Libellus de dysenteria

11쪽

PRAEMONITUM.

Dκ dysenteria multi scripserunt. Sunt, qui imagina

tionis commenta litteris mandarunt, alii fidas observatio nes posteritati tradidere. Horum aliqui morbum interne einum pingunt, rationesque medendi 'huCusque inventas, tanto malo fere impares candide profitentur. Ex illis quidam, morbum minus gravem praedicant, methodumque sanandi certam tutamque iam iam inventam, audacter gloriantur.

Hunc inter scriptores dissensum equidem non miror. omni enim aevo in medicina Consuevit, ex obServationum numero quamvis exiguo, non universalia solum deduceretherapeutices dogmata, sed, quod dolendum omnino)ista unicuique invito et nolenti obtrudere. Differt certe dyspnteria respectu naturae suae. Aliam simplicem, aliam putridam, vel inflammatoriam, vel hiliosam nominaverunt observatores. Hac di Uerent ι posita, id in limine huiusce libelli moneo: dysenterias eiusdem Prorsus naturae multum discrepare inter sese respectu maioris minorisve periculi. An coeli plaga , an hominum vitae genus huc saciat, an potestates OCCultae noCentes in Censum reserendae Sint nescio; extra omnem saltem dubitationis aleamposiluiti est, morbum dysentericum certis annis vel terris modo maiore internecina vi populum adoriri, modo mi

12쪽

Medici, qui hunc morbum minus periculosum obser 'rnnt et curaverunt, adeoquω imhecilli medicina sanaro potuerunt, Perperam suam curandi methodum ne univer

salem Vendunt, perperam alios, quibus cum atrocioro hoste decernendum, vituperant, quod medicamina vali diora adhibuerunt, perperam civium cladem medicis potius , quam morbo tribuunt. Talis quidem v detur animi nostri conditio, ut a Par

ticularibus expori mentis universales abstrahat theses Ca Vendum tamen, ne ratio fastu coecata, alienam eXPe-xientiam temere reiiciat; aliosquo ac bardos non audiendos Contemnat. - Quodsi omni aevo medici rationales, observationes et curationes suas litteris inaudantes, Circa universalia praecepta minus proclives suissent, medicina sane Plus profecisset. Si itaque in sequontibus ratio curandi a me tradenda aliis minus arrideat ne e vestigio libellum eiusque auctorem temere obtreCtent, rogo, quin EXigo ; memores Ete nim sint, mo ista tantum in medium tulisse, quae pro pria cirCn morbi Curationem me docuit experi sentia: Quae dicam, perpetua 'altem non sunto. - Quoci si illis con tigerit , levioribus armis cruentum hostem domare; ex animo iis gratulor, quin opto, ut summum numen, Si tanquam iste morbus in nostros Civos sit dehachat artis, talis eum sinat esse notae, ut ratione ab illis tradita , felici

successu eum possim Curare, et Cives, et amicos Fervare.

13쪽

Trium morborum Polyularium historia.

De dysenteria commentaturo praesertim incumbit, gra phicas morborum popularium , quibus interfuit, tradors historias. Agedum ordiamur ab anno I 795. Morbus eodem autumno in pagis Cli Viae Vicinis serpens, parum epi demius hos illosve tantum invasit, et urbs incontaminata

mansit.

Quamquam hoc anno aegros passim vidi, et curavi, levi tamen pede hocce spationi transire satius puto; nam observationes ad lectos rusticorum solummodo Collectae, parum pongeris habere pos unt: deest satis crebra aegros invisendi occasio , quae tamen ad hunc morbum , mn sis quam ad ullum alium rite observandum et Curandum, ni)

prime neCessaria est.

Sequente anno I796 morbus nosterin cives Clivienses desaeviens, multos orco dedit. Antequam luis huiusce historiam lectori propono, necesse erit de constitution anni quaedam notare. Prascodonte lite me a Januarii ad Iunii mensoria usque, sebris putrida mali moris Passim apparebat, et quamquam non admodum popularis erat, attamen in omnibus mor bis acutis tutum fuit sibi prospicero, quippe facie amica Jarvatus hostis subinde ex improviso oriapit, et maCulae, et sanguinis fluxus, caeterorumque in dorum syrma subiicadparuit.

14쪽

Men o Iunii ad finem usque Augusti tempus fuit salubre. Febres, quas passim vidi, admodum benignae, sola

iuvante natura Sanabantur. Ρlerumqne nausea et vomitus eas comitabantur, absque omni acritatis in ventriculo stagnantis suspicione Vomitum elicere, alvum movere parum profuit, quam

quam ponderis sensus in praecordiis linguaque sordida id

suadere viderentur. EvaCuationem tamen nou aeque nocivam deprehendi ac in febribus putridis. Intra septem vel quatuordecim dies absque alvi iluxu critico leni sudatione febricula ista iudicabatur.

An magno medicaminum apparatu decurras potuisset recidi, nescio; siquidem salubri hoc tempore naturam Observando potius, quam Cogendo medicinam feci, et somtasse tam mihi, quam aegro optime Consului. Vertento nimirum anni constitutione, tutius est pauxillum Cunctari, et pullulantem morbum suasque notas a C curatius perspicere. Mendicorum toguria ut ut nunquam detrectabit pro bus medicator, o o tamen tempore Crebro intrare eximie iuvat. Aerusculorum enim trilHis, Omnibus nocivarum potestatum iniuriis praesertim obnoxia, morbos epido mi oscito contrali it, et si quae sit Contagii suspicio , Consos limapparebit. Cosas lustranti haud raro accidit , morbi de cursum nullo videre turbatum medi Camine ; siquidem Paul erum multi, sanitatem immo ipsam vitam parvi penden tes, medic inam respuunt, et uni e Oxum auxilium serendo,

15쪽

duoslvel tres, vel plures naturae tantum commissos observare licebit Quae sit in universum morbi popularis successiva mutatio , lucide docetur. Qualis eadem lues brevi interdum spatio aliam induat sormam , notis nimirum stipata, quae senuinam eius ivdolem inluce ut, prolixa datur scrutundi

Beti ignae istae febres, quarum modo mentionem feci, medio Augusti formam mutabant, Sensui enim praeCordiorum molesto, vomituique iungebatur in nonnullis, levis circa umbilicum dolor, in aliis alvus liquida torminalis. Eodem tempore aliqui deiecere cinereum quiddam pituita mixtum, et Citra evidentes notas aliter Corpus se habuit, atque consuevit. Tandem elapso sere Iulii menso ad puellam vocatus sum, quae dysenteria omnibus notis . stipata decumbebat. Tunc vero nondum ullus erat luis

rumor.

Ultimis proinde diebus mensis Julii ingressa Cliviao moenia, ad medium Augusti parum se propΗgavit, ex

illo autem tempore magna ferocia per .universam se dis sudit urbem, tantaeque fuit malignitatis, ut medici putri dam cognominarent. Aequo furore ad medium usque Septembris perstitit, ex quo paulatim remittens medio demum Octobris exstincta est. Numerus illo tempore decumbentium finite dari non potest. Ego ultra trecentos Curavi, tres praeterea col-

16쪽

leg ε medietuam ibi saciebant. Quamquam non verisi

mile e t, collegas aeque occupatos fuisse aC ego, utro is me iuniorem mendicorum turba obsedit, saltem omnes una cum Chirurgis sat operis habuere. Adde, quod tunc temporis, Sagarum et tonsorum agmon, publica libertate proCAX medicorum munere functum sit, et intelliges, de Cumbentium numerum satis magnum fuisse.

Mense Augusti, dum funerarii per omnes volabant plateas, Reipublicae Gallicae procurator Cliviensis in curiam

medicos Convocavit, ut de communi Civium salute Con

silium haborent. . Sod nihil plane disputatum est, quod latiorem morbi propagationem impedire potuerit. Medio Septembris, decrescente iam morbo, Respublica

Gallica medicos in urbem misit, nescio an in sinem ut nobiscum de abigendo morbo conserrent, an ut de rerum statu tantum pronuntiarent. Secunda itaque vice in curiam vocatus sum. Sed ex prima acroasi adhuc nausea bundus, satius existimavi aegris meis prospicere, quam de communi civium saluto disputare. Deinde vero me Poenituit negligentiae , Comperiat enim, medicum Coloniensem eximias eruditionis intersuis e. Anno 1797 Gochense medico defuncto ad hocce op didum mo contuli, ubi hucusquo medicinam facio. An

morum i 797, 98 st 99 mentionem non faciam , quia hoc spatio tam oppidum quam vicini pagi a dysentoria immunes fuere. Id tantum animadvertendum, me anno Ips7 morbos Cum virium constantia, quos nostrates Sthenicos

17쪽

vocant, ultimo vidisse. Ex eo enim tompore omnes sere morbi debilitatis characterem Sortiuntur.

Venam secare , alvum purgare, vel alio modo vires aegro detrahere alienum est. Quamquam non semper eoneCatur, tamen raro sanatur, Ct ausum duntaxat est anceps.

Anno 18oo Januarii mense febris nervica pleuritidem

mentiens, quam vulgo Pleuritidem ne tuosam, recentiores asthenicam vocant, increbruit, et ad Juuii mensem per stitit. Ex eo tempore nota ista pleuritica in universum evanescens, alii insensae, Passroni locum Cessit. - Omnes enim nervica ista febre decumbentes, secvado, tertio, vel quarto die ventris fluore vexabantur, qlii non medioCrem mihi peperit crucem; vires enim adeo Convellebat, ut, quamquam eum Cito Compescere, Vel Omnino evitare adnixus sim, tamen omni adhibita attentione et cautela, vix ac ne vix quidem potuerim efficere, quin ullus et alter di lius in hoc morbo traxerit. Die 25 Augusti ad virum honestum , vicinum meum vocatus sum, alvi fluore laborantem. - Narrabat milli: soleves circa umbilicum dolores sensisse, in universo cor pore citra evidentes notas quoddam incommodum. Ja- lappae pulvere assumto Uuasu nempe tonsuris sui en trem nuere coepisSe.

Cum primo eum videbam, tertio die alvus liquida fuerat, et decies ad summum uno die deiecerat, praece dentibus .ingula vico circa umbilicum tormiitibus.

18쪽

Descendere sine pituita et cruore liqui ' ρ neces. De sidendi cupiditas non suit: lingua alba et humida, arte

viarum pulsos plenus et citatus, Calor corporis uti Cius, cutis siCca, urina subrubra, Fx alvi fluore neque vires conVulsae, nequae aliae suspi Ciosae passiones. Unde colligere pronum fuit, aegritudinem istam, a febre nervica morbo scilicet stationario) multum discrepare. Cum vero morbi notitia, . tam ex notis evidontihus petita, quam ex nocentibus ut aiunt) et iuvantibus, pauxillum sit manca, tutius mihi visum est, summa Cum CirCum-2pCCtione , et suspenso gradu procedere. Quod quidem dissicile non fuit, toties enim vicinum visitare potui, quo tiesciinque mihi placuit. Proinde dedi ei sequentem medicinum R. Gummi tragacanthae gr XV. Solve in aquae communis Unc. VI.

Addo

Tincturae thebaicae git. XL. Adsumsit singula hora cochlear unum. Effoctum huiusce pharmaci optatissimum deprehendi, quippe mitigando alvi fluorem, neque animi alienationem, neque soporem, ' teque tremores induxit, quae quidem passiones in febre nervica post assumtam opii quamvis exiguam Portionem fere semper incidere. Auxi deinde opii quantitatem ad guttas Centum UsqUT, quae stilicet quantitas ad comprimendam alvum requireba tur. Vidi quoque aegrum Post singulam deiectionem peius se

19쪽

habere, compresso ventre melius. Ubi tandem coactaadescendere faeces, Secunda ei contigit valetudo. Cum huic invigilarem morbo, alii, simili passione a ficti opem meam implorabant, qui eadem ratione tractati

convaluere.

Hoc pacto comperui, iam negotium mihi non esse, nisi cum irritatione iotestitioi um , quippe a qua universi corporis irritatio , febris, aliaque mala prosecta. Fuit itaque haec aegritudo , morbo stationario opposita, huic enim alvi fluor seu passio adventicia supervenit, in illa fuit morbus Primarius. Sub initio Septembris, primo dysenteriam omnibus notis Comitatam vadi. Mugna Cum Celeritate per univer-εum dispersa oppidum, ad medium usque Novembris tyrannidem suam exercuit, ex quo Cito deflagravit. Tum Omnes aedes, secundum sepulcretum sitae, haelue incontaminatae mansere, et in Platea molendiaria Pauci decubuere. De hac platea notandum, dextrum aedificiorum ordinem, longo Coenobii muro, sinistrum vero multis angiportis esse interfectum. Unde perpetuo perstatur vento, id quod etiam in coemeterio consuevit. Cum aegrotantium numerus in dies augeretur, iudex ad curiam me invitavit, quo secum, et cum aliis hola es- . tis viris de civitatis .anitate consilium haberem.

20쪽

Omnibus momentis rite perspeetis et pensitatis, mirandum tale prodiit consultum : v Cum ad exitandam luem sospitalear sit, corpus Conti a aeris intemperiem vestimentis munire,n et salubria ingerere , quae alendo corpus, inteStina neu que irriten , neque onerent, horum vero publicus nonn sit penus ; tu propatulo est, Plebem a morbo non posses tueri. o Cum oppidi aerarium omni argento sit orbum I pa n lam est, medicamenta publico sumtu non poSSe Compa- γ rari, aegrosque iudigentes perinde a morbo non libo v rari. Ne autem expaveSCaut decumbentes, defunctosn Campanis Conclamari Vetatur. αAt hisco comitiis lues parum obtemperans, eodem te nore infrenata Processit. Quae ego ad domandum suum surorem feci, fusius deinde tradam. Mense Novembris ad finem usque Decembris febres Passim curavi, quas dysentericas appello, quia irritatio nem intestinorum citra materiem Palpabilem pro sua Causa agnoscunt, qua sublata disparent. Febris nervicae leva

tantum vidi vestigium. Mense Decembris febris catarrhalis popularis, quam Di suenaam Vocant, ad nos translata, ad Januarii mea sem usque Palabatur. Ad finem Februarii i8oI usque, tempus tuit saluber rimum , toto hoc spatio quinque tati itim febre ne i vi a correptos vidi, neque innummatorias, neque gastricas scis . bres obse Mi.