Philosophia juris vera ad duo haec de potestate ac obligatione, ut summa ac prima, quae definire intendit omnis jurisprudentia, capita, universum hujus sisthema referens pertentata à Francisco Julio Chopio

201쪽

nium itemque servi titim personis natura more ac fortuna videtur

obuenire Natura de libertati d dominio videri potest aptasse , quos ea prudentia animique vigore ac borvitate produxit ut & sibi kaliis milius pollentibus, quam rectissimae prospicere valeant Sceontra conditioni servili destinasse, quibus mentem vel stupidani, vel etiam malignam magas reliquit, quam ut sibi vel posssint, vel etiam citra in uriam aliorum Velint. prospicere ita tamenu &robore aliquo corporis&mente non prorsus delira utantur tales enim subjecta magis commis erationis quam servitii erunt quo jussa dominica valeant exequi. Inprudentiae defeetu copia Aristos caput aes teles .i potissimum naturalem dominii ac servitutis aptitudinem bb. i. foti seu eausam ponit, rem multis per naturam exemplis, an in inimi

cum corporis, hominis ac beluae, viri mulieris dcci inducens interim vero nec congenita injuriosa malitia extra numerum hieerit ponenda namque nee naturae quicquam videtu com uentius, quam peculiari quoque ac domesticae animadversioni obnoxios esse, qui humanitati noxii sunt futuri non obstante quod censura etiam publica rei huic videatur natura desinata esse utpote quod huic amicam& multum subsidiariam esse discit ditiam do. Damsi nesticam, maximopere competat: id quod observabant Philo. Ecb sophi prudentes legumlatores, quando totam vita beatitudianem a bona educationes b)quasi suspendebant, tantaque cura circas. b ρη- ς' eam disponebant c) Laudanda imprimis circa hanc rem vide-nopb er tur Romuli providentia, qua praeter servos, onines filiossa milias,

Fusi Lμές - item V e conjugatas formina singulari domestica potestati subjiceret, deventu, ut disciplina publica fere non haberet, nisi in capita familiarum, hoc est, minimam partem populi, animadvertere; reliqud mulierum, liberorum servorumque grege horum primae, suae vero tantu in secundariae attentioni sirbjeelo: hoc non tantum in casu, ubi naturaliter illi minus valcrent agere provide, sedeo etiam quodecimare ad injuriam reii tib ac membrorum ejus

hi familiares possent quo etiam illa spectant quam plurima civilis juris dispositiones, quibus, modo culpa aliqua aut negligentia dominorum in te vernisse ostendi possit, ipsi facta familiarium suo rum praestare jubentur. v. S, adema servis perie iratam, si scientes

202쪽

non prohibuerint a . damnum furi linq; a familia d.uum , si me au,

rito incusentur, quod opera malorum hominum fuerint usi s) ex

quibus utique apparet, etiam huiu modi hominum malignitatem ι Thais, lepis latores domesticae censurae Iubircere commodum ex illima se

ut pute cujus neglecium etiam in dominis piis coercent. Maxime autem manire ito Imprimis e Xemplo ipse et tam contensius gentium

Iinquit, praeter reliquum, quem sibi inde haurit usium, etiam hostilitatem erga totam icietatem conceptam privatim cohibituro. abi eo autem quod gentium, quod civiliae quo jure receptum apparer, notum est, naturalem solere argui congruentiam cum quae illius sunt ex hacrpsa communiter putamus deducta, donec diversum ex natura levare non licet. Esto igitur prima quadam naturalis dispositio ad servitutem, imprudentiain malignitas ad dominium, prudentia animique probitas natura Iem autem vel natura esse, hoc loco intelligo hujusmodi dispositionem, quatenus ea ingenita cuique est connataque, nee tantum quatenus jure naturae talis . est Deum hoc modo etiam reliqua, quae ex more ac fortuna est dis

positio, simul S actus constituens, ex naturali videri potest participare ratione, ut in sequentibus facile apparebin II. Interea autem&fundamenta, quae illo modo a natur lueadem quoque armore, huic dispositioni videntur poni Malitia sci ac torpor servituti dominio cum prudentia probitas nempe natura altera, mos est, quem consuetudinem agendi, seu eam aptitudinem ii vendi habitu intellectum velim, quem consuetudine sibi delectuque quisque comparoit. Cum igitur perpetuae videa tur e se aequitatis, ni stupidior mens perspicaciori, voluntas mali- .gnior probitati subdita sit: parum tandem interesse videri potest, . ovo ad dispositionem ad servitutem dominiumq ex naturane an Mefactione tali habitudine aliquis sit praeditus.. Fieri autem set 'ti notissimum est, ut saepius mens natura satis perspicax apraque nata, ut ad apicem peritiae humana prudentiaeque potuisset perve-ki; si midem erculia suis ei; Da in serotinam usque aetatem n

203쪽

glecta, jam multa villii serviliumque negotiorum notitia o ruta, servire assueta, actu inepta sit, ut aliquod nobilius imperium ei possit committi simulq; nunc apta minus, ut saltem

erudiri ad altiora commode queat nisi forte insigniter natura excellar Utrumque facile docebunt exempla transeunti per rusticam aliamque viliorem plebem, in qua reperiet cautos admodum

astutosque usquedum deliri lirandis judicium des deratur, imi, saepius vel aliqua to ultra; ita ut nullus dubites, cultura regia reis gem potuisse bonum evadere, qui rustica evasit rusticus nec vero etiam nune quidem habilis amplius est, ut tuto ad gubernacula amplioris sapientiae indiga ponatur, metu, ne regendi imperitia subiis te Phad tontiae labatur lapsu, juxta ac usu venire in ejusmodi

haud raro, experientia edocemur. Levari autem ex plebe, cultura matur 1 ac commoda, capita dominantia posse, nec saepius qui quam praeter occasionem de elle, ut fiat e Rhetore consul e ruriis colari sedentariae artis sectatore pastor populi, magnusqVe commendator hominum, innumera quoque quotidianae vitae exempla nos possunt docere, de quibus nullus dubites, si cultura abesse ,

eosdem in more majorum perstitisse,& inferne tu spectasse , quos nunc despiciunt desuper. sitq; similis ratio eorum, quos superiori in solio nativitas collocavit, dum etiam multum servili inge- nio natos, cultura tamene iungi videas, ut adulti sede majorui utcunque non indigni appareant,' vicissm ex eodem genere cautissimos, niglectu obrutescere, Massiliae commercio soporari eoqVe more perduci, ut aequitatem naturae adamans, malles eos in contubernio servorum videre, quam ad clavum familiae, nedum a reipub. ineptos gubernatores Quod autem mos sive assuefactio culturaque mentis, ad prudentiam, Dominio, itemque neglectus, ad inertiam, servitute dignam facit id multo magis circa probitatem Malitiam ingenio hon. in is inducendam eadem valen e quippe eum illae qualitates praeter morem seu affuefactionem proprie dictam exdo strinae cultu aut neglectu plurimum simul prodeant lae vero,quatenus congenita non sunt, primario mori alia tabantur; inde&communiter a sapientibus moralium cultoribus

virtutes vitiositatesq; morales, dicta ut adeo minim E quoque vi-

204쪽

deatur di, tu ab imi more pluriuios edi ocedere militiar,ut ju. et meritissimo servirent; itemqueed probitatis dios, M'vantum, relin iure optilia mitis laminarentur, in his im Vorumimperio vior eos tu sibjecis. De cujus iniqui-xateantequam plura memorema. . . .

. I. obiter notare reum, id hane assem de aptitudine ex , , inote, quoad dispositiones peribitarum ad servitium videri etia tria reserti debere effectum iniuriosae maliti sive ipsam illam malitis ainiuinum deductam,immtal.hostile inmanitati maleficium: nempeues milusi menti enorme factum pro multa maligna in tentione testesse,quonia de delectu mi uod antea animo sub .... ,e tres insuper hactenussores innoxia in meritum incipe repen-

andae injuriae erupit, vae resensitatio, citra subjectionem servam-rive injuriose pei sisnae necessitatem, fieri nequit inde adeo ex. hae ratione, nescio an non multum aequitatis trahat ille usus gentium, de in his etiam gentis Hebraeae ex divino indultu faxitemque 'gentium Apostolo interatus δ); quo ab hoste captos servituti a iudieant dominioque substernunt domestico, tanquam de sese deviumana societate mare meritos puto ubi ille hostis iniquus est in . vasor,& quiescentium ae pacifice viventiu infestator: de alio enim puta in valo&lacessito hortores ad fortunae injuriam magis res 4enda est. didici rem autem meriti fontem omnino etiam refe- res, qui in ipsa aliqua societate particulari, puta civili constituti normidelicto aliquo animadversiola publieae obnoxios sese reddi derunt, hoc ipso ad servilem conditionem eo intimius aecedentes,

ovo magis omnis iv Mapiessi dominitast, potestas, in sese m

205쪽

nere cogantur. Quoeriam reueras,ubicinerimen, in eonsuetati, aliasper ei vitatem privatorum servitutem , homines detruduntur

s. oeg Ab nare, qu nasci facie ingenuos, imprimis verili, quos nobilioribu ννὸμ te m/gnisque natalibus in hanc lucem prodire curat, quos honor Mατιὴλ bus, opibus, potentia, aliisque dotibus insigniter exornat Eeonistravero servitio eadem videtur mancipare, quos forte in servilem deloeat ventrem, quos infecem plebis colloca trivos inhonoratos, pauperes,dc plerisque melioribus dotibus suis destitutos reddit ita. . . item quo innoeentes pacatosque tyrannidi homilia eaptivitatem subjugationem miseros auxiliique inopes exponit sane an pro . cinctu quasi stare ad oecupandum dominatum omnes illos,ad subeundam servitutem hos, haud licet ambigere, quem usus humanae vitae non latet eaque in re maximam quisque observabit, opinor, Juctim fortunae eum natura, eiusque vicino, mores; stium, vos illa .skpὸ ingenio stupidos, indoleque malignos procreae, hic in simili statu fovet, aut etiam bene natos quandoqueineptos eorruptosque reddit ipsa non tantum ingenuitatis, sed dc honoris, nobilitatis,D-pulentiae, dccbac eum his,maximae potentia bono flatuque exor-ioc vicissim natura nisi equesHestes probosque ii ope sua d

206쪽

arbitrium insignis quisqvam status, desinaximi in vita montenti conditio, cuiqvam obvenianti Ῥιr fi avaru ac ἀν- venust HI Dominautast, potentis rem atque humilis uicere habet sigmen j x rumfigulo, cur mosinxisti adh/- modum subi Quaecum italint,ne si '' justitiam abitisce a fortuna conditionibus, tot maturali, ac mo. rati adversentur, penitus excludes, eo scit respectu quod superiori universali ordinatione illae dependent; vem ubi ante oculos ivis habet,etiam ipsos illos priores naturalissimul ac moralis ad domi, nium itemque ad servitutem dispositionis fontes, sub hac fortuna,. ii ordinatione quadan tenus complecti non veribitur, praeterquatus quae ex eulpa propria cui effecta est deteriorconditio,quae, lice ubi facta est in obnoxiis divinet dispositionis est,eidem tamen haud accepta est seroida . Uoda emdistincte interim,ut diversas liuoius dispolitionis causas, propositas naturam,um remo fortunam .

reperit bonilector, id methodo induIgebit disciplinari, qua, quando causas earum, quae nobis insunt qualitatum perquirimus ad tria

haec capita, congenitum nempe,aut more inductum,aut forte quasi superventum. lemus indaginem .diriger exemplo Philosophi in Ni eo machiis e . Esto igitur ex dictis causis hominis ad simi mium di servitutem dispositio iudicanda. V. Verum utut haec ita se habeant in dispositione, tame actu nondum videbitur dominium aut servitus aliqua in peei

conformata, nisi alia accedant, realiter has habitudines constit entia neque enim aptum dispositumque esse ad dominandum se viendumque,dom mari ac servire,dominium aut servitus est; quippe relativus rei pectus personae certae ad personam certam, qui donatura harum qualitatum in habitu est, ac individua personarum solet intercedere, haetenus illis ad dominandum serviendumquesti position H qualitatibus potest abeste, nee id effectum esse, ut haec perlbna huic, illa illi vere justcque dominans aut serviens sit constituta. neq; enim eo ipso quod quis malignus, aut debilis natura more aut fortuna est, certo cuiqyam praecellentior sapientia, pro 'bita Ie, ne ultatibus, servus dicetur constitutus, nec contra hic illic Mi.nus: licet ea utrinq; fruantur qualitate qua ad id conditionis

inclinenti necesse sit ut omnino erit, praeter dicta dispositivas,

207쪽

servitiis, ast ea virere necessitatum halisnu . bligationum est,a: per cons Veiis testatem quaismaegitimam habet positam,quae quidem huc relata a nivium sit; si, i poti h est esse beau omnes suo loco memor vitiis Hobligationum,uel

silosilui uin aliquas eum obtinere locum. Et fortassissiservire aiu servum inelatissime sunt; in omnibus ejus aliquid radieis rere, nescio an negari possit; eiurri, quia epistb---n ab ady v- vi M aliquem, qui inferior eminentiori vitta positus est , qui sata .

Minis aut alios Ieratis, qui conpentismo deo vim lacerto alico

obstrictus est,quin ad inservieti in alteri quoquomodo, prius

sit, , visitan hic illum ad id reapse obnoxium beat, haut liceat ambigere id quodviservio dominici aliqvid omnino videtorsis

pene nivespauperi imperae: reqvi accipis mut---uaacre F H M. ιιγγι ,in proverbiis fuit Regis sapientissimi ι Caeterum quia hoc eo rediret, ut omnisin obligatio despotestas, erga interque personas, idem essent, quod servitus ae domini umdicendae usus autem id non ferati sed fere strictioribus terminis inesudatid,quod domi, niumac servitutem cilci.vult; colligere est,fieri non posse, ut omnes quae obligationis, simul&servitutas proprie dictae causae, pari m Mexistant, Neque vero ob beneficium quodlibet datum acceptum' que dominus dator, acceptos serviens audiet. nec malefieus, statimax quo laesit, antequam jure occupaturin sub manum magistratus, fuerit subactus, hunc putabitur induisse respectum parratio eminentiae ad ineptitudinem positae, itemque cognati juxta cognatum sectumq; constituti similiterq; conventionis, quae infinita figuratcbligationes form/bit, quae tamen servitutem, proprie haud infe-- an Qui dergo dicendum Nisi animo fauor, ut dispositio adsero viendum.ex rethusis pronium Oinyis causis ad duo recidit capitatas injuriosam scit. ν knimitem, di ad dominandum inιροι defectum vel ingenii.vel a fortuna instrumentorum ac virium; αcontra ad dominandui iptitudo pro ιa est ac ten Iam,prquoi supra contracte eam dixi: it tuo vidEnuis inςdia,

208쪽

becillitati in subsidi uni utraq; utraq;,d imprimis parti dominant in familiare adiutorium parandum comparata. VI. Ut oecipatione, hoc est, violentasi bactione aut tranum eaptione, horrirnes libertate privati, ae servi, dominio alicujus m

subjiciantur, prima,& ni fallor, unica causa potest esse, praee istens inlisi lignitas ponas enim abesse hane, di χ iis vis, uuiisq;violenta liberih ruini, occupatio injina erit Cait uni, nee simplicito tantinoimus jusq, maligni lassianc

ubi ustinere esti enim quod in soloamumal nitas ista persi .sm o,invidi ut simili, irinoetiam ad actus inmanitatis fideis

avemraxim negativosali quos nonaMoab ossicio enormes proco

V.g.laborantinon sis eniat, promitam non praestet cir quodad quasdam levis,Amomenti laesiones,etiam in ipse ficti, ectitio prora dat;&Arsitan nee suiseatis Videbitur subesse, si ruitisingravissimam servitutem vindicandi, idq; desectum

sequae prop'monis ramulive riusmodi leviores exorbitantiae ad istiuMnodi graviorem erasuram, qualis servituti, inflictio est, non vide ituri istinere unia adeo porrovidetur sequi, ut just sarcoccii patio sit, prorsis requiri ae praesupponi, insigniteri urnosam insignitatem, eanui talem qua vel in actum enormis cujus

dam laesionis jam tum processerit, vel etiam, ut procederet,inprocinctu stetisse eertissimoarsument6 pateat. nempe sic demum cum illa in proportionem videntur congredi de talio & vehementios Correptio 3 quas quidem porro in usualem quandam servitutem , mutare, in arbitrio videtur oceu pantis positum esse inisi quatenus fortassis a superiori dominatu diversum quicquam fuerit ordinatum. Certetigislator eivilis in hossibus.bello captis, humasi x. x, ω ina. V aeoliaeeeptuni larum a Muod non occidantur sed servituti str--λὸν μου ventur hostes.&hωι plane fit adamento aequitatis vid mi inniti, H c, quod homines mis rum maleficiorum rei libertate sua privati et minis . iam juste arctissimata incladan torvinciuis,&modo, servit euid/m se aeg. 9 j- ultimae perpessioni modo usia ali servituti poenae jure siti dantur b) repeμsis. od, egentium justi, belli eapti hostes in servitutem capiendi Gυσα

209쪽

eigidam illam servitutem perductione, sub pallio um gentium multa injustitia gentium saepius contegatur puta si eo retri velim

interpretari,ae si iuste etiam in servitutem occupentur ac perpetim

retineantur, qvos sua sibi petulantia gens aliqua ho ius decerni , qvi armorum, Tubsidii ad arma , inter hostes degunt expertes; vos ipsa forte major vis invitos in aciem hostilem protrudit certe ipsa quandoque humanitas Imperatores diversum docere solet, di adversus tales ad clementiam adigere contra barbaricis inmuniis' e dc hujusmodi omnia sub specie juris belli dc gentium eo mismiscentibus, ct ad immanitatem usq; provehentibus quo etiam. pertinere dixeris illorum discursus, qui vel olim aliis, vel non ita pridem Hispanis persuadere conati sunt, populos non aeque ut nos excultos, seu plurimit, quales Indos ipsi volebat barbaros, jurena turae ut feras licere capere,in quomodolibet servitutis jugo subdeore. Qualiscunq; aute haec per occupationem etiam juste constituta sive servitus sive dominatus est, plurimum a parte serviente invita incipiet, quippe vi oritur, vim autem tam justam, quam injuristam homines non solent subire sponte, nisi forte majoris,quod j dicant,evitandi mali ergo; quo tamen ipso malo, quia mulium

coguntur, nondum dici poterunt, ac si mera sponte sua quicquam violenti perpetiantur. VII. Conveniιος um naturale medium sit hominibus, obIi, gandi sese alieris omni fama obligatione eidem etiam in serviri um ipsos sese per naturae indulgentia in , dare post e puto haud dubitabitur. idq, ipsos facturos praesumitur, plurimum impulsos an turre moris aut fortunae defectu, quo conflictati, sibi, citra servituum, qua ex Optant commoditate, non valent consulere . Estq; isthatevia, puto, ad dominium, serviendiq; necessitatem , haud parum, spontanea; quippe cum, luod hic adigit, appetitio vitae conaria cis dioris fere est appetitio autem commodi in ore Iintis vitae nostrae haberi non potest, nec debet, nisi omnia nos velinius dicere coacta agere, docente id Aristotele lib. i. ad Nicomach. Cognita suis imdultaci haec ratio in servitutem sese dandi Hebraeis, cum illo timenex lege modo, ne is, culpaupertate compulsus terse et Maeldsse ,eum

210쪽

.-ε ινγυιj re gin Romano non tanturii filii certa conestionetu insemutuum permutebantur contractis dari, ut praecedenti eras. , istini sed &vivis- homo,simo viginti in nisa rerum ---- fh viniuid, si exemissiliani servirutem, quam fere per occupationem existere, dc jure communi, gentium usu steti s' I sectiori pen)uniusniodi Vbligationi esse invat uir, quod reli- ' 'γὼ ' i': Πω-d genere servitutisest, peMonuis conventione constabilia. y - σβες erunt' domini servi, aut si mavis, hi ministri familiare, domi r ' μ' mimaefamulitium plurimum ex pacto constituta. Atq; dico hi midem videntur in universum modi esse servitutem acto confise

.mendii. oecupatio malignantis deseon vetitioia

VIII. Tettiam Wandam se potius genus aliquod c/usis seuei de

leuntur serur, notandum videtur, si ius, specites noniam constitis, tionem quam aliquam contanuationem servitutis domi miq; subeia

4e; eam nempe, e servilitarigyine ortum,eo ipso quo in servili ven- Marg. dirime exsurgit jamdum quasi quodam accessio m jure substantia sua vib. a liberassere um est, manetq; ideo dum nascitur; ha ud se usae pecus ex pG prorum LN--eore nostro natum, nostrum,nostriq; qyasi dominii aecessio estiae . I.I.is R. In od autem id, quod semebin ventae liberum fui cum ventre ilia 6d L; si a clivitutem nolun uredire leges civiles se savox singularis humanae iide α