Libellus de dysenteria

31쪽

cissitudines temperaturae Coeli sensibiles et ovidentes, Corpora humana equidem Aniciunt; quotidie enim videmus temperiei aereae varietatem, destillationi, tussi, alvoque liquidae praebere ansam. Inde aut in aegre explicatur, quare sanguis ex in testinorum vasis erumpat, qui alioquin fluente ex persi Ictione alvo raro vel nunquam descendit neque facit se ex tri Catur. Quare non solum febris, sed morbus perniciosis simus, intra paucos dies homines rapiens, istum alvi si uorem Comit tur.

Forsitan quis diXerit: notionem intestinorum esse Validiorem in dysenteria, quam in alvi liuore Simpli Ci, Cruoremque Proinde validiore intestinorum motu deorsum Versus, eX vasorum ostiis elidi et cogi. Ubi autem lues per niciosior in cives debachatur , ubei tim persP: Citur, alvum non semper ex validiore intestinorum actione cruentam suere. Ad elidendum sanguinem , sortissimus requiritur intestinorum motus, qualem in sanis Corporibus resina lan

tum Jalappae , Colocynthidis pulpa , aliisque validioribus

pharmacis vix sine vitae periculo ciere possumus. In morbo dysenterico epido nato autem, Cruor quando qu deS-- . condit absque notabili valetudinis mutatione, ita ut ii omines in sorum exire, et negotiis suis fungi que avi. In-

32쪽

terdum contra illi, qui graviter decumbunt, quos atrocior intestinorum irritatio excruciat, parum Cruoris deiiciunt. Memini adhuc virum , qui non torminibus solum, Sed tanta quoque inexpugnahili vexabatur dosidendi cupidi

tate, ut anus prolaberetur, doloresque ad rεnes non solum Vagarentur, sed in testes nervumque desaevirent Neque temere quisquam in tortoris equuleo excercebitur iuxta at lite miserrimus ille, qui tamen cruorem vix deiecit. Unde in proclivi est colligere , ' motum intestinorum ηCCeleratum, non sum cientem esse emimpentis Cruoris Causam. Tali tempore ostia vasorum imi xentris ad transmittendum sanguinem in universum videnter proniora , in ipsis enim angiportis aliisque urbis recessibus, ubi Plerumque iuxta muros conquexit vulgus, eXCrementa cruenta, mucosa, adspectu foeda hic illic sparsa iacent. Si itaque absonum non est, alvum citam eX mutatione Coeli subitanea et evidente explicare, id saltem mihi absonum videtur, sanguinis descensum inde ste ducere. Ma toro autem premitur disti cultate ista explicatio, si perpendimus, alvum Citam ex infrigidatione ortam, nunquam esso perniciosam. Raro saltem homines praecipitat iste mor- bus ac dysentoria, sed ubi benigna iacitura, vel arte protinus non sanatur, longus sit, et qui diutius in hoc malo tra oriant, vel ad id adsuescunt, vel paulatim Consumuntur. EX eo tempore , quo hi C locorum medicinam cio, multos ex perfrictione alvinos Curavi, imo hac hicinota dirim illud perstat, et dum modo haec scribo, menso scilicet Februarii, hos illosvo adhuc lacessit. Sed ex ovi

33쪽

nibus, quibus opem tuli, unam tantum memini matronam, ex hoc malo tanquam e X morbo nCuto vita periclitantem. Haec autem tantam, tamque immensam humorum patie 'hatur iacturam, ut ex inanitate Corporis mors instaret. Illi contra, quos di Senteria Celeriter rapit, non in auitate Corporis perimuntur ; interdum enim integris duobus die bus noctibusque tantam humorum copiam nou deiicunt, quantam una vice illa matrona. Sunt, qui teneant, dysenteriam esse assectionem catar rhalem vel rheumaticam, intestini plenioris, eamque eXPonendo Corpus Coeli vicissitudini contrahi. Afferunt Stoli primus hane ideam in morem perduxit. Inquit innat. Med. Tom. 5. p. 41o r Jam diu est, eX quo dysente-H rias non specto tamquam morbos semper et mere saburrales , M tanquam solis evacuantibus sanandos. Sed quotieseunque dysentem riam curandam habeo , toties mihi hominem propono tanquamis rheumate et quidem intestinorum laborantem. Qui vero credunt, Stoli primum hanc ideam proposuisse quemadmodum id plus viee simplici legi) pessime allucinantur ; nam T. Nos manain sua Med. naf. bst. C . ἀe d sent. in epi risi ad observatio

nem II sequentia habet, v cruentae alvi fluNiones optimo iure eum P asseatibus catarrbalibus et rheumaticis comparari posse videntur,m quam plurima quippe sunt momenta, quae hanc conreniet:tiam

, , demonstrant. A Salva autem aliorum opinione ianum monendum habeo. In coryza humores acres quidem eXcernuntur, nunquam

vero sanguis. Quid λ quod ii, qui narium haemorrhagiae sunt obnoxii, coryza laborantes, a sueto sanguinis stillicidio sunt immunes, et remittente demum irritatione membratiae pituitariae sans iis deauo erumpens coryam sivitam designat , quapropter Iridet r

34쪽

quoque ad id evincendum observationes. Mala nomperhoumatica et dysenter iam se subinde e XCEPiSSU, evnnes Cente alterutro morbo notaverunt. Abunde et ego id vidi, at inde istam deducere consequentiam distuli. Mul toties saltem diversae imo oppositae assectiones se invicem e XCi Pientes , Communem Causam non agnoscunt. Quid Θfacilis et incoacta est explicatio harum vicissitudinum, ex partium Corporis mutua repugnantia. Sunt nimirum asse C tiones destillatione vel tussi multo gravi Oros, quae tamen intestinis irritamento affectis, cito evan CSCunt. Insania haud raro pharmacis, quae alvum vehementer movent Sa- 'natur, item artuum dolores. Sunt quidem, qui secundam valetudinem, quae hoc modo homini contigit, e erso tribuant solli ; id autem sabulosum , et quanquam interdum verisimilitudinis speciem habeat, multum saltem abest, ut perpetuum sit ; ut Plurimum enim PharmaCa alvum purgantia non everrendo morbi somitem , sed vellicando so lum intestinorum nerVOS morbum Sanat. Rheumatismos dysenteriam interdum eXCipere mirum non est, quippe qui eX hac lue Convaluerunt, assidua sudatione digesti, aeri liberiori Corpus exponentes, facile do res artuum Contrahunt, praesertim si alioquin huic incommodo obnoxii fuerunt. Inde tamen Cogere, dysente-

irritationem talem catari halem ostia vasorum Potius constri tigeris quam aperire. Hac hieme mulierem vidi , quae noctu in latrina frigori exponendo pudenda, cunni rheuniatisinum contraxit Humores quidem acres magna copia ex dolenta et tu inente vulva ex-

eomebantur, non vero Savguis.

35쪽

riam nihil esse nisi rheumatismum intestini plenioris, alienum eSt. Neque ignorare oportet, rheumatismum iacile omnes lacessere, qui in morbo quoCunque alio multum sudaverint. Legere memini, dysenteriam semper ruri praesertim messis tempore tyrannidem suam exercere. ) Verum equidem est, rustici ex messione frumenti plerumque vehementer desudant, ad crepusculum usque in agris manent, et subinde horis antelucanis rursus exeunt messum nihilo secius tamen hoc exeunte deCennio, Mi senteria. nostris saltem regionibus, pepercit sere hominibus rusticis, et urbicos, tantum agressa est. Anno quidem i795 inpagis Cliviae vicinis caput extulit, sod parum se diffudit; et Cum anno i8OO in pago Weege grassaretur, per Vicos non eassct est. WeeZe autem, quanquam Vulgo Pagi n

Porro dicunt . neque semper autumno tantUm rheu

matismus ad intestina sertur , sed aliis quoque anni temporibus in singulis hic illic apparet dysenteria.

aur Zeit der Erndie. Niehter medieinisch-chirurg. Remerhu gen ale. m. IVillis de dysent. Londini anno 167o inquit, di dum intra hanc urbem dysenteria ista popularis adeo immanite egrassata est, ruri, aut saltem ultra tria milliaria nullus decubuit. - in Nio ter, modicinis he uud ehirurg. Bemerx in seu P. io 7.

36쪽

Et ego observavi, rheumatismum ad intestina ferri, at que in istis corporibus, quorum intestinum, prRESertim TEC- tum iusto irritabilius, dysenteriam montiri. Instantibus et mulieribus id quandoque accidit. Sed tantum discrepat istud taedium a dysenteria populari, quantum levis mUSCulorum intercostalium rheumatismus a vera et genuina Pleu ritide. Cum iuvenis Derolini medicinase studerem, familiaris

quidam meus, cuius intestinum rectum admodum irrita

bile , tali illeumatismo infestabatur. Crebra desidendi cupiditas eum vexabat, et ex intestini vasis solliculisque mu

Cosis, pituita virgis Cruentis sparsa non sine magno CTUCin- tu eXtorquebatur. Dysonteria erat. Legeram modo de hoc morbo novissimum tractatum, et anceps non haesi,

quid mihi saciendum, quin potius confestim opii tinctu ram ei propinarem. Tam celeriter Convaluit amicus, ut post triduum ossiciis suis fungi posset. Ehem qualis ex sultavi l st iure quidem. Mihine enim contigerat gravis simum morbum , tria Culentissimum hostem, toties detesta tum , totie que performidatum primo fugare incursu ρ Audax, imo tentare gestiens, quid nova Contra Lernaeam helluam valerent arma, ad hanc provinciam adpuli. Atati Qualis brevi virtus demissa osti Primo enim autumno comperiit, magnam inter leviorem intestini plenioris irri tationem acris frigidioris afflatu contractam, Et inter dysenteriam Popularem intercedere disterentiam.

An itaque Coeli vicissitudi res ad generandam luem

nillil conferaut ρ - In Censum O uino ducendae sunt,

37쪽

Sed qua ratione suasit conserant symbolam, id dissicile est dictu . Ex multiplici accuratissimarum observationum sido mihi constat, non solum Coeli vicissitudines, sed in uni vorsum corporis temperiei Subitaneum mutationem, multis, non tantum levioribus Sed graviisimis noxis praeberes

In libollo meo de febribus nervicis , tradidi multos corpus aeri frigidiori exponendo istam sobrem periculo

Sissimam tum hic locorum popularem contraxisse. Alio tempore eandem temperiei caloris animalis mutationem pleuritidi vel anginae inflammatoriae dedisse occa5ionem observavi, alio tan una distillationi vel tussiculae, alio febriscarltilinae vel putridae. Si itaque omnia mala, quibus, temperaturae Caloris vicissitudo ut Oxtraria impulsio Praecessit, catarrhalia et rheumatica appellare licet , sero cum nullis aliis morbis in posterum nobis iaciendum erit, nisi cum catarrho et rheumatismo. Potestatum nocentium in corpora humana effectum definire, arduum omnino est, quippe is tria tum illis tri huilicet, quatenus quidquam in Corpore mutant ; pendet vero plurimum a relatione, quae inter potentiarum impulsionem Corporisque tenorem interCedit. Unde palam est, de effectu potentiarum nocentium in Corpora liti

mana , nihil poni posse quod perpetuum sit.

Non ignorare autem oportet, Certis emporibus et regionibus Corpora humana ad contrahendam utiquam labem esse Pron: ora. Causa huius Opportunitatis o uni dein nobis

38쪽

latet. Quodsi vero experientiam, sic optimam in his Et tenebris consulimus magistram, docebimur, interdum Co pora provinciae vel urbis alicuius, potentiarum nocentium impulsioni Cedere , interdum resistere. Id non solum de coeli vicissitudine , sed de veneno animali Contagioso etiam dictum esto. Interdum variolae ad oppidum vel Jpagum transferuntur, sex vel decem infantes adoriuntur, sed epidemiae non fiunt. Alio contra tempore e X UniCoin hoc morbo decumbente , universae civitati emergit pernicies. Idem valet de morbillis, de sebre scarlatina, putrida aliisque morbis. Tali tempore , quo corporibus inest ad morbum pro-CliVitas , quaecunque Potentia externa , modo aliquid in

Corpore mutet, matbum inducere potest, et parum refert, an aeris intemperies, an ingesta insalubria, an medica menta ad valetudinem tuendam assumta, an motus nitimi in Corpus agant, quaecunque enim impulsio a quacunquapotestate prosecta, instantem morbum provocabit, qualis favilla sarmenta incendet superstrata, an horeas an eurus

an sollis eam sussiet. Si itaque de potentiis est sermo, quae dysenteriae

dant occasionem, perperam unica, reliquis neglectis ex tollitur ', omnes enim, quatenus eis Commune, unimalem oeconomiam alterare, in Censum dia Cendae sunt. Hoc

proinde titulo coeli temperaturam pro Causa dysenteriae habeo, sed dysenteriam non pro catari ho vel rheumatismo ; mihi enim neque inge uiosum neque utile videtur, nomen et naturam morbi a remotiore quadam causa de-

39쪽

ducere, et medendi rationem superstruere; medicinae saltem pomoeria eo non prolatantur. Equidem non credo ad luis Curationem Curiosam Causarum remotarum investigationem multum facturam; ut pote una eademque Causa, diversa coeli plaga, in diversis corporibus, diverso tempore aliam et aliam procrea bit mutationem, quae diversam plane curandi methodum sibi vendicat: attametsi ad averruncandum malum scire Confert, quaenam sint potestates, quae ei facile ansam praebere queant. Satis in uere piscati descendamus ergo ad terram examinaturi, quatenus materia ingesta ad suscitandum morbum aliquid Conferre possit

Prisci arguerunt, Pomorum Varias species esse Perquam nocivas. Magno fuit ista sententia detrimento pomariis, interdum enim magistratus medicorum adsertione fretus, integrum eorum penum in fluvium proiici iussit. Recentiorum aliqui, poma matura; omni suspicione nou solum absolvunt, imo Contendunt, ea ad Curationem eSregie conduCere.

Multi quidem aliena auctoritate attoniti, in alterutram sententiam sequaces eunt; at, Cum nostrum sit propositum , rationem et naturam Potius Consulere, quam auctoritates trutinare, tutius Videtur in neutram vergeris partem. Omnia poma matura, quatenus Corpas alunt, LOCusthon sunt, respectu vero toni intestinorum , quibus inge-funtur, detrimentum aliquod inferre queunt. Qui dum beae valent, Poma affatim devorant, Plerumque Ventri

40쪽

inflationem sentiunt, quae quidem in robustis corporibus citra incommodum accidit, et elapsis aliquot horis, emisso ex inferiori parte spiritu, evanescit. At si infirmior in

testinorum Compages, alia mala oriuntur. Materia Cruda et inflans acescit, intestina vellicantur, et dolor eorum est, donec fluente alvo cum Spiritu recrementa acida descendunt. Quando in universum tempus est salubre, Corpora sal

tem ad alvum parum prona, facile illud taedium serunt, neque Verendum, ne fiat aliquid asperius. Ubi vero dysenteria in loco aliquo caput extulit, omnes incolae ad ventrem liquidum sunt proclives, et fructus, quanquZm Sint maturi, parum Coti ducunt, quippe in debilioribus,

intestinorum sunt turbamentum, et speculabundum mor hum arcessunt. Alvus nimirum ingestis acidis et insantibus mota, sponte non comprimitur, sed aliquot dies te nerrima fluit, donec pedetentim dysenteria inserpit. Quae Propono, Vana non sunt, neque imaginationis sigmenta, identidem potius vidi, dysentoriam alvum liquidam exe8u seu Ctuum Contractam excepisse. Praesertim id in pueris accidit aetatis iunioris, qui pruna, pira aliaque Poma sapore adlecti astatim ingurgit aut . De fructibus itaque idem valet, quod de aere modo

monui. Perperam inculpantur, AC sl dysenteriam Liciant, sed perperam quoque insontes pro Clamantur. Omnes enim potestates, qualenus OeCOnomiae animali mutationem ali quam inducunt, praesertim quatenus intestinis turbamen tum inserunt, morbo nostro ansam praeboui. Ubi ergo