장음표시 사용
131쪽
De Iurisprudentia. Lib. XIII. I 33
A publicam tranquillitatem turbare. Postremo interdicta Praetorum per ordinem recens tu quibus controuerse hominum,celeritatem quamdam desiderantes, mirum in in odii inco ii inode solent extingui. Habet libros octo . . Septima continet reliquam tractationem de Stipulation Ibus, ut certar si lusormae, inita septi per quas homines sese verbis obligent, ne omnibus passim colloquijs constringantur. ma. His adnectit fidei issiones, solutiones,omnesque nouationes; hoc est, cum placet hinminibus contra ira inter se obligationes in nouam formam mutare. Postremo ciuilibus explicatis negotiorum formulis, delinquentium poenae ad ijciuntur, aduersus malos ut boni fruantur pace. De publicis quoque functionibus aliquid obiter expli . catur. Et ne quis exist inae ipsas voces legum, quasi cuiusdam hi storiae legendas es se no vim potius,& potestatem, in tanta negotiorum varietate cxcutiendam; ideo
B primum verborum significationes, ex quibus phrases Iurisconsultorum colligamus, explicati deinde regulas subi jcit, ac theses,uliarum ductu univcrs iuris cogntionem liceat facile assequi,& pro usu incidentium quotidie negotiorum exercere. Habet Iibros scX.
Ecentiores autem abus Indice Iuris quippe qui non tam partem, librum, ma
teriam,quam soliorum numerum respicerent, Tres Digestorum Tomos appellarunt, Vistus, Insortiatum, Nouum: ut & distinguerent Digestum Ue- C tus iii titulos centum quinquaginta quinque, versus sexaginta quinque; Insortia tum in titulos centum Se quinque, uersus quinquaginta sex; Nouum vero in titulos C LiUIII. v et sus I. VI. quorum explicatio in fronte cuiusque tomi iam hab tur. At de hac ii oce, in fortiatum,ac de Pandeetarum serie,& partitione, Andreas Alciatus in manus suas nuper incidisse ait Digestorum volumen quoddam antiqitissimurin, non vulgaribus, protritisque tota iis diuitiim, sed in duas tantum partes,quarum posteriora Trebelliano S. C. sumebat exordium, .eua res inquit manifes imum facit, ineptam esse recemium dubitationem, dum tot imum ambigum, cur secundum Digesora volumen Insmatum dicam , quasinon barbara haec vox sis, is nultius sensis ab indocto aliquo lueratore primum facta, quem drande alν aeque turicius Aurisist. Haec ille. Pto- inde nemo se posthac cum Accursianis cruciet,quid ita secunda Pande latum pars Insortia turn appelletur, cum plane nec secunda ca sit, ut quae vigesimi quarti libri Digestorum qui vitimus est Digesti Ueteris titulum ultimum secum trahat: nec ulla auceius vocis Elymologia reddi possit, ciunt barbara sit, ut iam dumim est, aut eius par. Ptionis iusta ratio. Perpetuus enim est Digestorum ordo, ac contextus quinqr omnino librorum continua serie absolutus,non alia prorsus ratione ab antiq. cisus,quam quod tanta librorum congeries, ac veluti moles, in iustum ali, men consui non posset,quale quid illic seceris,si aut Virgilianain Ameta Decades, aut cum sit is alterius Auctoris plures libros eamdem rem aut plures tomos diuiseris. Q id vero Matthaeus Monachus quidam scripsit etiam , . di tum suisse; primum breuius, deiii de auctius redditum P z A Hαπληρώσει e, ut loquitur, siue repletiones eorum, quae ς deerant in priori editione, & sci lia: ipsa fides veri in unam tantum Digestorum editionem tu ille, & parati ila iure enucl. nihil aliud est e Oilendit,quam breues, Ino, de quasi monitoria,sive claues corum, quaeli TDiuiso Iuris in Digesum
132쪽
rel. ciis suci in liaco non collocata. Antonia Auguilini libet
Vide franc E. piliola in editione Puntiaram. Qua ratione ex inuenienda sit.
ATqui, de praepostera titulorum, & chartarum in Digestis collocatio praeca
uenda est, praesertim,si quis antiquioribus editionibus viatur. Extat enim titulus de Iudici js adiectus libro quinto, cum lit titulus secundae partis Pandectatum generalis. Itena titulus de rebus creditis adiunctus libro duodecimo, cum ad tertiam uniuersi operis parte ni pertineat . In ipsis etiam Pisanis, quae postea Florentinae dictς sunt, & summo in honore habitae Pandcctae, ad quarum exemplaria prouocare solebant Baldus,& Bartholus, quae charis errato compactorum,alio translatae sint,quive tituli,aut loci, aut verba mutata, vel falsata sint,in quibus Bologiunus tenuiter; Politianus. & Budarus diligenter; RGregorius Haloander accuratius laborarunt; accuratissim Emonstrauit Antonius Augustinus, Noricorum si naui librorum,unde Haloander multa tum plerat,defcctu,atq; aliorum,etiam sui praeceptoris Alciati lapsibus animaduellis Is igitur Augustinus, vir eruditissimus, qui in Ecclesia varijs muneribus perfunctus est , anno huius seculi quadragesimo tertio Venetijs apud Iunias edidit uicet alibi postea editus quoq; sit Emendationum,& Opinionum libros quattuor,& librum singulate ad Modestinum, siue de executionibus: quibus maxima Iuris Ciuilis pars ex Florentinis Pandectis mendatur,& declaratur. Vt vero eius laboris usus,& fructus unicuique constet, I dicem sua guloium capitum eorumdem quattuor librorum legat attente lector. Demum hoc loco placet addere,qvie de fide Pandectarum Florentinarum, seu potius Pisanarum, Franciscus Taurellius scripsis,ut plena de carum auctoritate,sive aiati Q iquitate, habeatur a studiosis notitia. Is igitur sic: Panae clarum e Digestorumant
quum et olumen, Horent a nunc, olim Pisis ad ematum,cum Ama L prius omnem supra memorram o si. inde acceptum, Psint, quod Innocentium Secundum Ponti cem M Imum, se Loiha/iu Caesarem irem Secundum lasse aduersus Nar mannum Rogerrum muissent, Ur Pe nare Ferae monumentum retule um,diuque penes se habuerunt, donec per Ginum Ca- pontum aeque notilem ac Prenuum oram, quo I 6. Pisis in potesaiem redams . subie DonM ITmbolum transtulere. Laber itaque Florentiae eo ex tempore es eudoduus : AIque his ex antiquis Pisanoram annatibus apud Plo tum Grispum eo me iuem accepimus 3 quibus es
Raphael Volarerranus per omnIa feri aliquiarur, se illo multo antiquio Raynenus Grachim 'sanus, dis libras,quos ante ducenIos penὸ annos debello uso con g Quodvus mur cubiculares duos libellos aliquando visum est. Sed se Plotius idem ' mat, amaruum Dinstrumentum domi se habuisse donationis eius in Pisanos per os fanum coia M.quod posea contetisse sesu peruulo et ιtando inter asta scri a igne eemfusam t. Hunc optimum δε- brum tam quadringentos amplitis annos, inciet na halitum, ne satis et inquam caudaueris; sive antiquitatem spectemus, sue I ceratatem ac fidem o utis ad inueniendas m Pavdectis leges acommoda , ctaeeurisionsuliis veteribus. Cap. XΠα
ET praestat in reperiendis legibus, eam rationem tenere,quam etiam est j attige
runt. Nimirum,cum proponitur facti species, cuius desinitio ex iure desideretur,cogitandum esse,quanam in parte Pandectarum tractetur genus propolitae materiae: Tum pergendum, quoto liόro sit, ut propius accedas ad speciem : Sic tamdem perquirendos titulos,& sub titulo legem: Mox lege reperta, uidendum, a quonam scripta sit, Tum vero h Catalogo qui nomina contineat legislatorum, colligendum est tempus Iurisconstilli vel imperatoris, qui legem scripsit. Denique dispiciendum, sit ne locus ille succedente seculo mutatus, Quorsum enim attinet, cistare Iegem mutatam
133쪽
De Iutisprudentia . Lib. XIII.
Causis de Lursonsulus et Ieribus.
IAm vero Iurisconsultos veteres aequo animo serendum erat a pluribus commen. dari aconsentiente doctrina, ab nitore, atque elegantia styli, a soliditate plurium legum, & praeceptorum a quadam grauitate motum 5e vitae: At D minos,
veri Aequitatis Sacerdotes, atque antistites vocitare,ac tellari proxime ad Euan. gelieam legem eos accessisse, ijs autem uocibus,cum de uno Papiniano loquuntur,exclamare : O Humum Ingenium, o tu icium irreprehen Aru, quem ubi hominum confremusPquis mortalom in tam viridi aetare ad Irpientiae uenitudImserudenIι semperam .e,aequitam et iustiua tuae fani raperuenit' Haec sane nimia sunt,& quae adolescetuu Christianorum animos sic defigant in Gentilium aestimatione, ut postea uix Cluiltians legis eminentia illis sapiat, putent autem, ubi speciem quamdam prudentiae combiberunt,ta quidquam esse, quod politico nestio cui fastui sit antelarendum. Et uero Putidum est, homines Ethnicos uocari uere Aequitatis Sacerdotes ab alijs quibusdam, qui Christianum sacerdotium, & sacrificium,atque iccirco Christianain legem,quantum in ijs suit, exploserint. Cum si quis sapienter velit eum Papiniano conferre Vi lagunculas. adolascentulos impuberes,qui meliora deprompserunt E corde, de Diuinam legem eructantes, intrepidὰ inter compedes, & secures, sanguinem pro uerissima Iustitia profuderunt, certὸ ex istorum flamma, quae splendebit in perpetuas sternitates, avolabit sumus, ct nimia opinio terrens illius prudentiae, atque constantiar, qua Papinianus istorum uoce sublatus in caelum, certissimo Dei iudicio deiectus est in
Quin ergo potius erant praemuniendi studiosorum animi cautione illa , quod existis, cum alij a Stoicis, ab Academicis, alij, nonnulli a Peripateticis penderct, in plexisque uariarun t ac uero eorum nemo in Christum respexit, to i licet coruscatibus miraculis,legeque persectissima tot terrarum orbe praedicata. Labeonem autem Platoni addictuin multa notiasse in Romanis legibus, de Augustinus, de Pomponius Iurisconsultus primo Digestorum libro meminit: Cum & Martianus,eodem libro Chrysippum in lege definienda sectetur, Celsus uero Theophrastum de legislatorum om- Cio praeseribentem amplectatur. Atqui hodieque Civilibus in legibus plura extant tanquam legitima.quae nec seruantur,nec per Divinam Legem seruanda sunt, Pr sana virique Ze sceleris plenar qualia sunt, quae de usuris, de diuortijs, de concubinis, ac de alijs leguntur, Mitto diuersam illam, & multiplicem tractationem de Iudiciis, de iurisdictione Omnium iii dicis,de actionibus de exceptionibus,de Actoris,de Rei, de Patroni ossiciis, de poenarum generi biis de agendi Sc probandi praeseriptis. Ceterum quae dici possent de Interpretibus Pandebarum , qui ante aliquot sicula soruerunt,ea quoniam ad calcem huius tractationis adiecimus, quando ad reliqua Ciuilis corporis membra pertinent,iccirco inde petenda sunt. Nam de Accursi , de eiusmodi aliorum lapsus, quantum satis est cautioni prsmonstrandς, attigimus.
Iunisconsulti veteres quo laudandi vel
veterum Iu disconsulto. rum inconstalia
Oeus hic monet, ut quae Iacobus Culacius, in suis in Codicis libros parat illis quae tamen aliqua egent expurgatione, stripsit, ne praetermittam, si prius dixerim , Codicem est e librum, in quo res digeruntur, de ordine conscribun . tur. Quam ob rem recth Iiistinianus superiori in Principit m sine ordine politas Con.
si tutiones purgari curanssbuim etiam Nouellas emendatas, Codicem appellauit. Est is o cinquit Cuiacius missas, o diuturnitas maior scripto, siquid exares in his, hoe es m Codicibus, quam stin charus, aut mmurano amplicibus 8, secut membra is quo. 'emator, quam chartis p adeo ut plera)que hodie non Oleant, nisi membranis scripta veluti Coaecuti δὲ uatum , tar S. C. Verum, ut populι leges , Ita generales Consitu ἔρ- ηα Imperararum , ne dicam Rescripta , moras erat pugillaribus Aribi cuiusumq cBibl. Selectae Sectio Secunda. M a materia,
Colex quislibet di tue& euius sit auctoritatis.
134쪽
nianeus cur vocatus repetitae piale ctionali.
n Ieria, chanaceis,luneis, aeneis, vel eburneas, atque Ita seruarisingulas, vel et niueoas in 'unum co pus coluctas,in scromys memoriae,se disposition mirar Imperatores crabunt, rus msus scrinys esse conuitutum, o Plinius, edic a ImperaIorum Uera, ct emendat a m scrinyses T=dians j se TDMosias suum Coae re haserim samrstra, si immiscriXIL. butis μαι φυλακες ἐκ Hamia αξιοι, is αυιδίοις ἐθλ- ίζα ., Hoe est . Quarc que diana oblatuatu , ab eis iudicata suerant, ea paruulis tabulis inserta custodit: bant. Responsa autem sua, vel interpretationes, S: icommentaria solutant prudestεs chartis, aut membranis perscribere, quorum etiam quidam libris sitis Membran tum titulum adhibuit. Et hac ratione factum opinor, v t liber potius constitutionum, Codicis nomen Obtineret. Et obtinuit quidem illud Codicis nomen primum liber, quo continebantur Gn. stitutiones Imperatorum ab Hadriano ad Valerianum usque,& Gallienum, dictu': et est C ex Gregoriatius, i nomine Iutis studiosi,qui huiς collectioni desit operam. Sublectatus est Codeto Hermogenianus,ab Hermbpecii ancisimiliter eius editiose auctore,quo continebatur Claudii, Aureliani, Probi, Car Casi 1,& innumerae Di qtiani, & Maximiani Constitutiones: ut perperam Codici Gregoriauo adscribantur quedam Diocletiani S: Maximiani cum fuerint omnes in C iee Hermogeuiano Exij t postea tertius Codex, iam tib a lurisconsulto ullo, sed ab Imperato te ipso fheo .dosio, ius auctoritate conditus est,denominatus Codex Theodosianus qui coinitutioncs complectitur Imperatorum ouantum a Constantinousque ad ipsum Thecul sium . Et ut ex Gregbriano nihil sumpsit Hermogenianus, ita nec ex hoc, vel illo ι Theodosianus quidquam: sed onus astu Gregoriano sequentium Imperatorum Coa cstitutiones Hermogenialius habet usque ad Constantinum; omissas in Hemogenis .no, Theodosianus. I I O . 'Longὰ alia ratio suit Iustiniano componendi Codicis huius, quem de uio quidenhnon appellari uoluit Itist mi arieain, ut suum Theodosius Theodosianum: sed notaeas tantum Constitutumes in ordinem,& compendium digessit ouas post Theodosia misequentes Imperatorcs ediderant,sed etiam ex tribus superiorihus Codicibus, Gregoriano,Hermogeniano Theodosano,& ex Nouellis quoque post Theodosianu Cossi, cena, vel ab ipso Theodosio uel ablis sequentibus Imperatoribus,editis me&quq ad usum sui rem potis facere videbantur. Rursus,cum similes essen contrariaeque inuiscem constitutiones, permistim relath in illos tres Codices, Iustinianus, quantum po tuit, e suo curauit tolli contraria, si initia supertiae , inutilia omnia. Et hunc'uida ta
suum Codicem edidit bis ut dictum est supra in Ptior editio abolita est, quae exierat mante Digesta,& Institutiones,de qua sunt Constitutiones huic Codici praelatae: Posterior,de qua est Constitutio illis subdita, . diuisa in duodecim libros,quasi XII Ts
bulas,ut Harmeno lusa ir, ea est,qua utimur, & euius titulos Cui acius suscepit e plicandos, post editionem Digesto iiii ad Institutionum, confirmata, atque confecti Et hac quidem posteriore editione uitas,quae erant in priori, limaui detraxit, mu tauit,multas adsidit & suas,& alienas Constituti ext suas, inquam,& Decis On iuris controuersi, numero quinquaginta, & alias complures Constituticines nouas. Denique hoc genere priorem suum Codicem emendauit, & expurgavit ; atque ob eam rem lustinianeum Codicem repetitae prs lectionis appellauit, eleganter scribens,7 e
repetita praesectio probauta, satis esse validum alus formosumae quod maxime notanduest, secundas editiones a Veteribus ait repetitas praelectiones appellatas suis c,& Vl- npianuin retractatis libris suis ad Sabinum satis innuit secundae editioni hunc titulini adscripsisse. Pr lectiones scilicet uocabant lectiones, quibus praeceptores discipulis prseunt,pis monstra atq; vias discendi,ac intelligedi, aut uoce uiua,aut ex scripto acie quq ex scripto ueni sit,quasi e uoce magistra manasse uidetur, ut Iustinianus tuu Ctiati ait legum eruditione a vere siua,abore suo ρνoeedere. Potto,quod Aleiam de alij quida asstrina ut, decisiones tantum quidquaginta emedare ius uerus relatum in Digeundo dignosci cas ex Cos. Lampadio sei licet & Oreste uel post Orsi Cosse Iasii semel,&frorsi,vel lustiniano tertiit,uel Iustini alio quartum, it Paulino, id equide negaremali dc aistimate cotta, Constitutionibus plerisque einendasse rus u crus,quod erat cri
135쪽
De Iurisprudentia. Lib. XIII. I 3
A tum; decisionibus certum fecisse, quod erat controuersum. Nam & haec una ad Constitutionem Itisfiniani constitui disserentia potest inter Decisones, & Constituti nes: Et quod ad Coss. attinet, ea nota communis eli Constitutionibus, Se Deci soni-hiis, non Decisionum propria: sed & Decio Cos. quo anno exierat prior Codex, mense Aprili , possit esse aliqua vel Decisio, vel Constitutio. Iam qui volent Codicis Theodosiani libros XVI. Gregoriani V. Hermogeniani is ta I. separatim legere, uberiores nempE, S: Romanum Candorem ,&maiestatem ma- Qxilii Vbigis sapientes quam quos Iustiniani mandato in Codicem collectos cernimus, id eis sa pii inuessiti. ne licebit. Illos enim primum typis tradi curauit Ioannes Sichardus, anno huius seaculi XX VII I. Basileae, &Ferdinandorum Boemiae Regi dicauit, cium Moguntinum exemplar ab Ioanne Cochlco, Magno illo,& viro, S Catholicae fidei propugna B tore aduersiis Luclierum: & Morpatente alterum aliundὰ esset nactus: Addidit ueto Nouellas Theodosij, Valentiniani, Martiani, Maioriam, Seueri; Caij Institutionum libros duos; Iulii Pauli receptarum sententia tu lib. quinque; Papiniani titulum viali rΤum L. Volusij Metiani lib. de Asse; Iuli j Frontini lib. de controuersiis limitum, cum Aggeni Vrbici Commentati j s. Sed & alia extat editio Parisiensis uberior atque copiosior. Et Theodosius quidem alia via ingressus,gregarios quosdam Iuris Ciuilis auctores in ordinem coegit, nonnullorum autem dignitatem, pretiumque suspiciendum in su- Lu: 'blimi constituit; omnium tamen scripti η in medio relictis : Ne tamen pleraque in incerto pos ta huc,illhuc pro ingeniorum varietate torquerentur,Con stiriationes istas, uriti qua iis e quod intuerentur iudices patariim haberent ob oculos positas; velut oraculum quoddam esse voluit, quod responsa ederet: cuius quidem benemerendi de' nobis studium, ut iure extollimus, ita culpar inquit Sichardus eximere Iullinianum non possumus, si vel obnixe studcamus.
PR imo, cur Nouellae dictae sint, deinde cur .Ruthentica vocatae, dicemus illud ex
uellae.nandum retractato Codice hanc Vpellarionem meruerant dirae cum essent post pyimam Codicit editionem: retractata, repetita et eram Coaecis edurane , eam amsserunt Nec en Novellia sent, quae in corpus et uum coiero: Coaecis repetita praelemoni Iussum consItuιω- num corpus,ed qua His Coaeacem illum emerstrum nouae vel Iussirimam laseus,vel Iustini, et Tiberi , non quasi errones in corpus illud retrahendae, e quo numquam exterunt , sed quas Bumae, Codicem certe rvturae illum, quo ι omissae maxιma ex parte. Adiunxit autem Cui acius eis formas praesectorum Braetorio quasdam, sue ἐαταρχικά, 3c Nouellas Iustini Tiberijque nonnullas. Nec separanda esse censuit edicta XIII. a No Mellis : nam & pleraque alia inter Nouellas edicta sunt, Si illa XIII. omnia edicta no sunt,no sane,qus ad Armeniam, Phoenicem Libani. Ponticam, Hellespontum, Aegyptum, Alexandriani pertinent: Edicta enim sunt generales leges, quae Omnes populos, & Prouincias tenent, & praeterea ex illis uia,vel quattuor,qus sunt ante re
Bibl. Selectae Sectio Secunda. M 3 lata,
136쪽
Aiti henticuunde dictu. Nom anon
biis Ballanici nis. Balsamon ab omnibus noesi regendus.
lata, Novellis frustra sub Edictorum alio nomine,denuo reposuisse. Index vero titu. 'Iorum,quia non erat certus uec enim veteri Interpret dem qui vel Haloandro,vel Scrim gero elegit quem sequeretur ex Reginae Galliae Bibliotheca breuiorem aptioremque ceteris: Fuit autem Graecus, sed Latinum exhibere maluit. Editum vero esse hunc librum ait Alciatus Graece, & Constitutiones has Graecd νεαρας appellatas suisse. Verum'cum Asiatica quadam luxuria diffusus, prolixitateque nimia scriptus esset liber, translatum Latine a Iuliano Patricio, & Excos. suis se, sed compendiosius, & stylo ut tum tempora serebant) non ineleganti: quilibet adhuc extat. S: Nouellae titulo circumsertur dubio pro hi legitimus Iustiniani ipsius
partuS,quem tamen Doctores nostri,ut spurium reiecerunt: maluitque Accursius Barbaram, & Bulgari tempore factam translationem in inrpserari,quod uberior ei uideretur, idemque Authenticum appellauit, quoniam ex iplbGraco originali ad lueram n traducta esset. Sane Authenticon pro re certae fidei poni constat, non solum apud Iulianum, Paulumque Iurisconsultos, sed etiam apud Ciceronem tametsi GaZa hanc vocem apud ueteres non reperiri scribat: sed eos qui citra' mille annos scripsere, hac dictione eωθέντηs uti coepisse, ut eum exprimeret,quem Latini Auctorem dicunt: ΟΑlim enim idein significat quod αυτοχειρ d est propria manu aliquid patrans. EXtant vero apud Graecos Nom anon Photij cum Commentarijs Theodori Balsamonis, Patriarchar Constantinopolitani, ex uersione Gentiani Herueti, Q. ταξε ci. Imperatoriarum Constitutionum libri sexaginta, quibus Ciuile ius confltinetur. Sed iiiijs, &in Balsamone de quo posica est dicendum cautius incedei , dum est,quod vix eiusmodi homines abstinere potuerunt ob occasione captanda,qua in Ecclesiam Romanam inueherentur. - . . C, De Iuris Guttis Interpretibus. Cap. XV ILΙNterpretes autem legit in Graeci,aut Latini fuere : Hi vero vel aliquot ante secula fiorucre,vel accesserunt hoc nostro eruditio uis seracissimo Graecorum aliquot Iurisconsultorum Epitomes sunt in Biblioth eca Florentina Medicea,in quibus Michaelis quoque Pselli uersibus Syno s legum sicliptus est. οι Hrenon es aiebat Antonius Augustinus quod tanIopere desideresur, quaturae celerdex quibus multa, quae in nostru ratims libris aut desum, aut mendose Aripta sum, aut usure, anulo , r puniori posent. De Nom anone vero Photij, deque in eum labore Theodori Balsamonis, uti de Da heophilo,qui Instiniani uertit Institia tiones, ac de Leone Imperator qui post Iustimanum edidit ἐπανορθωτικλώακιαΘάρσεις , idest correctorias expurgationes, scut& de Harmenopulo alibi dicemus; sed quod ad Balsamonem pertinet, haud tacendum est, in libro Iuris orientalis tertio Graeco, pag. 18 i. sic de illo legi: quod in Latino a a I. minus apposith versum, sequentem habet sensum. Interrogatu consanimi Archiepiscopi 'rrachi, facta Ioanni Episcopo Citri .
Interreto, an adhaerendum si quis dam digres ionibus, quas N. Paratarcha AmsochI Theodoxus cognomine Ba amo subscranis in Canonicis,et Omlibus Constitutiombus adimerrogavones Marcι sanctiss. Patriarchae. Respondet autem Drumus ille vir Amuchiae Patraarcha, magnas quidem erat Ou isu, ct Canonicarum Constitui onum scruIatorio ab omnIbus in his celebratus. Eos autem scis Edita quae ad Canonica, ct ciuitia posulata sum eaera , non In cunctIs, quod nurum ela, curam sapium. uin portus Atimonem maxime, atque inconsiderantiam, altar item confusionem redolent. ma de re non dubitabis, quι sedulo animaduenerit eius scripta minime respondentia diligentiae. Ego veri eo adhuc superstite, pia es audiuι Consaniinopoli Iurisi exuos, qui qua am illius viri opimoris reprehenderent in Canonum,et Legum inter'eIaImnibus, atque In huiusmodι alijs. Rebras igitur, ut et erymiai ratione dicamus praedicta siripta non esse legenda nisi ab eo, gauexacte nouerit Iunsertiaeentiae muti; pucuaIcm,aIque invarysCanonicorum an actuum testibus operam δει- admodum posue m. Hic enam adhibita H-digentia
137쪽
De Iurisprudentia. Lib. XIII. 13
A Menim metage quid reprehendendam nec ne sit. Arrim non habueru hunc usim. nulti
ratione haec attingat. rudium mercatorum more u νs quae aurasse argentispeciem habent, ac aereis, Crsannera ne Gama amquam aequo cum auros O argente syrrato damnum m
' Latini uero Interpretes, post veteres illos, de quibus egimus, florere incep
runt, postquam Vernhcrus quem Irnerium nominant) in Italia apud Mecluilium Reginam excitauit in luccm iacentes ob Longobardacas Constitutiones , quae Romanas leges oppresserunt in Bibliothecis Pandectarum libros: E quibus cum Lotharius Secundus Samonti in Dux, Caesar Germanicus X II I. squitatem Romanorum legum agnovisset, has in Academilis, S Tribunalibus t .ctandas edixit. Tum alij, Aeto, mox Vinimus, Martinus, Placentinus, Ioanncs, v Udesticus. & Rogerius post hos Accurtius auditor Ioannis, & AZOnis,glossas Ι'andectis adiunxerunt. Secuti reliqui verba glossarum, & sententiqua corum, potius Quam verba contextus interpretati, mortuis altercationibus, in infinitam prope molem, libros, & Commentaria redegerunt. Inter istos primi, Dynus Muxella. nus; tum Petrus de Bellapertica Burgundus, siue Heduus; Iacobus de Arena I'armensis , nus Dyni discipulus, Iacobus de Butrigariis, Raynemus Foroliuien sis, Bariolus. Post quos innumerabiles alij scripserunt, quorum extat Elenchus non semel in lucem editus, cum prior a Ioanne Neuietano , Ludovico Gomesio Ioanne Fichardo, & Ioanne Baptista Ziletto Veneto collectus dein dea quibusdam Germanis auctus, & Francosurti ad Maenum non semel cmil-sus, non minus contineat Haereticos, quam Catholicos Iuris Interpretes.
Q Quare & caute tractandus est, licet in Academ ijs, licentius,quam par cllet velle-'' Ae de issiqnioribus quidem sat erit huc addere,quae ob seculorum illorum cal
mitatem in aliquibus praecipue Ascursio,desiderata sunt:cum quod generatim de ita existi m ndum sit, de Maicus Mantua,& alij satis scriptum reliquerunt. Et duae res fuere potissimum, propter quas Interpretes aliquando sunt Iapla: Altera, quod plerique existimarunt, Iurisconsultorum leges, ea Integritate, atque ordinead nos peruenisse, quibus ab ipsis primum Auctoribus conscripti fuerunt ;nescientes, quibus ab Iulliniano Iurix instaurandi potestas est facta, eos ex varissPrudentum Responsis, & Responsorum fragmenti leges, quales habemus , con stata. At certe expedit praenosse ex Scriptoribus, e quibus Centones isti collecti D sunt, suisse tantummodo legum interpretationes: quae quidem accedente nil tu, Nauctoritate Principum, factae sunt leges. Quod si fontes, unde sunt haustae extarent cognitionem etiam vetustatis haud mediocrem haberemus. Sane vero e detruncato loco vix diuinaueris, quis Auctoris fuerit sensus,mix aliundd tibi praesidiupetas: tum,quod non erat unus Tribonianus,qui colligebat, sed & Theophilus, S. Dorotheus, qui saeph inter sese dissentiebant, num hoc, an illud ex Herennio, ex Papiniano ex Celso sumerent: tum,quod distenti summis occupationabilS: arus Que acti perturbationum fluctibus quippe tu eminenti honoris gradu constituti ,& homines haud sanctissimi nec veritatem semper assequebantur, nec proinde Altera, Historiae, atque Annalium verorum neglecta excussi Q atque notitia. I Historiam cum dico, non Civilem tantum , sed & Ecclesiasticam intelligo , &Δacram. Nam quod Pomponius Atticus aiebat, sese Ciceronis de Repti blica libris incensum suisse, ad veterum Annalium memoriam comprehendendam L ac quoacua si quodam humano mysterio Laelius ille sapiens generos sibi adsciuit, alterum, Q. Mutium Scaeuolam augurem, & magnum Iurisconsultum alterum Fannium Hlaoricum nobilem: & quod denique P. Mutius Scaevola, habitus Iurisconsuli rum Princeps, in Consulatu habuit L. Calpurnium Pisonem, Annalium scripto eclarissimum collegam: satis indicatur uris prudentiae, atque Historiae Diti inae & Humanae,indiuiduam esse debere coniunctionem, ijs proinde utramque hanc ei se luris
Latini Interpretes quado floiete cetpelint . Anno Domi
habemus,ex Prudentu re sponsa con
138쪽
s. in Ma auspicatur Quid hie, inquam, in Adolescentum animis figendum est, ut unde stu- . dia inchoent, quorsum eadem referant, sciani Quod lane Romanus Catechismus suppeditabit abundo ijs,qui perlegent,quae in eo scripta sunt in alterum prunae Tabu' '. ' , praeceptum , - & in priorem orationis Dominicae partem. - Ac deinde,qus Donu
...H..-s nuSpcr Ioannem Euangelisiam tam diligenter coin mendauit, visqvid inraus nomi mo ne peteremus sid quod Je ad studia reserendum cst biremus nos esse constitituros. Cuiri '' vero Interpretes pen Eomnes multa hoc ipso loco afferre soleant, ecquis Iustinianus, ecquae Imperatoria dignitas fuerit, aut unde Originem duxerit; anne opportuniusquam hic, depromi poterunt eae cautiones, quas Historicis uacris , & profanis lege dis adhibendas esse ostendi inus Et Franciscus quidem Hotomanus, initio Commen. tariorum suorum,de vita lustiniani disterit susius, ut denique post enarratas de m v, .i- 'primo ctorias,dicat, Religionem Christianam ab eo pi Θ, saucicque cultam. Ssutrim sin- quit errantium vivisnum,quibus tum Eccisa Chos tana, tamquam tempesta rhus qui-ιῆ, . -- b Eam a IabaIur, et ιndicem se accer Davum nimio in umque praebu/t,nam ct Porthmiar, e or Eutychctra, Nesur que impias, se sceleratas opiniones repudi NI: ac Religionu nosrae de N.-- trino Deo, es uno Futeutram Integerrime, conliantis in i defendιI. Postremo quae in Conci.
Iumo ex flua ne ie Linperit ore designara, et messonesus. Haec ille. Verum enim uero planius addendum erat quam uitam egisset Iulii manus, quum legum molem in o dinem rciligi mandasset; vel quas victorias reportauit, dum Religionem Catholicam integram custodiret,ae vero quanto de gradu decidit,quasve amist Prouincias, cum primum in tis rescs incidit. Quo quidem studio ieiunium coluerit, dum stabat in Fide, sic Procopius res et r. Omnibus linquit fis hoc est Quadragesima Eulos, qxi
Wesimae ob- est alta id genus orbara abesse etcuit; bras tam flum es et Ges herbos sing ιιmpore suis. a. πιι . o aceto maceratas edebam, totus aqua eras fiat neque his adflux Iaramur λιαν, heu -isAEMLe. sum cibum paul per H Liatum, mox aemisti, 'non eo se orique natinae stis erat. Hic Procopius: cum Euagrius, qus postea a Iustiniano phrpetrata sunt mala, de quibus il--- .E L le haeretibus adhaeseris,non uno loco scripserit. Nam & Prasino iii in sectioni se ad ' κρε- λ iungens, cos permisit tirmn E immania patrare lacinorar de ipse auaritiae se dedens, denique ab Orthodoxa fide discedens, edi uim aditersus eam serte volens haud potuit, sed mi se inteiij t. l l . Et Mynsngerus quoque initio, curn de hac Iniperatoris voce ageret , mittit lectorem ad ea legenda, que Spietelius de Germanis Septemviris scripsit ν qui Spiegelius ob haerese erroresqtie permultos,ab Ecclesia prohibitus eli. At iustissi intim esse, vehoe loco in prunis in iiiii niles animos, ea summatim instillarentur, quae de Caesaris potestate Bellarminus tradit. Sic emiri dei neeps, quae caelisis essem Cae Η, eae Det, Deo νω sime re exentur; nec mali sanὰ Constiari; tam facilem ad Religionem euertendam aditum haberent. Et Bellat minii is quoque hac de tota id, humntum satis est, scripsit cum al. bi, tum capite sexto,& reliquis libri quarti, x bi agit de Pontifice Romano. Huc autem pertinent quscumque alibi de Pon ita spotest a te citcti siune. Neque vero desierunt Interpretes, si qui ubi de etym cilii Eus u hii; Augii istinus, . f. egerunt, illico de Donatione Constantini Ecela sit facta interseruerint ea , quae licet rib ab ... ν.. ab EcclCsia troita suerant, nondum tamen ea ex omnibus Vibris erasa sunt, & quae ις' ὐρυ cum ab alijs, tum ab eodem Bellar minio consurantur. . ..:. ''. 'Roliqua eiusmodi sunt,qualia de diuortio , De concubinatu '- De nuptiis, Deo adoptione, De patria potestate, De Religiosis, De Iureiurando, De gradibiss
De publicis Iudici js, De uariorum Magistra tuum,Iudicium, Scriba
139쪽
De Iuti sprudentia. Lib. XIII. 131
. A.rum ossiciis dici possunt. Nam & huc, quae E Iure Canonico habentur ad manus,
quaeue Synodus I ridentina,& Romanus, Catechismiis com mostrant, suis aptanda sunt locis ut ueritas Christianae pietatis eluceat. Alioquin adolescentes epotis Iuris Ciuilis erroribus, euadent nionstra Rerum pub hincque machinas excitabunt aduersus institutam a Christo in Ecclesia potes atein, . ordinem sacrum, caelibatum
Sacerdotum, Religiosae uitae persectionem, & sexcenta alia: ut etiam postea lquod nimio plus factuna uidimus audeant sectarij Mace hiauelli placita Tyrannica pro imsibus obtrudere,& falsi Politici Catholicam Religionem cum Haereticorum Athei canis, ac profanis sacra commilhant peruertentes humanum & Diuinum ordinem, ipsi iam fastu superbiae peruersi,& in reprobum sensum traditi. Porrδ de Magistratuum Oiscijs pauca E Manuali Nauarta peti poterunt, ubi de staz tibus agit, cum & de his plures cum laude scripserunt, inter quos Thomas, Dionysus Cariusianus, Antoninus, Rodericus Episcopus Lamorensis in Speculo uitae humanae lib. de Monarchia, de origine,& differentia Principum, ac relliqui,quos in Tractatione nostra de Practica Theologia recensuimus. Ac quoniam mirari iure quispia in posset, cur Christianus Imperator Iustinianus ea interdii inseri permiserit in si os libros ad corpus Ciuile spectantes, quae Chistianae Religioni aduersantur, commode, antequam eo progressus fiat, praemuniendi erunt adolescentum animi. Iustinianum,qui apud multos habitus est,ὐαλφάβητος,nimirum ipsius quoque Alphabeti ignarus, haud scripssse hunc librum, sed Tribonianum ut diximus quem S: Suidas auctor improbat, tamquam omnis Religionis contemptorem, auarum,nulla fide,nulla Iustitia, ius quotidie nouum,uariumque consti- C tuentem,quique Iustiniano persuaserit,sore,ut non moreretur, sed cum carne assii meretur in caelum . Qubdsand probabilissimum est quamuis Lasius a uel Rutilius in eius uita,conentur illum defendere cum si Christianae pietatis soliditas fuisset in eo , respuisset multa, quae ob impietatis labem Christianis uocibus, & auribus indignae sunt: quales sunt Diuinitates itis,qus impin, Et linicis,& Haereticis quibusdam Imperatoribus passim tribuuntur, ubi leges eorum. aut edicta memorantur. Quorsum enim Christianis mentibus tam ctebra Diui Claudi j, & cetcrorum quorundam ob trusa commemoratio p Qus consuetudo apud male sanos homines seruata, personat hactenus Fidelium aures, cum tamen plures sibi Religioni ducant, si quis e Caelitibus, aut is, cui Christus Regni caelorum claues concredidit, insigniore aliquo reuerentre, aut uenerationis nomine appelletur.
D Scio autem,circumferri Iustiniam Institutionum libros Adnotationibus, ac notis Doctissimorum virorum sic habetur in fionte libri) illustratos,& auctos, permodica impressos serma,anno I 18o. At locus Typographi tacetur, qui cum Geneuae fuerit, uebunt adolescentes, ne in aliquid ab Catholica pietate ablonum impingant Iaam et ii ex quibus aut Iuriconsultis aut aliis scriptoribus Adnotationes illae collectet sint,plures,& boni,& vero quidam alij prohibiti non sunt: quales Theophilus, Isidorus Hispalensis, Alexander ab Alexandro, Gulies mus Budaeus, Franciscus Conn, nus, Franciscus Duarenus, Iacobus Culacius, Antonius Augustinus, Petrus Victorius, &alij: quis tamen fuerit Ioannes Crispinus: quis Iulius Pacius: quis Uvesembecius, & huius inodi alij, qui eodem loco cententur, intelligent, qui librorum prohibitorum Indicem a Sancta Sede Apostolica emissum scrutabuntur. Plura certe hi
E misere, quae dici poterant ad sidet Catholicae ueritatem, clim & alia ediderit Crispinus pestilentissima.
i Pandectae. Cap. XI. Cur Iustinia
tuis ea inseri in corpus iuris permiserat,quae Christianae Resi-
Tribonianus iuris coulat einator qua
darunt add tione suspectorum, vel prohibitoria Auctorum
Andectae, quas non inscith quidam Synquam nominauit, licet poterant impro Pandect cur prie appellari Codex, & uero ita appellantur, maluit eas tamen Iustinianus,
- uocari nomine, quo etiam plerique Iuris Auctores suos libros nuncuparunt. νυμ . l. ius uocis notio, ut Graeca est, designat omnia contincntes. Porro ueteres cum Pan- ..dectarum leges, librosque significabant, priorem eius dictionis literam cum signo accentus circumsiexi sic scribebant π, id quod qui subsecuti sunt,Graecarum ignoratio- '' ''
140쪽
ne literarum, putantes esse digamma, hoc est duplex re, hoc signo notarunt,ff. pandectarum autem inscriptionem Plinius inter illecebrosas, & magna promittentes recensuit, proper quas, inquit, vadimonium deseri possis. Digestorum autem nomen primum Saluius Iulianus reperit,qui Ius Ciuile consu.
sum tamquam in quamdam attem redegerit. Haloander tamen non negat,nulla iniuria nost rorum hominum imperitia accusari, qui caput aliquod ex Digestorii in opere in testimonium adducentes, legis uerbo, & gemino T utuntur, cum ex antiquissimorum Codicum monumentis constet, Latinos ἐν τρῖe παρατίλλοις, simpliciter huic Θ, vel huic θ, notae, quae operis notum significabant unde de supina Iibrariorum negligentia irrepsit, ut hodie,ssi scribantur) titulum, mi dumque capitis principium huc in modum adiecisse, Dig.vel Θ, vel θ, de actionibus empti, Iul. Graecos uero frequentius operis nomen omisisse: titulum,caput,ac uersum,quem Θεμάτι- , illi, quasi nouam Disti speciem, siue easum,nostri inepte Paragraphum appellarunt, per numeros tantum indicasse, hoc modo, βίοῦδ. r'.β. κ.ς. a. ια. id quod fragmenta quaedam de
pignori bus de succcss ab intest de peculio, Graece scripta, quae ipse dum viveret, ha. buit, antiquissima testari possunt. Pandectas igitur istas ex duorum millium librorum in quinquaginta tantum & ex versibus tricies centenis millibus, in centum quinquaginta millia dumtaxat,nimis S denter reductas, Tribonianus, Ioannes Patricius, Theophilus, Dorotheus,& alij partiti sunt primo in septem partes; Deinde hasce in libros, hos autem in titulos, uti ctor commoda cuiuique loci inspectione,ad iudicium de rebus ipsis inuitaretur.
Septem partes Pandectarum, Ex Iu rani partitione. Cap. XII. Andectarum autem pars prima uocatu τὰ πρωτα, hoc est primam, qua nihil fit anterius: Continet enim principia Iuris, quod a Iustitia uirtute prsila litana descendit: ostendens, omnium Magistratuum,& prudentium in tractantiis legibus officia,quave ratione his rectὸ imperantibus obtemperetur. Habet uero
Secunda de Iudici js, continet materiam actionum quotidianarum,de rebus tu uniuersalibus,tum specialibus. Nam omne ius pertinet aut ad personas, distribuendo unicuique functionem suam, aut ad res, rationc quadam ad utilitatem personarum commutandas: aut ad actiones, qu:bus incidentes rerum controuersiae iudicantur, ac certa forma celeriter dirimuntur. Habet libros septem. Tertia de Rebus creditis,in qua sormulae contractuum proponuntur,quibus homines inter se,alter alterius fidem secuti, res ipsas, vel earum utilitatem,aequalitate quadam obseruata,communicant. Habet libros octo. Quarta ομφαλω, seu umbisecus dicitur,quasi locus in Iure tractando medius. Complectitur autem primum matcriam pignoratiliam:deinde ordinationes Aedilium Curulium valde utiles. Dc usuris item,& fructibus,& accessionibus rerum tractat. Tum addit regulas probationum,quae iudici js deeran ic scilicet,quo modo Iudici si iacienda fides eorum, quae apud eum proponuntur. Postremo, matrimonij forma, dotes, de donationes, & puerorum G matrimonio procreatorum tutelae definiuntur. Habet libros octo. Quinta de Testamentis, continet materiam ultimae voluntatis: ut quandoquidem lanima est immortalis,regnet etiam hominis uoluntas extincto corpore. Per ultimam enim voluntatem ad iraittitur etiam post mortem liberalitas erga proximum, institutionibus, legatis, substitutioniblis, fidei commisssis pii r8, vel sub conditione, pro cuiuslibet arbitrior Idque militantibus, di defendentibus Rempublicam aliquanto liberius, propicr occupationes, conceditur. Habet libros novem. Sexta abIoluit de ultimis voluntatibus tractationem: expositis Praetorum edictis, per quae Iuris Ciuilis aliquando nimis dura auctoritas redigitur ad aequitatem: Deinde libertatis causa proponitur. Tum de acquirendis per usucapionem rerum domi.
nijs certa ratione stabiliendis,ne cuilibet semper sit liberum de illis controuertere, ac publicam