De civitatibus liberis, quae fuerunt in provinciis populi romani ..

21쪽

oivitates liberae in singulas provincias dispositae. Ηispania.Ηispania secundi belli Punici tempore a Romanis subacta et paulo post in provinciae formam redacta, ab Augusto, ut videtur, in tres partes divisa est Marquardi, St. V. I', p. 2b I-253 quarum nomina sunt: Tarraconensis, Baetica, L itania.

Universae Ηispaniae Vespasianus imperator ius Latii tribuit Plin. n. h. VI, 36; cf. Marcuardi, St. V. I', p. 258 et adn. 6 .

itaque hoc ad singula oppida adnotare superaedeo. In Lusitania civitates liberae notae non Sunt. Ηispania Baetica. i. Gades.

Post interfectos Cn. et P. Scipiones L. Marcius, primi pili centurio, anno ba2l212 (Liv. 25, 3T, 23 eum Gaditanis foedus fecit (Cic. p. Balb. 3aj. Neque tamen ob hoc foedus belli gerendi causa cum quolibet duce Romano sactum Gades civitas foederata fuit, i. e. civitas, cui foederis lege libertas firmata est a Senatu aut populo Romano; quod cum Gaditani viri publici iuris periti recte perspexissent, legatos Romam miserunt, qui de foedere a senatu postularent. Quod factum est anno Gi6IT8(Cic. l. l. . Huius foederis mentionem facere videtur Strabo (III, 2, p. Id ij. C. Caesar anno iob as omnibus Gaditanis civitatem Romanam dedit T. Cass. di, 2a, ii Colum. 8. 16, ni quo sit, ut C. Asinius Pollio (Cic. ad fam. X, 32, 23 anno illlad et Strabo MI, b, p. 16B de Gaditanis equitibus Romanis, Plinius (n. h.

IV, 1isi de Gadibus oppido civium Romanorum verba faciant. Augustus quoque urbi favit; ea enim in inscriptione (OIL. II, 13133: mun. Aug. Gad., cives Romani Gadibus habitantes a Plinio (l. l.) Augustani voeantur. 2. Astio votuS. Liberum oppidum Astigi vetus vocat Plinius m. h. VI, 123. Ooloniam Augustam Firmam Astigitanam, quam Plinius eodem Ioeo nominat, non eandem esse atque urbem liberam Astigi Vetus recte monet Eubuer (CIL. II, p. 2613.

22쪽

3. Epora ) foederatorum' inlin. n. h. VI, 163. d. Ostippo. Oppidum liberum Ostipponem vocat Plinius (n. h. m. 123. Addit Euebner (CIL. II S. p. 86m se ex magistratu Ostipponensi, decemviro maximo, libertatis testimonium sumere; de hac re vide quae dixi paulo infra m. 16 s. v. OCartimM . h. Singillabarba. Singili, antequam Vespasianus Ηispaniae Latium dedit j. 1 liberum' fuit (p. 12 sqq.): nam vocatur (CIL. V, 2625: cf. 26213: municipium Flavium lib(orum) Sing(iliense3'. OCartima. Deuelaen Thilol. 3o, p. 2 2 , cum in titulo CartimitanoMIL. Η, Isb3j decemvir maximus nominetur, hunc magistratum in solis oppidis populo Romano non subditis ferri posso ideoque Cartimam inter liberas civitates recensendam egSe putati accedit, quod desiderantur quattuor e sex civitatibus libertate donatis(Plin. n. h. VI, T); Deuelaeni sententiam Euebner (OIL. V S. p. 8T63 secutus est. Quod quamquam probabile videtur, tamen pro certo poni non licet.J6. Malaca foederatorum' inlin. n. h. VI, 8).Ηispania Tarraconengi S. I. Ebusus civitate foederata' inlin. n. h. T6j. Deuelaen Thil. 32, p. 6 ) ostenditur, quod verba: civitate foederata' miro modo media interposita sunt inter: Ebusus - utraque' et angusto freto interfluento'. Neque tamen mira haec dicendi ratio ita rara est apud Plinium: e. g. affero MI, 83: Malaca cum fluvio

3 Digna, quae afferatur, Dellelaeni sententia inhilol. 3o, p. 2il est

putantis vocem: foederatorum' ad Ripam' et 'Eporum' oppida referendam et Ripsim tertium, quod requiritur, oppidum foederatum esse. De hac coniectura non habeo, quomodo iudicem; nam argumentis nec comprobari nee refutari potest; hoc moneo ne Dellelaenum quidem ipsum facere posse, ut libera sex oppida enucleet ti. I. p. 2 33.

23쪽

li laederatorum'. Ηaec est causa, cur Deuelaenum in hac re Aequi nolim; ille enim duas illas Pityussarum civitates inter se foedere eoniunctas putati accedit, quod hic usus vocis foederatus', quae termini technici vim habet, a Plinii genere dicendi abhorret totaque res aliena est ab exili scientia, qua ille de talibus rebus uti solet.2. Bocchi. Bocchorum oppidum in Baleari insula maiore situm foederatum fuisse dicit Plinius m. h. IV, iij. 3. Saguntum. Foedus inter Romanos et Saguntinos iam secundi belli Punici temporibus factum esse Mamuardi, St. V. I', p. 251, a. b

thago. p. 1b2j vult, non emciendum videtur. IIaec enim Sunt

Saguntini in fidem Romanam se dederant - de vi vocis: it me vide quae Polybius ipse (2o, s, 123 dixit - , eo conSilio, ne quid mali ipsis accideret a Caerthaginiensibus. Voce vero: mμμαχoc. qua potiSSimum Guberi l. l. p. Ib3 sqq.) nititur, non gemper foedus significari monui p. 6, Saguntinos Romani ipsi

acetovo et (App. n. T; Liv. 2I, 2, ij, siquidem Saguntinis in

foedere Easdrubalis ipsis verbis firmata est, - neque enim Polybius eius rei mentionem facit - eadem erat, quam Romani Philippo devicto Graecis concesserunt m. 23, Scilicet, ut Saguntini a Carthaginiensibus liberi essent. Quam ob cauSam non iam inter civitates liberas, quae vocantur, recensendi Sunt Saguntini.

Anno 688 66 Saguntum foederatum vocat Cicero O. Balb. 23: solbi : Augusti aetate 3 oppidum civium Romanorum erat inlin. n. h. III, 2B.

. Tarraco.

Tarraconem anno M IIIo, quo C. Cato e lege Mamilia in exilium eiectus est, si non foederatam, at certe liberam fuisse evincitur ex Ciceronis verbis sp. Balb. 28; Brat. 1283; itaque

24쪽

contra Ηllbneri dubitationes inermes I, p. Ioa - Rdm. Ηerrach. in Rest-Eur. p. 1 so) Tarraco inter civitates foederata8 ponenda videtur, quamquam ambigi licet, num iam eo tempore, quo Mommsen tR. O. I', p. 6833 vult, foedus initum sit. Colonia facta est Tarraco aut a C. Caesaro Rut ex eius actis a triumviris aut a C. Octaviano (ante annum i2il2TJ: nam

Vsset J T(riumphalim T(arraco . de explicandis signis C. I. V. T. T. Vide ea, quae explicuit Ηubner inermes I, p. 82-1oo; repetivit

idem R. H. i. R. Eur. p. 186-18sj. Tempus conditae coloniae Ellbner Termes I, p. Ioo sqq. R. Η. i. R. Eur. p. 188 Sqq.)definire conatus est; sed obversantur cognomina: Victrix' et Triumphalis', ne ea, quae ille conclusit, satis certa Videantur.

Colonia vocatur a Plinio (n. h. VI, 213, aliis.

5. Tarracati foederatos Tarracenses' inlin. n. h. VI, 2M. Gialia. Gallia Narbonensi S. Galliae ea pars, quae Narbonensis postea dicta est, R Romanis non ita multo post annum 633 121 in provinciae formam redacta est inommsen, P. G. Π', p. 163J. Civitates foederatae sunt haee: 1. Massilia. Massilia cum Romanis foedere coniuncta erat (Cic. p. Balb. 23: bo); quod quo tempore metum sit, negcimus; nam dubium est,

num Iustino s3, b, Io) fides habenda sit (O. Urschfeld, gall.Stud. I, p. I, p. 13, qui Romanos, quo tempore Galli Romam ceperant, eum MaSSiliensibus aequum foedus icisse narrat. C. Caesar Massiliensibus, cum Cn. Pompei partes secuti acriter sibi restitissent, omnem fere terram ademit, libertatem reliquit T.

Cass. 1, 2b; al.). Libertatis eorum condicionem describit Strabo IV, 1, p. 18oII 8 i); foederatos eos vocat Plinius (n. h. VI, 3M; Cornelius Sulla, cum quasi exulis loco haberetur, Massiliensium moenibus coerceri anno 58 iussus est Iac. ann. Id, dij.

25쪽

esse, id quod evincitur ex inscriptionibus (CIL. V. isId et XII, dam, monuit O. Ηiraehfeld Gad. Stud. I, p. 16 et Cre.

XII, p bla: sed num revera colonia Romana facta sit, dubium eSt. Avennio. Eius orationis, quam Cicero habuit pro Balbo, omneS praeter unum codices paragrapho bo aut: 'Avennensem' aut Aveniensem foederatum' exhibent (Cicero ed. C. F. h. Militer, II 3, p. LIB. Itaque de homine Avennione orto cogitandum videtur. Sed fides codicum minuitur ea re, quod lacunam ante: Avennen-gem' esse apparet; nam deeSt nomen eius viri, qui eivitate Romana donatuS PSt. Atque Avennio Massiliensibus inservisse videtur (CIL. XII p. 13o), neque habemus, cur eis ante annum ioblis (p. 183 ullam urbem ademptam eamque insuper ad foedus faciendum arcessitam egge putemus. Itaque praeter archetypi locum mutilatum etiam corruptela verborum videtur orta esse. Aliam explicandi rationem eamque probabiliorem mecum communicavit O. Ηirschfeld: putat enim fieri potuisse, ut ille vir, cum oriundus esset ex Avennione, loco tum Massiliae attributo. Massiliensis civis ascitus haud iniuria Avennensis foederatus a Cicerone

vocaretur.

Quod quoquo modo se habet, Avennio ipsa in civitatium foederatarum numero habenda non videtur.J2. Vocontii. Vocontios foederatos esse dicit Plinius (n. h. III, 3T; VII, T8). Libertatis mentio sit a Strabone (IV. 6, p. 2633; neque tamen propter eius verba Vocontii sicut Volcae Arecomisci (Str. IV, 1, p. 186 18i: CIL. V, p. 38 IJ Latino iure usi esse putandi sunt. Foedus lactum est post tempora belli Sertoriani, aut a Cn. Pompeio aut fortasse a C. Caesare (O. Hirschfeld, gali. Stud. I,

p. 22l2 ; OIL. XII, p. 16m.

26쪽

Tres Galliae. Galliam praeter Narbonensem provinciam C. Caesar intra annos 626I58 et To3lbi subegit, Aumstus in tres partes divisit: Aquitaniam, Lugdunensem, Belgicam inrequaret, St. V. I', p. 262-26T; Mommsen, R. G. V . p. 26 Sqq). Belgicae provinciae adnectendae videntur duae Germaniae: quae quomodo eum Gallia BeIgica cohaereant, videas apud O. iurechfeldium(comm. i. h. b. Mommseni, p. a 2 i labi a63 et Mommsenum

Aquitani R. I. Vellavi.

Vellavi, Arvernis, quibus attributi erant (Caes. b. O. VII, 2b, 2; Str. IV, 2, p. 1 so), adempti, liberi sunt (Str. l. L: te et-

Liberi mansisse videntur, quantum nos Scimus, que ad Deci Traiani imperatoris aetatem; nam eius uxori titulum posuit: 'civitas Vellavorum libera' Nemen 62213. 2. Arverni.3. Bituriges-Cubi. d. Bituriges-Vivisci. 5. Santoni liberi inlin. n. h. IV, 168llosj. Lugdunensi S. i. Secusimi.

Secusiavi, Aeduis attributi Caes. b. G. VI, ib, 23, postea liberi sunt inlin. n. h. IV, 1OT).2. Aedui Aeduis, qui fratres consanguineique buricvcic: Str. IV, 3, p. 1823 a senatu appellati sunt (Caes. b. S. I, 33, 2; Cic. ad Att. I, is, 23, foedere cum Romanis coniuncti erant inlin. n. h. IV, Ioi; Tac. ann. XI, 2χ. Tacitus O. l.) Aeduos primos e Gallia ius senatorum in urbe adeptos esse refert; neque tamen hoc cum Marguarduo (St. V.

27쪽

2II' p 2Is et adn. ψ) ita accipiendum videtur, ut a Claudio omnibus Aeduis civitatem Romanam datam, sed eis, qui iam civitate Romana utebantur, ius senatorum additum esse putemus Vippereu, ad Tac. l. L); nequo enim de civitate Aeduorum, sed de iure senatorio eorum, qui inter primores suae quisque gentis (Tac. ann. XI, 233 iam antea civitatem assecuti erant, Claudius imperator verba facit inruuS, L iur. , p iii sqq. oratio ClaudiiJ Π, l. 2 , 28, 28, al. . 3. Turoni sive Turones j civitas Turonorum libera' (comptes rendues de I acad. desinscr. 18ii, p. 3M. Is, qui hanc inscriptionem edidit, ex fragmentis tituli: SINEPOTI haud improbabiliter conclusit hunc titulum Britannico, Claudii imperatoris filio, Drusi (Germanici) nepoti poSitum esse. . Carnuteni

foederati' inlin. n. h. IV, 1 or). 5. Meldi liberi' Tlla n h. IV, IOD. Belgica (cum duabus Germaniis).1. Atrebates.

O. Caesar pro meritis Commii Atrebatis eius gentem immunem esse iusserat, iura legesque reddiderat' eis (Caes. b. S. VII, 26, 13. Augusti' aetate iam non liberi fuerunt Atrebates, siquidem ex Plinii silentio aliquid emci licet.')2. Nervi liberi' inlin. n. h. IV, 1663.

Suessiones, Remis attributi Miri. b. G. VI, 6, 23, postea liberi sunt inlin. n. h. IV, 166 .

. Remi.

Foederati vocantur Remi et a Plinio m. h. IV, 166) et in titulis (OIL. X, I Tob. XII, 1855, 186sj. Ex his duo II,

18bb et 186B, qui ad eundem virum referendi videntur, Traiani imperatoris aetate positi sunt.

28쪽

5. Treveri.

Treveri liberi sintea' inlin. n. h. IV, 1663. Quo tempore Treveri libertatem amiserint, nescimus; sed si Plinium in hae quoque provincia describenda Augusti laterculos secutum esse censemus, in his vix scriptum inveniebat: Treveri liberi antea' sed: Treveri liberi', nisi forte libertatis quoque notam a Plinio additam esse censeas. Ipse igitur Plinius vocem: antea' adiecisse videtur: inde emcitur Treveros intra Augusti aetatem et eum annum, quo totum opus editum est, libertatem amississe. Quod post sedatam Classici Tutorisque seditionem factum esse recte coniecisse videtur Zumpi scomm. epigr. I, p. 385. a. 13, quamquam ea, quae eodem loco de Lingonibus dicit, parum probantur(v. infra, p. 22. n. 83 Confirmatur haec sententia ea re, quod

apud Tacitum inlat. IV, 62 et i2j et in titulo Trambach

CIM. Tioi caput Treverorum vocatur: colonia Augusta Tre

verorum'.

6. Silvanectes. JT. Leuci libori' inlin. n. h. IV, 1663.

Lingonibus foederatis inlin. n. h. IV, 1663 universis civitatem Romanam dedit Otho imperator (Tac. hist. I, 283: sed

hoc irritum factum esse videtur, nisi nomen gentis in textu Taciti (l. l. corruptum esse cum Ηeraeo (in ed. sua ad h. l. censere mavis; nam postea a Tacito mist. IV. 6T-6si foedus Lingonum commemoratur ea ratione, ut anno io id valuisse putandum sit. s. Helvetii. Ηelvetios foedere eum Romanis coniunctos esse narrat Cicero(p. Balb. 323. Caput eorum, Aventicum, ab uno ex imperatoribus gentis Flaviae coloniam accepit ideoque vocatur: colonia pia Flavia constans emerita metvJetio rium foedorata' (Mommsen inscr. cons. Ηeis. n. iim; et p. a 2 sqq.

3 eodicum lectionem: Ulmaneetes' eorrexit Zangomeister lN. Ηeid. ahrb. II. p. 2 3.

29쪽

Gallia cisalpin R. Gallia cisalpina a L. Sulla provinciae formam accepisse videtur inommsen, P. O. Η', p. 35ll3553, anno Ti 2I.2 provincia esse desiit Mommsen, OIL. I, p. 118; et etiam St. R. Η', p. 23s, a. 13. Quo tempore et cispadani et trans padani Latinitatem et civitatem Romanam consecuti sint, legas apud Mommsenum (OIL. I, p. ii N.

i. Ravenna. Ravennates foederatos vocat Cicero (p. Balb. bo).2. Genua.

Genuates anno 63TII IT, eum de suis Visuriorumque discordiis Romanos arbitros crearent, neque eis subiectos fuisse neque Latino iure usos esse Mommsen (CIL. I, p. 23) recto intellexit. Itaque eos illo simpliciter foederatos' fuisse dicit: quod quamquam pro certo demonstrari nequit, tamen haud improbabilo videtur Genuatibus tum a Romanis libertatem suaque

iura - Seu foedere seu senatusconsulto - concessa fuisse. 3. Insubres. l. Oenomani. Foedera cum Insubribus et Oenomanis extare narrat Cicero(p. Balb. 32). Utrum post civitatem anno Tobias transpadanis Gallis datam (D. Oass. da. 36, 3; CV. I. n. 2653 Insubres et Cenomani cives Romani facti sint an foederati remanserint,

Sicilia. Siciliae altera pars anno bi3I2di, altera anno b d 2Io Romanorum facta est Mamuardi, St. V. I', p. 2.23: civitatium Sicularum status usque ad Ciceronis aetatem, qui de eis in Verrinis permulta narrat, mutatus esse non Videtur. De statu Siciliae, qui fuit inde ab ultimis O. Caesaris annis, plane in diversas sententias discedunt viri docti, qui de ea re scripserunt: Mommsen (CIL. X, p. T13 sqq.), Belochra. Bevdi erung d. griere. -rdm. Reli, p. 325 sqq.), Cuntet No Aug. Plinii geogr. auci., diss. inaug. Bonn., p. 3o Sqq.). Atque in tali discrepantia virorum doctorum, cum de hac re vexatissima nihil novi afferre sciam, Omlgi sententiam, Disit sed by Cooste

30쪽

quae ex tribus illas propositis maxime mihi probatur, sequendam censui, quamquam ne hac quidem omnes offensionea removentur. Ita enim iudicat Ountet: Ciceronis verba (Cic. M. Att. XIV, 12, I), quae sunt de Latinitate Siculis a Caesare data, non ad omnes Siculos Latii iure donatos ) spectant; sed ea lege, quam M. Antonius promulgavit ex actis Caesaris (Cic. l. l.), omnibus Siculis civitas Romana data est. Ad eandem rom referenda sunt verba Diodori

IV, 3b, 2l3: cf. XVI, io. 6), qui dicit de Dioclis legibus in

Siciliae oppidis non ante civitatem omnibus Siculis datam abolitis. Iam, cum Antoni leges rescissae essent (Oie. Phil 12, 12;13, b , Caesar filius post confectum bellum Siculum statum Siciliae parum iure defensum mutavit, praesertim cum pleraeque Siciliae civitates eo bello Sex. Pompei partes secutae eSSent. Ηoc modo pristinum statum, qui fuit ante Antonii legem, restitutum esse haud improbabilis est sententia. Quod si ita se habet, non est, cur cum Mommeno (OIL. X, l. l.3 in hac parte Plinio fidem detrahamus. Iam ad singulas civitates liberas accedamus:

i. Messana.

Messana, foederata civitas sole. Vere. V, 3, 13. d. 26:p. Balbo bii, Augusti tempore oppidum civium Romanorum erat inlin. n. h. III, 883.

2. Tauromenium.

Tauromenium, civitas foederata (Oic. Vere. II, 2, 16o. 3, 133 colonia facta est inlin. n. h. IV, 8m aut anno Ti8l36 (Cuntet,l. l. p. 3 aut anno 233I21 Mommsen, Mm. Forach. V, p. bas, a. 1 .

3. Noaetum.

Nestetum, civitas foederata (Cic. Verr. II, b, 56. 5, 133), Augusti aetate Latino iure utebatur inlin. n. h. m. si . . Centuripae. Centuripae, civitas libera et immunis (Cic. Verr. Η, 2 166. 3, 133, Latini iuris oppidum erat Augusti aetate inlin. n. h. VI, si .