Simonis Caulerii Rhetoricorum libri quinque. ..

31쪽

mesticis.Vis certe oratoris,professioq; ipsa bene diceri polliceri videtur,ut omni de re,quaecuq; proposita sit orn

quidem in ea versatur, & cam habet Hibiectam materiam, omnia quaesita, audita ect disputata,tractata, agitata esse debent.Quidam oratoriae faculi ii tribuunt infinitam materiam, & incertam, non propriam: atque is hanc artem circumcurrentem , & in omni materia docentem faciunt.Sed falluntur.Non enim propterea deficitur materiae proprietate, quod ea sit multiplex. Nam de Arithmetica in omnibus versatur, quae in numerii quecul venitit:& medicina multos habet modos.Disputat orator de bono, utili, iu

sto, quod ossicium est Philosophi. Sed qui philosophum dicit virum probu,

notat, quem nos facimus, oratorem;

qui vir bonus credi debet, ut non studium aduocati, sed pene testis fidem adferre videatur. N ec mirum oratore,& Philosophum eadem in materia es se, quibus orationis modus non est

32쪽

idem. Sit omnium artium peritus orator i de omnibus sit ei dicendum. N eque enim quisquam esse poterit omni laude cumulatus orator; nisi sit idem omnium rerum, & artium scientiam consecutus. Verum fatis superque est, oratorem, non csse eius rei, de qua dicit, inscium. N eque enim omneS causas nouit, & debet posse de omnibus rebus dicere. Dicet vero de quibus didicit. Aristoteles omnium optime, verissimeque iudicat, qui orationis tres statuit partes, iudicialem,deliberativa,

demonstratium. Nam cum in eas cu- rerum argumenta cadant; nullam materiam oratorio muneri demit. EGenim Rhetorica Dialecticae persimilis;

Vtraque omnium communis,per cadespatia decurrit; & omnes utramque participant; neutra est determinatae materiae. Haec oratione concisa, breui, interrupta,no elaborata: illa, plena,rO-tuod perpetu exacte ornata constat.

Haec complicati pugni vim refert: illa explicatae manus modum. Qumobrem materia, in qua omnis oratoris ars,

33쪽

RHETORICORUM

' i ργ stu, consultatione dicutraliudΟὐ tu, Latiin sc ga, controuersia, Graeciu Dp ibesis est.29,5ο infinita, qua quippia en . ratim de uniuersare quaeritur,sime certape sisnarum locoru,teporum,Waliarύ circuφά- tiarum comprehesione. Finita,quae de singulis rebus pervestigat, notata personis, locis, tem. Sime ex repub.C5sules ex plebe creareὶ est thesis: an T ercitu Varronem plebctu homine, Consule facere sit utile,hypothesis. haesiosue infinita,

'ita,ej duplex;vna m itionis,quae=- ne habet rei propositae, scietia. DA n comet.: peste, aut bellu, aut principii mortem portendattan cometes, qui effulsit an no supra sesquimillesimum leptuagesimo septimo, morte Gregorio XIII.

Pont. maX.praenuliarit ex iudicio MathematicoruZaltera est a bonis,cuiu niseriaritio. An Sixtus V. Potifex portum ad Anxur effodiatὶ Superioris, quae ad co- U- γ' mitionem pertinet genera sunt tria. An sit,si J An magnesvertatur ad

34쪽

an furtii sit, pecuniae regiae in quaestu collocatio ξJ ctionis quψis duplex; inata aliquidperseque tu,aut declinata pertinet. Quo habitu Carol' Croius parci aditum ad Ludovicii XI. Galliae rege; quo Carolus Burghidiae dux legibus Pariu Galliae soluatur,& pecunia imperatamno repraesentet: altera ad commodum 'sum refertur.' Quibii s praesidiis Hispanicae classes ab ortu, & occasu tutae redire possint in HispaniamZJFInit ημ quae bon ,siiue causarii, tria aut cgenera: Deliberariau, quoi.ademus aut dissuademus. Habet lepus futurii. Finis, quesibi Oponit orator in Ddis copiliis, est μυ-

tilitas oesses, tormido deliberatis.Demο-sbutiu'quo laudamus, vel vituperamus per- Demonst-- sena acta,res. Habet tu praeses, tu praeteritu lepus. Spectat orator bone, late, cum reris suis. laudat;turpitudine,cum vituperat mouetqueaud tores ad dele fatione. Iudiciale, quo accusamus,vel deferimuscuiusfinis equitis,cuproposita clementia, melseuiti iudicis. Haec genera, siue,morales, siue ciuiles pe rigetetur res sunt causarum singulariti, γ

35쪽

in quibus vertitur omnis actio.Neque enim homo uniuersus uxorem ducit,

nec omni in loco, & tempore; sed P peius, Iuliam, Romae. Et proprius seu, ctus disputationis oratoriae est actio;&quaestio fini Aproprie huic arti proponitur materia de expetendis, agendis que rebus.Scd oratoc singulares a personis propriis, & temporibus semper, si potest ad uniuersas reducit, probationis robur inde sumpturus. Latius enim de genere, quam de parte disceptare licet ut, quod in uniuerso sit probatum, id in parte, probari sit necesse.

Sunt enim orationes eae ornatissimae, quae late vagantur, & a priuata, ac singulari controuersia, se ad uniuersi generis vim explicandam conserunt, occonuertunt: viij, qui audiunt, natura,

re genere, &Vniuersa re cognita, de singulis rebus statuere possint. Sed coniecturasolet, i fit. Vt si deliberet Pontifex Romanus, an diris dououeat Ioannem Hussium orthodoxiae desertorem: controuersiam proposito probabit: omnes Ecclesiae Cacum de vero ambio quod quaeri

36쪽

tholicae perduelles haereticos iure proscribi,& furiis infernalibus dedi. Ho--m tenerum finis es penes auditorem, qui

aut feritator est, qui Senator, aut Iudex :Iudexpraeteritorum. quide futuris anquirit Se

nator: qui de facultate iudicat is ei fator. JN siri ibi ca arum generibus orator of

fici, sulpartes,cs' eloquentiae quaedam me- oratorii, explicat , quibus omms orandi ratio con .st ianventionem,ris sitionem Aocutionem, memoriam,stactionem. Oportet enim inuenire oratorem,quid dicat, inuenta disponere, deinde ornare verbis, tu memoria comprehendere , ad eXtremum pronuntiare. Inuentio est exco ἡ- . ratio rerum verarum aut verisimilium, qua

causam probabilem reddant. Di positis est

rerum inuentarum in ordinem distributio. D Ois Elocutio e I idoneorum merborum, sententiarum ad inuentionem accommodatio. Memoria est firma animirerum , ac verbo' Memoria. rum, ordinis perceptio, atque cusodia. Eho est ex rerum,stverborum, diqnitate pronuntiatio, corporis, m vocis modo tis.Omnis sermo, quo voluntaS enuntiatur,xem habet,atque verba, in qui

bus est inuetio; qui si longior e multa

37쪽

exigit. Refert enim quid, quomodo,oc quo dicas loco. Proinde opus est dispositione.N ec omnia, quae res postulat,verbis formata dici, nec suo quaeq; loco sine auxilio memoriae promi pos

sunt:& haec corrupit,& perdit,indecora vel voce,vel gestu,pronutiatio .Qmdam tres tantum partes primas, quod reliquae sint naturae muner Volui esse.

Alij sextam addunt iudicium, & inuentioni subnectut ; quod primum sit

inuenire, deinde iudicare: sed re vera partibus omnibus permixtum est.Nec inuenit se credendus est, qui non iudicauit, aut in delectu inuctarum rerum adhibuit iudicium, cuius expertes esseno possunt dispositio,clocutio, & memoria, & scita pronuntiatio. Hinc apparet , cloquentiam rem esse unam

omnium dissicillimam. Quibus cnim

rebus constare dicitur; earum Vnaquaeque est ars ipsa magna per sese. amobrem quinque artium coim cursus in imarum , quantam Vim, quantamque dissicultatem habeat,ςxistimari potest. Haec enim singula iuuari, per cique certum est, naturae, ar-

38쪽

tis,exercitationisque muneribus. Nam& animi, & ingenij celeres quidam

motus esse debent, qui ad excogitan dum a cuti, & ad explicandum Ornandumque sint uberes, ad memoriam firmi,atque diuturni, quae ars,nec insc-rere, nec donare, iuuare forsan potest. His accedant necesse est, quaecum ipso nascuntur homine, linguae solutio, vocis sonus,latera,rires, quaedam conformatio , ω figura totius oris, & corporis. Sunt enim quidam, aut ita lingua haesitantes, aut voce absoni, aut Vultu, motuque corporis vasti, aut agrestes , ut etiamsi ingeniis, & arte Valcant: tamen in oratorum numerum

ventro non possint. Sunt autem quidam, ita naturae muneribus in iisdem rebus habiles, ita ornati : Ut non nati,

sed ab aliquo deo ficti videantur. M

gnum quoddam est onus, atque munus fascipere,atq; profiteri se,omnibus siletib viasi, maximis de rebus,magno in couetu hominu audiudv. Adest eniferme nemo, quin acutius, atq; acri vitia in dicente,quam recta videat. Ita

uidquid quo offendituod etiae

39쪽

RAETORICORVM illa,quae laudanda sunt, obruit. Sed in sitam animo vim quisque adolescentum expromat, & in haec intendat stu- dia,vel, quae multis est honori, medio-

critatem eloquentiae assecuturus. atque curam conferet, adstructuram orationis, quam instrumentum suum,& opus esse oportere intelligit. orati nem,ut commode Utiliterque instituat,' argumentum animo pertractabit;

suppetat ratio persectionis,

Pismisia ni consciet=σpertexet, exordio, narratis- Douis ne,propo sitione,confirmatione,con set tisne, Exor Exordium praeparat auditari Naria is AEnisnum. Narratio rem tam exponit. P νο Pr,.sitio. positio hummam cas se completatur. Confir- φρομ i' niatio rationes, argumenta profert,clinis

fiam faciat. Confutatio aduersaria refellit,

confμωt --istrabant. Peroratio artis Peroratio. cisse sinit orationem. Has partes natura

monstrauit, & hunc ordinem seruari iubet ; ut antequam de re prop osita dicamus,initio concilientur anum eoru, qui audiunt: deinde res, atque negintium exponatur: exin controuersia B his naturae,& industriae muneribus instructus orator studium, consita

40쪽

iat,

m sa

constituatur: tum, quod volumus, confirmetur : Deinceps, quae contra dici possunt,refellantur: EXtrema oratione, quae pro nobis faciunt, amplificentur,& auditor promoticatur. Exordium,&conclusio proprie animos auditorum iniciunt; illud leuiter conciliat, haec Vehementius permovet. Confirmatio, & confutatio docent, & causam probant, ad quas viam muniunt narratio,&prΟ- positio. In partium singularum inuensionuexa Ium examen intendet orator , cὐmpererat,de quo dicturus est ius natu, am, lim'

partes , coniuncita, contrana: atque ex aro umentipe pecta natura, orationis partes, earῶ-oue traditationem conferet, oe quo vel adhi- . bendas 'el omittendas putet, cognoscet. Cum ei non tantum sit si sciendum,ut fidem faciat ed etiam conciliet, moueat, sin 'ularum partium plures, oe proprios habebit locor, c quasi noto, 'Varum admonitu materiam dicedi paret quid in unaquaque oration parte 'requiratur, inte uet. Sunt enim alv exordιο- confirmationum, Gr peporationum loci. Et ipse orator siti muneris nonne .

scius, non lum docet: sed inuenire si- , inui studet, quemadmodum motum