus; a summo culmine fortunae ad ultimum finem centum quinquaginta annos

stetit.