장음표시 사용
61쪽
auditoribus gratiam inibit orator, si comme det eius virtutes rudentiam, 'ro ratem fortitudinem, modestam, earumque in is, qui
bus virum, consiliis profuisse,aut prastanti eruditione foruisse. Deinde virum probum, liberalem sudiu in bonos, in auditores, in rempubbcam ericula, quae obierit publicaes
lutu, atque dignitam causa, breuiter doceat. . Si addat pri tina ortunae forentis opes,pr sentem calamitatem,infirmitatem, vel animi,
vel aetatu, vel taditionu, metuis propter inopiam amicorum sit oppressi π:ssenex,sipa
per, pullia , mutuου, caecus, valetudinaria foemina, vidua. Miseratailem enim clietis, aut nostrum exitum ostendcmus,si vincamur : superbum autem aduersariorii,
si superent. Hic pro honestis dignitatem auditoris;pid humilibus,tustitiam; a pro infelicibus, mistricordiam; prolaesis, seu critatem optabimus. 'I . clientis per suos remo αὐλ traduxi locos: aduersarius dein- 'r' ceps in medium veniat.Sicut enim clie- tis aspect ii, & rcbus praeclaris, aut inco- modis flectimus auditoris animum nostras in partes:ita commemoratis omnibus,quae illaudata sunt atagimus ex ad
62쪽
uersari; incommodis nostra commoda comparare. Nam iudicium auditoris sic mutare contendimus, ut propitium, Msecundum habeamus: & aduersarius inimicum, & asperii sentiat. Et sane iudex iis,quos attentius audit, etia facilius credit. Hic aduersarius est,&is, fontra que agitur,& orator, qui eius defodit causa.
d u Nemus causae nubae , oe nobis auditores, si ea commemoremus de aduersario , quibus consari potes odium, inuidia, contemptus in animis iudicum. Tres affect us sunt potentissimi iudicum animis alienandis, & suis cientur, & propriis causis; odium vitiis,inuidia felicitate fortunae; contemptus inertia. Odimus enim sce- .lestos; vivitibus,& fortunatis inuidemus; ignavos, & desides despicimus. Odium siquidem tractamus proprie
commemoratione rerum malarum in
aduersario ; sicut inuidiam felicitatis demonstratione. IN Odium a ducimus aduersirium,Huperibiam, crudelitatem , perfiam, malitiam, fingitium , improbitatem , confidentiam ,au-Etiri atem,qua nos clendat,ubidinem,intemperantiam, amentiam, jurorem , boriariem,
63쪽
petulantiam, consilii praecipitationem accus mus Si demonstremus superbe,aut con- 'tumeliose auctoritalcm corum, qui dignitate antecellunt, aut iudicium maiorum, concilij, auditorum, & parium fortunas, aut infimorum tenuitate despicere: audimmaniter, aut atro citer facere ea, quae hominum naturae, & falutissent inimica:si fide, qua tenetur patriae, principibus , propinquis , & caeteris, quibus ossicium debent, aut negligere, aut violaressi versiatos,& fallaces esse,&fraudibus, & dolis inniti in omnem rationem nocendi: cum turpitudine, a
que dedecore coniuncta flagitia designasse: si violenter, quos tueri debuerant, aut nulla laedere iniuria, vexasse, . aut afflixisse: si quid considenter, & impudenter,&audaei er fecisse: si pudore neglexisse, si se con taminasse impurit, relibidinu inimice & consulto intulisse damnii immeretibus: si immoderata,&Velut exploratam in spem cupiditatis cxplendae incumbere: si honestis rebus
comparatam authoritatem ad iniqua, Miniusta conferant: intemperanter Voluptatibus corrumpi, aut per nefas, & in-
64쪽
iuriam honores adipisci,do ceamus S ed hic caueat orator,ne contumeliosus, ne superbus, ne maledicus, aut durus in quemquam hominem,aut ordinem,nς odio potius, & inuidia, quam veritatis 4more, ea profudisse videatur. Nam vi liorum commemorationem multi, nec aequis animis, nec auribus serunt: quin& commiserationem idem mouet; &nisi ex moribus faciat fidem, non est ferendum.Sed conuitium potius absit ab exordio,quam probatione, in qua necesse debebit. Dicerepossumus, oe nos reia ρμblic vel rerum, psos accusamus,commodo commoueri,ne licentia esserantur: siqne ex simatione uamperditum eant: aut, sprimasseritiiniuriis, abiis iustam poscemus et india Elam. Non est abs re, nos simplices dicere, se mos, fortunis impares, corpore, condition bus, a cautis,potentibus,eloquentibus, ' ratis-ss aduersariis circumueniri non oportere. F ciet ad haec orator, ut au litores inuideant aduersariis: si eorum nimiam poteriam, opes, nobilitatem, copias amicorum,s Chionem, diuitias incontinentiam, hospitia, 'clientelas, a sinitalles, eloquentiam ,gratiam, quiliis vclut adiumentis considant in perni-
65쪽
ciem aliorum,ob oculos proponat. honestis artibus consecuti videbuntur,iis,
impotenter gloriari, & se iactare, non virtute niti, dicet Etenim si potentiam,
aut maiorum virtute principatum co- paratum, aut opes gentis antiquas ostendamus, eo formidandas dicemus; quod aduersarius non maiorum decus referat;scd solas imagines, & alienae vim tutis signa:aut si nuper ditatus, & inusi- tatis familiae honoribus excultus, nubium rebus iis modum facere,at nocere multis, & periculum creare. Mouent auditores nobilitati coniuncta semper auctoritas, & amicorum potentes,s uentesque numeri: & factionum in factiones infesta semper studia, &reipublicae nunquam salutaria; diuitiae, quae largitionibus inexhaustae silppetunt, Mopibus nouis adiungendis apertaesiant; incontinens honorum appetitus, illustrium,& potentium hospitum, qui sanctissime deuinciuntur hospitibus,tauor: clientes,qui velut dominis serui,adsunt, re honori patronorum impense student: his adiunguntur quae connubiis coalescunt affinitates familiarum cra
66쪽
eellentium cum nobilibus, &multis se miliis, datis, accitisque nuptum Virginibus principalibus , quae nusquam fanguinis obliuiscuntur, δί odia inueterata extinMnt amorum pellacillimorum blandimentis. Nec gratiae, & eloquentiae vis est tenuior. Potest & laudari actor, & quo consilio accusationem si sceperie, commemorari AVditor contemnet aduersarium ,si au- tproferri Ain inertiam, desidiam, ignauiam luxuriam, otium, nex entiam: si
aut nulla , aurpar corporis, animi ortunae
bona in aduersario esse sentiat: aut si magnasin iis nec sibi,nec iusprodesse: si ritultitiam,
incon tantiam , caetera vitia animi, quae inesse videbuntur. Deinde corporis deformiatatem, irium imbecillitatem, tarditatem; σfortunae mala, ignobitate eneris,pauperta tem, amicorumpenuriam'auxiliorum,
quae aduersariis obiici possunt: sesuperbi seunt, O in silentes, maiora se , oe sui aggre
diantur viribus. Contemniit auditor , si rem paruam agi, non suam, doloris es cientem intia gain.
67쪽
P. . am Λ D iam porro veniamu .uor . . I nam fauorem nobis impertientur situr
EZoritatistudere credant: si se citra adulatio-i nem Lunincommemoratis iis,quaesepienter, is V,fortiter, Disce, mansuete, gesserunt. Haec auditorum laus, erit propria virtutum praedicatio rudent iustitiae de religionis, liberalitatis,clementia,fortitudinis, temperati Jlusi,aut erregiae voluntatis in amicos,in rempublicam, in miseros. Si dicamus , quae sit eorum iudicis aut concili, expediatio: s eorsi utilitatem alutem,commoda, oriam expeti ostendamus.Si metum illis incutiamus periculorum, aut propriorum, aut communium: si eos compellemim propriis nominibus , aut V iaci,aut di initatis, aut naturae. Possunt hic tempestiuὸ laudari bona corporis eorum, fortunae, cuibus intelligant se moderate e tolli,reipublic amicu, bonis milles haberi. Caeterum laudatio i ii dicis, & auditoruaccommodetur causae: si concitare iram velimus,lustitiae laudem edamus: si misericordiam euocare, clementiae. Hoc enim modo non assentatione fallimus auditores, sed ornamus: utque nos, &causim nostram diligant, & attentius
68쪽
audiant, & promptius credant iis, quae dicimus, & credentes peragant, quae suae salutis, SI aliorum intercile cognos cunt, perficimus. Si amici sint nobis auditores , plus apud cos posse dicemus aequitatem causae, quam odium , aut gratiam ineptos iudices, S iniustos,saepe inimicis prodesse: iniuste agere, ne iniuste, amiceque agerc videantur stulta quadam verecundia, & iniqua audacia. Sunt nonnunquam rerum suarum iudices ; ut in defensione Regis Deiotari , det crimine insidiarum Caesar. Hic aduersarius iactat fiduciam suae partis: patronus rei, timet cognoscentis verecundiam. Detrahenda vel confirmanda opinio,si quam praecipue domo videbitur i udo x attulisse. Metus nonnunquahmOuedus, ut Ciceroni de armis Pona- pch in Miloniana: aliquando adhibendus in tuenda existimatione iudicum,au i in publica salute. Mores iudicum, si fieri possit, cognosi antur. Nam prout
asperi cnes,iucundi,graues, duri erunt: aut assumere in causatia, eorum naturas oportebit, aut mitigare. Si enim coriarii mores nostram causam oppugnent, le-
69쪽
niendi sunt contrariis affectibus: si ossi cit iracundia, clementiam: si crudelitas, misericordiam opponemus: si pro laesis
dicamus,seueritatem extollemus. Λ Reuem, argumento, de quo Cim
A rebiu ca- 9 1 visura inducitur auditor,s causamitatur bme laudando extollam F,
honestam,hi utilem,magnam,auminis sit adlio; dicamus metuendum maia se aduersariorum er contemptum deprimamus,si turpem,si incommoda sipericulosam dicamus. Haec quoque attentionem p rant , quae ab ipsa causa sumitur, sicut docilitaS. AB AEdiunmspersonarum, rerum paratur beneuolentia a propinquitate,
quw-bm aneticitia, regionibus , riuitatibus, ut sen- ὰ,esiis. Amuhiloco,tempore,opinione,fama iudiciorum,expediatione vulgi: ab dubitatione, foli, citudine,admiratione, Oto,inuocatione Auorum, abominatione, ab historia, emplo, inopinato , disia hominum, aut aduersariorum, comparatione,aufnritate. Apostrophelo
cum habet in exordio , Prosopopeia, Ironia, sed raro. Multum habet gratia exordium cuius, materia ducitur ab aduersariae partis actione, quia nequaqua domisi aeqVam,1
70쪽
domi praeparatu sed ex resiamptu appa. . ret, & sua facilitate famam ingenij auget, &fidemsacie simplicis, dc ducti ex
proximo sermonis coparat; efficitque, x Heliqua oratio non elaborata, sed tota CXtemporalis videatur. TAm multis expositas conciliandae M. voluntatis auditorum praeceptiones, attentis altera pars exordi, consequatur. Haec commendatio est rei, & propositio non probandae quaestionis ; sed totius sermonis nostri, aut exitus, quasi quaedam ambitiosa venditatio. Sicut enim in beneuolentia caput est commendatio personae : ita in attentionerci,ut talis esse videatur, qualem iudices libenter audituri sint. Haec est, quae iudicem ad potentissimas quaestiones praeparat : non sic tamen, ut exordio p eragatur narratio. Excitat animum , O adiuntis audiendi 'e, discessi res m os, nouas,praeclaras,incredibiles,inusitatasterris biles, humanas, ita b es, necessarias, diuinas,
obsecuris, dissiciles ,sed frustuosas, iucumdas, decentes, quae sint futurae exemplo aliis, quaepertinent ad auditores,ad omnes, aut illiseres, aut deos,ad reum: si rogemus, ut at