Io. Francisci Fagnani iurisconsulti De iustitia, et validitate censurarum S.D. nostri Pauli quinti in Rempublicam Venetam

131쪽

rsa stulara Pare. Eugenius Quartus patria Venetus, liuem ad Franciscuntia

Foscari Ducem Venetiarum, quae asseruantur in Regesto Apostolico sol. Io 3. exorsus a praeclarissimis , verissimisq. iblius Reipub. laudibus, postea i. grauiter conquestus in V neto Senatu plurima deliberari, legesq. serri , quae Ecclesiasticat obsisterent immunitati, illum serio monet, ut deliberationes , & leges huiusmodi aboleat , ac deinceps a tali,

hus abstineat . Cives autem earum actionum auctores, participesq. incensuras Ecclesiasticas, ct sententias a iure prolatas incidisse, & in dies incidere, dolenter subiungit . Te tium, quod illis Breuibus continetur, est monitio,quae postea etiam, quamuis non necessario iterata fuit monitorio dato die i7. Aprilis, cum praefixione termini vigiluiquatuor dierum, ut dictum est 4 Stilus est autem Curiae receptissimus, auiusmodi monitiones habere vim citationis. Verum quamuis non haberent ; alijs modis probatur obiectum citationis lifectum nihil obstare validitati centurarum. Primo enirn non requiritur citatid ad ferendam sententiam excommunicationis, ubi certum est, nullam parti competere defensione. Butr. in cap.cum olim de sent. S re iudi c. ubi ait, processum Papae valere in notorijs absque citatione, di Abb.in cap.caaesam,quae, nuna. 3. Vers sed istum . de rescript. & alij plurimi,

quos refcri Gabriel lib. a. commm.Opin.co l. I. num. 333. In casu autem nostro certum erat, nullam Reipublicae competere defensionem . Nam fustum erar notorium ,& tam

Respublica Nuntio, quam Reipublicae Oratores. Pontifici pluries illud verum esse a firmarant. Ius autem etat induis bitatum ex supradictis,& quoad personas Ecclesiasticas,

exemptionem esse iuris diuini, & contra eam non valere consuetudinem, iam decisum erat in Rota Romana supra relata in casu consuetudinis Anglicanae . itaque ob t

lem facti, & iuris certitudinem, indub j iuris est, omitti potuisse citationem.Secundo,cum condentes leges immunitati Ecclesiasticae aduersas, sint ipso tute excommunicati,conla-quca1 cst, ut cum factum sit notorium , possim denunciari uil a .. absque

132쪽

Dν Censuris. . . in camparochlanos n. a.de sent excOm.2 in cap. peruenit n. .&ibi post Hostien. & alios Dec.n. 2 q. de appellati in cap.reprehensibilis n. a.de appellat.ubi ait,cum poena est imposita a iure,& de facto con-na t,excommunicatio nihil noui continet,sed poenam iurisumpliciter enuntia idem scribit Marian. Socin.in cap. er pendimus n. 2M .eod.tit.&sane ratio,ob quam in declar tione excommnnicationis,in quam ex disposivione iuris aliquis incidit ipso iacto, requiritur citatio, respicit discussionem facti, ut de illo constelinon autem discussionem iuris,

quod potito illo Acto,absque ullo ministerio,vel iudicis, vel

partis,statun instigit poena,& propterea ubi pars in examinarione facti citata fuit, potest postea serri declaratio excom nicationis sine alia citatione. Rom.cons. 8 a . Et ita cum de tacto constat,ut in casu nostro, nulla ratione necessaria est citatio,neque ut de iacto liqueat, quod est iam certum partis conicssione,neque ut ius examinetur,quod posito illo facto, stariit a poena cofestim assicit delinquentem. Ideoq.He ric. nanc materiam de more longa exequutus distinctione m d.eap. lacro, versaut quaeris de secundo,ait, solam monitionem absque causae cognitione, & sic absque citatione, ad c Iarationem excommunicationis iussicere,ubi tactum est potorium,& sententia iam lata est a Canone, ad ido. citat

cap. inanifesta a. I. & cap. euidentia de accusat. Hinc etiant, ut qua utu's ab executione non sit incipiendum sed aci ratione l. DC.de exec .rei iud. tamen iudex aduersus debiatorem decimarum possit incipere a praecepto,& illum non inluentem e X mn unicare,etiam nulla monitione praemissa

quia exequutio iuris nullam habet iniuriam, cap. peruenit de decim. cum ibi not.per Abbati & alios, & Rebus in tract

deuecim.in vitaquaestione n. 23. Tertio,quia cum excomm

nicatio profertur ad defensionem iuris,quod ab alio inu dilui, vel Occupatur, cinam obseruare non est necesse. Vnde

eum Sedes Apostolica esset in quasi possessione cognoscendi Iaa Sacadotum in V eto domicio,vt supra ostendimu ,

133쪽

334 2uinta Pan.& de hac quasi possessione Senatus illam nunc deljcere teri.

taret,potuit abs q. vlla caulae cognitione,imo etiam absque monitione, excommunicationi subi jcere Senatum inuadentem .HOc enim casu non videtur Sedes Apostolica, ut Iudex, sententiam ferre, sed,ut priuatus, am possessionem tueri, sicut quilibet iure potest armis materialibus, & multo magis spiritualibus,idest ipsa excommunicatione. Ant. de Butr.in cap.Venerabilis in 3.col. vers his visis.de cesib. Lap. allegat. 7 3 .n. 3. Felin.in cap.sacro n.6.de sent. excom. & ibi Henrici in princip. verssaut superior.Marian. Socin.in cap.perpendi. mus n. I a 3.de sent.excom. His responsionibus onus minime necessarium assumpsimus:nam cum Senatus probare deberet iniustitiam excommunicationisi, nos iustitiam probauimus. Cu enim excomnnicatio tribus modis iniusta dicatur,Ex causa, ex animo,& ex ordine. gl.in d. cap sacro. in verb. iusta .ubi DD.ora Spec.lib.q. tit. de set.excom. sup.Lverssi vero. Theblagi in A. dist.i8.Omnibus his modis clarissima,& exuberans est iustitia huius excomunicationis.Ex causa enim tribus modis iniusta esse posset excomunicatio, vel ga nulla causa prae- teditur in sententia,vel quia praetenditur,sed no est vera,vel quia est vera,sed non rationabilis, ut declarat Henric.rn discap. sacro in q. l. vers. aut quaeris de quarto. In casu nostro exprimitur in monitorio,& in sentetia causa, non una quide,

sed multiplex,ead. ta vera est, ut hae leges in publicos libros fuerint relatae, & loleniter publicatae omnibus subditis in no-

tuerint. nec Senatus,nec Reip. Oratores, hanc veritatem

reticuerint. Rationabiles autem has fuisse causas,imo etiam necessarias, ob quas Sum. Pontifex non solum debuerit,' sed coactus fuerit ad excommunicationem procedere, supra satis super ij. probatum fgit.Cum autem haec excommunicatio iustissima fuerit ex uausa, multo minus .st dubitandum, non

esse iustam ex animo.id enim tunc eueniret, cum excomm

nicator fion corrinionis causa , vel Zelo iustitiae, sed ex λ- mite indignationis, inuidiae, vel odii excommunicationem

promulgasset. At in casu nostro ipsa facti qualitas, summaq. Pontificis in Remp. propensio,&perspectum omnibus eius

134쪽

De Censuris. ingenium a perturbanda Christianorum Principnm, ac or his Christiani pace alienissimum, de eius mente dubitare nosinunt.nemoq.est tam rerum omnium imperitus,quin videat Sum.Pontificem huiusmodi actione Remp. Christianam, atque animarum salutem suis priuatis commodis habuisse potiorem. Praeterea praesumitur pro quolibet Iudice, & magis pro Principe, itoq. magis pro summo Pontifice sententia

ferente. Bald.coni. 326. Rex Romanoru col. a. circa med.vOLI. Alciat. de praesumpi .reg. 3. praes.8. Iustitia autem excommunicationis ex ordine etiam clarissima est, quia illam non solum praecessit monitio, iuxta cap. constitutionem S. fin dessent.excom. in 6.S Q am,qua ibi glossa tradidit,sed etiam Plures asin imonitiones, tam scripto, id est litteris in serma Breuis, quam etiam ore saepe, ac saepius, dum Pontifex oratores Rei p.& Nuntius Senatum admonuit, quod etiam latis erat,cum monitio huiusmodi non requirat necessario scripturam. Abb.d.cap. sacron. 3. Praeterea sententia scripto lata sitit,& causa in illa expressa. Atatio autem censetur interuenisse,cum interuenit monitio,quae ex stilo vim habet cit

tionis, & ad excommunicationis sententiam ferendam hoc casu nequaquam requirebatur, ut supra probatum fuit.Et ita seruatus est ad amussim ordo praescriptus Constitutione generalis Concilij,quae habetur in d.cap.sacro, & designatus inibi ab Interpretibus. Uarto,obijcitur,lianc excommunicationem latam esse in Senatum alienum est a doctrina antiquoru Thcologorum,& praecipue S. Ilio in dist. I 8.quaest.2.art. 3. in responsione ad a atque a Constitutione Innoc.IV. cap. romana de senta excom.in 6. quae in Universitatem, vel Collegium sententia excommunicationis ferri penitus prohibuit,ubi gl proposito dubio, An valida sit excommunicatio lata in Communitatem,non obstante illa prohibitione, quatuor celebres Dinadducit sentientes, non esse validam, & unum tantum existimantem valere,quamuis ipsa putet tutiorem esse opini Mem,quae astrui xcommunicationem esse validam. Itaquei cum

135쪽

zas soli ta pari. hum omnes rensentiant, ferri non debuisse, plures latam nori

valere, pauci validam esse; debuisse,aiunt,Sum.Pontificem eam seliari sententiam, quae celebrioribus, & pluribus Dinplacuit,quae i. Pontificia Constitutione fuit approbata. 'Peerea in hanc sententiam etiam S. Augustinus affertur, qui

lib. 3.contra epist. Parm. valde detestatur excommunicationis sententiam latam aduersus multitudinem,etiam manifesti, & notorij peccati ream. & hoc loco obiter monet frater Paulus, lectionem operum eius Sancti longe utiliorem esse, uberioresq. legcntibus parere fructus, quam Barbatiae, aut Zenetelini . Reidondetur, Pontificem i uri positivo,quod habetur in d cap. romana non subesse , Virid. seu incertus auctor in tract.de potest.secular.& Ecclesiastica cap. I 37.quod

habetur tomo tract. I a. in antiq. impress. Sum. Siluestr. in his terminis, in verb. excommnnicatio I. num. Io. Praeterea

ideo Constitutione Innoc. prohibita est excommunicatio in Vniuersitatem, vel Collegium, quia cum probabile non sit, aliquam multitudinem totam delicto consensisse,iustus cum

impio non est condemnandus, nec cum zizanijs etiam triticum eradicandum ut recte docuir D. homas loco supra citato, & aperte insinuat dicta innocent ij Constitutio, ibi rVolentes animarum periculum vitare, quod sequi posset, canonnunquam contingerer, innoxios huiusmodi sententia irretiri. Quamobrem quoties constat,totam Vniuersitatem, vel totum Collegium deliquisse, ccssante tunc dictae Constitutionis ratione, potest excommunicari, ut declarant Host. in Summa tit.de contumacia S fin. versei go si constat, Lap. Petide Anchari & Dominic. quos sequitur Franc. ind. cap. Romana. f. in Vniuersitate,vers in glossa fin. in fili. In casu autem nostro constabat,omnes Senatores deliquisse, cum in il Iud decretum superius relatum, ut de legum reuocatione amplius ad senatum referre non .liceret, Omnes, nemine prorsus refragante, consenserint, ut Reip. Orator Pontificiacirmauit,cui tanquam publicae personae,& Senatus,ac Reip.

causam agenti potuit,ac debuit Pontifex fidem adhibereta .

136쪽

Praeterea senatores videntur excommunicati tanquam 'si guli, non tanquam Vniuersi, cum Pontifex, dum .verba dirigit in Ducem, & Senatum statutarios, notet eos tantum, qui statutis condendis assensum, di auctoritatem praestiterunt, atque hoc pacto non includat insontes,& ita cessat ratio prohibitionis dictar Constitutionis Innoc. quo pacto Io. Andri in d.cam romana. S.in uniuersirate, loquens de Coblegio . Possunt inquit excommunicari omnes,qui fuerunt mandato meo rebelles. quam opinionem tanquam D.ah mae,& dictae Constitutionis Innocentis verbis congruente, sequitur Summa Tabien. in verb.excommunicatio secundo,num. 18.vers. vel accipitur Collegium pro personis applica tis . Nec ad rem facit plerosque DD. sentire excommunicationem esse nullam, si lata suerit in Universitatem, vel Collegium aduersus dictam Constitutionem Innoc. nam pra terquam quod gl. contrariam opinionem putat tutiorem , quaestio illa proponitur, de excommunicatione lata contra prohibitionem dictae Constitutionis, ut cum lata est in V niuersitatem, vel Collegiu tanquam personam repraesentatam, i m noxijs,quam innoxijs comprehensis,cui excommunicandi rationi obstant multa ex Petide Palud. relata a Sunam. Tabire. d.loco num. IS. Sed nos versamur in exco- municatione non prohibita ea Constitutione propter rationes superius adductas. Dum autem subijcitur,Pontificem debuisse adhaerere opinioni approbatae Constitutione Innocentjs Tertii, haec materia terminorum ignoratione confunditur , quia Decretalis innocenti3 prohibet,excommunicationem ferri in Vniuersitatem, vel Collegium, sed si feratur,nulla sit,nec ne,minime decernit, ideo j. locus est dictae quaestioni, alioquin gl. alijq. DD. qui a temeritate alienissimi sunt, di Pontificias Constitutiones,Catholicorum more, venerantur, de ea non dubitassent, nec rem, Constitutione Innocentis definitam, sub incudem ullo pacto reuocassent. Quod vero pertinet ad auctoritatem S. Augustini relatam

137쪽

as mista Pars hibitio excommunicandi multitudinem ijsdem nitatur rationibus, quibus prohibitio excommunicandi Vniuersitatu, vel Collegium, adeo ut haec quoque cesset, ubi cessat illata , specialius tamen respondetur. Primo, citatam S.Augustini auctoritatem esse intelligendam, ubi scandalum timetur, de multorum strages iacent, si seruetur rigor, alias enim si non cotemnatur disciplina Ecclesiae in populo,sed sperari possit , ut patienter sustineat, serienda est multitudo , cap.fin. de poeniten. dist. 6. Haec sunt verba gl. in cap. latores, in verb. multitudinem de Cleric. excom.ministri Senatui autem Veneto molestum esse non debet, Pontificem sperasse,ut Ecclesiasticam disciplinam aequo animo laturus esset, uti censu. rarum formidine iustissimae Summi Pontificis annueret pe- . titioni, reuocatis huiusmodi legibus, sicut alias, flagitante, cac monente Pio Secundo Pontifice, alias leges aduersus E clesiasticam immunitatem latas, pie, ac sapienter sustulerunt, teste ipssimet Pont. Pio in Commentarijs, & Duce Venetiarum Pasquali Maripetro litteris ad eundem Pontificem datis die 6. Mariij 346o. Secundo respondetnr, Sum.

Pontificem non omnes Patricios Venetos, quamuis legem latam receperint, vel admiserint, sed tantum Ducem,& S natum statutarios excommunicasse. At cum multitudo doliquit, qui causam delicto dederunt,uel praecipui fuerunt au-- vires delicti, non excusantur multitudine,sed acrius ob multitudinem puniuntur, ut probatur d.cap. latores,& declarat inibi Henric. citans S. Hieronymum in epist. a.ad Russinum, dicentem, multitudinem peccantium patrocinium errori noparere. Respondetur tertio, cum in hac materia qui num rus requiratur, ut multitudini impune sit deliquisse,a Iudicis arbitrio dependeat, ut ibid. gl. Henric. & caeteri declarant , merito S. Augustinus Donatistarum, eorumi. populorum ,.qui maiorem Asticae partem occupabant , multitudinem v

pote immensam, arbitratus est,non debere excommunic tione seriri. Summus autem Pontifex,Senatum Venetum ,

utpote qui delecto, sed non maximo numero Patriciorum

138쪽

eonstat, rectὶ censuit,si tantas, tamquam graues causas esse excommunicatum declarandum, proue declarauit. Lecti nem quidem S. Augustini uberrimos parere stuctus, nemo Catholicus,pius i. inficias tueritised mentis eius Sancti nun- qua fuit, scriptorsi suoru lectionem in hunc finem laudari, ut eleuetur Iurisconsultoru, atque Interpretum Iuris Canonici auctoritas, multoq. minus ut impugnerur, vel nihili fiant Otiam sanctiones Summorum Pontificum, atque adeo uniuersum Ius Canonicum, quod his scriptis fictitatum video. Psarum autem Pontificiarum Constitutionum maior est auctoritas in causis definiendis, quam Sanctorum, quia non illis, sed Papae fuit tributa Clauium potestas ,& legis condendae

facultas, Hug. in cap. de libellis,ubi Turrecrem. num.3.dist. ao. idem. D. Thomas in secunda Secundae quaest. Io. arta a. relarus a Turrecrem. in cap. I.ead.diae dixit contra auctoritatem Romani Pontificis, nec Hieronymum , nec Augustinum, nec alium sacrum Doctorem suam sententiam defen

Quinto, conqueritur frater Paulus,sententiam excommu- n tionis, di interdicti latam esse non perpensis mature maximis detrimcntis, & periculis, quae ex talibus censeris si lent Fidei Catholicae creari, quaeque enumerantur in d. ca'. alma materide senta excom. in 6. videlicet, ut crescat populi indevotio, pullulent haereses, di infinita pericula animarum insurgant. Respondetur, Bonifacium in dicta Constitutione nequaquam assirmare haec pericula simpliciter prouenire ab interdicto,quia si ab omni interdicto ea damna,& pericu-Ia derivarent, actum esset de hac censura, nemo6. ea uter tur, cum tamen sit netuus Ecclesiasticae disciplinae. Non , inquam assirmat Bonifactus,ex omnibus interdictis ea pericula surgere. sed ex districtione statutorum, quibus veta batur in Iocis Interdicto suppositis, certis casibus, & Sacramentis exceptis, diuina celebrari ossicia, veI ministrari E clesiastica Sacramenta, ac propterea Bonifacius, ut huiuia modi periculis occurrat, concedit, ut nedum morientes, seda etiam

139쪽

etiam viventes, tam sani, quam infirmi, ad poenitentia

admittantur, excommunicatis, & nonnullis ali s exceptis, ut j. ianuis clausis. ac campanis non pulsatis, & excommunicatis exclusis, Missae, & alia diuina ossicia celebrentur, adi. que ut in nonnullis festiuitatibus ibi expressis, etiam ianuis apertis,&alta voce, campanisq. pulsatis, celebrari possita Hac forma interdicti Bonifacius periculis enarratis, obuiam tunc iuit, & nunc Paulus Quintus in interdicto a se lato, eidem animarum discrimini prospiciens, a serma dictae Co stitutionis Bonifacij non recessit, sed eam ad unguem seruari mandauit, ut in Monitorio videre est. Sexto, dicitur Christum usum excommunicationis praec pisse aduersus'peccata, quae animae inserunt detrimentum 1, illis verbis Matth. I . Si peccauerit in te frater tuus, dic. de Sanctum Paulum expressisse, quae sint eiusmodi peccata GCorinth. 3.Si is qui frater nominatur est fornicator, aut aua,. rus, aut idolis seruiens, am maledicus, aut ebriosus, aut rapax , cum huiusmodi nec cibum sumere. Antequam respondeatur, notandum est, illud relatiuum quae si stat restricti-ue, significare, aliqua esse peccata animae damnum non inserentia, quae assertio esset haeretica; si vero stat declarative, ut Bart. in I. omnes populi num. i. Ede iustit.& iur. sentit,ac cipiendum esse, cum qualitas relativo apposita competit vein casu nostro cuilibet de genere ; tunc significare id, quod

verum est,omnia peccata tendere in perniciem animarum . Hoc praemisso monito, respondetur,sanctum Paulum aliquot peccata recensuisse excommunicatione digna, sed exempla regulam non restringere; alioquin nec ob tria crimina eκ- pressa in cap. certum I I.quaest. 3.desumpto ex Concilio Triburiensi, liceret aliquem excommunicare, cuius contrarium

. ibi dicitur, nec ob plura alia delicta, ob quae a facris Can nibus statuta est poena excommunicationis. Praeterea etiam inter alia peccata , S. Paulus posuit ibi rapacitatem, cuius peccati species est usurpatio Ecclasiasticae immunitatis,&Ecclesiastici iuris, propter quam lata est a Pontifice sente

140쪽

De Censuris. iii ita excommunicationis, ut etiam eam serri posse ob pecca tum mortale, cum quis temporale damnum proximo dat , tradidit D.Thom.in .dist. I 8. arta. in responsi ad terriam 'quaestionem. 3 i Septimo dicitur, licet hoc monitorio Pontifex sequutus fuerit exemplum decem suorum praedecessoru in eo expres- serum,eoq.nomine laudem mercatur, no minori tamen ta de digni sunt Pontifices imitati centum suos Praedecessores, quibus nunquam ulla fuit cogitatio leges a secularibus Principibus publicae utilitatis causa latas irritas decernendi, imo

huiusmodi leges saepe a laicis Principibus latas ipsi public

mi, atq. exequuti sunt. Sic S.Damasus publicauit,&exequiitus est lege Valentiniani.Sic LGregorius lege Mauriiij, quae interdicebat militibus, ne in Monachorum religione professionem emitterent. Resipondetur,exempla decem Pontificum monitorio expressorum, qui huiusmodi leges irritas de- clararunt, potiora esse exemplis eorum, qui conquieuerunt; cum id euenire potuerit,eo quod tales leges,dum regnarsit, a Principibus secularibus editae non fuerint. Sic Iurisconsulti dictitant,ex non usu non induci consuetudinem,& Philos Di illud in ore habent,locum ab auctoritate negative non

tenere. Legem Valentiniani aliqui,summa cum ratione,op nantur,conditam fuisse de contensu S. Dama si, ut qui metu' Pontificis coerceri non poterant, imperatoris a uctoritate coercetctur.Illustriss.Baronius tom. .anni 37o.ea praeterea leπstatim euanuit, ut supra dictu fuit. Lex autem Mauriti, Imperatoris vehementer improbata Si oppugnata fuit a S. Grino- rio,ut dignoscitur ex eius epistola ad Mauritium hac de rescripta,quae habetur lib. a. epist. 61.& in psalm. Io I .ubi in eius tyrannide inuehitur, quod regiae potestatis fines tranΩ grediens, Ecclesiam, quam Christus pretio sui sanguinis i beram reddidit,in seruitutem impudenter redigeret. Octauo,respondet frater Paulus tacitae obiectioni,quae t surgere posset ex opinione Canonistarum,quae habet, Papam a posse.eam4. opinionem limitare, & praeterquam