장음표시 사용
511쪽
In lib. De anima est. I. 3 termino pio ducto, subdistinguori si sermo sit de actione transeunte Concedo: si sermo sit,ut est in praesenti, de actione immanente ego, actio namque transitas ideo dari non potest sine termino quem producat,quia est essentialiter propter terminum,proindeque se habet solum ut fieri ut causalitas termini producendita sed sic est quod actio immanens non se habet essentialiter v per se primo tanquam fieri ipsius termini, se Lut perfectio actus ultimus ipsius agentis unde, est ultima perfere inquam tu propter se , siquidem quaeritur ut
constituat cognoscentem vel intelligentem in actu secundo quae eli summa, ultima cognoscentis perfectio: Non ergo sequitur quod debeat actio immanens, qualis est omnis cogititio, habere terminum productum, immutatum,
quamvis habere debeat terminum aliquem , sed qui ipsi objiciatur id quem terminetur, non autem qui per eam de ne iseessitate immutetur. Neque ex eo quod actio illa immanens sit
qualitas, alia propterea indiget actione ut eliciatur , quidem cum hoc quod est qualitas,&ita immanens , adhuc tamen est
virtualiter transiens,cum ex ratione generica immanentiae non
impediatur , quo minus adhuc esse possit productiva terminii unde quia esse non posset productio terinini,si seipsa non emanaret per simplicem emanationem sicut actio transiens, de fiequod non alia propterea indigeat actione qua eliciatur . sed
ipsa per simplicem emanationem eri ne a potentia. Dices secundo , non pores terminus cogoitionis esse intra potentiam cognoscentem nisi per spe elem, magmem aliquam,quam formet de cognito; cum cognitum secuti dum nisi statem sirealitatem suam supponatur esse extra potentiam, sed omnis cognitionis terminus videtur petere ex natura tua esse intra potentiam cognos .entem , cum teririnus videatur petere ex natura sua esse cum eo siprope id quod terminat, omnis cognitio utpote immanens sit solum intra potentium cognoscentem ergo de ratione cognitio his sensuum videt ut esse, quod imaginem formentiexprimant ad quam terminetur cognitio.
Respondeoclegando minorem' non enim petit cognitionis terminus esse intra potentiam cognoscentem , nisi quando ibi redditur, reddi deber formatus proportionatus in ratione
termini cogniti,eo quod extra potent am non habeat sussi bientem immaterialitatem ad terminandum cognitionem kideo
quia objectum cognitionis intellectivae non habit eis iussicienter proportionatum&formatum ut terminet nisi perlu-
512쪽
Dere sic particuliri.cem quandam spiritualem per quam illustratur, silux illa erita
intellectum non diffunditur, propterea sit quod debeat obje-ectum intellectus quod scalicet elicitur ex phantasmatibus er-ptimi intelligibiliter in verbo mentis seu in imagine quadam intra intellectum expressa, ad hoc ut terminet intellectionem: sed sic est quod obiectum sensuum externorum habet in se
ut est extra potentiam sussicientem proportionem , ad hoc ut terminet eorum cognitionem lux enim quae teddit objectum sussicienter proportionat uin&sussici inter visibile , ad terminandam visonem in actu est externa extra oculum s neque intra oculum potest magis proportionari ab ipsa luce,imo multo minus,eo quod id quod ponitur intra potentiam non manet habile ut sentiatur sensatione externa , utpote quae non sentit id quod est intra se, sed extra propter nimiam materialitatem talis cognitionis,quae quidem in tali cognitione reperitur sumisma: non ergo requiritur , oimat hexprimi peciem aliquam
quae talem terminet cognitionem sensuum externotum.
Neque id probat quod additum fuit in probationem minoris negatae quin immo ex eo formari potest argumentum ineontrarium. Siquidem terminus non habet esse prope vel simul cum eo quod terminat . nisi juxta illius exigentiarini conditionem,ut patet in terminor lationis distantiae , qui quidem petit esse alibi quam ubi est relatio, quia scilicet ea est conditi, exigentia talis relationis. sed sic est, quod actus sensitivus
sensuum externotum talis est naturae conditionis, quod teris
minari petat ad Dbjectum prout est extra lensem,cum sit actus experimentalis,& consequenter attingere debens iem in seipsa:non ergo ex ratione tirminationis oriri potest quod debeatriaesitus t rminus esse ut talis intra potent am.
si es quo ni flensius interni, Squaliterdi tinguantur.
X ondeo prim , praeter exteriores sensus admitti quoque a labere internos , qui scilicet intra ipsam cerebri substantiam sint constituti, ut probat ipsa experientia, ratio. Primo enim tam bruta quam homines, ligati sensibus externi sire varias
513쪽
In lib. De anima, SuaBII rias sibi repraesentant . ut nobis quidem contingit intersem niandunt Ac de illud tribuatur intellectui, id ei observare est
inbtutis animantibus, siquidem ipsos can's viciemus latrate, etiam ubi dotmiunt,& usu externorum sensium carentra quod necesse est oriri ex incurrente rei alicujus intus apprehen objecto. Respondebis in eo casu solutum remanere aliquem ex sensibus, cum certum si,non omnes semper ligati in somno vetum ad tesolutoriam responsionem confirmandam accedit, quod ab ipsis cognoscantur ob ecta quaedam etiam absentia, praetetita. Nam eam solum ob causam equus: canis ad consuetum locum revertunturiideoque cauis redire pertimescit aliquando,
eo quod ibi inflictas sibi esse plagas meminerit. Cum autem senusus extemus non possit percipere nisi objecta praesentia, neeesse
est ut haec oriantur ab aliquo interno. Item riuae animantes
cognitione attingunt res etiam insensatas , id est quae speciem sui ex teinissensibus ingerere, ut ab iis attingi nequeunt sit quando ovis cognoscit seu aestimet canem tanquam sibi a mi eum, lupum vero tanquam sibi infestum. Quamobrem necesse
est ut facultatem aliam ab externis sensibus habeant,qua possint serti in obiecta ejusmodita hanc contendimus aliquem esse
Respondeo secundo quatuor nurrerari solere sensus internos: ac timo quidem est sensus ommnnis sic dretus, quia omnium externorum sensuum objecta&sensationes percipit, omnium tamquam communis arbitet,simul apprehendendo,discernendo siveluti annotando quae actu side praetenti geruntvt in sin, uatis. Quia vero praeter apprehensionem sensibilium singulorum ut praesentium, experimur quoque meorum species tum innobis tum in brutis animantibus retineri,quarum quidem spec eis rum beneficio percipiantur objecta etiam absentia , immolae praeterita,ideo adstrui solet malius internus sensus quem phan ia iam, seu imaginatricem appellauta cujus etiam munus est, multa agere distincta componendo,&conjirncta dividendo, ut
dum ex speciebus montis: auri format montem aureum.Tertio his accedit facultas quam vocant actimativam , per quam objectum velut conveniens vel ut disconveniens apprehendi
tui;ut quando ovis apprehcndit lupum tanquam sibi inimicum,ue proinde fertur talis sa cultas in objecta insensata, ut loquun tut,id est per sensus eX ternos non sensiata. Qia arto denique ad mitti debet&memoriasensitivata quae rerum cognitarum species conservet,ut iterum possint objici cognitioni Qua ra-I a tione
514쪽
tione videmus cademin equum res diversas recordati. Ruponae terti. . quatuor huiusmodi facultates esse inter se specie ac realiter distinctas: cum enim potentiae deI amant suam unitatem aut distinctionem specificam ab actibus de objectis, illae consequenter realiter inestentialiter distinguunt vir, quae habent diversos formaliter actus&objecta' sed sic est quod quatuor praedicti sensus habent si Oguli diversos aetus, divelsa objecta:nam inprimis sensus communis habet per se primo percipe te sensibilia externa, secundum quod sensibus exterioribus hic, nunc actu objiciuntur,msolum quoad rationes, quae ab
hujusmodi sensibus percipiuntur, quatenus inter illa discernit: phantasia vero seu imaginario per se primo percipit hujusmodi objecta secundum rationes sensibus externis perceptas, sed prout abstrahunt a praesentia vel absentia maestimativa autem habet per septimo considerare hujusmodi sensibilia secundum ratioae speciales a senstibus aliis non perceptas idque actuali. te quando hujusmodi sensibilia sunt praesentia sensibus externis; memoria denique sensitiva percipit hujusmodi objecta prout a praesentia vel absentia abstrahunt, quoad illas rationes insensatas: ergo debent praedicti senius essentialite atque realiter distingui.
ET DR miliendumprimo, animam rationalem, quae ita dicitur,
i iis a quia principium est rationis,cujusmodi est in homine, essem, o spiritualem, incorpoream. Etenim necesse est, ut ea sit animaratiae spiritualis seu corporea, quae habet facultates, operatio-N i ii , ne spirituales,neque enim modus operandi seu suetus potest esse perfectior modo essendi, aut sua causari sed sic est quod anima rationalis habet oret..tiones ac proinde faculta. te spirituales mergo debet anima rationalis esse spiritualis. Probatur Minorauim ex parte intellectus , tum ex parte vos lunta-
515쪽
In lib. De anima , sorluntatis.Psimo enim intellcctir est potentia uni v rsalis ad omne ens tam materiale quam spiritua sive creatum si v increatum; siquideri versatur circa Adgesos, ipsumque cum Res multas cognoscit per abstractionem a materia, a sensibit . varii generis scientias omnia naturae arcana subtilissime disscurrendo prosequens. Item discernit corporea ab incorporeis, sese etiam ad suas operationes refectendo c. Quod certe fieti non potesta potentia,quae determinata est ad cella objecto rum genera,tantumque attingit materialia similiter spiritualis est, immaterialis ex parte voluntatis. Voluntas enim in ho- nune imperat appetitu scissiti v v ipsoque corpore tanquamini trumento utitur pro litato varios in finesti proiadeque deis bet esse altioris ordinis ad facultates omnes corporeas, ac proin
inde superest ut di tactu spiritualisatem sibi ipsi imperat,ita ut positis omnibus ad agendum praerequistis possit agere aut non
agere, tum si lubet agere frequenter contrariari aut omnematactum suspendere; nec potest cogi ves necessitari, et se directe ab ulla creatura Qtice quidem convenire non possunt nisi agenti spirituali; nam corporea omnia,ut patet, sunt ex sedeterminata
ad unum,possuntque per se, dirceste vim pati a causis extrinse-cis creatis. Pramittendum ecumi , esse animam rationalem immortalem. Quae enim subitantia est spiritualis, ea ex natura sua est in De ejus
corruptibilis seu immortalis, propterea quod substantia spiti tua dem im-lis est independensa materia mper se subsistens,proindeque destructo corpore est semper superstes.Et vero neque ex defectu subjecti potest corrumpi anima spiritualis , quia inde pendens est a subjecto ut sustentantes: neque asorma contrari , quia substantia non est per se contraria substantiae; Neque ex de se. fectu principii conservantis , siquidem ut a solo Deo producitur,sic solo Deo conservatur, qui rebus creatis pro iusscujusque exigenria, praebet concursum conservativum cum e go anima spiritualis, qualis est rationalis ex natura sua sit incorruptibilis,ut ostensum est, praebet illi Deus perpetuum concursum conservativum;restatque ut solum pro absoluta ipsius Dei voluntate sit an nihilabilis. Huc accedit. quod homo finem ultimum bi consentaneum non assequeretur,nisi anima rationalis foret immortalis Etenim fui ultimus hominis, seu bonum ipsius suprimum ac beatitudo praesentis virae bonis non continetur. Neque enim ullus dum hi vivit, perfectari rerimi cognitionem , aut ea bona consequiis
rur,quorum fosscssione perfecte carus esse possit durei est
516쪽
s o 1 De Physica particulari ergo ut anima sit corpori superstes, bonisque alterius uuae pet-fuendo feci litatem ubi propriam obtinear. Item cum videamus pletumque impios florere bonis omnibus, probos autem calamitatibus opprimi nisi in alteram vitam sua cuique serva tur merces , sequeretur mundi hujus res agi sine uia providentia, quae pro meritis bonos compenser, malos autem assici-ciat poenisti quare necessarium cum Dei provisoris existentia connexionem habet animae rationalis immortalitas De Pramittendum terrib, quod cum anima ratio alis ex genere suo sit naturae persectissiluae necesse est consequenter ut facul-
. ,2 rates haberi ex generesuo perfectissimas Unde habet imprimis
intellecdum, qui est potentia cognoscitiva ad omne verum universalem, se uens ut sic autens quodlibet tanquam objectum potest attingere quin immo sireflectit se supra suas operationes, quod est proptium agentis immaterialis. Item ut loquitur Aristoteles, intellectus noster est universialium eo quod de senaturas universales , puta hominem ut sies, non repraesentatis ejus contrahentibus dilferentiis ibi repraesentet. Eanquam hoc non impedit, quo minus etiam sit singularium, cum judicet de rebus singularibus,, de iis discurratu ita tamen ut ea non nisi in directe attingat, in quantum cognoscendo directe naturam humanam ut lac, v. g. in directe ter quamdam veluti reflexionem, seu ut loquitu Cajetao usu arguitive cognosscimus singulatia a quibus fuit abstracta,cujus ratio est quia species intelligibiles quas habemus pro hoc mortali statu repraesentant solum naturas uni v r siles materiales , relictis conditionibus materialibus; cum hujusmodi species producantur per abstractionem a phantasmatibus, quae quidem abstractio consistit in hoc, quod intellectit, agens concurrente instrumentaliter phanta unate, seu specie sensibili Petri v. g. producat speciem intelligibilem repraesentantem solam naturam, non repraesentatis conditionibus individualibus.
De ' Hine dii lex in nobis distinguitur intellectus , agens scilicet D. β' possibilis seu patibilis. Cujus ratio est quia cum intellectus patibilis , qui quidem supponitur dati in nobis, cum sit illa po-
,-- tentia spiritualis cognosti tria seu receptiva specie lumint iligi.pemini bilium non habeat ex se species intelligibiles, sed sit veluti tabulata se debet illas consequenter de novo recipere: ergo di beldari aliqua virtus quae eas ei imprimat, producata atqui nec objecta externa, nec sensus sive externi sive interni possunt immediate, propria virtute producere Vimprimere intellectui Pata
517쪽
In lib. De anima sol patibili species illas spirituales Antes ligibiles, cum illa sutarentia corporea subinde improportionata ciso dari ac beli anima alias virtus quae eas producat, quo quidem virtus est id quod appellamus intellectum agentem.
Praemittendum quarto, memo Ham intellectivam elle qui D. me
dem in rationali anima quantum ad hoc munus quod est onfer minis vare species retum antea ccgnitatum , non ramen quantum Tad istud quod etiam convenit incinodiae sensitivae, puta recor dari praeteritorum , ita Vialiter quod seratur in praeterita tanquam in proprium objccium facultas namque in te lactiva, cum inicilitat per species ab intellectu agente receptas, ut vidimus, fertur consequenter per se primo in naturas universales, quae quidem abstrahunt ab omni tempore, nec subsunt secundum se praeteritioni aut futuritioni. . Ex quo sequitur memoriam intellectivam non esse realiter disti octam ab intes lectu patibili, cum non habeat objectum quae dicitur intellectus speculativus , quatenus versatur cuca objectum mere speculabile siracticus vero prout respicit ob reii jectum operabile principia tendentia ad praxim. Item dicitur ratio superio , quatenus in agendis respicit rationes aeterna motiva altiora ; inferior vero quatenus respicit motiva inferiora rum rationes temporales 3 quae omnia conveniunt in una ratione intelligibili , seu objecti formalis ruttillectus, quod naturaliter lavium dividitur in speculabile&operabile. istud simpliciti in agibile consormiter ad rationes aeternas aut temporalcs. Quantum autem ad id quod sp ctat ad conscientiam. Praemittendum quinto ex D Thoma I. p. qDU. ' art. I 3. Deranis dupliciter sumi nomen constientiae ac primo quidem pro natu scientia
rati habitu primorum principiorum moralium, quem proprie vocant syndere si in Secundo vero pr actu illius habitus pirquem judicatur, hoc esse vel faciendum ves non faciendum; atque iste quidem actus proprie dicitur conscientia quasi scientia cum alio, seu applicatio scientiae ad aliud , quod judicatur faciendum aut non faciendum. Ita cum universaliter hunc
in modum sentio Muicunque agit impie , es poena dignus sistud proficiscitur ex habitu naturalita quam synderesim nominavimus.Tum ubi subditur atqui egi, ne ergo sum
518쪽
poena dignWs. Illi sunt actus conscientiae; quae propterea peltinet reducitur ad tellectui in si quidem illi actus conscientiae, non sunt alii quam intellectus , ut per se patet. Not indum autem est, exactibus conscientiae alios est eantecedentcsactum voluntatis, nempe cum judicatur opus este vel faciendum vel non faciendum. Alios autem esse cons quentes, quibus judicatur rem esse vel bene vel male gestam Lunde
conscientia dicitur vel consolari, vel testati diasticare
aut accusare, remordere&c Sequiturque inde connaturaliter
timor; eo quod ipso naturae lumine certo nobis conlici, nullum scelus ad miti, cui poena a Deo non paretur. Premittendum exto in ultimo voluntatem ; quae proprie sumpta est altera animae rationalis facultas , esse, definita po se potentiam naturae intellectualis per quam appetit bonum , malumque re iugit, prout ab intellectu repraesentatum Deoque vocati solet appetitus lationalis , quia operatur tantum consequentet ad eam objecti repraesentationem quae fit perantellectum seu rationemri quomodo is, qui dicitur appetitus sensitivus operatur consequenter ad im-ginati Hiem. Atque ut appetitus sensitivi actus sunt amor, d si rium, spes, g udium seu delectatio, odium, fuga timor . tristitia seu dolor, audacia, ita sedesperatio vel circa bonum vel circa malum sensitivum: Ita perit oportionem voluntas suas habet ejuimodi volitiones effectus vel circa bonum vel circa iri altim quodlibet, sive materiale, sive physicum sive morale: Haec enim ut . pote immaterialis potentia est etiam potentia univctialis ad
omne appetibilem nullumque est genus boni cujus non sit
Est autem motus voluntatis aut modus agendi veluti contratius motui aut modo agendi intellectias. Siquid:m intellectus res cognitas ad sese quasi pertrahit, easque reddit immateriales 3 quatenus res eae, quae ab intellectu creato cognoscuntur, in ipso debent existere per speciem sui totentionalem: quo pacto etiam intellectus vulgo dicitur fieri intentionaliter omnia, cum objectorum omnium similitudines in se recipiat At voluntas econtra se habe Nam fertur ad objecta, veluti sese transformat in ea quae diligit unde profluxit illud proverbium: anima ibi est potius ubi anima , quam ubi amat Porro proprium voluntatis est esse libera, ea scilicet libertate, unde sese pro libito ad alterutrum cum electione determinet admodum tamen secundi determinantis, secundi liberi,subindeque
siderendenter a determinatione praevia primi liberi. In eo siqui
519쪽
In lib. de an sena Quest. Aquidem disserata causis non voluntariis , quae agunt, nou sese determinandos sed potius de se ad unum determinatae. Notandum tamen est, voluntatem interdum agere ut naturam, seu ex sol inclinatione naturae ad bonum, aut aversione a malo, me ulla electione, ut in motibus primo primis. No- abis insuper, tunc agere tantum ut liberam . seu ex libertate requisita ad meritum aut ad demeritum , quando objectum repraesentatur sub ratione aliqua, virtualiter saltem inultiplici, unde illud volutitas possit vel sequi vel respuere Eamque max
imam ob causam bruta animantia carent libero arbitrio , eo quod imaginationcm habeant ad unum duntaxat repra seu tandum determinatam, ac proinde locum electioni non relinquanta
Quamobrem sic vulgo ajunt libertatem quae formaliter sum potate petitur solumia voluntate, existere tamen radica litet in
tutelltctu eo quod sublata tali conditione seu repraesentatione obj dicti sub illa ratioti multiplici, libertas indifferentiae nulla forti His ergo piae missis tanquam certis jam pro quorundam resolutione qua de anima rationali disputati soleo t. t
U EST IVNCVLA LVtrum una anima sit ei esse possit intra eandem Feciem si, Uantialiter perfectior altera.
pondeo assi radative, quod fie probo Persectio quae est. de linea individuationis animae est perfectio substantialis: sed una anima rationalis est , vel esse potest individualite perfectior altera, seu persectior perfectione pertinente ad lineam individuationis ergo esse potest anima rationalis substantialiter persectior altera intra eandem speciem Major est certiissimata individuuin enim subinde queri individuatio substantiae qualis est anima est de genere sipraedicantento substantiae etium ut individuum est, cum sit basis lineae praedi amentalis, proindeque perfectio quae est intra lineam individitationis animae, non potest non esse substantialis probatur minor quod est perfectius in eo, per quod individualiter disti Oguitur, subindequeuc'nstituitur, est perfectius rei sectione sp c ante ad lineam, individuationis sed anima una rationalis est vel esse potest perfectior altera secundum id per quod individualiter distitui i tu ab altera cergo heste potest persectio taltera persectione
pectante ad lineam initi viduations s. Arator bonstar ex terminis. i robatur minor , una distinguuntur individualiter animae nisi res liti jusj illius corpori stirpanici ut ostensima fuit in
520쪽
tomo 'taphysicae in quaestione de immultiplicabilitate res torno orta eandem speciem sed quantum ad hoc quod est esshujus, ill iis corporis organiri potest una an irna esse altera perfectior cum sit venis possit hoc corpus perrectiori modo organi Zatum quam alterum Dei go potest uti anima rationalis este perscis tot altera est sectione spectante ad lineam milividuationis, seu persectione individualita subindeque ier&ctione iubi .ntiali intra eandem pectem.
Di esu substantia non suscipit magis&minus Vergo persectio substantialis animae consistit in indivisibili sed si esset substantialiter per sectior altera , divisibilis esset ejus persectio tib-ctantialis ergo non potest uua anir esse substantialiterie
Respondeo, distinguendo consequens Verge perscetio su stantialis animae consistit in indivisibili, in hoc sin is, ut non possit modo majus modo minus esse persecta substatia litet Concedo:m hoc enim sensu veriticatu dictu illud dedi statia quod non suscipit magis, minus es consistit per fictio substantialis animae in indivisibili loquendo ut loquimur in diversis animabus ita quod una non possit esse substantia iter pirfectior altera. Nego. Etenim perfectio iubstantialis individualis animae est transcendentalit ei respectiva ad aliquid puta ad corpus organicum, quod quidem esse potest perisectius alteio, ad quod
altera anima est transcendentaliter respect va ac proinde non mirum quod inde dicatur una anima esse individualiter substantialiter perfectior altera; quamvis non possit esse perfectior altera quantum ad persectionem specificam essentialem re pote quae ita si aliter consistit in indivisibili , ut uotumque dempto vel addito, varietur species, eo quod scilicet illud om-ve quod addi potast vel adimi a perfectione speciei est essentiale quid, utpote quae non constat, nisi ex essentialibus.
QUAESTIUNCULA IIVtrum intellicIus agens es intellictus patibilis sint distinctae realiterpatentia.
Espondeo affirmative quod se probosi hoc ipso quod actisso notusu intellectu agente esse non potest elicitus ab ira tellectu possibili re beniunt flectus agens possibilis esse eristinctae realiter potentiae et sed actus qui tribuit ut tot ellec hi agenti esse non potest elicitus ab intellectu possibili, etiam: h- solute locveado ergo non fossunt tutellectus agens hin te te,