장음표시 사용
121쪽
De Iurisprudentia. Lib: XIII. Pet 3
A uellae constitutiones Iustini. Tyberii de Diuinis domibus constitutio. Novellae constitutiones Leonis. Constitutio Lenonis , de nouis operibus . Longobardorum leges, cum glossis Caroli Tocci, scholijsq. Nicolai Boerij,&alijs glossematis, ex vetere manuscripto iudicio excerptis: adicetis postremo Andreae de Barulo Commentariis. Et vero haec sunt Imperatorum, & Francorum Regum nomina, qui eas leges condiderunt,quae Longobardae dicuntur. Carolus Magnus: Ludovicus Imperator, & Rex Galliae: Lotharius Imperator,& Rex Galliae: Impinus Rex Galliae:Guido, Ottho, Henricus, irradus,Carolus IV. Imperatores. Corpus legum, siue Epitome Iuris ciuilis, per modum Institutionum,ab incerto A uetore in compendium diligentius redactum ex vetustissima Bibliotheca nuper enaissiim 1adiectis in margine per Pardulphum Prateium locis,ex quibus transcriptum fuit. Caij Institutionum libri duo . B Extant etiam Pandecte,anno huius si culi septuagesimo quinto, ex ossicina Chri- stophori Plantini Antuerpis; hac inscriptione. Sacratisimi Pris in s mram, Iam
enucleati,ex omni vetere iurecollam DSesorum,seu Pandectarum obra quinquag/nta cum
breuissimis doctissimorum quorumdam Iurisconsulto tu annotationi b. in margine ad. scriptis: Quibus pletique loei vel restituuntur,vel diligenter explicantur: opera & di. Iigentia Ludovici Charondae. Eodem anno huius seculi ex eadem Plantini officina prodieriant. PP. Aut Coaecis Iunimani repetita praelec Ioms Bbra duodecim permultis Grscis Latinisq. Constitutioni bus, inscriptioni b. legum contrariarum,&obscurarum interpretationibus, argumentis, siue summarijs ut vocant praeter alias editiones aucti,& locupletati, opera & diligentia Ludovici Charondae I C. Fatetur autem Charondas, praeter Conci3, de Rus C sardi adnotationes, Iurasconsultorum se alias multas adiecisse, tum ab alijs acceptas,' tum se obseruatas. Ponit deinde Imp ratorum nomina, quorum Constitutiones, duodecim libris Codicis sui it instris; Postea literarii notas, qus per duodecim libros Codicis, vel in Constitutionum inscriptionibus,vel temporum denotationibus, inde visuntur,ne cui forte caliginem Obiterant. Accederunt Chronici canones: Falti Regij,& Consulares, usque ad Iustiniani mortem ex alijs auctoribus colle , Antonio Concio Auctore, qui prosellus est Biturigis Iuris prudentiam quiq. quamuis dicat, se ferre certissimam demorali rationc primae, secunds, detereis statis hominum,&it poris,quod fluxit a creatione Mundi, deinde item quartae. quinta ex septuaginta Interpretibus, ex editione secundum He-hmos,ex ea,quae fuit Inrorpretum septuaginta,quam sic emcndari debere Augustin. D & Hieronymus aiunt, cditionh Greca Septuaginta, quae ab Aldo. S: Complutcnsibus,&Germanis impressa circumserotiantur Funccimn v r ubi agit de quarta aeta- t expenda ad confutet,quemadmodum& facit alicubi Onuphrium, quali mendosos codices sequutum,quem ait falso asserere, Eusebium scribere, Romam conditam esse animi tertio 'sextae Olt inpiadis, constetelidus est tamen cum eodem Antonio Coeio Gilbertu Getiebrardiis, quem plurcs sequuntur ut victorem, qui hactenus prodierit,imi glatibus percensendis,deinde irem alij,acpncipuE Alexandet Scultetus :de 'quibus dictum est, via de Apparatu ad Diuinam historiam legendam egimus, tractatione de Chronographis magis veracibus. Il e. Ira .
vlo Adiecit CGncius histos Consulare a primo Urbis Rotri Consule Bruto, ad vi
dit m Basilium,S Iustiniani mortem. Praeterea Chrono logi In annorum,& Con-Ε silum, Iridi monum Imperi j liistiniani; in qua continetur , quas, quibus annis leges, & quos niris 'libi os promulgauerit, aut composuerit .mAddit perorationem ipse Concius, cum bleui Sunoptito. qua Oilendit luminam omnium annorum, ab origine Mundi usque ad Christum, s.fo8 quae summa supputatis annis, qui fluxere a Claristo Domino nato, usque id hunc limus seculi nonagesinitim, essent septeni milliadi octoginta octo ι,Sed fallitur', errorem secutus suppurationis Grecorum tempo- ram lut Genebrardus ostendit: cum vero etiam inter rationes alias mihi videatur Synodi VI Generalis auctoritate nisi quasi haec Graecorum Chronologia vis sit, sor
tasse hoc non dixisset, si perpendis bd ,hauc Synodum legitimam non suisse, quem T Bibl. Selectae Sectio Secunda. L et admodum
De chrono. logia Func cii quid senis Deri dum vi
122쪽
Cautio in operab editiuper Coactu .
Alphenus. voluiius . Ea slius. constanti ia
Constantiis nus Hai me copulus. De Harmenopulo.
admodum nos Resistatione contra Chytraeum susus ostendimus. Edidit porro Plan Atinus cum eodem Codice, Authenticas seii Nouellas Constitutiones Iustiniani cum vetere translatione tunc primum Antonii Concij opera apposita. Accessit Gregorij Haloandri versio: collata cum Grsco Scri ingeri exemplari. Et plures additae sunt Constitutiones,quae hactenus desiderabantur, additae inquam, a Ludovico Charonda, qui quoniam a Concio Constitutiones Imppp. Iustini,Tyber j,ac Leonis,Graecae, ac Latins fuerant emissi in lucem, statuit & ipse alias aliorum Imppp. adiicere,& eas quidem quas Enimundus Bonefidius non ita multo antea emiserat. Plures aute alias ex Basilicis ait) Charondas se edere statuerat; sed quia eas se editurum omnes pollicitus est Cuiacius, satis habuit hac opera Iuris studiosos adiuvisse. His Constitutionibus additi sunt Grsce & Latine Apostolorum Canones: Deinde Consuetudines seudorum: Mox Constitutiones Friderici Secundi: Et Extra uagantes, quas nonnulli vn Bdecimam Constitutionem appet lant: Ac demum liber de pace Constantiar,composta inter Imperatorem Fridericum,& filium eius Henricum,& quosdam nobiles Alemaniae ex una parte, S: Ciuitates Lombardiae Marchiae,& Roman diois ex altera. Ceterum notandum est ia Ioanne Molano Apostolico,& Regio censore, suisse his Constitutionibus addita in fine hsc verba.
Haec Graecociuna opusula utitura edentur eum corpore Iuris ciuitis , sed meminerit lector quaedam in ras esse Graecorum,qua Romam Ecclesia non probat.
Hec quidem Molanus: cuius verbiς addendum est, Romanam Ecclesiam ideo noprobare ea, quae inserta sunt, quod pessima sint,neque a quoque legenda, nisi cui ab Ecclesia Romana permissum sit, ad consutandas seu calumnias, seu errores L quibus scatent. CTandem post Cossietudines seudorum adiecti sint quattuor libri Institutionum Iustiniani; in quarum editione Charondas usum se esse inquit, non solum opera Cocii, & Russardi, verum etiam multis libris manu scriptis maximε illo,quem ex Dionysiana Bibliotheca acceptuin,ceteris integriorem esse obseruauit Pretenta sum Nots, seu varietates lectionum in margine Postea est Index rerum,& verborum copiosissimus, ordine Alphabetico. Deinde Index omnium legum, quae libris Pandectarum continentur, ordine A lphabetico. Deinde leges omnes totius Codicis pet literas, eo ordine i quas Grscas,aut non ante excusas suis locis inseruerant,earum sedem & nomu claturam a Latina tralatione,aptato illi numero additoq incristo,commonstrarunt.
PKterea,Index omnium Paragraphorum Institutionum Imperialium,indine Alpha ibeti. Denique Indices Titulorum, Primus qui in Pandectis, Secundus qui in God, Dce, Tertius qui in Novellis ponuntur. Ad extremum coniunctiones: Titulorum , sue Rubricarum utriusque Iuris, rectε, atqueordine digestet, opera Theodori Strati
Sciendum est autem, veteres quoque laborasse t Iuvciuile in ordinem: euitat que redigerctur.Citatur Labeo lib. . Posteriorum, a Ia leno i πιτμηθέντων. Ite mlib. I.πε θανων a Paulo in Epitomen redactorum. Hermogenianus quoque sex librox conscripsit Iuris ἐπιτομῶ, Et Paulus libros tres ε ιτρμων Alpheni Digesturum. Uolusius quoque Mitianus legem Il hodiam in Epitomen contra it. 'l, ut it . Post Iustiniam Imperium multis annis, Basilitis. Constantinus,& Leos legum volumen ediderunt προχειρον vocatum,quo leges compendiose coni plactebant ,& per Epit omen enarrabant.In quo cum multa essent consula, Constantinus Uarmenopu. Ldus omissa sit pylere, confusa distinguere,ac totum pene opus dissolutum absoluere comatus est. eumdcmq. titulum sup Epitonae attribuit, ut πρόχειρον quoque vocaretur, uel εξαβιcλος, quoniam in sex libros erat distributa. ti mHic vero Harmenopoli liber perutilis ei fuerit,qui in Republica versari velit,qu, ve scire cupiat quo iure,& cum liberis suis, propinquisq.& ciuibus,ceterisq. homini,sbi vivendum sit. Rerum autem ordinem quum Bernardus 'a Rey, qui primus Harmen Opulum in Latinam linguam conuertit,ostendat esse non contemnendum, tum a Per
te monstrat,qualis is si sica epistola,quam sue versioni prefixit.
123쪽
2 De Iutisprudentia . Lib. XIII.
Ias rQ ab initiis Vrbis opus suum auspicarii r ι Mox de origine Iuris, atque proces
D;Postea de legibus, De constitutione iudicij, De restitutionibus in integrum, Delu pnoiia Bem re personarum susE agit;ac tamen ita, ut videatur esse superuacaneum. Εκ praefatim n Idi a Rςy ne denique ipsius Constantini in leges, quae est post praefationem & exhortationem ad Iudices,constat,quid iudicauerit de libro illo legum,quem Basilius,Constantinus, ae Leo Prochiron inscripserunt. Ceterum quoniam nostro hoc seculo Dionysius Gothisredus edidit eorpus iuri quod in Gallia apud non paucos est in usu, sciant studios, pleraque in eo inspersa suisse,aduersus Romanum Pontificem,& alios,quae indigna sunt te ir neque veto reliqua omnia,licet doctas quasdam adnotationes ei adiunxerit,esse tanti, quin ma turius ab ijs perpendeda sint,quib easde decurrere permissum fuerit ab Ecclesia Catholica.
IVdicia quorum partes necessario noscendae sunt futuro Iurisconsulto, constant iudieiii
Actore,& Reo, nempe iis,qui litem gerunti causa con stituendi Iudicij, quae quia Actor . dem propter Res,uel obligationes instituitur: postulat enim quisque quod suu Ousi is, si est, ut sibi deberi putat: certa item ratione constituendorum, & exercendorum Iu- tuendi rudi diciorum. . . . 'Certa rario De his omnibus eum esset agendum, Iusti manus ea, quae de Iure,& conditione per eonstituD sonarum erant dicenda; nempe de Liberis; Seruis; Libertinis; Ingenuis: Patribustam. Vo, ιυἡ Filijssam. Puberibus; Impuberibus: Pupillis. Tutoribus: Adultis: Curatoribus: ita re- inllitutionuC tulit in priorem Institutionum librum, ut mox planius fieret,quibus eorum acquirendi,uel alienandi rerum dominia,Obligandi,vel sub obligationem ueniendi ius esset. Proximo loco egit,quibus modis tum sui gulae, tum uniuerss res acquiruntur. Sic Quid secun- enim perspici potest,mina iure suam aliqliis reinesse intendat. Ostendit autem, res β singulas fieri nostras partim iure gentium,uti occupatione, traditione: Partim ciuili
Iure,velut usucapione, in iure cessione; Universas autem, modis a Iure citi ili institutis, uelut,hqredi tale,arrogatione honorii in emptione, Haereditates porro tum testamen to, tum ab intestat nobis obuenire .
Praeter hse ad obligationes tran sit,quorum indieat oriri alias E rerum eontractib. Quid tertius qui emendo, locando credendis pecuniis,habentur. Alias E priuatis delictis, furto, ta- pina, iniuria. D Iam cum actum esset,& a quibus personis,& quibus de causis lites instituuntur,ad Actiones accedit. Qua uoce designat omnem Iudiciorum ordinem, nimirum omnes litium instituendarum,&disceptandarum sermulas qui dici selet procededi modus siue ad Actorem, aut Reum; siue ad Prstorem,siue ad Iudicem, Arbitrumve res pertineant. Itaque cum iusius eorum qui sunt Actores, intentiones explicat, tum Reorum exceptiones,ac defensiones traditrae postremd de Prstorum interdictis, Iudicumque offeto disserit. Cum autem ii omnia spectent,uel ad essicientem causam,qus de personis, uel ad materiamquς de rebus:uel ad formam,qiis de actionibus dicuntur: Idcirco tres tan- uullis e tum modo tribus hisce partibus libri uiderentur pos Iecon stitui de fine enim,hoe est, causa finali, non erat cur tractaretur, quando uniuersa haec causa uersatur in rerum iu E dicatarum euentis. At quoniam secundus liber nimium excresceret, in quem unum tota illa de rebus,& obligationibus disputatio coserretur; idcirco recte hune in duos libros aliqui partiti sunt,alter ut sit de rebus, alter de obligationibus: rectiore, inqua, lsectione, quain,quς uulgo circunsertur siue Triboniani, seu posteriorum temporum lapsu. Ea enim habet initio teriij libri Titulos de iis reditatibus,qus ab intestato do. serunturi quarti autem de obliga tiona bus ex delicto. Vt certe absurdissimum esse di- eant trium diuersarum tractationiim partes a genere suo diuulsas esse, alienas a Methodo, quς tamquam clauus est nauis; & ab eo,quod ex Aristotele celebre est, dicen- institium ute, ruma nobis cognosci compositum , cum scimus, que de quales sint partes, unde A.' μν'
Bibl. Selectη Sectio Secunda. L a Porro
124쪽
Porro Tabula consectae non inutilis tu,qui totam quasi Iuris machinam uno a- A. spectu hausturi, sciatu deinceps, quotliijdqtie loco, itinctius aut locatum sit, aut lin canduim,eam verum finem huius operi , uti & alias, transtulit β.a 1 Cautiones et i, maed Cap. 'VI Z.
HAeccum ita sint, & vero ab Iustiniani Institutionibus soleanx ubique Iurisi
prudentis iundamcnta iaci,prosecto cuivismodi hsc fuerint, sper ndum est ciusmodi fore,quidquid luperstruetur, videlicet ex soli disiunis solidis limia, vel is & At soliditatem hanc ciuniis,quae itinio de originrictaequitate iuris dieni sunt, pariet sen ς' v tria Verborundi, & seretentiatum intelligentia: Tradendi eas ratio pro Iuventutis ca-Ri io Atia plu,vitaeq. nostr breuissimo spatio: Pietatis taurilin,ii de qua veritas et tuu res& sumdendi . mum ius inimma se iniustitia, suis quibusque locis aptatio. δε vs M V verborum, de sententiarum in telligetitiam esuri Latinae,tum GH lingus peri- Necessitas tia utilissima est,ne dicam prorsus necessaria. h. aesci ei Latme linguS Maiestatem,quoniam Iurisco sulti veteres una cum Romanis Impp. lingui. mordicus retinuerunt,nisi iuris Interpretes, studiosiq; calluerint,atque adeo adamaverint. pissime errabimr,impingent, somniabunt,quae latamquam somniarunt, quile
Vs Mo lib. Magistratus prisci inquit Valerius Max. quantopere fluam pulis. Romam Massia
Dio hist. Ro Suetonius. Eadem sere de ipso testatur Dio Atqtie de Claudio scribiti γω splen- δο- tib 7. didum virum GKcisq. Proiuncis Principem, verum Latini sermonis illi ratum, ut mo Dd '' do albo Iudicum crasitaedetiam in peregrinatem redegit : in s CAGellius lib. Cum autem Labeo, Vlpianus, Paulus Scaevola,& reliqui toti pene in in sint, ut Are et is legum,edictorum, testamcatorum, stipulationum verba interpretentur, atque ab ij Institutiones id cerpta sint propemodum omnia,quae leguntur in Institutionibus, ecquid assequenti,M Ei 'i: tur , quibus Latina lingua suerit barbara, cum ipsi potuis, quoniam Latins lingusti semione barbari suerint, barbariem loco veritatis, ac plerumque iniuriam pro iutu int pro-
pande is,sit Legum itero litemipsas Pandectas , ante paucos rinnos, quomam in diac re cuti iuris λως , in ox dicetur i litianus Halaander, Budstis, Alciatus, Lasius qui IKhnon debet nisiis Eli expurgat in Viglius Pyrrbus, Antonius Aligustinus, qui postea sui et Epistopus Tar-
raconensis,& reliqui non sudauerans, liabc ba scorruptissimos 3 vii q. magna pars comminiscendis nenijs connimebatur, Latins lingus inscitia. Quodsii Accursus iu- , feliciore seculo natiis,r uiniscerct, cquad cputamus diceret quicum summo labore, , scriptursiuarietatem sissipascare,ac verborum originex, i&significationes ex omnibus omnium generum libris elicere conatus fuerit,summamque curam in toto Iure ciuili
125쪽
De Iuri Uprudentia. Lib. XIII. I et 7
δ declarando, similibus, contrarijsque loci, adscriptis, ostenderit, linguae tamen Lati- nar interiore notitia, di tibi,& innumeris aliis facessivit oegotium, audicu que sui, ceteroquin acris de solidi, famam obscurauit. Accedit altera necessitas ex ipsa vocum varia notione, arque. ut aiunt significatione, profecta. Quaedam enim in ture,inediae sunt ligna ficationis, v ti dolus νη des, --yrum, exaucurare, &c. Nonnulla' plenioris, ut haeres, .: Aliae antiquiores, uti nexus, res manGH, LM E sinum M emmor, expensem acceptumve ferre, redimere f.-ciendam: Aliquae in alictam transiuere notione, ut scus, hospes, perdueloe, eraeo prastatu, publicum pro vectigali: Reliquael urit consultorum sic propriae sunt , ut ab scri-Ptoribus alijs receptae non sint,qualis illat: repetita die reprom/ttere, fer aduerso m δε- sare, vel conducere, crit rarus pro cunucho nativo, hespertim pro lucilios Philes item
y apud probatos alios Auctores,quae quidem in Pandectis haud proprio significatu seri Pta sunt, volutifiducω, sponsio, mancipatio mancu' emptio, si minitae Auctoribus alijs communes, sed ab Iurisconsultorum vulgo perperam intellectae,ut annua, a,trima, die, atque huiusmodi multa, quae cum alis, tum Claudius Cantiuncula libro de Ratio Aic studij ita lis,prudenter monet esse obteruanda: In quo tamen Auctore,cum paucissima inspersa sint, qualia de Erasino,qui nondum erat plane cognitu aut Prohibitus, a cradenda sunt. Et certe expetuitatu resqui ab linguae Latinς peritia ine es ac sedMAd liges, tibi potius Calcpinuni, quam Iuttinianum, & Grammaticeita plusquaΙuris Itisti dixtiones, esse veti audas. i Iam quo iam Caij duos libros Insti tutionum habemus, unde pleraque desumptat sint, quae in Iustiniani Institutionibus cernimus, expediet, & eum & COdices Theo-C MOsianum, Grcgorianiun, Sc Herinogenianum interdum legere,quantum satis erit ipD sis genuinis vocum, S phrasi in notionibus inde hauriendas praesertina quod di anti. quae Theodosiani Codicis Annotationes, magnam afferunt lucem ad ipsarum legum cognitionem percipiendam. Et Lexicon quidem, siue Dictionarium Iuris Ciuilis extat a variis vel col lectuna, .vel auctum, quod magno usui solet esIe, non solum ivronibus, verum etiam aetate ac madio prouectis h Sed quoniam ab Haereturis si h foedatum, est,aut illatis haereticorum Ministrorum alictoritatibus,vii Melanchthonis,&istiusmodi aliarum pestiu:aut latenti haeresum inspemone in dedicatorijs Epistolis, siue additis ad ext remum opti sculis: iccirco omnino curandum est, ut quae liuius inodi sunt, prorsus ablege Nur. Cuvero Albericus Rosatius, quem Alciatus, S alij interdum nominant, iam ante com-D .plures annos voces Iuris collegerit,ac proinde auctor pene istius laboris fuerit, Pa C dulphus autem Prateius duos libros hac de te praeter alia scripserit, haud erit dissic3je ijs, qui Christianae Reip. p sunt, ut vel idem Alberici, vel Prateij labor, reliquo guin melioribus di sanis additionibus a uictus , ac nominibus Haereticoruiu supprςssis quod & nonnumquam in Calepino apud Catholicos factum est bona fide corviu- dem RO1atij, de Plateis nomine inscriptus edatur in lucem.
vocum in iure obscuritas. in: Graecae LI guae nctes has . iiitidi Claudius Catiuncula. ciij Institu.
VT autem Romana lingua alias ornauit, illustiavit, perfecit; sc vici sim ipsa a
Graeca,Ornata, illustrata, persccta est. Itaque si in reliquis disciplinas quod tioede Theo libi ostensum est) necessitas eius apparuit, multo anagis in. RomaDIS lCgl--- bus, Iureque Civili constabit: Ad explicandax sane dictionci illas,quae magJam hae cis. Lent emphasim ; Ad idiotismum phtalum, quae ab ea usurpatae sunt; Ad menda corrigenda, quae Typographorum, vel Amanuensium incuria passim irrepserunt. Mintelligenda loca,quae planius ab Intcrpretibus verti poterant I ad declinandos erro. res, ex Latini sermonis Amphibologia; Et denique ad eas uoces percipiendas, quae in editionibus Latinis,atque in ipso solo remanserunt, nemo paulo perspicacior non intelliget summam Graecae Linguas utilitatent,ac necessitatem. Plenae sunt Iustinia- Latina nomini Constitutiones,Theophili,& Constantini,aliorumque Graecorum libri, Latinis illis vocibus Dominiam, Legatanus, Mandatanus, Donaiarm xdavi a xa, C huiuc ieita. modi
126쪽
modi artis vocabulis: quin et illis; κουραν , κουρα ευειν, ἐξ σατιο ατρων, ληγατος, AMba, sin & huiusmodi sexcentis,quae ideo molesta erant Herennio Modestino,dum Graech Laruo singulari tina ut ille inquit iura docebat. Sic Latini Consulti, HVMheca, Chirographo, E, Vis, is es si s heremsticio, orphanatropho, xem, och geronte, Hoscera, visa are, IKL Haloades no ses, cantharid us, atque aliis plerisque nominibus Graecis utuntur. Et notatur pr pterea vel Politianus,vel Haloander,quod Graecarum Pandectarum Notasvel ille nodiligentissimo. vel hic re uera numquam uiderit, licet eas se proferre pollicebatur. Taceo multa in Digestis Graeco dicendi genere scriptar quod cum Graeca natio uenit in Romanae potestatem, Linguae suae copiam,& artem secum in Urbem intulit. Id quod& Pri Icianus olim, & Gulielmus Budaeus in nostris quoque legibus meminit. CO sat autem Tribonianum, ea, quae a I ii reconsultis Graece inuenit scripta, eadem linis sua deleti hi curasse; & hodieque in Pandectis Florentinis extare Graeca responsa. Au B thetica quoque ipsa Grece fuisse scripta,quae vix paucos ante annos intelligi poterla .ia A Lingus Grich ignoratione. Duodecim uero legum Tabulas maxima ex parte ξ Graeci ei, peti 'cia delatas,quemadmodum & Philosophiam,omnesque insenuas artes, qui Iuriscontae. .lto maxime eominodant, GKch suisse traditas. Graeca ideo, ut cum Latinis sem- ω tatari, per coniungeret, & Tullius filio erat auctor,& idem ipse, ac Quincta lianus M. Cat nem Censorium,eumdem Oratorem,eumdem Historis conditorem,eumdem Iuris, et ii em rerum rulli carum peritissimum,inter tot operas militis,tantas domi conteritiones, rudi ssculo literas crscas, senem etiam, elateque iam declinata didicisse. Hinc fit ut Interpretes Grici, etsi Romans antiquitatis ignoratione labi potueriit,&adeo lapsi uint, magno tamen prs sidio sunt iis,qiu in hac disciplina eupiunt excellere. Sane Grsea lingua familiaris Ait Modestino, Papiniano,&Scsuolsalijsque omnibus,e quorum libris Digesta conseripta sunt,ac qui nunc omnium manibus terum Qtur,cum addi scuntur breuiore temporis spatio, tum eorumdem interpretationibus magnopere iuuainur ad ea,qui amisimus,restituenda. Atqui Theophilo, prster non ita multos in eadem antiquitate lapsi is, qui Iustinia--, Oα-1. ni institutiones conuertit in GKcam Iinguam, nul Io alio ad eos libros in telligendos et vile aptiorem,scripsit Antonius Augustini ac reliqui postea comprobarunt. Methodus, σε ratio interpreMMI Institutiones IusImiam. Cap. II.
CVm uero plurimi Institutiones Iustiniani explanaverint, petenda uidetur istorum studiorum ratio ex Sylvestro Aldobrandino,& V vigilo Luichemo,
quibus si quis addere voluerit Ioachimum Myniingerum,& Francisci im Hotomanum, meminerit,iae manum, admoueat ijs,qui Ecclesis permissu non sunt editi, neque emaculati: Quod dico,ne quem fallant alieni,& fallaces typi Hsreticaru in Ciuitatum, clim& ijdem, quibus Ecclesis lima non fuit ad lubita occasionem errandi aliquando prs bere potuerint. Sylvester AI- Et Aldobrandinus quidem, vis excellenti eruditione&pietate, CLEMENTIS VIII. Pont Maximi,& Ioannis olim Cardinalis Pater ut E smetabus agnoscatura Tis v I II. bor licet in priorem tantum librum Institutionum Iustiniani scripsit, alias uero Au 1,i Ehi h notationes breuiores in omnes libros ediderat, certus est dux adolescentibus, quem sequantur, quique eos porrecta manu, in squiorem ac latissimum Iuris Ciuilis seienatis campum deducat. Ioachimus Ioachimi Mynsingeri a Frundecli, Scholiorum liber extat Venetiis eusus Anno
is 8 i. apud Ioannem Baptistam a Porta, hac inscriptione. APOTELES MA, SLvE CORPUS PERFECTUM SCHOLIORVM ad quattuor tisaeos Losistiti
num Iuris Ciuitis; iris denuo, stamulto sticius quam antea, rmpressum, o a mendis
progenudum innumeris, qua in 'iorsius erittombus resederant, ' minet Auctoris opera quam accuνatissime repurgatum, multoquae auius reditum; Cum Indicibus quattuor, hoe est, Rerum omnium me ratilium; Paragraphorum,qQ m Inisuuriombus continenltim πιι ει Inmixtionum, o Etinebo locorum Coaecis,Gr Pandectarum, qar ιmo expiscandum dii flus sunt. Censuraque Sanctis ima Ira Duuis AZ uolua, e meae 'mos sublatis, ras Iuri pio Acropolum indicerent.
127쪽
De Iurisprudentia. Lib. XIII. rao
A Hie igitur eum aliquot annos publice Ius Ciuile interpretando pro sessus esset, ac deinceps ab Carolo V. in ordinem Adsessorum Camerae ut vocant Imperialis cooptatus,tii qua Germanicae Iurisdictionis,atque item iudicialis Imperij summa lita est, Iudietum facile potuit acri praxi concoquere,qus iheoria fuerat meditatus.Qualia ob rem cum singori,
Centones cui ille vocat alioriim Interpretum reiecisset, Fabrum autem recepi ilat, bifusinget'. quem Iane inquit nemo doctus,quι modo in i as Commentaus legenaes Hiseenser ver- in Epiuola salus est, tune perna ιρασιι. ut ait quae tum profundo a calamum ictah.ir, sic moderari conabatur, ut Intra Institut num septa cir cancellos se conImens, praecisis proνDI, O am Iaras Doctorum supersuu qmytionibus, ρνμHI si epinionum suctibus praetermissis, i,sus tantum comerius nudae ac simplici Interpretatim inhaereret, neque ahenas congerendo materias longius euaga etur, rationem qu/dem, ac modum tomterpresando amplexus,non B di sim, neque perturbatrem, Neque obscurum, sedconc sum ,fGlcm, ac expeditum. Pri- Ratio decla
inum enim id operam dabat, ut cum nomcn aliquod Iuris Ciuilis vel prim lim controuersiam venire, vel obiter in re tractanda incidere animaduerteret, neque illud sa- ἴ1ntamo. tis apertam habebat significationem; breui, plana, commodaque id desinitione, seu potius descriptione explicaret. Deinde, quare in definiendo quodque verbum adpo- 'suisset, singillatim atque ordine exponeret. Quod si quando non verba, sed res ipsae ut saepe fit obscuritatem aliquam continere videretur,ea thematiis quibusdam pro tempore confictis,quanta poterat solertia, diligentiaque enodaret. Ceterum ubi per Iuris regulas eundum esset, priusquam ad ea descenderet, quae peculiaria eius contentionis erant, protheorijs, siue ut nostri vocant) euidentialibus quibusdam, velut inmoduin praeuiae cuiusdam inspectionis proposivis,discentis animum praeparare, atque C instructiorem reddere conaretur; ne cum illuc deueniret, aut velut in tenebris oberis rans, ad multa impingeret; aut rerum ordinem, si tum demum docendum esset, soluere, atque importune scindere Oporteret. Hancque veram existimabat docendi via ac rationem ciue iis,qui primam & infirmam aetatem, Iutis Ciuilis sapientia inllit uerent: quam etiam Theophilum no indiligentem, neque contemnendum Graecum In- Theophilo. stitutionum interpretem diligenter olim Obseruasse, ex ipsius paraphrastica, quae etiamnum extat, commentatione deprehendere licet. Ab hac tamen pura tradendi simplicitate, ac vero docendi modo,quam longe discedant aliqui, notius inquit Mynfingerus est, quam ut hic sit multis ostendendum . Iam Viglius Zuichelmis Phrilius, qui Pataui j professorem egit, Regius autem ita Vialius Z Belgio est Praeses,etsi in omnςs Institutionum librus nota scripsit, praecipuos tamen de ς D cem titulos earum cum exposuisset inolitam ab aliorum Interpretum vetustioribus Commen tariis barbariem mandauit a Scholis,& quantum ferrὰ possint tyrones Iurisprudentiae,priore illo iano,queni Iustinianus ijs volebat satis esse, se is Institutio- Annus a I num libris euoluendis, proposuit. Nam qui hodie inquit Insuuraones ducent, haud ν sicremes ad rudium Ironum μediocritatem, disicillima quaeque vix ibis lyras, probit que stendis InstimIeligenda pertractant, o Hsguti non consistenIes intra Institutionumscpta ,prrae quam solida iecerint uendamenta Emararum Doctorum cholas intempestiue streperanI. Hac δε- ρνὸς. - .
Erum enim uerbquae ad pietatem faciunt, quoniam haec summi momenti e o. 'ssunt, Oculatissime Obseruare oportet, quandoquidem ex una hac re Chri- αιε istianae pendet Reip. salus Et Angelus quidem Aretinus , ac Christopho : Irus Porcii ε& Nicasius a Uvoerda, & alii qui Ius Canonicum cum Civili contui runt,quales fuere margini adscriptio sed attentius Sylvester Aldobrandinus, hanc viam monstrarunt, tum solidiorem Ecclesis Catholics veritatem, sicubi serebat ca- δειν ιι.e sto, Ciuili Iuri opposuerunt. Quod,vt nunc planius fiat,liceat hic aliquid apertius ..innuere,quando ad hunc scopum tota Bibliothecae nostrae cura collineat. -νιονε e - .
Et primo, quantum illud est,quod In Nomine Domini suas Institutiones Iustinianus auspicatur
128쪽
s. η - Πν-a auspicatur 3 Quid hie, inquam, in Adolescentum animis figendum est , ut unde stu dia inchoent, quorsum eadem rcferant, sciam Quod sane Romanus Catechismus. ,. . . . .. ti suppeditabit abundo iis,qui perlegent,quae in eo scripta sunt in alterum primae Tabu lae praeceptum, in & in priorem orationis Dominicae partem. Ac deinde,qus Domini. 9 nus per Ioannem Euangelistam tam diligenter commendauit, ut sequ/d mnus no a Z ne peteremtis id quod & ad studia reserendum est) s iremus nos esse conset uturos. Cui rivero Interpretes pene Omnes multa hoc ipso loco afferre soleant, quis Iustinianus,m-ν ae c.- et quae Imperatoria dignitas fuerit, aut unde originem duxerit I an ne opportuniusquam hic, depromi poterunt eae cautiones, quas Historicis sacris , & profanis legei M.t i ιεμ. dis adhibendas esse cistendimus3 Et Franciscus quidem Hotomanus, mitio Commen. . tariorum suorum, de vita Iustiniani disserit fusius, ut denique post enarratas de eo vi, iaαι ρν -s ctorias,dicat, Religionem Christianam ab eo piε, sancteque cultam.'s idem sin-
. In ..... planius addendum erat quam uitam egissct Iulii manus, quum legum molem in oma 2ν ι. dinem rciligi mandasset; vel quas victorias reportauit,dum Religionem Catholicam
integram custodiret,ae veto quanto de gradu decidit, quasve amisit Prouincias, clim es. α ι,-ι- primum in iis res cs incidit. Quo quidem studio ieiunium coluerit, dum stabat in Fi-- de, sic Procopius referr. Omnibus inquit fins hoc est Quadragesimae Gubos, qai
2, 3' Procopis: cum Euagrius, qus postea a Iustiniano phrpetrata sunt mala, & quibus ij- ,- .EML te haeresibus adhaeserit,non uno loco scripserit. Nam S Prasinorum factioni se ad ' ν -- cos permisit imp ρ immania patrare facinorar Se ipse auaritia se dedens, Ira ..ia denique ab Orthodoxa fide discedens , edicium aduersus eam serre Volens haud po- tum , . - tui sed miseia interij t. iis isseis. Et Mylasingerus quoque initio,cum de hac Imperatoris voce ageret , mittit lecto ' ἐς . rem ad ea legenda, qt1ε Spictelius de Germanis Septemviris scripsit ; qiii Spiescitus h. . . a, ιA Ob haereses,vrroresqtic permultos,ab Ecclesia' prohibitus est.' At iustissimi in esse, ver a. hoe Ioco inprimis in iuueniles animos, ea summatim instillarentur, quae de Caesaris, ',' fais potestate Bellarminus tradit: Sic miseri deinceps quae Caestris essem Dei, Deo mae. . i. rectis me redderentur; nec mali sanὸ Consiliari; . tam facilem ad Religionem eueraxis i ἰi, rei dam ad lyum haberent. Et Bella tminitis quoque hac de tota diri qumntum satis est, d,... scripsit cum a l. bi, tum capite sexto,& reliquis libri quarti, ibi agit de Pontifice Romano. Huc autem pertinent quscumque alibi de Ponti ficis potestate isci possunt. Neque vero desierunt Interpretes qui ubi de etymo hiniis uotii Augiidinus,
egerunt, illico de Donatione Constamini Dcclesit facta inter seruerint ea , quae licet
.., δε-1., ab Ecclesia tio ita fuerant, nondum tamen ea ex omnibus libris erasa sunt ,& qua εηρναε ρε cum ab aliis, tum ab eodem Bellar minio consu tantur.
. :. V., 'Roliqua eiusmodi sunt, qualia de diiuortic De concubina tu De mi pilis, ' Defr it., a. - adoptione, . De patria potestate, De Religiosis, ' De Iureiurando, ' De gradibus . . , s Og0ationum , De publicis Iud1cijs, De uariorum Magistratuum,Iudicium, Scriba
129쪽
Cui Iustiniatius ea inseri in eo us iuris permis rit,quae Christianae Religioni adue latitur. Tribonianus iuris consar.einator qu
De Iurisprudentia. Lib. XI H. I 3I. A.rum officiis dici possitnt. Nam & huc, quae E Iure Canonico habentur ad manus,
quaeue Synodus Tridentina, de Romanus, Catechismiis commostrant, si1is aptanda sunt locis ut ueritas Claristianae pietatis eluceat. Alioquin adolescentes epotis Iuris Ciuilis erroribus, euadent monstra Rerum pub hincque machinas excitabunt aduersis institutam a Cluillo in Ecclesia potestatein, ε ordinem sacrum, caelibatum
Sacerdotum, Religiosae uitae persectionem, de soccenta alia: ut etiam postea tquod nimio plus factuin uidimus audeant sectatij Macchi avelli placita Tyrannica pro imsibus obtrudere,& falsi Politici Catholicam Religionem cum Haereticorum Atheis. Inis, ac profanis sacra coinmiscant peruertentes humanum & Diuinum ordinem, ipsi lain fastu superbiae peruers,& in reprobum sensum traditi. Porro de Magi stra tuum Osficijs pauca ξ Manuali Nauarri peti poterunt, ubi de staB tibus agit, cum & de his plures cum laude scripserunt, inter quos Thomas, Dionysius Cariusianus, Antoninus, Rodericus Episcopus Zamorensis in Speculo uitae humanae lib. de Monarchia, & origine,& differentia Principum, ac reliqui,quos in Tractatione nostra de Praetica Theologia recensibimus. Ac quoniam mirari iure quispiam posset, cur Christianus Imperator Iustinianus ea interdii inseri permiserit in suos libros ad corpus Ciuile spectantes,quae Chistianae Religioni aduersantur, commodε, antequam eo progressus fiat, praemuniendi erunt adolescentum animi. Iustinianima, qui apud multos habitus est, ἀναλφαβητος, nimirum ipsius quoque Alphabeti ignarus, haud scripsisse hunc labrum, sed Tribonianum ut diximus quem & Suidas auctor improbat, tamquam omnis Religionis contemptorem, auarum,nulla fide,nulla Iustitia, ius quotidie nouum, uariumque consti- C tuentem,quique Iustiniano persuaserit, fore,ut non moreretur, sed cum carne assii meretur in caelum. Quod sane probabilissimum est quamuis Zasius a uel Rutilius in eius uita,conentur illum defenderes cum si Chri stianae pietatis soliditas fuisset in eo , xespuisset muIta, quae ob impietatis labem Christ ianis uocibus, & auribus indigna sunt: quales sunt Diuinitates itis,qus impi', Etlinicis, de Haereticis quibusdam Imperatoribus passim tribuuntur, ubi leges eorum. aut edicta memorantur. Quorsum enim Christianis mentibus i. in coebra Diui Claudi j, de cet crorum quorundam ob trusa commemoratio p.Qus consuetudo apud male sanos homines seruata, personat hactenus Fidelium aures, cum tamen plures sibi Religioni ducant, si quis e Caelitibus,aut is, cui Christus Regni callorum Elaves concredidit, insigniore aliquo reuerentis, aut uenerationis nomine appolletur. D Scio autem,circumferri Iuli miani Institutiomam libros Adnotationibus, ac notis
Doctissimorum virorum sic habetur in fionte libri) illustratos,& auctos, permodica impressos serma,anno I s8o. At locus Typographi tacetur, qui cium Genetrae fuerit, auebunt adolescentes, ne in aliquid ab Catholica pietate absonum impingant. nam etsi ex quibus aut Iuriconsultis aut aliis scriptoribus Adnotationes illae colicetqsint,plures,de boni,dc vero quidam alii prohibiti non sunt: quales Theophilus Isidorus Hispalensis, Alexander ab Alexandro, Gulielmus Budaeus, Franciscus Connantis, Franciscus Duarenus, Iacobus Culacius, Antonius Augustinus, Petrus Victorius, Sc alij: quis tamen fuerit Ioannes Crispinus: quis Iulius Pacius: quis Uvesembecius, & huiusnodi alij, qui eodem loco censentur, intelligent, qui librorum prohibitorum Indicem a Sancta Sede Apostolica emissum scrutabuntur. Plura certEhi E misere, quae dici poterant ad sides Catholicae ueritatem, cum de alia ediderit Crispinus pestilentissima.
mr, Andectae, quas non inscith quidam SVagogam nominauit, licet poterant impro P deest cur prie appellari Codex, de ucro ita appellantur, maluit eas tamen Iustinianus,
uocari nomine, quo etiam plerique Iuris Auctores suos libros nuncuparunt. νι νώ - t. . Uus uocis notio, ut Graeca est, designat omnia continentes. Porro ueteres cum Pan- ..
dectatum leges, librosque significabant, priorem eius dictionis literam cum signo accentus circumnexi sic scribebant π , idqu*d qui subsecuti sunt,Graecarum ignoratii '' ''
darunt add tione suspectorum, vel prohibitori. Auctorum.
130쪽
mi hau, ais ne literarum, putantes esse digamma, hoc est duplex rΓ, hoc signo notarunt,ff. pan- Acutione s ii decla rum autem inscriptionem Plinius inter illecebrosas, & magna promittentes re-0 ' coense it, proper quas, inquit, vadimonium desieνι possit. iis, ovile T Digestorum autem nomen primum Sajuius Iulianus reperit,qui Ius Ciuile consu. ut sum tamquam in quamdam attem redegerit. Haloander tamen non negat,nulla in- iuria nostro rurn li ominu in imperitia accusari, qui caput aliquod ex Digestorum opere in testimonium adducentes, legis uerbo, Sc gemino T viuntur, cum ex antiquissimorum Codicum monumentis constet, Latinos ἐν τοῖc παρατίτλοις, simpliciter huic vel huic θ, notae, quae operis nomen significabant unde Se supina librariorum negligentia irrepsit, ut hodie,ff. scribantur) titulum, nudumque capitis principium huc in modum adiccisse, Dig vel Ruci θ, de actionibus empti, Iul. Graecos ueto frequentius operis nomen Omisisse: titulum,caput,ac uersum,quem Θεμάτιον, illi, quasi no- Buam facti speciem, siue easum,nostri ineptE Paragraphum appellarunt, per numeros tantum indicasse, hoc modo, βίοῦδ. πτ ρααλι. ια id quod fragmenta quaedam de pignoribus,de successi ab intest depeculio, Graece scripta, quae ipse dum viveret,ii buit, antiquissima testari potant. Pandectas igitur istas ex duorum millium librorum in quinquaginta tantum & ex versibus tricies centenis millibus, incentum quinquaginta millia dumtaxat,nimis Q denter reductas, Tribonianus, Ioannes Patricius, Theophilus, Dorotheus,& alij partiti sani primo in septem partes ; minde hasce in libros, hos autem in titulos, ut Icidior commoda cuiusque loci inspectione,ad iudicium de rebus ipsis inuitaretur.
Quid tertia. Quid Maria. Quidquanta. Quid sexta.
P Andectarum autem pars prima uocatur τα πρωτα, hoc est primana, qua nihil sit anterius: Continet enim principia Iuris, quod a Iustitia uirtute prssta tissima descendit: ostendens,omnium Magistratuum,& prudentium in tractandis legibus ossicia,quave ratione his rectξ imperantibus obtemperetur. Habet uero
Secunda de Iudicijs,continet materiam actionum quotidianarum,de rebus tu uniuersalibus,tiim specialibus. Nana omne ius pertinet aut ad personas, distribuendo vnicuique sunctionem suam, aut ad res, ratione quadam ad utilitatem personarum commutandas; aut ad actiones, quibus incidentes rerum controuersiae iudicantur, ac certa forma celeriter dirimuntur. Habet libros septem. Tertia de Rebus creditis,in qua formulae contractuum proponuntur,quibus homines inter se,alter alterius fidem secut res ipsas, vel earum utili talem,aequalitate quadam obseruata,communicant. Habet libros octo. Quarta ομφαλω, seu et mbisecus dicitur,quasi locus in Iure tractando medius. Complectitur autem primum materiam pignoratiliam:deinde ordinationes Aedi Ilum Curulium valde utiles. De usuris iterat.& fructibus,& accessionibus rerum tractat. Tum addit regulas probationum,quae iudicijs deerant: scilicet, quomodo Iudici sit iacienda fides eorum, quae apud eum proponuntur. Postremo, matrimonij forma, dotes, &donationes, & puerorum ex matrimonio procreatorum tutelae definiuntur. Habet libros octo. Quinta de Testamentis, continet materiam ultimae voluntatis: ut quandoquidem anima est immortalis, regnet etiam hominis uoluntas extincto corpore. Per ultimam enim voluntatem admittitur etiam post mortem liberalitas erga proximum, instit tionibus, legatis, substitutionibus, fideicommissis pur ,vel sub conditione, pro cuiuslibet arbitrio: Idque militantibus,& defendentibus Rempublicam aliquanto liberius, propter occupationes, conccditur. Habet libros nollem. Sexta ab lolui t de ultimis volitia talibus tractationem: expositis Praetorum edictis, per quae Iuris Ciuilis aliqi mis dura auctoritas redigitur ad aequitatem: Deinde libertatis causa pro tum de acquirendis per usucapionem rerum domi