장음표시 사용
31쪽
euehi vident, uidnon sibi ιicere autumant
quam isse lescant ' in quae stetitia sese non ingurgi
rani'quid facunditate inscιtia sua immundo conta in veluti Harpya netidiana non contaminant mi disicordiis non committunt, o in rempriuatἔ onuerrum)mem non virum bonum religionis aut aequitam assimulatas cie opprimere conantur Das
pro pacificatoribus,discordiarumstibesia ro estgio ni Hugum assertoribuι, roditores operniciosissima busapro eisib.honestis,urilibus d alutaribus, probranses eruenera sunt reipublica. Elin benena/- non indignissim era sacrorum concionatorum ex horum autorum contemptu foedam inscitiast
qaicum exsophistarum o barbarorum hominum tenebrisprodigiosa,quaGrerum se verborumsarmowesint instructi, nec 'opulum docent veram de religione suasionem, ossinis quibusdam omnia exasserantes nasiis dictionis aut sententiarum ornameniis Hierunt,neemaioris Hembad ιιrampi ratem inclammant. Ei, .eomini ου ignoscendum e seputo quodomnib ere curiis e udiciis exclusa ha die vetin Hasori Romani dicendi facultas, apud hos solos locum iabere videatur,quo b ipsi in his rebus
versentur, qua nusium ornamentorumamplificanonum, aut locorum communium genuου res ant. Harum ego rerum causa, ut ad intiliani lectione
aliquastilitatis iseebra studioseos adolescentesinuitarem argumenta nostra singuia capitib. praefixa, sub incudem reuocaui errastigatiora'lenioras rur-
Ρ3 upis excudi ad publicam utiatatem passe Vm.
32쪽
cateros a me contendente Vascosano nostro,huius Academia 'pographo praestantissimo,cui in hocgenere
denegare quidquam magnopere inhumanum iudie ham. eun ominis in arte 'pographica excellimindustria o conquirendis vetusta exemplaribuν,co-
frenduocastigandis diligentia in doctos homines,
quorum opera utitur uberalitaου , inomnes beneuo . lentia, etigenerosis fi- conatusnon adiuuare,
Hos honestissimo non ob equi nefaου esse existimem.
Haec ad te doctissimum homin m pro tua prudentia ars dignitate occupationumi magnitudine nimis fortasse multa, stro rei vero nec Daupauca admodum , scri&nda duxi non ut diuintiliano satis ex sese iudicii anis commendato', aliquam oratio
nostra commendationem conciliarem , verum
it quid tu de restituenda perturbata Esciplina v
rere,o certo tradendarum artium constituendo omisne,non ituris ensi se tibiis memoriam reuo carem. Memineram n.re ante annum Regis sapientissimi humanissimi,at e omnium literarum .. tosissimi iussu id non animo solum agitasse,ήc et u pase monibuου, verumetiamscriptis acutissimis manaeauisse, o Ghementer ei placuisse primam do scriptionem tuam. Cums autoritates' gratia tami tum hodie apud istum dicendi cupidissimum quan-rom monalium nemo, valeas ,sissi reconditarum omnium artium cognitioncats insuper incomparabili eloquentia clarissimus: facile rectam viam qua a camperueniendumsit,inisausticiis auis indicara
33쪽
Causam edendi operis profere,quod illud esilagitari vehementet intelligat:& beneuolentiam captat a sua modestia, de fide diligentiaque Tryphonis.
Magitain quotidiano conuitio , τι im
bros: quos ad GMarcesium meum de im fit trone oratori cripseram,iam emittere inciperem namqse eos nondum
pinabar saris maturuisse: quibuου componendis siv)'auissim quam biennium, tot alioqui negotiis districtuu , impendi : quadrempus non ram'is, quam inquisitione instituti operis prope i nisi, cthgendis autoribus , quisunt innumerabiles datum eis. Vsus deinde Horatii consilis, qui in arte oetica suadet nepraecipitetur editio,nonums prematur in annum,dabam iis otium, ut refrigerato inuentionis amore,diligentius reperitos tanquam lector perpenderem. Sed tantopere ema tantur,quam ru a Gmas permittamin vela ventis,es oram soluent ibin bene precim νr. Multum autem in tua quoque e ac diligentia positum est,ut in m nis hominum quam emendatissimi veniam.
34쪽
ad Marcellum Victorinumprooemium.
prooemium quatuor eontimi: Causia condendi operis, Mare/Poditandi. quatim oratoram insituat, quopacto uniuersum opus partiatur. Operis condendi causa. ut inter σιniones varias faciliον esse elemo quid potissimumsequendum. Causa copiosius etiamscribem di quam ab amieω flagitatum erat,vi eos plenim sibi demereretur, ne alienispiam vestigiu insisere videretur,siprioribm nihila ι- reti ne duo libelli da νhetorrca impoliti is manet diutimsub alis nomina eircumfrrentur. a Marcello dicandi: quia amicissimus :quia literarum amoreflagrano: quia instituendo eis filio plu-νimumprofuturos putauerat. Oratorem instituirperfectissimum, eloquentissimum,omnibus dijciplinist&virtutibus instrumssimum. atque in philosophorum arrogavriam inuehitur, ultimam hanc partem ab oratoribuι separantium , s sibi vendicantium. Totum
autem um in duodecim libros partitur o quorum Primm elementa ante νhetoris ostietum eontinet. Sacundus rhetorices Proumna ma-ra: Tertius, iaνim, minius, Sextu. , Septimu3, inuentionem asstionem, cum oratιonu partib εἰ Octauus, Non με, Decimus,elocutionem: deeims , memoriam Θρronuntiationem. Duodeci- mm denique, ultimam partem definitionu oratoris, id est mores e-im,virtutes suscis. Pramapartes ad beneuolentiamsunt compa iarata, dumsuam modestam , ere scribendica m profert, Mareelloque um dieat. Attentos reddit tectores, oratorem snstituendo, e rpleniora omnia quam veterapromittendo. Diuisio operis addocili ratam pertinet.
ros et impetratam studiis meis quietem, quae per vi- Inssisutia, ginti annos erudiendis iuuenibus Impenderam, o 1 v. 'eum a me quidam familiariter postularent. ut ali-
35쪽
a M. F A B. QI I N T I L. I N s T I T. quidem reluctatus: quod autores utriusque 'inguare larissimos noli ignorabam multa, quae ad lioc opus pertinerent, diligentissinae scripta pii steris resina ille. Sed qua ego ex aula faciliorem mihi veniam ita eae depiccationis aib: trabar fore. hae accendebantu Glli magis : quod interdiueri aso 'litiones priorum, & quasdam etiam inter se eo utrarias, difficilis esset electio : ut mihi si non inii eniendi noua, at certo luci candide veteribus tu: ungere laborem non iniuste vid rciatura Quamuis autem uoti ta in me vinceret praelio ii di quod exigebatur fiducia, quam negandi vcrecundia : latius s tamen aperiente materia, plus quam imponc batur Oncris, sponte
sui cepi : simul ut pleniori obsequio dem cretera inam iis .mos mei, simul ne vulgarem viam ingre illis alie Dis demia in v c sit giis insisterem. Nam caeteri fere, Qui artem orandi lia eris tradiderunt, ita sunt ex olli, quasi perfectis omni alio genere doctrinae, summam in eloquentia manum imponerent, sue contemnentes tanquam parua qua prius discimus studia: siue non ad suum per ri ne re ossicium opinati, qua udo diuisae pro- sessionum vices ellent: seu . quod proximum vero, nullam ingenii sperantes gratiam circa res etiamsi necessarias, procul tamen ab ostenta tione politas , ut operum fastigia spectantur, latent fundamenta. Ego cum nihil existimem arti oratoriae alienum , sine quo oratorem non posse si eri fatendum est: nee ad ullius rei summam , nisi praecedentibus initiis perueni: ad
minora illa, sed quae si negligas. non sit maioribus locus, de- lmittere me non recusabo : nec aliter quam si mihi tradatur e ducandus orator, studia eius formate ab infantia incipiam. operis di- Quod opus, Marcelle Utictori, tibi dicamus. quem cum amita alio. cutam una nobis, tum eximio lites arti amore flagrantem, non
propter hςc modo quamquam sunt magnai dignis linium hoc mutuae inter nos charitatis pignore iudicabamus, sed quod e . rudiendo nato tuo, cuius prima aeta Siranifestum iter ad ingenii lumen ostendit. non in utiles fore libri videbantur quos abi sis distendi velut incunabulis, per omnesquς modo aliquid oratori futuro conferant artes, ad summam eius operis perducere destinabamus. Atque eo magis, quod duo iam sub no mine meo libri ferebantur artis rhetoricae, neque editi a me. neque in hoc comparati. Nanque alterum, sermone per biduum habito, pueri quibus id praestabatur, exceperant: alte iarum pluribus sane diebus, quantum notando consequi potu et gant, interceptum, b pziisucae , sed niluium amantes mei, te iamerario
36쪽
o R. ΑΨ o R,AR. Lis. t. a . Deiario editionis honore vulgauerant. Ouare in his quoque. Q mi ui ibris erunt ea clem aliqua multa mutata, plurima adiecta, . omnia vero composi1: la, & quam nos poterimus elaborata. Oratorem autem inuituimus illu per feetiim , qui esse nisi vir bonus non potest. Ideo clue non dicendi modo eximiam in eo facultatem sed omnes animi virtutes exigimus. Neque enim hoc concesserina, rationem rectae honestaeque vita lut quidam putauerunta a d philosophos relegandam: cum vir ille vere ei- uilis , & publicarum priuatarumque rerum administrationi ac com modatus, qui regere consiliis urbes, fundare legibus, emendare tu liciis possit, non alius sit pio secto quam rator. Qilare tametsi me fateor usuruin quibusdam quae philoso phorum libris continentus, tamen ea iure vereque conten- derim esse operis nostri, proprieque ad artem oratoriam pextitiete. Anii frequentissime de iustitia, fortitudine, tempexantia , earterisque simili birsiit diiserendum,&adeo,ut vix vlis la possi i causa reperiri, in quam non aliqua quaestio ex his incidat, ea lue omnia inuentione atque elocutione sine expli canda dubitabitur, ubicunq; vis ingenii & copia dicendi postillatur, ibi partes orato tis esse praecipuasi'Fueruntque haec , ut Cicero apei tim me colit git, quemadmodum iuncta natura, se osticio quoque copulata, ut iidem sapientes atque elo quentes haberemur. Scidit deinde se studium, atque inertia factum est, ut artes este plures viderentur. Nam ut primum lingua esse coepit in quae itu, institutumque eloquentiae bonis male uti, curam inorum qui diserti habebantur, reliquerunti Ea vero destituta, infirmioribus iugeniis ves ut praedae filii. Inis de quidam contempto bene dicet, di labore, ad eonfirmana.dos animos, statuendasque vitae leges regressi, partem qui. dem potiorem, si diuidi pollet, retinuerunt : nomen tameci sibi insolentissimum arrogauerunt, ut soli sapientiae studio suo carentur: quod neque silmiui imperatores, neque ineon filiis
reriim maximarrum, ac totius administratione reipublicet praeolarili me vertati, sibi via quana vendicare sunt ausi. Facere e nim optima quam promat e re maluerunt. Ac veterum quid eiu sapietitiae professorii in multos & honesta praecepisse, Aut praeceperunt, etiam vixisse facile concesserim : nostris vero temporibus sub hoc nomine maxima in plerisque vitia latueorunt. Non enim virtute ac studiis ut haberentur philosophi, Iaborabant, sed vultum, &tristitiam, & dissentientem a caete.
ris habitum pessimis moribus praetendebant. Nunc aurem Δ - a quae
37쪽
4 M. F A B. Q V INTI L. INSTIT. quae velut propria philosopli: ae asseruntur, passim tractamus
i. omnes. Qui se m non delusio, aeqtro,sc bono modo non vir
pessimus, loquitur Quis nota etiana' iissicorum aliqua de causis naturalibus quaerit 3 Nam verborum suo prietas ac dis ferentia omnibus qui iem in nem curae habent, debet esse Oνaρον ρεν communis. Sed ea & sciet optime di eloquetur orati i. qui si sectus n/n- suisset aliqua udo per se stus , non philosopliorum se trilli, vir dum in tutis praecepta peterentur. Nunc necesse eit ad eos aliqirand ciuentus. autores recurrere, qui desertam, Vt dixi, parte in oratoriae aristis, meliorem praesertim, occupauerunt, & veli ta nostrui ι reia poscere: non ut nos illorum utamur iii uentis, sed ut illos alienis v sbs este doceamus. Sit igitur orator vir t ilis, qualis vetesipiens appellari possit. nec moribus modo perfect ias nam id quidem mea opinione, quanquam sitit qui distentiant, sat snon est sed etiam scientia, & omni facultate dicendi: Quali adhue fortasIe nemo fuerit. Sed non id ei, minus nobis ad summam tendendum est, quod fecerunt plerique veterum: qui etsi nondum quenquam sapies Hem repertum putabant, praecepta tamen sapientiae tradiderunt. Nam es, certe ab quid consummata eloquentia, neque ad eam peruenire natura humani ingenii prohibet. quod si non contingat, altius tamen ibunt qui ad sumna nitentur, quam qui praesum pra desperatione quo velint evadendi, protinus circa ima iubstiterint. Quo magis impetranda erit venia, si ne minora quidem illa,
verum ope ii quod instituimus, necessaria, piae teribo. Nam li- eris di ber Primus. ea quae sunt ante ossiciunn rhetoris continebit. Se
cundo, prima apud rhetorem elementa , & quae de ipsa rhetoricae substantia quaeruntur , tractabimus. Ginque deinceps inuentioni nam & huic dispositio subiungitur: ὶ quatuor elocutioni,in cuius patrem memoria ac pronuntiatio veniunt dabuntur. Vnus accedet, in quo nobis orator ipse informandus est, ut qui mores eius, quae in sulcipiendis, discendis . agendi se ausis ratio, quod eloquentiae genus , quis agendi debeat esse finis, quae post finem studia, quantum nostra vati bit infirmitas, disseramus. His omnibus admiscebitur, ut quisque loeus postulabir, dicendi ratio; quae non eorum modo seientia, quibus solis quidam nomen artis dederui, studiosos inittuat, &s ut se dixerim, ius ipsum rhetorices interprete iatur, sed alere facundiam, vires augere eloquentiae possit. Namplet unq; nudae illae artes, nimia ibbtilitatis assectatione fra ti-
gunt atque concidua quicquid est in o-tione generosus. α
38쪽
ORATORIAR. LIB. I. - omnem sucteum ingenii bibunt,&ossa detegunt: quae ut esse&adstringi neruis suis debent,sic eorpore operienda sunt. Ideoque nos non particulam illam, sicut plerique, sed quicquid utile ad instituendum oratorem putamus, in nos duodeeim libros contulimus, breuiter omnia demon strando. Nam si quantum de qua quere aici potest, prosequamur, finis operismon repetietur. Illud tamen in primis testandum est. nihil praecepta atque artes valere, nisi adiuuante natura. apropter ei, cui deerit ingenium, non magis haec scripta sunt, quam de aprorum cultu sterilibus terris. Sunt & alia ingenita quidem adiumenta, vox, latus patiens laboris, valetudo, constantia, decor: quae si modiea obtigerunt, possunt ratione ampliari: sed nonnunquam ita desunt. ut bona etiam ingenii studiique corrumpant: sicut&haec ipla sine doctore perito, studio pertinaei. scribendi, lςgendi, dicendi multa & continua exercitatio' se, per se nihil prosunt.
Muid circa primam pueri institutionem prouidendumsit:ctquemadmodum prima elementa tradendoint. C A P. I.
Parram da filio, quosir et easio institutionam dilirentior, nondi ara, sed stam optimam capere iubet: eum vis pere leni, que
traduntur,sit hominib- propria: ut auibus volandifacultas, g e-- quucurrexi. Nutrices.puerosque inter quos educabitur infans, unsiose sermone, mati s moribus infames, epudiandos: quia tenaciu hareant qua rudibu annis percipiuntur Inparantibρω etiamttari. xarum eruditionis optat. Padagogos quoque moribus probatis,ct δε-ctos esse vult: aut quise doctor non eis intelligant. Asermone Graeo' puerum incipere mauult quia Latini pluribus in usu vel lentibus seprabe. r. ct quia ai ciplinu Gracisprius instruan sit, unde Latinafluxerunt,ita tamen, ut Latina satim subsequantur, ν eitopariter eant, Eumque satim ut fandi potens eri lueris λ- situendi/m, nec expectandum annum septimum,eum inῶμεν rum Ioia memoria constent, qua in puerω tenaci a eu. Eundem Διιndum esse parius m , is iucundam amulationem, legere ρνι- mum, deindescribere. quorum primum ut expeditissim aetat,hu- rarum forma/ prim quam nomina, contextumo ossa wperiscat.
39쪽
perdiscera posse , si titera ex solida materra taleuc in in pantur, quarum sulcos flosequens puer, artici los firmet. Se primam O
reco uocat,ut os absolutius, o Ie/mo expressior esse possit.
I G r τ va nato filio, spem pater de illo p: imum quam optimam capiat. ita diligentior apri scipiis fiet. Falsa enim est querela, paucissimis hominibus vim percipiendi ouae
pradantur, esse concellam, plerosque vero laborem ac rem pora tarditate ingenii perdere. Nam contra rihi res reperias & faciles in excogitando, de ad diicendum promotos. quippe id est homini naturale: ac , SI C v Taues ad vo azum, equi ad curium, ad saeuitiam sera gignuntur: ira nobis propria est mentis agitatio atque solertia : unde origo animi coe- aestis creditur. Hebetes vero & indociles non magis secundum naturam hominis eduntur, quam prodigiosa corpora,& monstris insistita : sed bi pauci admod .im. fuerit argumentum, quod in pueris elucet spes plurimorum: quae cum emoritur aetate, manifestum est non naturam defecisse , seRcuram. Praestat tamen ingenio alius alium: concedo: sed ut plus emciat, aut minus: nemo tamen reperitur, qui sit studio nihil consecutus. Hoc qui per uiderit, protinus uterit parens factus, acrem quam mari in e curam spei futuri ora toris impendat. Ante omnia ne sit vitiosus sermo nutricibus . quas, si fieri polset, sapientes Chrysippus optauit. cer- te, quantum res pateretur, optimas cligi voluit. Et morum quidem in his haud dubie prii r ratio est: recte ramen etiam loquantur. Has primum audiet puer, harum verba ei fingere imitando conabitur. Et natura tenacissimi sumus eorum
quae rudibus annis percipimus: V r sapor quo noua imbuas, durat nec lanarum colores quibus simplex illo candor mutatus est, elui possunt. Et haec ipsa magis pertinaciter haerent. quae doteriora sunt. Nam bona facile mutantur in peius ri nunc quando in bonum verteris vitia Non assilescat ergo, ne
dum insans quidem est, sermoni qui dediscendus st. In paroptibi . vero quampliuimum eisse eruditionis optauerim. Versi
40쪽
verum nec de patribus tantum loquor. nam Gracchorum e- pueroru . Ioniuentiae multum contulisse accepimus Corneliam matrem,
cuiug .doctissimus sermo in posteros quoque est epistolis tra ditus: δd Laeli filia reddidisse in loquendo paternam eloquen- tiam dicitur :& Quinti Hortensii filiae oratio apud Trium-υiros habita, leEitur non tantum in sexus honorem. Nec ta-- , ', A
locendi liberos habeant: sed sint propter hoc ipsum ad caete- 'xa magis diligentes. De pueris inter quos edueabitur ille huic spei destinatu Iidem quod de nutricibus dictumst. De paedagogis hoc amplius, ut aut sint eruditi plane, quam primam dine curam velim. aut se non esse eruditos sciant. nihil e g Gi vim peius dii iis qui paulum aliquid ultra primas literas progressi. filiam sibi scientiae persuasionem induerunt. Nam & qinisi scedere praecipiendi peritis indignantur. & velut iure quo reqμimn de is potestatis . quo fere hoc hominum genus intumescit, μη impetiosi atque interim saeuientes, stultitiam suam perdo- ,
eent. Nec mitrus error eorum nocet moribus. Si quidem LeO-
nides Alexandri paedagogus, ut a Babylonio Diogene traditur, quibusdam cum vitiis imbuit, quae robustum quoque& iam maximum regem ab illa institutione puerili sunt proseis e uia. si cui multa videor exigere, cogitet oratorem institui, rem arduam : etiam cum ei formando nihil defuerit, praeterea plura ac dissiciliora superesse. Nam & studio perpetuo, & praestantissimis praeceptoribus,& pluribus disciplinis opus . est. Quapropter praecipienda sunt optima: quae si quis grauabitu non rationi defuerit, sed homini. Si tamen non continget quales maxime velim, habere nutrices, pueros , paedagogos. at unus certe sit alii duus dicendi non imperitus equi si 'qua errant ab his praesente alumno dici a vitiose, corrigat pro tinus, nec in si de re illi sinat: dum tamen intelligatur, id quod prius dixi. bonum esse. hoc, remedium. Asermone Graeco pue- Studiarum incipere malo: quia Latinus, qui pluribus in usu est, vel puerorum . . nobis nolentibus se perhibet: simul quia disciplinis quoque quatenis Graecis prius instituendus est, unde dc nostrae si uxerunt. Non componen- tamen hoc adeo superstitiose velim fieri ut diu tantum lo-da. quatur Graech aut discat, sicut plerisque moris est. hinc enim accidunt S oris plurima vitia in peregrinum sonum corrupti, & sermonis, cui cum Graecis figurae assidua eonsuetudine haeserint, in diuerta quoque loquendi ratione pertinacissime durant. Non longe itaque Latina subsequi de-A bent,