F. Thomae Campanellae Calabri o.p. Realis philosophiae epilogisticae partes quatuor, hoc est De rerum natura, Hominum moribus, Politica, cui Ciuita solis iuncta est & Oeconomica, cum adnotationibus physiologicis. A Thobia Adami nunc primum editae ...

561쪽

seo F. THo M. CAMPANELLI dominum posterius ire eu bitum quam seruos, expergisci vero prius. Id enim utile est saluti corporis, diuitiis famiIiae M secu is rita tu studio etiam philosophiq naturalis aut moralis, historiarum,aliarumq; scripturarum, quas patremfamilias scire cordi- uenit. Puto etiam claues palatii apua dominum in nocte reponi oportere, sicut Ac arcis: quanquam alii contendant, aulae magistro committendas esse: foeminarum vero apud domina,

vel earum magistramai per alias portas, quam ubi habitat d

mina, esset aditus ad illas. - p . Curet etiam dominus res domesticas, fruges,liqum res,arma,Caeterii queomma rusti ea domesticaque,distinctata. is quaeque Ioci Si inbere,ut statam sciat, ubisingulae res iaceant, re quae supersint & Quae perierint: tum, ne sibi subripiantur, ipseque cogatur crebro eadem reficere ; tum vi,cum opus fumrit,prqsto lint,nec frustra requirantur.Principes autem magni

has tunctiones in paruis per fidelissimos obibunt, in magnis. Persei Psos..

IN lucrosa acquisitione consi de tabis,primo, quantum in cemi su annuo habeas. Si enim duo millia aureorum,non nisi mille pro victu vestituque tamiliae aliisque prouisionibus expem des vi aut ad summum milleae quadringentos, computando id quod procuratoribus , curialibus , pauperibus,alitique extraordinariss datur. Aliosque sexcentos minime habere te putabis . sed industriis ac lucras applicabis ex tellure & animalibus; lucraque repones pro filiorum & infortuniorum necessitatibus.semperque augendae rei incumbes,nescius quid futura phriat dies. Drapropositio est: Quicunque tantum rei facit exitum, quantum habet introitum, ditari non potest: sed depa

perari eum certum est.

a. Confideret, quantum victui quotidiano impendere, possit, emtorique praescribat: quiin libro sumus diurnos no-

562쪽

oECOR OMI convM CAP. VI. rortet, in noctibus vero singulis domino vel domus magistro videndum offerat,an fraus sit in emtione S dispensatione. Herus tamen vel semel in mense rationem sumtuum totius mensis coram cunctis honestioribus feruis & vilioribus faciat. Ipsi

enim bene aut melius norunt, an tanto emtor pretioreS comparauerit; ipsumque condemnabunt; nec tu odiosus remanebis. Qui autem hoc tacere contemnit, stultus est, propriaeque calamitatis amans. Plus rei negligentia in domo consumit,qua incendium in silua,aut hectica in corpore humano.3. Omnes industrias tuas pro tempore reuises: Considerabisque, in qua fortunatior existas: illamque prosequeris. Pecuniam dormire non permittas. Nam licet ipsa non fructificet,seuctificantia tamen organa moueri . Rerum fanuliae necessariarum in eo tempore comparabis lassicientiam, in qua abundantia ipsarum es maior; ut vini in autumno, frumenti in aestate, carnis porcinae in hyeme, olei in mense Nouembri,&sic de caeteris. Nec in dies emere

prae stolaberis:nam duplo fere plus pecuniae sic expenditur vi Mminus iocunditatis inest; resque ninus electa.Veruntamen ex proprio rure omnia habere praestabit. r. Quod tibi superest rei,vini,o Iei, frumenti, A c. vendes cum carius fuerit: ta in hoc per Astrologiam iuuat praeuasio.

Sed penuriam non optabis: nec ex pecunia tua exercebis usura S. Melius est, exiguo pretio vendere vicinis, quam distantibus pretio multo. Sic enim beneuolentiam, & securitatem, S tutamen lucraberis. praestat habere commodos vicinos, quam incommodos egenosque. Praestat etiam vendere pauperibus, quando pecuniam habent, par uo pretio, quam quando non habent, mu Ito. s. Fructus praediorum suorum vendere consueuerunt

Athenienses,ac mox,a quibus venditi sunt portionem domui propriae necessariam emere; vel aliunde die inm. Idque utile videtur,ut furta ruri evitentur fraudesque, &census sit certus atque in tuto, ac domi prodigalitas non grassetur. Quod enim non emitur , libentius profunditur. Hoc bene ex parte se ha-

563쪽

ysa F. T H M. CA MPA NELLAhet, cum praedium a ciuitate longe distat, nec satis custodiri potest. Sed cum prope est, benem custoditum, domui assi uenistiam praebet; & ex meliori portione fructuum impletur domus, instituiturq; penus, caetera venundantur. Quapropter no expedit emere in dies, nec sequestrare in mensem,iicut Aristoteli placet: sed utilior est prouisio seu institutio penoris eoie-d ore,quo necessaria exuberant, ut dictum est prius,sive de tuo hue de alieno rure. T. Nummis, quos annuatim ex summa cenius seponis, praestat rem fructificantem emere, qualia sunt praedia pecoraque,quam merces terra mario periculosas. Curabis emtas secundum philosophiae Si ashrologiae leges.8. Si quando venundare cogeris, nunquam patrimoniuaut eius portionem vendito,sed fructus. Ast utilius erit,haereditatis partem vendere,quam usuris subiacere; cum usura nihil aliud quam latro sit, qui tibi malum praedicit,quod facere intendit. s. Potentiori te non vendes: nec cum eo lucrosa commercia inibis: ne ,quod pecudi quum venatum iret cum Iupo, tibi contingar.io. Donationem irrevocabilem bonorum tuorum, aut Iegale regimen, filiis tuis aut uxori aut amicis ante mortem, ne facias. Alias eorum mancipium, pauper, derisus,& in teipsum continuo iratus & poenitens facti, misere vitam duces: hcut Lauelli Marchio recens exemplum praebet.

De rei familiaris Oecouomica corast

Non minor est virtus, quam quaerere, parta tueri: canebat Ouidius. Videtur vero virtus illa etiam necessaria magis. Conseruatio igitur diligentiam postulat, qua impcctes crebro

res Disitigod b, Coosla

564쪽

res animatas inanimatasq; , quas possides, ut paulo ante dicebamus:item vi censum totum non expendas ; introitus exitu que rationem habeas; superfluos sumtus in victu & vestitu dc parasitis& inutilibus rebus non facias :& Salomonis tibi prouerbium in sidcat animo: Qui amat vinum & pinguia, non di- tabitur. a. Acquirere & non seruare, est, aquam cribro haurire, aut, sicut Aggaeus propheta loquitur, ponere in sacculum pertusum. Quod non accidet, si abs te duo mala ablegabis, prodigalitatem S negligentiam; oculos in futurum magis quam impraesens diriges: pecuniam de rem iacturae periculo non expones, periculosis incertisque negotiationibus addicendo; caue

bis rixas, meretricios amores caeteraque via; tuum amorem,

totum in Deum dirigendo, in uxorem, natos,ac familiam, cuiuS es rex, cultos,& vicarius Dei. 3. Inimicos bcnc ficiis magis quam gladio aut litibus tibi . subdere curabis. . Ciuitatis regimen non optabis nec capesses, nisi coactus. Mox tuo fungeris officio sedulus, & ab avaritia furtoque immunis, tanquam Deo seruiens visibiliter. Sic Deus eo im tempore tuorum bonorum curam geret. At eam, quam potestu,utrique muneri operam nauabis: alias tentare Deum videreris. Nemo sibi soli nascitur, ait Plato ad Architam, sed ortus nostri partem sibi patria vendicat,partem parentes,partem ammici. Apostolus autem melius: Nemo sibi viuit,&nemo sibi moritur sed siue vivimus siue morimur, domini sumus. Quod qui cogitat,cuncta rectissime geret. Rem familiarem pellumdare quodcunque vitium, licet lucrosum Machiauellistis appareat, aptum est; conseruare autem virtus quaecunque , quantumuis inutilis appareret, sed alia plus, alia minu DC

565쪽

F. TRO M. CAMPANEL L.

De aequisitorum conseruatorumve bonorum diustensatione , Fruitionem vim , morte: SA cura oeconomi,quum ei mortem

natura intimat

A Cquisitorum conseruatorum; bonorum dispensatio frui

Alioq;,maximum est in oeconomia. Est: et ipsorum finis.1. Avaritiam, tanquam extremum alterum, declinabis Est enim auaritia timor paupertatis, faciens hominem in conatinua paupertate vivere, ac seruitute. Dominus est & diues,

qui Euitur seruitque sibi de diuitiis:non, qui seruit diuitiis. Fugies& alterum extremum,prodigalitatem. Quae est seipsum, in medio hostium,armis denudare. Sunt enim diuitiae arma aetiustetatio vitae. Qui ipsas nihili pendit, statim in paupertatem, derisum,vituperamen, famem, nuditatem, desperationem, Minterdum in mortem ruita Propterea quidam Marchio dicebat , Viro nobili melius esse mori, quam pauperem fieri quod Ecclesiast. o. etiam habetur. Alius vero scriptor, praestare principi,pro dignitatis 5 imperii conseruatione,in auaritiam: quam in prodigalitatem prope rum M. I , Nuptiae magnorum sumtuum, damnum absque honore afferunt. Sumtus in hastiludiis, dc ostentationibus theatri ei, & plausibus mulierum de populi ae coram princide, sunt v-nius diei honor,¢um annorum vituperium. Parasitis de sicariis largiri , vituperium est apertum, larua honometia destitutum. Venatio falconum, ae canum delicatorum , Ac multi sumtus,modicique lucri. Qui largiturpauperi,foener tur Deo. P tius pasces familiam, cui a Deo positus es curator Mrector, quam monachos re clericos parum egentes. In morteius creditoribus & seruis qui pro te laborant, quam ecclesiae eui te committes, legata facies. Quod autem sanctis ac Deo vovisti,soluere ne detrectes . ab ipso enimaccepisti. Cum tibi exuberant diuitiae,prius libentiusq; in Dei honorem sacrorum

566쪽

locorum, quam in ludos Mostentationes, quas libraeas vulgo

vocant, expendes. Transeunt enim ista sicut fumus, non relin

quunt fructum. . Pretio vestes splendentesgi indicium leuitatis animi praebent,inuidiam& fastidium vicino afferunt, obligationemque idem faciendi ,suo cum damno atque tuo. s . Si splendorem in tuis aut uxoris vestib.ostentare cupis,ornatus iste non excedat morem. Addes ei aurum & argentum,

solidum, quod permanet; non ductile fila tums, quod disperditur. Catenae de globuli S fibulae aureae, non autem res inauratae persistim t. Lapilli pretio i minus tuti sunt: eorum nam valor sectatur existimationem principum, Ac ubi pecunia abundat : sed in necesIitatibus de casibus Mapud populum fere

nihil prosunt,aut minuuntiar pretio. 6. vestimentum vn uir pro hyeme, alterum pro aestate susticiunt. Sed duplicando, ita ut alterum infestis diebus, alterunta in ferialibus in duas, quatuor erunt. Quid si addas alia duo, autumnale At vernale Septimi in poteris adiungere rusticanum. ut Cum Tu S aut venatum vadis, aut alio migras. Idem dico de vestibus sterninarum. Sed pro census ratione tibi consulueris. . Impendere pecuniam in pretiosas seruorum libratas, est mera vanitas. Quq quando communis est, necessitatem infert, quemadmodum Neapoli; ubi communis error, fuit perpetuo lex. Quapropter coguntur nobiles in suas urbes secedere,vasallos deglubere, ac mox miscrorum pelle adornati Neapolin redire vicissim . g. Non te pudeat esse primum ad introductionem frugalitatis modestiari,S c liminationem prauarum inutilium sco- suetudinum;vnde conditione ac moribus melior fias. Nam licet in principio absurditas id videatur, postmodu tamen cunis

eii laudabunt te: Hoc unum caueto,ne prauaS introducaS consuetudines, quamuis honestae, iocundae S gratae videantur.

567쪽

sos F. THO M. CAMPANEL Laro. Seruos in communi refectorio pascere conducibilius est, quam seorsum alios ab aliis. Damnosius erit tibi, pecunia quotidianam pro victu distribuere: sic n. tu plus impendis: ipsi vero

manducant minus, cupientes pecuniolam seponere accumularem, exque tua mensa extorquere necessarium, nedum suis

perfluum, pro suo ipsorum victu: ac quotidie suadere conabuntur tibi,plus obsonii tuam desiderare mensam. n. In festis diebus uberiorem, non delicatiorem eis largieris cibum,&domi & ruri cessareq; a laboribus seruos animalia iubebis, quemadmodum praecepit Dominus Deus: tum ut diuino cultui dent operam: tum propter ipsorum tuamq; utilitatem; ne continuus labor instrumenta conseruationis aestruat.ra. Tua in mensa exquisitos cibos non aggerabis. Semel carnibus, semel piscibus, semel leguminibus aut herbis cum ouo aliquo,vesceris. Idem enim semper& assi uenter manducare, nec sanitati nec marsupio commodum est. Semel bene, semel mediocriter, semelque misere vesci, sanitari plurimum confert, ut in prouerbio em Is. Fac ut marsupium cum gula litiget: tuque huius aut illius patronus non fias, sed iudex: non tamen siaepius pro marsupio senten tiam feras. Gula appetitiones producit testes, non quidem iuratos. Marsupium testes euidentes habet, cellarium, horreum,& arcam, vacua vel breui euacuanda . Tu igitur prudente r examinabis utrosque. At cum gu la testes adducit infirmitate S,aut debilitates, tunc victrix eat. Qui enim in aegritudine aut necessitatibus parcit pecuniae, is plus iacturae facit consequentibus experimenti

I . Sumtuosa conuiuia non celebrabis. His enim parasiti pascuntur. Qui autem prudens est, tibi detrahet, etiam cum de tuo saturatus fuerit Nemo paupertatis, quae te mox apprehendet, sicuti aliorum infortuniorum, miserebitur. Marius

Dei tum nostri arui sit exemplariqui eis,quos Danthes celebrat adnumerari potest

chisene Lan se temperetest e. P

568쪽

Haud negem tamen,amicos splendida excipiendos esse misa, sed frugaliter,&quum opus habent. Eumm amicum potiuS r. putabis, qui tibi pecuniam suam, quam qui vitam, offert.is. vim usus tibi parcus. Seruis emtitiis non nisi festis diebus, aut quando non satis recte valent, vinum dabis, tanquam medicinam. Fceminis parum aut nihil. Pueris nunquam nec modicum.Personis robustioribus grauioribusq; moderate. Liberis ante duodeuiginti annos,nisi infirmitas coegerit, vinu non cocedes. Iuvenibus licebit, sed aqua temperatum usq; ad quadragesimumquin tum annum: post hoc tempus poterunt liberius potare. Modicum vinum acuit ingenium, corporiq; salubre est. Multum vero obnubilat stupefacitq; ingenium;corpori vero adfert grauedinem, podagras, chiragras, calculum, Mobstructiones,&c. Assiistis maerentibusq; vinum usq; ad ebrietatem propinabis. Sicut enim Salomon &Plato docueru t, datum est a Deo pro pharmaco contra miseriaS humanas, utq; . corda moesta laetificet,ait David, Ss doIorum ac molestiarum obliuionem a disciat, quemadmodum Homerus in Telemacho per Helenam ostendita

rum tuorum facies. Filiis tuis,si nobiles sunt,haereditatis partitio noxia est. Idcirco maiori totam lega bis, qui cqteris alimenta proportionaliter tribuat. Si laboratores sunt, diuisio fiat prout lubet: facile enim illis est rem laboribus conseruare augere q. . Si mercatores fuerim, diuisio utilis erit, ne alterius inia fortunium alteris noceat, nec vita pars a lucris vacet.

liquem ex consanguineis aut assinibus institues, praesertim si Mis ,

hic filios habeat: sed amicum extraneum, Si religiosum. Consanguineos. autem conseruatores pupilsorum & legatorum honorum institues , non administratores. Sic enim nec consanguinei nec tutores bonis pupillorum de personis insidiari poterunt,sicut Inda es faciunt. Exemplo sit Slortiadum domus S Ss a sub

569쪽

, i tua uxor ante te mortua fuerit,ac tu absque herede de iduus remanes, bonum est uxorem iterum ducere. Sede tu senex iuvenculam accipias, cuius satisfacere libidi- valeas ne forte adulteros admittat. Salage etiam visce

eunda sit atque solers. Si liberos iam habes minoris aetatis, q- stabit in viduitate relictum ipsorum curam gerere: sin adultos. monasterio tuam senectutem in cultu diuino consummabis. io. Connubia filiorum tuorum iuxtaTegulas prius dictas ce lebrabis. Enitere autem,ut memin ae,si dotem habet pinguem, de tua parentela maritos accipiant, masculi vero de aliena vis xores. . 1 o. Uxorma,cum prior obieris,si iuuenis est liberim: caret, villius monasterium quam secundas appetat nuptias. Praestatque illi nubere orbam filiis, quam cum filiis. At si vetula est, malum erit si nubat; detque illi Deus adolescentem maritum, quo omnium peccatorum suorum poenas luat.1 i. Non committas animam tuam diligenti te, sed diligenti animam suam. Restitue ante mortem omnibus quicquid de-hes.Nec, nisi pro te tute ipse satisfeceris,credas filios pro te satisfactum ire. a1. Deo animam immaculatam, terrae corpus integrum, mundo famam illustrem, fi liis i reditatem splendidam si reli queris, bene tibi futurum speratu nouissimo die, futurorum, principio seculorum.

Restonsio ad eos,qui oeconomica doctrina

contradicurat.

Rogillis,quid praesens doctrina iuuet. via fortuna cotraria ture Re spondeo,umquemmi propris fortunae fabru esse pleruque i cu vero negligenciae alioruq; vitiorum causa in aerumnas inciderit,in fortuna reiicere culpa. Sed profecto raro infortu nium diligentiae ac virtuti coire videbis, rarius autem a negli gentia varioq; disiunctii. Fac tu debes, tuaq; comenda Deo

FINIS.