장음표시 사용
141쪽
De Iur prudentia. Lib. XIII. 133
in publicam tranquillitatem turbare. Postrembinterdicta Praetorum per ordinem re cens et tiae, quibuς controuerse hominum, celeritatem quamdam desiderantes, mirum in rhodum commode solent extingui. Habet libros octo . . Septima continet reliquam tractationeinde Stipulationibus,Vt certae sint formae, Quid septi per quas homines sese verbis obligent,ne omnibus passim colloquiis constringantur . ma. Id is adnectit fidei issiones, solutiones,omnesque nouationes; hoc est, cum placet hominibus contracto inter se obligati Ines in nouam formam mutare. Postremo ciui libus explicatis negotiorum sormulis, delinquentium poenae ad ij ciuntur, aduersus malos ut boni fruantur pace. De publicis quaque si metionibus aliquid obiter expli catur. Et nequis existi me ipsas voces legum, quasi cuiusdam hi storiae legendas es stoc no vim potius,& potestatem, in tanta negotiorum varietate excutiendam; ided B primum verborum significationes, ex quibus phrases Iurisconsultorum colligamus, explicati deinde regulas subijcit, ac theses,qliarum ductii uniuersi iuris cogntionem . Aliccat facile assequi,&pro via incidentium quotidie negotiorum exercere. Habet libros seX.
Ecentiores autem abus Indice Iuris quippe qui non tam partem,librum, ma
ceriam,quam soliorum numerum respicercnt, Tres Digestorum Tomos appellari int, vitiis, Insottiatum, Nouum: ut &distinguerent Digestum Uetus iii titulos Gntum quinquaginta quinque, versus sexaginta quinque; Insori 1a. tum in titulos centum & quinque, uersus quinquaginta sex; Nouum vero in titulos C L UI I I. versus L VI. quorum explicatio in fronte cuiusque torni iam habetur. At de hac uoce, infortiatum, e dc Pandectarum serie,& partitione, Andreas Alciatus in manus suas nuper incidisse ait Digestorum volumen quoddam antiqilissiimim,n m vulgaribus, promtisque muris divitum, scd in duas tantum partes,quarum posteriora Trebelliano S. C. sumebat exordium, inquit mansi Isummum fuit, ineptam esse recenIIum dubitatunem, dum floris imum amb/gunt, cur secundum Digesura volumen Infortiatum dicatu , quasi non barbara haec vox sit, or nullius sensus ab indocto aisi quo lueratore primum facta, quem deinde Hy aeque turiciles secuti t. Haec ille. Pto- inde nemo se posthac cum Accursianis cruciet,quid ita secunda Pandectarum pars Insortiatum appelletur; cum plane nec secunda ea sit,ut quae vigesimi quarti libri Digestorum qui ultimus est Digesti Ucteris titulum vitii num secum trahat: nec ulla aut eius vocis Elymologia reddi possit,cum barbara sit, ut iam di etiam cst, aut eius partitionis iusta ratio. Perpetuus enim est Digestorum ordo, ac contextus quinquaginta omnino librorum continua serie absolutus,non alia prorsus ratione ab antiquis in te cisus,quam quod tanta librorum congeries, ac veluti moles, in iustum aliquod uolumen con sui non posset,quale quid nuc seceris, si aut Virgilianam Aeneidem,aut Liuij Decades,aut cuiusuis alterius Auctoris plures libros eamdem rem tractantes, in tres, aut plures tomos diuiseris.
Qised vero Matthaeus Monachus quidam scripsit etiam Digestorum corpus bis editum suisse; primum breuius, deinde auctius redditum parat illis; & paratilla esse
αλπλη- ως, ut loquitur, siue repletiones eorum, quae cuique titulo Digestorum
deerant in priori editione, es icholia: ipse sdes veri refellit fasis, quae fidem facit,
unam tantum Digestorum editionern tu ille,& parat illa Iustiniani, ex I. & a.devet. iure enucl. nihil adiud esse Ostendit, qualia breues,& subtiles titulorum interpretatio. nes, de quasi monitoria, siue claues eorum,quae singulis titulis continentur . 'ti: iDiuisio iusis in Digestum
Bibl. Selcctar Scelio Secunda.
142쪽
Cautio altera de Pandectarum ordine inures elis ato,etes corruptor Im.
Pacli diis suo in I. non callo M. Antonii Augustini libet
Vide hanc E. pistola in editione Plant ana. Qua ratione ex inuenienda sit.
ATqui, & praepostera titulorum, & chartarum in Digestis collocatio praeca
tienda est,praesertim,si quis antiquioribus editionibus utatur. Extat enim titulus de iudiciis adiectus libro quinto, cum sit titulus secundae partis Paridectatum generalis. Itena titulus de rebus creditis adiunctus libro duodecimo, cum ad tertiam univcrsi operis partem pertincat . In iplis etiam Pisanis, quae postea Florentinae dictς sunt, & summo in honore habitae Pandectae, ad quarum exemplaria prouocare solebant Baldus,& Bartholus, qtiarcharis errato compactorum,alio translatae sint,quive titula,aut loci, aut verba mutata, vel falsata sint,in quibus Bologia inus tenuiter; Poli Manus. N Budaeus diligenter; RGregorius Haloander accuratius laborarunt; accuratissim ε monstrauit Antonius Augustinus, Noricorum simul librorum,unde Haloander multa sumpserat,deLctu,atq; aliorum,etiam sui praeceptoris Alciati lapsibus anima di tersis - Is igitur Augustinus, vir eruditissimus, qui in Ecclesia varijs muneribus perfunctus est , anno huius seculi quadragesimo tertio Venetiis apud Iun tas edidit clicet alibi postea editus quoq; sit Emendationum,& opinionum libros quattuor,& librum singulate ad Modcstinum, sue de executionibus: quibus maxinia Iuris Ciuilis pars ex Florentinis Pandectis mendatur,& declaratur. Vt vero eius laboris usus,& fructus unicuique constet, I dicem singulorum capitum eorumdem quattuor Iibrorum legat attente lector. Demum hoc loco placet addere,quae de fide Pandectarum Florentinarum, seu potius Pisanarum, Franciscus Taurellius scripsis,ut plena de earum auctoritate,sucanitia ,
quitate, habeatur a studiosis notitia. Is igitur sic e Pandect trum e Digestorumant quum et olumem Morenua nunc, olim Pisis ad ovatum,cum Amalpia prius omnem supra memoriam fuist, mis accepium, Pisis, quod Innocentium Secundum Pontificem Mammum, o Loihanu Caesarem item Secundum i se aduersus Naν mannum Rogertum muissent, Ur gre nauatae opera monumensum retule unt,diuque penes se habuerant, donec per Ginum C sontum aeque noti m ac strenuum opum, anno i 6 6. PIO in potesatem redactu ,subiectio πυ fmbolum transulere. Mer itaque Florentiae es ex temporeos emi oditus r Atque haec ex amsuts Pisanorum annatibus apud Piritum G pum eo inrauem accepimus ; quibus CrRaphael Volaterranus per Omma fere alii mur, se illo multo antiquio Ra1nenus Gr chim P Uanus, dis libris quos ante ducentos pene annos de bellorauso confra ii quodvus inser cubiculares duos tibelgos alluando visum est. Sed se Plotos idem a mat, aniquum is instrumentum domis habuisse donationis eius in Psanos per Loihanum colla a quod fosea comet e risu periculo τι ando inter alta scripIa igne eambusum sit. Hunc optimum l=brum tam quadringentos amphas annos, in Hetruna haluum. nemo satis zmquam laudo est; e antiquitatem spectemus, sue ceritatem ac I dem Cauno ad inueniendas In Pandectis leges area Ma , oris Iu onsultis vetemibus. Cap. XIIII.
ET praestat in reperiendis legibus, eam rationem tenere,quam etiam a ij attige runt. Nimirum, cuin proponitur iacti species, cuius definitio ex iure desidererit cogitandum esse,quanam in parte Pandectarum tractetur genus propositae materiae: Tum pergendum, quoto liόro sit, ut propius accedas ad speciem : Sic tamdem perquirendos titulos,& sub titulo legem: Mox lege reperta, uidendum, a quonam scripta sit, Tum vero E Catalogo qui nomina contineat legislatorum, colligendum est tempus Iurisconsulti,uel Imperatoris, qui legem scripsit. Denique dispiciendum, sit ne locus ille succedente seculo mutatus, Quorsum enim attinci, cibiare legem mutatam
143쪽
Cautis de Iurisconsiliis veteribus.
Am verbIurisconsultos veteres a quo animo serendum erat a pluribus commen. dati aconsentiente doctrina, ab nitore, atque elegantia styli, a soliditate plurium legum, & praeceptorum a quadam grauitate morum S vitae: At Diomos, vi recti Aequitatis Sacerdotes, atque antistites. vocitare,ac testari proxime ad Euan. gelicam legem eos accessisse,ijs autem uocibus cum de uno Papiniano loquitiatur,exclamare : O Humum ingenium, o Isaeciam irreprehen tu,quem tibi hominum confremusiquis monatium in iam viridi aetate,ad sapientiae fortItudinis,strudetiIM, Iemperant , quuatra ei rustim tuae fastigia peruenii' Haec sane minia sunt,& quae adolescentu Christia π norum animos sic defigant in Gentilium aritimatione, ut postea uix Cluilliane itagis eminentiaillis sapiat, putent autem, ubi speciem quamdam prudentiae combi herunt, nil quidquam esse,quod politico nesciocui fastui sit anteferendum. Et uero Putidum est,homines Ethnicos uocari uere Aequitatis Sacerdotes ab alijs quibusdam, qui Christianum sacerdotium, S: lacrificium, atque iccirco Christianam logem, quacitum in ijs suit, exploserint . Cum si quis sapientet velit cum Papiniano conferre Virtgunculas,&adolescentulos impuberes, qui meliora deprompserunt E corde, S: Diui nam legem eructantes, intrepide inter compedes, tu secures, sanguinem pro uerissima Iustitia profuderunt, certε ex istorum flamma, quae splendebit in perpetuas e ternitates, avolabit sumus, ct nimia opinio terrenς illius prudentiae, atque constantiar, qua Papinianus istorum uoce sublatus in caelum, certissimo Dei iudicio deiectus est in C lasernum cIJ IlQuin ergo potius erant praemuniendi studiosortim animi cautione illa , quod existis, cum alij a Stoicis, ab Academicis, alij nonnulli a Peripateticis penderet, in plerisque uariarunt,ac uero eorum nemo in Christum respexit,tot licet coruscatibus miraculis,legeque persectissima tot terrarum orbe praedicata. Labeonem autem Platoni addictum multa nouasse in Romanis legibus,& Augustinus, & Pomponius Iuri L consultus primo Digestorum libro meminit: Cum & Martianus, eodem libro Chusippum in lege desinienda sectetur, Celsus uero Theophrastum de legislatorum ossicio praescribentem amplectatur. Atqui hodieque Civilibus in legibus plura extant tanquam legitima.quae nec se ruantur,nec per Diuinam Legem seruanda sunt, Pr sana aliique α sceleris plena: qualia sunt, quae de usuris, de diuortijs, de concubinis, D ac de ali js leguntur. Mitto disiersam illam, de multiplicem tractationem de Iudicijs,& iurisdictione omnium iudicii de actionibus de exceptionibus, de Actoris,de Rei,de Patroni ossiciis, de poenarum generibus de agendi & probandi praescriptis. Ceterum quae dici possent de Interpretibus Pandectarum , qui ante aliquot secula soruerunt, quoniam ad calcem huius traetationis adiecimus, quando ad reliqua Ciuilis corporis membra pertinent,iccirco inde petenda sunt. Nam de Accursi , de eiusmodi aliorum lapsus, quantum satis est cautioni prs monstrands, attigimus.
Codex Lusint.wι ; Vbio de Gregoriano, cst Hermogemano, Ita si Teo sano . Cap. XV.ocus hic monet, ut quae Iacobus Cui acius, in suis in Codicis libros parat illis quae tamen aliqua egent expurgatione, scripsit, ne praetermittam, si prius dixerim, Codieci a cilc libriim , in quo res digeruntur, S ordine conscribuntur. Quam ob rem recth Iustini alius superiorum Principum sine ordine positas Con. si tutiones purgari curans, uim etiam Nouellas emendatas, Codicem appellauit. Eis etrio cinquit Cuiacius mai Di , se diuturnira maior Icrario, si quid exares in his, hoe es in Codicibus, quam Fin chari/s, aut mme anus plicibus ; cui membra is quo-gue maior, quam chaνIis p adeout pleraque hodie neu valeant, ns membranis sinpia velut duilla H uarum , Gry Q. Verum, τι populi leges , ua generales Costis t--πω Imperagoram , ne dicam Res via , moris erat pugillaribus Icribi cuius umque
Bibl. Selectae Sectio Secunda. M a materia,
Iurissiconsulia veteres quo laudandi vel sp/υ γ
Erior in apis pellandis, iaextolledi,inis eis Iuriscosi estis . a
veterum Iu disconsultorum inconuatia
Co sex quislibet di tue& cuius se auctori ratis.
144쪽
. - a . seu scrinys esse constitutum, or Plinius, edicta Imperatorum Uera, ct emendatam scri νια - y ese T=lii Di TL, sius suum Coaec Miaron surirs s rem maerXIL b butis. - φυλακM-αξι αὐ ei συιδ ρις εῖ - ιζοιτο. Hoc est. Qua ct 3- que diana obseruatu, ab eis iudicata fuerant, ea paruulis tabulis inserta custodiiubant. Responsa aurein tua, vel interpretationes, fidi commentaria solutant prude tes chartis, aut membranis perscribem, quorum etiam quidam libris suas Membranae tum titulum adhibuit. Et hac ratione iactum opinor, v t liber potius constitutionun
codex Cie, Et obtinuit quidem illud Codicis nomen primum liber, quo continebantur Com figori u seu stitutiones Imperatorum ab Hadriano ad Valerianum usque,de Gallimum, dictust . invi es, est CodeX Gregorianus, a nomine Iuris studiosi,qui huiς collectioni desit operam.
nimus. Subseciatus est Codex Hermogenianus,ab Hermogeniaricis alucr eius editiormauctore,quo continebatur Claudij, Aureliani, Probi, Cari Caruiq& innimaerae Dioclettiani, & Maximiani Constitutiones: ut perperam Codici Gregoriauoadscribantur quidam Diocletiani. Maximiani , cum tuerint omnes in Codice Hermogeniano Exijt postea tertius Codex, iam tio a Iurisconsulto ullo,sed ab Imperato te ipso Theo .dosio, ius auctoritate conditus esi,denominatus Codex Theodosia ruri,qui construtiones complectitur Imperatorum omnium a Constantinousque ad ipsuma od sum. Et ut ex Gregbriauio nihil si impsit Hermogenianus, ita nec ex hoc, vel illo ι , - Theodos anus quidquam: sed O stas tu Gregoriano sequentium Imperatorum Coa cstitutiones Hermogenianus habet usque ad Constantinum; omissas in Hemogenia, Pno, Theodosianus. ἰIustini/di Longε alia ratio sitit Iustiniano componendi Codicis huius , quem de suo quidern
- ' hon appellari uoluit Ii illi itaneasn ut suum Theodosius Theodosianum: sednon eas tantum Constitutiones in ordinem,&compendium digessi siqua post Theodosia sequentes Imperatores ediderant,sed etiam ex tribus superioribus Codicibus, Gregoriano, Hermogeniano Theodosano,& ex Nouellis quoque post Theodosianu Cossi, cena, vel ab ipso Theodosio uel ab insequentibus Imperatoribus,editis omnes quε ad via in tui remporis facete videbant ut . Rursus,cum ii miles essent,contrariaeque inui cem constitutiones, pini stim relatae in illos tres Codices, Iustinianus, quant im po tuit, Θ suo curauit tolli coni raria, si milia,superuacua, inutilia omnia. Et hunc indasuum Codicem edidit bis ut ductum est supra) Prior editio abolita Est, quae exierat. a Do .... C. ante Digesta. Insti tutiones,de qua sunt Constitutiones huic Cod rei praelatae: Po-ς sterior,de qua est Constitutio illis subdita, . diuisa in duodecim libros, quasi XII TU, Oo. εοὐ bulas,ut Harmenopulus uir ea est, qua utimur, & cuius titulox Ciliacius susceptra: plicandos,post editionem Digestorum 4 Institutionum, confirmata,atque consecta Et hac quidem posteriore editione,multas, quae erant in priori, limaui detrarit, mu code, iusti rauit, nullas addidit & suas,& alienas Constitutionet: suas inquam,& Decision Bani neus cur ris controuersi, numero quinquaginta, de alias complures Constitutiones nouas . Denique hoc gentre priorem suum Codicem emendauit, 3e expurgauit; atque Ob eam ctionis. rem Iustini ancum Codicem repetitae prs lectioni appellauit,eleganter scribens, Pedrepetita praesectio proluult, satis esse et abdum alui formosum,de quod maxi mὰ notanduest, secundas editiones a Veteribus ait repetitas praeleetiones appellatas sui sic,& H- Σ planum rdtractatis libris suis ad Sabinum satis innuit secundae editioni hunc tituli mista lectiones adscripsisse. Pr fleetiones scilicet uocabant lectiones, quibus praeceptores discipum 8' -- μμ prseunt pismon stratitq; vias discelidi, ac ii uelligedi,aut uoce uiua,aut ex scri Adc qus cx scripto uentur,quasi e uoce magistra manasse uidetur, ut Iustinianus Iuuctu
- -tia .. ..is affirmatur, decisiones tantlim quidquaginta emedare ius uerus relatum in Digesti do
e 'seu μ dignosci cas ex Cos. Lampadio selliret,& Oreste uel post eoru Cosse Iasii senaci,& ii m -- rsi, uel lustiniano tertis, uel Iustiniano quartum,& Paulino, id equid negate mal ni se di afflinare cinia, Constitutionibus plerisque emendasse ius uetus, quod cratcri
145쪽
De Iutisprudentia. Lib. XIII. 13
Α tum; decisionibus certum secisse, quod erat controuersium. Nam & haec una ad Constitutionem Iustiniani constitui differentia potest inter Decisiones, & Constitutiones: Et quod ad Coss. attinet, ea nota communis eli Constitutionibus, & Decisioniblis,non Decisionum propria: sed& Decio Cos. quo anno exierat prior Codex, mense Aprili, possit esse aliqua vel Decisio, vel Constitutio. Iam qui volent Codicis Theodosiani libros XVI. Gregoriani V. Hermogeniani Codex I. separatim Iegere, uberiores nempti Sc Romanum Candorem, & maiestatem magis sapientes luam quos Iustiniani mandato in Codicein collectos cernimus,id eis sa pii inaediti ne licebit. Illos enim primum typis tradi curauit Ioannes Sichardus,anno huius se culi XXVIII. Basileae, & Feris mando tum Boemiae Regi dicauit , cum Mo uiatinum exemplar ab Ioanne Cochleo, Magno illo,& viro,& Catholicae fidei propion a B tore aduersus Lutherum: & Morparente alterum aliundὸ esset nactus: Addidit uero Novellas Theodosii, Valentiniani, Martiani, Maioriani, Seueri; Caij Institutionum libros duos; Iulii Pauli receptarum sententiarii lib. quinque; Papiniani titulum via urTum L. Volusi j Metiani lib. de Asse; Iulii Frontini lib. de controuersijs limitum, cum Aggeni , ibici Commentati js. Sed & alia extat editio Parisiensis uberior atque copiosior. Et Theodosius quidem alia via ingressus,gregarios quosdam Iuris Ciuilis auctores Theodosii in ordinem coegit, nonnullorum autem dignitatem, pretiumque suspiciendum in Q d' ' blimi conlii tuit; omnium tamen scripti η in medio relictis : Ne tamen pleraque in incerto Posta huc, ill hiae, pro ingeniorum varietare torquerentur,Constitutiones istas, lita iuste, quod intuerentur iudices palatum haberent ob oculos positas; velut C Dracti tu in quoddam esse voluit, quod responsa ederet: cuius quidem benemerendi de nobis imidium, ut iure extollimus, ita culpae inquit Sichardus eximere Iustinianum non possumus, si vel Obnixὸ nudeamus.
Romam, Heu, p ρυξ -ικα obrospromulgata essent. Hora ius ni quae vocuιών Ni selmnandum retracrato C Icebauc V Ea Ionem meruerant eaeuae exm essenipos primam G ' Tiber', non guasi errones in corpus illud retrahendae, quo nam ruam exierunt , sed auris e postumae, indicem certe rupturae illum, quosni omissae maira eae his, e . Adiunxi au. ' rem Cinacius eis sermas Praesectorum Braetorio quasdam, siue ε αργικα & Nouellas Iustini Tiberiique nonnullas. Nec separanda esse censuit edicta XIII. a Non, 'μHi ςdicta sunt, de illa X III. omnia edi
Arinen iam, ceniconi Libani. Ponticam, Hestes pontum,
aia , ζ',6 y pq 'ς 'x Edisa nim sunt generales leges, quae omnes
146쪽
lata,Nouellis frustra sub Edictorum alio nomine denuo reposuisse. Index vero titu. AIorum,quia non erat certus uec enim veteri Interpret dem qui vel Haloandro,uci Scrim gero) elegit quem sequeretur ex Reginae Galliae η blimheo breuiorem apti remque ceteris: Fuit autem Graecus, sed Latinum exhibere maluit. to ria. Editum vero esse hunc librum ait Alciatus Graece, & Constitutiones has Graece ' appellatas suisse. Verum cum Asiatica quadam luxuria diffusus, prolixua teque nimia scriptus esset liber, translatum Latin E a Iuli no Patricio, & Excos. fuis se, sed compendiosius, S: si xlo ut tum tempora serebant) non inelcganti: qui liber adhuc extat.& Nouellae titulo circumsertur,dubio ps hi legitimus Iustimant ipsius partus,quem tamen Doctores nostri,ut spurium reieceri uit: noluitque Accultius Varbaram &Bulgari tempore factam translationem intur pretari,quod uberior el uidere Aux issi tur, idemque Authenticum appellaui t, quoniam ex ipB Craco originali ad lueram 'μής Φημ' traducta est et . Sane Authenticon pro te certae fidei potu constat, non solum apud Iulianum, Paulumque Iurisconsultos, sed etiam apud Ciceronem,tametsi Gaza hanc Vocein apud ueteres non reperiri scribat: sed eos,qui circa mille annos stri plere, a ac dictione αιθέντηs uti coepisse, ut eum exprimeret,quem Latini Auctorem dicunt: Uritim enim idem significat quod αὐτοχειρ id est propria manu aliquid patrans. Nom anon Extant vero apud Graecos Nom anon Photii cum Commentariis Theodori Bal hv i samonis, Patriarcha Constantinopolitani, ex uersione Genuam Herueti, Oταξεων i. Imperatoriarum Constitutionum libri sexaginta,quibus iusse ius con Cautio in tinetur. Sed in ijs &in Balsamone de quo post caest dicendum) cautius incede , mi dum est, quod vix eiusmodi homines abstinere potuerunt ob occasione captanda,qua in Ecclesiam Romanam inueherentur. De tam ciuilis Interpretibus . c 'x V ILINterpretes autem legum Graeci,aut Latini fuere : Hi vero vel aliquot' ante secula floruere vel accesserunt hoc nostro eruditiovis seracissimo Graecorum aliquot Iurisconsultorum Epitomes sunt in Biblioth eca Florentina Meus quibuς Michaelis quoque Pselli uersibus Sunopiis term scri us est.
Ihecmhil .nui Instiniani uertit Institutiones, ac de Leone Imperatore,qui post Iustimanum 'edidit ζανορθωτικοῦς , idest correctorias expurgationes, sicut
R- est in libro Lutis Orientalis tertio Graeco,pag. I 8 I. sic de illo legi. quod in Lati minus apposith versum, sequentem habet sensum . Theodo cognomme Sal amo subscribis in Canonicis,et Ciuitibus Consti Inuombus admier
, Canonicarum Constitutionum scruIatorio ab omnIbus mias celebratus. Eius autem Ic E
' cestivi mi, potius Atiuionem maxime, atque inconsiderantia , aMNitem con ι
e pondentia diligentiae. Ego et ero, eo adhuc superstite, plures audινι Constantinopoli Iurasi
147쪽
De Iurisprudentia. Lib. XIII. I 3
A tigenita Imes et,quid reHebe iamdum nec ne L M,qui non habueriι hunc et ν, nulla νυ e haec arrogat.πe rudium mercatorum more u dis quae aurior argemis cum habent, ac arcu, Crs annei1 negoc amL amquam aequo cum aurcis O argenteis pretio damnum mias se te potiasur. Latini uero Interpretes, post veteres illos, de quibus egimus, florere inceperunt, postquam Vern herus quem Irnerium nominant) in Italia apud Vcchiil dim Reginani excitauit in lucem iacentes ob Longobardicas Constiti itiones , quae Romanas leges oppresserunt in Bibliothecis Pandectarum libros: E quibus cum Lotharius Secundus Saxonum Dux, Caesar Germanicus X V III. quitatem Romanorum legum agnouisset, has in Acadc ni ijs, de Tribunalibus tia-ctandas edixit. Tum alij, Aeto, mox Vinlinus, Martinus, Placentinus, Ioannes, v Udatricus, de Rogerius, post hos Accurtius auditor Ioannis, de AZonis,glossas Pandectis adiunxerunt. Secuti reliqui verba glossarum , & sententi in corum, potiusquam verba contextus interpretati, mortuis altercationibus, in infinitam prophinolem, libros, de Commentaria redegerunt. Inter istos primi, Dynus Muxella. nus; tum Petrus de Bellapertica Burgundus, siue Heduus; Iacobus de Arena Parnaci si, innus Dyni discipulus, Iacobus de But rigarijs, Raynerius Foroliuien sis, Bariolus . Post quos innumerabiles alii scripserunt, quorum extat Elen chus non semel in lucem editus, cum prior a Ioanne Neuietano , Ludovico Gomeso, Io nne Fichardo, & Ioanne Baptista Ziletto Veneto collectus, dein dea quibqsdam Germanis auctus, de Francosurti ad Maenum non semel emisses, non minus contineat Haereticos, quam Catholicos Iuris Interpretes. Q Quare de cavae tractandus est, licet in Academiis, licentius,quam par csset verte
Ac de insignioribus quidem sat erit huc addere,quae ob seculorum it Iorum cal mitatem in aliquibus,praecipue Ascurso,desiderata sunt:cum quod generatim de ijc existimandum se Maicus Mantua,& alij satis scriptum reliquerunt. Et duae res fuere potissimum, propter quas Interpretes aliquando sunt Iapti: Altera, quod plerique existimarunt, Iurisc sultorum leges, ea integritate, atque ordinead nos peruenisse, qui Misab ipss primum Auctoribus conscriptε suerunt inescientes, quibus ab Iulliniano Iurix inflatitandi potestas est sacta, eos ex varijs Prudentum Respontis, de Responsurum iragmenti leges, quales habemus, con fiasse. At certe expedit praenosse ex Scriptoribus, e quibus Centones illi collectio iunt, suisse tantummodo legum interpretationes: quae quidcm accedente iussu, de auctoritate Principum, factae sunt leges . Quod si fontes , unde sunt haustae extrurent, gnitionem etiam vetustatis haud mediocrem haberemus ..Sane vero e detruncato loco vix diuinaueris, quis Auctoris suerit sensus,nisi aliunde tibi praeudiu petas: tum,quod non erat unus Tribonianus,qui colligebar, sed de Theophilus, &Uorotheus, qui saepe inter sese dissentiebant, num hoc, an illud ex Herennio, ex Papiniano, ex Celso sumerent: tum,quod distenti summis occupationibus, varus queam perturbationum fluctibus quippe tu eminenti honoris gradu constituti, de homines haud sanctissimi nec veritatem semper assequebatitur, nec proin d
Altera, Historiae, atque Annalium verorum neglecta excunip atque notit Ia. I Historiam eum dico, non Civilem tantum . sed de Ecclesiasticam in telligo , & Sacram. Nam quod Pomponius Atticus aiebat, sese Ciceronis de Republica libris incensum fuisse, ad veterum Annalium memoriam comprehendendam λ ac quod quasi quodam humano inysterio Laelius ille sapiens generos ubi adsciuit, alterum, Q. Mutium Scaevolam augurem, de magnum Iurisconsultum i alterum Fannium Historicum nobilem: de quod denique P. Mutius Scaevola, habitus Iurisconsultorum Princeps, in Consulatu habuit L. Calpurnium Pilonem, Annalium scriptoro clarissimum collegam: satis indicatur,Iuris prudentiae,atque Historiae Diumae N Hamanae indiuiduam esse debere coniunctionem,ijs proinde utramque hanc cise vi ur-δ Dandam Latini Inviterpretes quido floiete cetperint . Anno Domini ri et . A nno Domini iis .Rnno Domi
Cur Interpr*ies snt lapsi. Leges quas habemus,ex Prudentii re sponsis c
148쪽
Compilat ares verba quidani legibu,
pandam, qui vim legum recth percipere voluerint: Quippe illa suppeditat non
solum regionum, & temporum, verum etiam rationem iudicandi, agendi quaecumque domi, soris, incultu Diuino, in ciuili pace, atque iustitia, in commercijs, ita bello, gerenda sunt. Ac de Historia quidem Sacra iam suo loco plantius dictum est, cum hic sat suerit, obiter attingere quod ad praesentem rem designandam faciat. obuiae sunt omnibus, Gratiani, ge Theodosii de Religione Constitutiones cx utroque Codice repetitae. In Iustimani autem Codice si conferatur, qui eius-dem generis Esi ritulus ultimi libri Codicis Theodo fiant, in huius postremo capi te hactenus extitit Ualentiniani, S: Theodosii Cotistitutio, quae dat potestateirrconueniendi, Ac villaqua aio colligendi ijs, qui secundum ea sentiunt, quςt poribus Coni antii, conuocaris Saceidotibus ex otii si orbe Romano, in Arimi nenti Concilio seu Conciliabulo creta sunt, ac decreto Constantinopoli tano conficinata. Ergo, qui agnorat, Theodosium Imperatorem Catholicam que Romanam Ecelesam ab eo Ariminens decreto captioso ri Exime abhorrui si se, facile Arianismum admittet, laxabitque'habenas omni in pietati. At, qui historiam eius temporis nouerit 'de subscriptionem eius Constiturionis obseruauerit, hanc cile Mediolani latam animaduertet a Iustina ingratiam suorum Arianorum, abutente fili j sui Valentiniani nomine, ae Distato sal fi Concilii: Daudem tegente . Ceterum, in quos lapsus reliqui ignoratione historiae inci derint, ii eth non pauci iam liquent cx Bolognino, Buciso, Alciato, Culacio ,
Accursus igitur,non malὰ de legibus merini mirificξ torquetur in quodam Ia- holem responso, ubi Compilatores, Iabolem lege ad unguem recitata, in qua Lii heonas lententia consitatur, demum ex scriptis Pauli, te Proculi Itinioris Iabole iri semen Nani contra Labeonem tuentur. Hde loco ille, nunc Iabolenum de seipias I in tertia perlona loqui contendens, nunc legem Neratio tribuens Iaboleni sinatentiam refcrenti, nullo pacto sese explicat, qui non Iurisconsulti, sed Compilatorum ea verba csse non intellexit. Cum autem hinc Vlpiani lex in Modestini iniden nati , caeliolae in Claudium Triphoninum; Labeonis in Iabolenii; Papiniani ius alatnm: Marcelli m VI pianum;& aliorum in reri quos ; interpretesque huiusmodi appendiculas Compilatorum,eiusdem Auctoris, cui lex adscribitur, esse credidissent, statim existimariint, uel legem fuisse male inscriptam: vel Auctorem testis a prima persona in tertiam diuertiste. A t quia Neratio Iabolenum, aut a Iaboserici 1Vauit in citari crediderunt, quamquam Neratium Iabolenus mini in E praecesseritSe Iabolenum Paulus vix decrepitum audierit. Floruit quidem Neratius Priscus raram temporibus, Iabolesius usque ad Pij imperium peruenit, Paulus sub Alexandro maxime claruit. Qu m ordinem ex Pomponio quoque se scipumis, qui &Neram Iabolem meminit, Pauli nequa uam. Idem obseruatum videmus in alio Papiniani responso,cur Compilatores addiderem verba haec: pacius notat , H m.
quod uri mom coheret, moritaturi satione, transire: auod es venus est.
Constat autem Papinianum Seueri temporibus storii isse,& a Bassiano occisum; Pauum vero eius discipulum,sub Alexandro. En igitur, ut error initio Icuis, maximas
Extat item c quod alij Iurisperiti graires obseruari into responsum Vlpiano in- Escriptum, titulo de trit vin. legat. v bi quaeritur, se ora itum eritis
meraco endum sit. Compilatores eo loco. Nerati j fragmentum , qui diu ante lpianum fuit ita commode subiecerunt, ut ad quaestionem Vlpiani ex composito respondisse videatur: Sed & alibi Caluin, atque Vlpianuin Paulo ita accomm
carunt, ut omnes In idem responsum eodem tempore contienisse existimentur. A-
tibi quoque Paulum &Caium VIpiano, tit. de priuileg. creditorum. Sic etiam credendum est , scabrosam illam, mi plicitamquc legem, iit. de usucapion. ex diuersorum fragmentis a Compilatoribus suisse consutam. Cuius rei non leue a
149쪽
A gumentum est, tum quod incerto adhuc auctore profertur nam alii Paulo, alij
Caio acceptata seruuix tum vero quati Iuliani, & Malcelli cintrouersiam adeo obstiire, perplexeque complectitiar, utancertum omnino sit, utra opinio praeleratur. & an in calce ipsius legis, negativa, vel aifirmativa oratio desideretur. Quantiim vcrdiu cius interpreta sone maiores liallucinata lucrint ob An palium ina peritiam, nominem vel mςdiocriter doctum, latero potest. Nempe Iuliani opinio-nemaeontra Marcellum approbantes lasen immerito Marcellum a Iuliano notatum, consitatumque luisse coirma uniter receperunt. Atqui Marcellum longe post I u-hanum storvisse notasque meum scripsisse palam est. Fuit sit quidem Iulianus , Hadriani Piique temporibus, Marcet alitem Seucri Imperio claruit. Memi I, iii t Iuliani Pomponius, Marcelli nequaquam. Eandem ob causam lapsi sunt Bal. e. dus, Paulus, Salij prcstantissimi viri ii quodam Iustiniani responso. Nam varia tolus Papiniamim, Diocletiadi, di Maximiani legem negat ignorasse,quasi post iulo vixetu. Paulus a Castrolonge mersum sentit,nempe Papinianum sub Augusto Caesare vixisse & a Marco Antonio necarii m. Sid igitur plura ex historiae ii titia eruet Iurisprudentiae itidiosus; quς madmodum item, ubi obscuriora tempora inciderunt, legum ipsarum lectio inagnum ad historiam pernoscendam auxilium praebebit. Quod ut adhuc liquidius iniucem, iciat Iurisprudentiae auidus, quae ia dieeTheodotauo legra ab seniore Valent in iano sunt latae Parisiis, Rhemis, Am. hianis, Novioduni, et revexis, Tangioribus, Mogunt iaci, Coloniae Agrippinae, ea tum maxime intelligi, clam ad Amna ianum Marcellinum acceditur, qui hi storiam C Ualentiniani copiosE conscripsit: Itidem cum ad Iustiniani Imperium venitur,c ius bellicas res gestas Procopius, & Ag ibias, Ecclesiasticas Euagritis,& Nicephqn xus stramnint, magnam vicis Irin lucem de eius Impetio hauriri, qui & utramque illam historiam, de cum his Constitutiones Iustiniani apte coniunxerit. Iam Lemnis Imperium,qui Philosophus est dictus, quod ad historiam pertinet, quae vix vlla extat,vix quoque agnosciti ir, sed eius Novellis, quae ad libros Iuris non ita multo antea accesserum, lux aliqua praesertur. Eadem dico de consequentibus seculis, quibus adiunctae Rerum publicarum notitiae, & ciuilium statuum considerationes, sic necessariae sunt ad hoc assequendum, ut sine his in clarissimo Sole plerumque caecutiesduit ii ix , quodque caput est, etiam cum Religionis summo detrimento . E iistimabat igitur Alciatus, si Iturisconsultorum opera extarent, nec Iustia
Diniani iniquus moillo ut ait) edicto sublata suissent, Accur*, & qui post eum
scripserunt, minui in necessarias sutur*s fuisse lucubrationes, quas inamensa illaC.Doctorum Commentaria secuta sunt: qup ipsi Iurisperiti,quibus Carolus Girardus Castilioneo sis subscribit, coercenda putar0nt, cr est ptasone rems pr Afrisin, quam doctrVM, ct quod eorumdem se si, Aduoωtorum ne quuM boni sena -- per excipiendi sunt νώ xmytur, qui a cut ipse inquis etenenam, Iudices ludi
dunt. homMNbus. Quiritur autem alicubi, Doctores, qui alioqui in multis,&.ingenio valuerunt, & doctrina, hac una re . t tam obuerse fuisse animo, ut quidquid alicui Interpre- ci in buccam venerat, st penumero pro xe bE tate , sine alti re disquisitione , .ci hi Tle i. sHuc entur, di it i. Orbem α-
Midiotis ne cessatia legustidioso. Obseruatio perutilis.
Advocatoru sed non omnium nequi
150쪽
De Iutisprudentia. Lib. XIII. I 3
A sultum sit futurum ijs, qui superiores methodos simul contulerint , dispicere ecquid magis suo captui satisfaciat.
Quin etiam cum in methodo ipsa traden de Iurisprudentiae non omnes c ueniant inter sese; Ae vero hoc erudito seculo sit exorta controuersia inter Italicos Professores,& Transalpinos; cumque qui soliti iunt versare antiquiores Iuris Interpretes, non libenter admittant recentiores: alis vero aliam viam institerint, quale Budaeus, Alciatus, Duarenus,Balduinus, Cinacius,& eiusmodi alij, omnes tamen consentiunt necessariam esse in Legum studiis methodum eiusmodi,quae aptari possit forensibus actionibus, solida,inatura, breuior, quam hactenus suit,nimirum, ne inueniendis rebus iactura fiat temporis, nec decidendis litibus vita ipsa conteratur, iccirco his omnibus rationem adieci, qua praeter solidam illam Bartoli, & pri. B scorum aliorum studendi viam, haec quoque altera, in qua prs stantes viri collaborarunt, non sit omnino deserendas Quae vero optimis viris sententiam de alijs hae inrequςrentibus pro exiguo nostro captu respondimus,ad extremum huius de Iurisi prudentia tractationis reiecimus, quae qui legerit,conatum nostru in spero haud linprobabit. Porro tabulis de Iurisprudentia, quas huius initio capitis diximus circumferri, & a nobis alicubi esse emendatas, lisc, que sequitur, Iuris uniuersi di stributio, p fixa erat. IVRIS UNIV ERSI DISTRIBUT IO. Caput a M
C V M iam eertis finibus,& facilitate summa eoncludi omnia possint, si o
n dinis pulcherrimi ratio teneatur, ut principio Definitio, ac Diuisiones v-niuscuiusque disputationis proponantur, deinde breues, ac perspicus sententiae, veluti regulae, suo loco & ordine, describantur iccirco, ne aliarum artium magistri, magno cum Iurisconsultorum dedecore, tamdiu gloriarentur Ius arte coprehensum iacere: & eos qui artem illam ratione, ac methodo tradere debuerant, Iuris Ciuilis artem fuisse piose si quo nihil est artium dignitate ac praestantia magis alienum: cum artes ac scientiae sint uniuersorum: ius autem Civile proprium sitvnius Ciuitatis; hie Iuris uniuersi Distributio proponitur, dissidens quidem ab ijs,qui auulsa, laceraque membra Romani Iuris huc illuc disperserant. Sed tamen non sine eausa factum . Quod enim Plato dicere solebat, nihil Diuinius sibi vide-D ri,quam apth diuidere,eo pertinet, ut in recta diuisione membrorum omnium perpetua si t,& continua qusdam series: tum ut alia ex alijs nexa,& omnia inter se apta, colligataque uno possint, & eodem aspectu videri,atque integri corporis formapωseserte. Ita fit, ut respondeant extrema primis, media utrisque , Omnia omni-hus, & Dcith intelligere quisque possit, quid antecedat, quid sequatur. Haec sanE
est non modo artium tradendarum, sed etiam omnium scientiarum ratio commmnis . Nam cum tribus omnino generibus θεωρικοῦ, πρακτικου, ε ηποιητικου, omnes
discipling definiantur, ac primum quidem ad scientias, secundum ad prudentiam rerum agendarum, tertium ad opificia spectet; illud quidem, quod scientiarum, &contemplationis proprium est, a natura totum ducitur, aut a rationibus Diuinis; prudentia vero actionum magi stra, ortus sui primordia narur cetera debet homi-E num institutis, in quo genere ius ipsum est, ius partem natura ipsa, partem vindicant hominum leges, ac mores. Nam si verum esset, ius, quantumcunque est, a natura, non etiam ab hominibus fluere, idest τοδι ae μνα θωει, ἀλλἀ,- quemadmodum Stoici loquuntur, non esset Iuris hse, qui dicitur, prudentia, sed proprie scientiat nec quantum utile ab inutili, turpe ab honesto, sed omnino, quid verum inter de salsum inter fit, contemplaremur. Ac iuris, & Iustitiae semina in animis uniuscuiusque nostrum a Deo insta primum a ratione excitantur,&chm ra. tio in nobis adoleuit, eaque persectionem est assecuta, Iuris hanc, quam querimus prudentiam parit: quae tandem usu & arte concluditur hunc in modum.Cum enim
sia lutiscon sui totum de iure tradedo.
Methodut Iuris docendi pulcherrima. Diuisio apta quaesti scientiarum