장음표시 사용
651쪽
H et I portatores Idreto bHiarias totam rum quae fieri solitae inducta cera,ὸ sago 'ubie- Αι', . a te, bus', talia, simplivlita, acerrictim ebore Vsi inmeri ijdem V teres eria in charta . tuta iuuM ad bacteritiqvnd e Martiale constat lib. I . Et lis minore rinas quam publice is littebit ita '' ad 5.D.O R,qus 'radior est sorma. 'e traulueria charta quasi hii loriae ictibebanti tr. l. q. t Mox definita, pistola irae casaeseriptus animi numius ad abientes aut quasi absci I L4,4 tes ad materiem uenit, hoc est ad reni, quae subiecta scriptioni dupl cx est, Sollemnis, . . t Απ. Ri & Uari vi Sollemma, quae in Ommepistola cadom, aut rine cadem, quasi)ex γε ' mula recurrit . : a alia sunt. Praeloquium,& clausula. Pr loquium intelligi quodH. No . ritu pronittitur ut Nomina,& salias. Quam clicet apud antiquos alia) temperandam
. . . .m esse hodie ad usum nostri eiu prudenter iudicati . i r
. Purra tangit,quae ad finem Epistolae . itemque de s gno. Pinem autem clausulam itile appellat,qus terminus & Epistola, in qua quinque fect sollemnia. I.6VALEDI- u
ibi II. LUCI ADIECTIO quae nec ellaria inter abientes rnisi de eo plane constet. III. ia i INMPORIS . , Inqiiudi essem pen anni pili rim iuri Iurpi merdiam notatae inuenium .iue . . IV. SUBSCRIPTIO, qtis priscis ignota inisi sorte in larteris ad Imperat . xi Diona m. quibus iubicin tum per spcciem honoris I obsequii. Devotos esse. Nos tameas . Sueton . usurpamus. ncccam natur apud grandes, aut ignotos: apud familiares uacuum ui
, ikiltipl' deatur, inri3 min. V. SUPERSClli PT . que nobis inter legitimasi ueteribus ra- ob D. N. M. ro fortasse usurpata. Dabant enim plerumque & mittebant per pueros suo aut Tabel .es: esis larios norini nec aliud in ex testore epistola quam Signum, e& Linum. Illud plerii. Qmini, Male .η erat Imago pio Pria, aut ali cluit se maioribus .in pressa criniitieci eis. Quidquid od i ,ε ii ii autem huiuβ si uobis superscriptio usirpanda: siue ob ignotos ignorantesque Tabel qu ui Augu larios, siue magis ob receptissis mun morem, cum quo frustra pugnemus. Quin& tituitus , pur lis, inquit Lipsus) eodem more a tactor , uti suadeam: sine ambitionc tamen, aut pro f. b, poli , ses a nimis adulatione. Haec sollamnis Materies epistolae an quam aduocat Epist i agme Aἰς las totas,quas Fornrales Suetonianae appellat. Eaede una aliqua re, una ac siniti Misu, tui ma, ad plures scribuntur: in negotij v publicis, in queaulis Principum etiam hodis usi. e Cic. iv, in latae. quaa ipsas canonicas nili inquit sallor Cassiodorus - nominat.
e in Domiti IrT, Emum ad variantem materiem accedit, quae diuersa in quaque epistola est: D, Lis, Vis .ipsa necasio scribendi,&caussa. Ea multiplex: nec minus late patens,quam
istoi. hic Vita: Quae tamen omnis cst triplex Seria. Docta. Familiaris. Seria, quae ad publica,uel priliata pertinet, sed uberius ea tractat,& cum cura. Id genus inter publica sunt: Narrationes Dissertiones, Deliberationes, De statu rerum de Militia, de Pace,& his talibus, Inier priuata; Consolationes, Admonitiones, Petitiones, Obiu gationes, Excusation , se aliones, Iaudationes: & vno verbo, quicquid pa u l lo magis serio scribitur, & una in re velut figentes pedem. Docta, quae ca,quae ad scientiam, aut sapientia in,continet,&res non epi stolae, epistolae veste velati alis triplex. Aut enim philologa est,& in amaenioribus studiis occupatur: ut olim Varronis Quaesti
ii epistolicae: Valgij Russi quaesita per epistolam. Aut Philosopha,& de Natura,& moribus asit, Vt Senecς epistolς sed & Platonis, Aut denique Theologa, qui in sacris rebul dedita: ut sunt SSBalilii Gregorij utriusque, Isidori Pelusiorsi Hieronymi, Aq- pastini Cypriani se aliorum siue aliarum, quales I6. Auilae B. Catherine Senensis GBaptisti Gemientis Virginum, qui magna cum laude Italice scripserunt. Porro familiares dicuntur,que res tangat nostras, aut circa nos, qvsque in assidua vita. Ea propria, di creberrima epistois materies & germane illius una;cutili duo, Scria, de D . sspe admixta,quare uariumn siinplex argumςntum
652쪽
De Arte conscribemii Episto M. Lib. XVIII i i
rum ad inuentionem uberibus prsceptis non esse opus,cum semper ea pro
pta. Quod in familiatibus uerisq: epistolis perpetuum est. In seriis, & D etis paullo aliter,quibus quo qd aggerenda, aut amplificanda materies sit, Rheto . rum libri nos docent. Ordo autem in epistola,is optimus, qui neglecius aut nullus. Adeo ut nee in responsionibus ordine, de disti E ad caputa semper te spondeamus:
sed Pt visum atque vili Oe, illud ve in mentem,aut calamum venit. Omnino decora
est hic incuria,& Cicero magnus magister docuit,Epiuotis duoe mira um si Euciora. Itaque ille ipse hq sita rcu a turbat,misce nec quidqua u agis curasse videtur,qua ne quid curs pr serret. Tamen in Serijs paullo nimis de ordine satagendum: sed ita ut semper insta Oratoriam illam diligentiam consillat, dc imitere ea tu,non εques.
De Sermone, siue Elocutione,c Ibti meis . Cap. XLIII.
PRoxim Edesermone agit, quo materies epistolς vestitur. Is est Elocutio. &styli modus Epistolς aptus. qui Vniueris,dr Hinc e con sideratur. UniversE, in toto habitu,& conserinatione Epistols. Distincte,in partibus i. rara es verbo. De habitu igitur quinque prscipit. Me rem, Perseumraum,SIm orarem, , exusta.
BREVITAS quoniam ut in sermone,aut sabulis, sic in epistola odiosa est gar.
tuli tas: quam plerique affectant. Vt corpore tenues veste se dilatant, sic qui ingenii aut sapientit inopes diffundunt se verbis. Sit tamen Breuitas cum iudicio usurpata, di modo. Ut enim non minus aberrat,qui citra scopum,quam qui ultra iaculatur, sequisquis pauciora quam pro re ut Plura dicit. Modus autem a materie speci indus. Si hora epistola, aut Samns, diffundi paullo magiε vult,& rei per se graui addi verborum aliquod pondus. Si limitiaris,cdtrahi: nec res tenues,aut multas onerari lasciuia sermonis. Scilicet ut vela pro magnitudine nauium: sic Verba debent esse, pro re di rum.Iudicium pri terea sumit a Personisiidq; duplici tex:A ima Capsu. Ab illa V ut si ad ignotos,aut Magnates scribitur, Vberist &dseridior paullo epistola sit, quia stricta illa breuitas apud hos tales, non abest a contemptu. Aliter si ad amicos, aut squales. A eaptuc ut si ad leuiter doctum, ut acutum. si .d iuuenem,extendetur,ne tenebri offundantur ingenijs per se parum claris. Atque id in omni pπsona ualde nota , ut illi nos,nostrumq; stylum temperemus.quoniam caput artis, scrineNMcomodat λFiet autem sermo breuis obseruatione triplici. Rerum, Compo Musasserum. Freum, ut superuacitum nihil admisceatur,nil repetatur, inprimis non capita, .dqhiae respondetur Compositums. Vt structuram, de Periodum longiorem olimem fugiamus, inebria utamur; de asyndetis saepε. Ver-um,ut laetior omnis pht si an gpti , imago abdi-eetui: parca,& pura oratio sit,necessaria suppellcctile uerborum xunt ta. - Ree uero ducta sunt Viris, non iuuentuti: adeo enim hanc ad Pleuitatem illam non L voeat ut etiam absterreat; sive quia tuto adsumere uix potest, de breuit iis imitatio facillim E aetatem hanc decipit. siue quia nec utiliter potest, & iuuenili illo breui talia studio aridus plerumque & exsuccus sty lus euadit, nec sacilE ad laudaiam illam tem petiem uenitur,nisi initio ubertas qusdam,& luxuries si siqua stas paulla uin depascit. Perspicuitas. Perspicuitati periculum est a Breuitate,itaque huis illa subtexitur tractanda: Summuin igitur in strinone vitium est non solum non capi, sed etiam grE capi. In quo
peccant quidam, Naim,qui ipsi obscura,& conditi tui eiciunt riplures, Studio, qui
653쪽
qui nihil domim,aut laud bile putant nisi rec8nditum,& quod fugiat vulgares mentes . In epistola igitur praesertim, quae arbitrum, mi illic pretem non quaerit clare scribendum, di breuiter,sed ita ut hoc sciat ubesse laudis, illud necessitatis. Clarus autem stimo esse praecepto triplici si verba .reopmptia, si usitata si collocata.
ia: l:ci V soci piissi L. ili 'υὶ ' i in q, Simplicitas exigitur in stylo,' in mente. Insim,vroiectura. sine citi tussimillimul Ibi Cice . autem quotidiano sermoni. Quod foeminas ornare dici ut non ornati, hoc epistolans Muta In mente, ut simplax quiddam,& ingenuum in rotaeses4ptione suceat, S: aperiat cando tem quendam libet. mentis. Itaque optima est reprae lentanda δε in primis illi, ad quem seribitur,amica, ut inquam lenium a fietatum, heneli Oletitiae illud, ut sic dica, Lecharum inspergatur, fiatque delectabilis,& ad legendis glisum .Quo in genere Cicero unicas & unice imitandus. Praeceptis enim al j, res non edittinetur. Excipienduini tamen illud ,pro te interdum epistolam assurget . de paullo lludio Ess ut in seiij, γseribi,sed ita ut simplicitatem totam non cxuat,& ornamenta interdum habear, lenocinia numquam. Nasn illo, quae ad pompam, & ostentationem ingonii scriptae, quales Philostrati,& Phalaridis, item Synes j,S: Plinij nonii ullae nescio an tueri nomea iserare stolae possint apud iudices ueros. th ε:
Venu stas appellatur,eum sermo totus alacer, iiii ierectus allicientem qualidam gratiam veneremqtie praeseri; Quod natura serὰ dat, nonnihil tamen,& dupleae haec monitio. Primum, ur Adagia, Allusionem; ad dicta,aut facta uetera, uerticulis, aut arguis sententis utriusque lin Sua interdum immisceantur. Secundum, ut iocis, salibusque opponii nexondiatur epistola, qui anima, & uita episto dici itierito possunt . i. h.' u. incentia es, quam Graeci πραν piπον, cum omnia aptE, &conuenienter epistolae sunt scripta. Quod spaspectu dupli ei, IV me, m. Persme, dupliciter, si tuam respicis, di eius ad que inscribis: EN autem, simpliciter. ut omnis pro argumento, Si senten tiarum, phratamque uestis apta sit corpori, Quae tota res cit iudicis,qui non ab arte;
sed a Deo, naturaque petenda est
Bi uero unitaersὸ dixit de sermone, distinctius ad partes eius itans,ist Araessa & Verba. Phrasim uocat Voces duas.au plures in sememia ranari. Verba uerta uoces sinpulas. In illis es σωια,&mror requiritur. in his I. IIuiras & Τνv-ain. Ea omnia uesex avequo leuiter, uia fle rari s Latiniit sermo est 'di pauci ea cura loquuntur, qua se tibiant: vel ex Lecti si que utilior, ac tutior: sic tamen ut de adiunga ut i munia. Tu igitur mecum,omnes legendos imitandosq; tibi corto statuor non itamiit' tamen, aut omni suo. Discrimen aliquod temporum est. quod utilitor encitabo uEst puerilis quaedam, & prinia limitatio ei . Cfesceii Rest adulta. iii mima Cicer nompricipulis solum legatur, sed solus. Cui sui p utecirpus scilicet Iud ' contexui iticio reis pri num latio forinetiir uno quodam habitu , &squabili ictilibuis filo. Nenio idem censerem, si Caluus,Caelius, Brutus ': ir de alij classeOratorum extarint Sonit hodie res est quis praetor Tullium periodos talem hia numeros & continuata mi inam orationis letiem nobis siggestetit A qua me quidein iudidem esiatmiuitiiria faciendum iuuentuti. Viecro igitur primus plinias teneat,& teneat solus. Sed quamdiuὶ pro ingeni js tempus definiam: in molliore aliquo, annui D; in duriorc, alterum etiam stim. pt addo non iiiiiiiit ses lianc ipsani curiam Manliiij epistrilas, Sadolet hebl Bunelli,atque impii inis Lo Ilii nosti, legi posse . non qma ipsi libet Edieam Πωχὸ probi, sed quia puerili quodam affectu Ciceronis illam orbita anxio pede prese
654쪽
De Arte conscribendi Epistolas . Lib. XVIII. 1νs
A serunt,ideoq; per eorum vestigia tutior,&facilior tibi cursus. At in crescentem, fle iuuenilem imitationem alios admitto: Sed sit cessu tamen; nec ut saltu pergas, sed per quosdam velut gradus. Itaque meo consilio,eos hic primum adeas, qui a Cicerone minimum abeunt, de qui copia suauitate,fluxu dictionis, reserant beatam illam sicilemque naturam.Qtialis Fabius inprimis,' nonnihil Q Curtius, Velleius Liuius, C sar: similiores fututi,nisi retinuist et, Se stitisset alia species argumenti. Hos igitur tunc lege,sed leuiter:at cum omnet studio quae selectae sunt sine labe phrases ex Plauto, de T rentio. Hi ad epistolam de orationi b. enim aluercenseo & familiarem scriptionem inprimis apti: quia reuera epistola quid aliud, quam quotidiana dissertatio ut no errarit Artemo apud Demetrium, qui censet eodem modo Dialogum, de epistolam scribi. Et Plinius ab eadem caussa, epistolas matronae cuiusdam dilaudans, cum Plauto, de B Terentio metro sollitis eas componit Qui in ipseni Plinium in secunda hac classe tua re colloco, tersum acutum,nitidum: Sed non sine delicijs molliculum interdum,& p rum Virum. Cui comitem nouum do, sed maiorem nouis, Etruscum illum Anselum,
qui nisii quod affectatae interdum, de quaesi tae in eo argutia cum illis ipsis priscis pari
pallii decurrere posse videatur epistolarem hunc campum. Hoc uelut tyrocinii biennium sit: quo manus hςc styli coercenda nonnihil intra putatogam. Cui iam deinceps.in adulta imitatione libere permittam,exerat se,de vagetur per scriptoriam omne penus. Legat,uideat,& flores ex omni prato carpat ad eloquentiae hanc corollam. Sed in primis suadeam Sallustium, Senecam, citum, de id genus breuium, subtiliumq;Scriptorum iam legi,quorum acuta quasi salce luxuries illa paullisper recidatur; fiatque oratio litacta, sortis,de uere uirilis.
De excerptis quo ordine ea instituenda,es a qMbus singula υν- penda. Cap. X V LOVid seligas de a quibus, partem secit alteram . de qua etsi exemplis dicere saei-lius potuisset, quam scriptis ; tamen breuiter lisc habuit Lectionem ipsam non dicere, ne repetitam quidem, imo nec in faelicissima memoriar sed opus esse excerptis quibusdarn, Se notis rertim uerborumq; singularium,quas imitemur. quae Excer pia Memorialibus libellis, tanquam frario,cotineri uult,unde sermonis illae opes per tempus,& ad usum promantur. Fieri autem libellos triplices ninum, quem formulavam alteriain,ornamentorum; tertium, Dictionis. Duo illi ad sermonem uniuersum D magis pertinent, tertius ad distinctum. In primo, Formulae duplices: Ad contextum istae: Oidiedi, Narrandi, Continuandi,Transeundi, Abrumpendi,Claudendi: Ad male rie, istae: Rogandi,Gratias agendi, operam offerendi, Laudandi, Vituperandi, Asse randu de quicquid istarum rerum eommunium est,quq in epistolam creberrim E incurrunt. Secundus ornamentorum, in quo distine Θ, de per capita collocemur. Similitudines Allegoris imagines, Acutiora dicta, sententiae & signa eiusmodi illustria lumina sermonis. rtius, Dictionis, quae bipertiri poterit Phrasium de Verborum. Phrases quidem insigniores,aut nitidiores: Verba quaecunciae rara, noua aut nouo sensu, siue
sexu usurpata. In phrasibus ut dispositio non cernitur, nisi quod seorsum poni possunt pro discrimine Scriptorum: Tullij solae, Plauti, Sc Terent ij solae Historicorum soli: quod quisquam pro iudicio suo, aut industria facito. In Verbis ordo serueturAlpha E beta. Formularum liber E Cicerone maximε compleatur; adde Plinium, aut si quid
aliundὰ transferri, aut hauriri poterit opportunE. Ornamentorum a Cicerone, Fabio, Plinio,Historicis, Seneca;etiam a Graecis,de inprimis Plutarcho. Phrasium exempla a Cicerone maxim Se comicis petantur: nonnihil ab Historicis, atque etiam abalus, Varrone, Agellio, Suetonio, Iurisconsultis;imo de interdum Appuleio. Verborum, uno uerbo,ab omnibus: nec inutiliter etiam a Grammaticis,de Glos.
655쪽
De Expressone, se form itione II γ, terim generamitationum. Cap. XV ILTErtium illud utilissi inum sequitur,Quid exprimas,& quid uites . Frustra. n.
priora illa duo,si non istud: nec lectio,aut selectio ad uiuerint, sine proba ex pressione. Ea,ut talis sit, per triplicem imitationem distincte fit, ut sciatur quid ic qui deceat in unaquaque quid vites. In Puerili,duo hac proponendae. Primo,
ut Formulas inpriinis,& communia illa contextus totius imitetur. Secundo ut ductu, numeros,lineamenta & faciem Tullianae orationis. Et imitetur, non industrie solun
sed pene adsectat δ, & cupi M: Sic inquana,vi color qu situs , 5e sucus appareat, lirao& surtum. V t pueros nihil pudet, cum scribere discunt, per singulos la terarum apices aliena manu duci: Clausulas, membra, & periodi cuiuspiam partem cum venia saph inseret, di centonem ε Tullij purpura contexes, paullo post daturus suam; Exercit ij gemis, quod olim in Germania huic rei Lipsius proposivi, suit tale. Haec sequere: quid sigies pili liiij nisi ea,quae Grammatici vitant. At in crescente,crescat mihi paullisper
iudicium,& seruari praecipiam h tria. Primum, ut in furtis iam verecundior sis, libenim ultra decet. Secundum, ut in Formulis exprimendis remissior ; non enim ultra opus. Sicut digiti in cythara aegri,& cum intentione initio ponuntur, iidem postea ad chordas, & num cros sponte veniunt, sic mens istis paullum assuefacta . Tertium, ut Phrases,& verba meliora undique assumas,& sermes, ut sic dicam, cutem illam orationis tuae externam. Atque haec sane piscipua hic cura. Quid vitandum p Vitium agnatum Verborum delectui, nimia aspcritas aut antiquitas. Quod in Comicis imi tandis prscipuE milai caue,& ne quid aut sordidum ab iis dictio tua trahat, aut obsoletum. Nam ut imperiti pictores in facie exprimenda, rugam, nsuum,verruca sicile imitantur, indoleio negligunt,& ipsum vultum: sic sepὸ adolescentes rara, aut ex antia verba excerpunt, ingenium omittunt, & genium dictionis . Quae autem vel ba sordida quae iacent, repetunt,e serξ vulgi,& e triuijs sumpta, nec nisi iudicio discernenda. Superest imitatio ultima, siue visitis. in qua hoc praecipio, non tam exteriorem illum
ornatum spectari debere, qua D virtutes, S cultum internum radcit, Figuras, Imagi nes, Acumina, ct ea, quae appellaui ornamenta. In quo Vna cautio, vi cum oratio peo. fici iam incipiat,& summa illi mantis imponi, κακοζηλια vitetur,&affectatio: iis selix sane vitium,& quod obrepit specie uirtutis.Ea eli, nimium cultus studi una,& sine modo. Quod petae aegrE vidcas , aut vites : suli, cui doctor hic aliquis, aut monitor
De Imitatione Ciceronis , or I niuerse γ practantibus huius μαθViris . Cap. X VII L . i
AT quando in hanc arenam imitationis Tullianae intulimus pedem, praestae
adhue ad texere, quae excerpta ξ Viris huius seculi praestantibus, lucem toti negot io faciant,quamuis & eadem illae non tam scribendis epi stolis, quami ni uctio generi dicendi, ac d c quacumque materia scribcndi sutura sint commoda. Sanὰ uero Gregorius Lilius Giraldus, cum Fianciscum Picum, de Pctrum Benabum . in ter se conten re de hac ipsa imitatione uidistet, sentetulam cordath tulit, quae eos quadan tenus inter se conciliaret. Eam uidelicet, ut,cu nemo ea telius generatim haud satis de imitatione praecepisset, haec bisariam cisci partienda: quae aut candidato, aut si adulto proponeretur. Candidatum vocat rudem ad huc, & vix initiatum. Adultum autem eruditum, Jd in literis probE versatum, nam cum tardis,& conclamatis censet non esse laborandum. Rudibus itaque,docilibus tamen ad imitandum, Benabi praece. ptionem tanquam Optimam proponit,eolis uo,antequam alitidum ditionis, aut disci plinatum attingant,donec inquit non lautum animus imbutus ipsis, scd eo etiam aures triis ita occalliterint, ut ferre nequeant, miniis etiam aspernentur,quicqii id sus fudrit dissonum imitationi. Iam vero,si cruditos & doctos ad imitationem prouocemus,
Francisci Pici,& Caelis sententiam esse magis idoneam ad illam pistandam. Dcmq; ino iaci, nihil in imitatione tentandum invita quod aiunt Minerua,sed tuam ut quissque
656쪽
De Arte conscribendi Epistolas. Lib. X VII L sor
A que naturain, ω genium sequatur: cauendum autem ne inepta imitatione in vitium Iazipsius. κακοζηλlas 1 ncultat, vel quod Lucianus cuida Thucididem imitanti obiicit.
Porro Franciscus Picus optimE 3e ut ita dicam nobilissime hoe de imitandi ge
nere scripsit epistolas bene longas Petro Bembo,qui Leonis X. Pont. Max fuit ab epistolis, ac demum Cardinalis. In earum altera morosos quosdam, atque ut vocat scrupulosissimos imitatores reprehendit. Aemulationem imitationi prusere. docet non esse penitus inuertendum genium, sed dirigendum esse filum orationis ad gnatam animi propensionem,ideamque dicendi. Laudat eos, qui ab unoquoque excerpant sibi id,in quo similes merito ut evadant, nari debent. Damnat, qui uniuscuiusque Scriptori naeuos .cicatrices,vitia,eκcrementa iungere procurant. De Paullo Cortesio,tum iuuene,ad quem Benabus Picum relegabat, inquit non magis illis, qua
Politianum Tulliani scribendi rationem assecutum fuisse: quandoquidem Politianuspo tuisset quemcumque voIuisset Scriptorem effingere,eiusque rei aliquando pribuisset indicia, sed in aluisse ab eruditis haberi se hominem,quam aut seriau pecus, aut simia. Agit deinceps Picus de Idea dicendi,deq; Orationis artificio,vbi sit indagandum,
nempe in natura,& animo cuiusque, unde eius proxima origo in verba ,& literas derivatur,non autem in una unius cuiuspiam auctoris pagina. In omnibus potius, aut in
plurimis omnium. Ac cum nonnulla pulchrε dixisset. iffert e Ciceronis Oratore illa. Ego inquit Tullius in sic statuo, nihil esse in ullo genere tam pulchrum, quo non pulcstius id sit, unde illud ,ut ex ore aliquo,quasi & imago exprimatur,quod neque oculis,neque auribus, neque ullo sensu percipi potest,cogitatione tantum,& mente complectimur. Idem postea de Phidiae artificiosis eum disseruisset non ex animali exem-pi ut sculptis simulachris eas dux iste ilIum affirmauit,sed in ipsius ait mente insidebat species pulchritudinis eximia quaedam quam intuens,in eaque defixus, ad illius lina iii tudinem, artem manum, dirigebat. Has rerum formas appellat non uitelli. gendi ted etiam dicendi , Plato.
Vbi illa uberius,atque altius dissetuit, illud tamen inquit non esse ignorandum,sub lucere ipsa in mente persectius quoddam simulachrum, quo congenita ipsa, & ex eorporeis ipsis dissilitans dicendi propensio,& augeri possit,& perfici,atque ad excogitatam specie in imitando referri. Qua ex re percipi potest,cur non unus aliquis scriptor omnium imaximii ac sumitius, sed omnes boni imitandi sint . Deest enim ille maximus, si pei secto illi,quem gerimus ani in pse committatur. Dici enim non facile possi,quai munis,qui sumnius habebatur. ipia collatione decrescat.Ex omni b. autem s cilius multo persectio ipsa comparabitur. Expendere autem inquit Cicero oporte bit,quod quisque habeat ibi, idque moderati,nec velle experiri, quam aliena deceant. Id enim maxime quemq; decet,quodest cuiusque suum maxime. Ex his Picus infert debere nec proprium animi instinctum,& inditam, innatamq. propensionem sequi: deinde variis aliorum Virtutibus unum quiddam quasi corpus coagmen rare se est j Pictor ille populum se dixit habere magistrivn. Sic ille alius, quinque non unam Virgines adhibuit ad simulachth in Crotonis sano pingendum, Addi , docuisse Ciceronem aliquorum esse similes oportere, qui Imitarentur, notae alicuius: Id autem esse imitari Virtutes, Vitia relinquere. Similis enim potest quispiam esse Ciceronis in facilitate, perspicuitate,maiestate. Caesaris in elegantia verborum, Se candore. Sallustii in breuitate,& sententiarum grauitate: Columellae inornumentis: Celsi in nitore: Plinii in lenitater Idemque poterit clumbe illud, quod redundans, Ze Asianum,si quod tamen est,at certὸ de antiqui,& magni Au ctores ita sensere, in Cicerone damnatum effugere; eiusde Auctoris repetitiones nimias declinare,care a siccitate Cornelij,a nimiis Columellae floribus, a neglcctii Caesaris, ab obsoletis, S: Catonianis Salusiij verbis abstinere. Itaque imitatores cuiusquam auctoris totam eius styli iacie exprimere non debent. Quod si naui illam iniusten i, tu omittendi sunt.
Bibl. Sele Sectio Secunda. Ccc Neque
657쪽
Neque tamen 1 variis scriptoribus tamquam e diuersis pannis tentonem eon silere , Ased ut complentur Onama,ex iis quae ipsis propria nostra phr. ius, quae nulla sit eorum, praeclara illa tame,& digna laude coalescat,instar apum, quae diuersis E floribus non ipsos exprimunt sto res, sed dulcissim uni Hynletium,aut Hybleum mel coagmentant. Quod ad Ciceronem attinet, Diuum Aligustinum non probare qui linguam ipsius tantum, non pectus admirantur: ut qui probe nouerit eruditam, & ornatam linguam non nisi ab exculti pectoris imaginibus prodire potu ille. Quod ad ipsius eloeutionem imitandam spectat, sciendum esse apud eundem non easdem esse periodos semper caesa, nembra, pedes 3c numeros. Alii enim habentur in actionibus.nam illa omnino est popularis Oratio. Alij in libris philosophorum, quita doctis scribebat. Alij in epistolis; atque ijdem etiam saepenumero diuersit, it diueis erant de animi, e a flectus,& res,de quibus auebatur & homines quibus sua sensa periblitteras significabat. Haec vero nominii, Uerborum qicopositione,atque constatu constanti illa vero compositio, atque commistici tam est varia, quam sunt in oratione clausulae,quas magis ad numerum nosse non possimus,u stre quos Ioy t en m . fisum suctus.
Sola enim Verbi cuiuspiam transpositione uarianturmee pedes, Ae numeri stati sunt,atque perpetui. Eos pisterea ad aurium iudicium,quod est quidem longe diuer,sissimum, Cicero relegauit. At quoniam antiqua pleraq; nomina ueriusquam rem tenemus, periculum cise ne pallida mentu pro toga,ne lacerna pro abolla, ne tunicam pro chlamyde capiamus.
Denique nobilissima ingenuitate,uti & pietate postquam ad alteram hac de re epistolain non semel flembum amandauit, deq; scrupulosa illa uerborum aut phrasium Ovnsus Ciceronis imitatione, pleraq; dixit Christiana fisc verba promit E pectore. Il. Iam si aquill potius imitationem maximi facerem,de qua Paulus loquitur Apostolus. Nam quanc, rectὸ loqui, pr lar Eq; disserere Dei donum esse non ambigo, quatenus elegans dicendi munus in bonis ducitur: si rerum tamen honestarum,& quae ad selici tatem conducant, pondus non subsit,erunt ne aliud verba Ciceronis, quam inanes sine meme seni, μη . De Seneca operibus, en Eridolis. Cap. XX. Voniam verὁ non semel de Seneca locuti sumus euius notnen, non solii dictio,
magni s stimatur apud plurimos,caueam,qui alus illum vel legendum,uel uni. tandum tradunt,ne incauti ad eundem versandum accedam Quod ut rect sactant, praemonendi erunt de iis, quae sequuntur. Et quidem Seneca inquit, inum etiam ingratis multa tribuere:omnia nos scietiam futura: Dei omnia esse: Deum maximum ac potentissi inum omnia veherer fabricanda mundum 'cinitatem ipsius causam suisse: eumdem Deum, prouidentia, quam pron a Stoici vocant,opus suum disponet ac ledentem spectare: fato nec prcccs, nec vota, nee expiationes,nec libertatem arbitrii ullo modo repugnare: Deum probate homines, de quos amat, recognoscere de exercere: nullam sine comentem sanam esse: mortem denique expectandam sine taedio vitae. Quae omnia multo antea vela Prophetis,
vel a Christo Domino sapientius pronuntiata fuerant: qui ueritatem illarum retum nee luit labe neque contrarijs sentent ijs,quod Seneca secit, infirmarunt. Nempe dixerat Dominus, Deum pluete super iustos & iniustos: Dauid autem, omnia aperta ess eoeulis eius: Domini esse terram,& plenitudinem eius; & reliqua prope huius generis innumera. Accessit ad haec, vitae in Religionis nostrae ducibus ratio sanctissima; rerum suturarum eertissima praedictio, miraculorum patratio, de alia plurima, quae de iis di. eentur. Sed quid tum postea Seneca λ De diuina natura more Ethnicorum loquitur, quasi plures sint Dijr satorum necessitati nimium supὰ tribuit rite mundo, ex tempo.
ne an ex aeternitate conditus,numue anima,an corpus sit ambigit: humanum ani,
658쪽
De Arte conscribendi Epistolas. Lib. XVIII. s V
A hospitantem; modo animal vocat; eiusq. immortalitatem in dubium reuocat: eiusdeaffectus & motiones corpora esse & animalia confingit , ut itidem virtutes ac vitia; atq; h postrema omnia paria,sicuti & beneficia: praeterea virtutem neque amitti, nec diuinitus dari posset honestum,ac beatum nullam accessionem recipere: sapientes omnes esse pares: eos, qui sibi manus consciuerunt esse laude dignos: sopplicia vero inserorum non agnoscit: ut mittam quae de cpremoni js antiquae Legis aliquibus aduersus Iudaeos tangit:quiq.cum Petrum & Paulum, ac per eos Christianae semina religionis erumpentia cernere potuerit, indignum se tamen reddiderit, cui splendor veritatis illuxerit. Vt vero illos viderit qui a Nerone Cliri ilianos persequente non procul aberat, Hieronymus & Augustinus possunt esse testes. Senecam ait Hieronymus non ponerem in eatalogo,nisi me illae epistolae prouocarent,quae leguntur a plurimis Paut ii ad Senecam,&Senecae ad Paulum: in quibus cum esset Neronis magis er, & illius temporis potentissimus, optare se dicit eius esse loci apud suos, cuius sit Paulus apud
Christianos. Et Augus linus epistola ad Macedonium inquit: Merito ait Seneca, qui Ο ΤΟ temporibus Apostolorum fuit, cuius etiam quaedam ad Paulum Apostolum legum tur epistolae Omnes odit qui malos odit. Sic illi. Vt autem ipse ad alia Sqnecae inuertar: ex tat ipsius libellus, Quare bonis vitis mala accidant, cum sit prouidentia,quo li.
bello cum vidoatur causas consolationis multas ad texere, si quis tamen cum hisce conferat undecim Alias,quas Ioannes Chrysostomus affert,cur Deus pius viros, quosque ipse apertissimis signis charissimos sibi esse declarat, plerumque tamen omni genere acerbitatum vexari patiatur; intelliget quam frigescant, quamve adulationis plena sint, hominis Ethnici scripta, prae illis , quae E Christiani illius Theologi pectore pro. C nuimur. Agnouit hoc Marcus Antonius Muretus,qui notas celsi non in omnia opera) ad Senecam reliquit: quamobrem de huic libello disputati onem praefixit perlectu digna cui quae ipse Chry sostomus de vera consolatione tradidit,adiecit. Nimir si
videbat excellenti vir doctrina & pietate, constitutum esse debere omnibus, qui eloquentiam,atque istiusmodi librorum explanationem profitetur, no tam sacere disertos,& in loquendo argutos auditores,quam meliores ac sapientiores,Sed quod deui-lijs Senecae obiectis dici potest,neque Muretus, neque ego soli id asserimus: ipsi quoque Ethnici Dion, citus,& alis testati sunt. Dion quidem ait, Senecς datum crimini,quod cum Agrippina congrederetur: quodq; aliud omnind scriberet,aliud sequeretur. Nam tyrannos lacerans. tyrannbdidascalum se prsstabat. Quin etiam locuplet tum calumnijs ingentes congessisse opes,accedrins materis tripodas habuisse quin-D gentos ἐλεφαντο τρι α , hoc est eburneis pedibus, aequales uniuersos,similesque; super quibus inquit uescebatur, & adolescentulis laetabatur intempestiuis: ad id i .ipsum impulisse Neronem,quem & in matris neeem creditur adhortatus. Eumdem certe a ueterum Oratorum cognition uertisse,quo eum diutius in sui admiratione detineretiui scribit Suetonius. Iam quod assentationis uitio laborauerit,non solum id, quod
scripsit Polybio Liberto, qui Claudio a studijssuit, uerum etiam illud testatum est ,
cum una cum Buro aliquid semper Neroni in theatrum prodeunti suggereret, atque plauderet manibus & ueste,ut reliquos ad idem saciendum excitaret. Ae tamen non ignoto datum a Tacito suisse laudi ipsi Senecae,quod cum a Nerone ob metum seces.sisset, si implici uictu,&agrestibus pomis,ac, si sitis admoneret, profluente aqua uitam
tolerasset. Sed quidquidquid ille,ceteriq. philosophi egerint,vix suis scriptis solidi ali E quid peperere umquam in animis legentium, ni aliundE hi erga pietatem allicerentur. Quod sane inde saetium est,quod scriptores ij peccati originem atq. grauitatem ignorantes, nec intelligentes id ab uno Christo esse sanandum , humanis uiribus suis plus squci tribuerunt: quas ut blasphemum atque impium est asserere absque Christi uirtute ac merito testem posse hqreditatem consequi; ita negare, quin et cum eadem Christi uirtute ac merito cooperantes, sternam queant assequi gloriam , ii reticum est,diu insq.ueritati, ut Srnodis ac Patribus,contrarium. Inflati igitur Seneca & reliqui illi senius piritus sui arcebant ab se, qui demissione animi,& procurata cognitione morbi cupere,atque inde diuinitus capere prisidia potuissent.
Bibl. Selectet Sectio Secunda. Cce a RHE-
659쪽
FAobt.eν de Εἰ iris, qvi an trusius, ct de Chri itan s. 7ψ rectis re hoc scuo , de Aru dcendi bi in runt, aι primum De c ccx-e . Cap. I. iRae eorum eloquentiam imitatus Cicero artem quoque dicendi ab ij, mutuatus quod ipse nodiis tetire reii liiit Mundo Rhetoricos libros, Ducis de Inuentione,Topica, Pactitiones Oratorias, Brutum siue de Claris Oratoribus, Libium de optimo genore ora: orum, Tres libros hib i ad He- de Orat Ore,otatorem. Nam quatruor ad C. Herennium Quinto Cor Areon' ςμ i,ificio tribuunt, quasi indignos grauitate Ciceronis, licet doctὸ,leiat inh scriptos,& l. inequa quoium quartus propter exempla ad rem apposita.& elegantia figurarum exempla Ilo magis admiratione,quam reprehensione iii dignus. .a1itai rect de Inter eos autem omnes,tres libri de Oratorc magis Ciccroni prc bati sunt,quos aeo curatius scripserit, pluraque ex Aristotele in secundum & tertium corum transsilierit U π ' Quo Aristotelequamuis inter Graecos Ethnicos nemo in rebus inueniendis, aut dispoCicem ex nendis,aut iud: ndis acrior fuerit: Cicero tamen, quod S eum legerit, & in caussiuinu , , ti serensibus versatus, ipse usu multa expertus est, que ille in Ocio lucrario non potuit; it. ouae Ari- dubitandum non est,quin pleraque addidcrit; niti quod neque Bruto, neque Attico . . t ''' in iis satisfecit,& vero ob dicendi copiam,qus tradendis prsceptra non est necessaria Topica . interim facessat negotium ingeniis eruditis. At cum Topica scripsisset in Grsciam Ue lia nauigans, mira brinitatς constrinxit quae apud Aristotelem ea de re sese habetur.' erum prscepta illa exemplis e Iuris disciplina illustrans, Trebatio tanquam Iuris. eonsulto gratificatus est .cui ea scribebat. Partitiones autem,quas inquit e media Aa eademia esstoruisse,ostenditiat, quantus erat hoc in genere facultatum Cicero, qui vel breuiter,uel copiose possset de arte dicendi optimὰ scribere. Cum vero tanquam Asia dictis reprehenderetur ab iis,qui Atticorum eloquentiam siccitate, ac ieiunitate sua de ν, i;- , finieb mi, Aeschinis,& Demolitiem si iobilissimas,& inter se contrarias Orationes iuὰ media A- Latinum vertit,ut tam insignita in Oratorum auctoritare, cam opinionem ex animi vcie in 'isei eXimeret. Itaque de priusquam orationum argumenta exponerct, de optimo generetiones Ae- Oratorum, ac perscita eloquentia paucis disseruit, unde absoluti oratoris faciem ij
-.ii R intuerentur, qui Attici,hoc est praestantissimi omnium haberi volcbant, quam quinis in Latinii dem etiam pluribus in Oratore ad Brutum expressit. Anii μι Rhetores Latinia di, qui de ArIedicendi gerunt. Car. II.
ET post Ciceronem antiqui alii de Arte dicendi Precepta reliquerunt: Qii inini
lianus inprimis, magni uir nominis, viv& iiudicii; quamuis quae seruntur eius nomine Declamationcs quae non videntur esse ipsius) longe absint ab elua praeceptionibus, quas scripsit de Arte dicendi. Extant ii cui Rutilius Lupus. Aquila Romanus, Iulius Rufinianus De figuris sententiarum, di Elocutionis: Curi; Fortunatiani Consulti Artis Rhetoricae Scholicae Libra tres: Marii Victorini expositio in lubros Rhetorices Ciceionis: Sulpi iij Victoris Institutioncs Oratoriae. Em potius Rhetor de Ethopria, ac Loco communi: ciusdem Demon strativae, ac Doli bcrata uae ina teris prscepta: Aurelii Augustini principi3 Rhetorices: Iuli j Scucta ana Syntomata: Ruffinus de Compostione,& metris Oratorum: Priscianus Caesariensis de praeexercita mentis Rhetoricae: Aurelius Casti Odorus de Ai te Rhetorica da de Tropis sacrae Scripturae : Isidorus de arte Rhetorica: Anony mus de Locis Rhetoricis: Albini Alcuini De Arte Rhetorica Dialogus: Qui omnes praeter Quini lilianum uno Volumine eomprehensi prodierunt ex Bibliotheca Francisci Pnhaei I. C. Parisis, apud Ambr sum Drouart ann. II p9. Hoc igitur qui euoluerit, utilem sibi,& alus Operam ponet, qui simul eruditionem illam antiquam,& solidam hauriet.
660쪽
De Arte conscribendi Epistolas: Lib. XVIII.
Vmatitein Ciccro ut diximus) e Graecis meliora coltcgisset, intelligunt docti quaenam ex G scis, tanquam sentibus, manare possit utilitas, si ad eos accesserint. Et mitio quae Plato in Gorgiam hac de arte dicendi disserat.Cert EAttitotelis Rhetorica, quae pene usque ad haec tempora scriptaesinite putabatur ad Theodecten cum Petrus Victorius,& alij cvincant non suisse ad eum scri pram locuples est penus, unde plui ima eruamur, vis .disserendi ditetur. Extat item libellus Demetrii Phaleraei de Elocutione, in quo de varijs Orationis generibus disputati licet, qui sit opti ina dicendi forma, non attigerit. Praeterea Dionysj Halicarnasei de componendis nominibus: Dionysij item Longini περὶ υψου: hoc est Commentarius de Principatu inter Oratores, quo libro agitur,quanam ratione a scendi possit ad altissimum absolute eloqtientis fastigium,ne quid modo de Aphtonio dicam, cuius tamen Progy mnasmata sunt v tilia incipientibus. Hermogenis denique habemus librum,deformis dicendi, tuas Ideas nominauit: Ze aliorum. Ned praeterquam quod Hermogenis Ideas, Iulius Cssat Scali*eracute, S: accurat E perstrinxit libro Poetices Quarto, quem Sc Parasceven inscripti l ac in Quintiliano,& alijs multa ijsdem libris de Poetice notat, sed de praeter allatos Graecos de Arte dicendi Scriptotes laborarunt Anatolius Alexandrinus, Apsines, qui de arte Oratoria, Aristides,qui de Arte Rhetorica cotra Platonem, Sopater,qui Protegomena edidit in Rhetoricam Aristidis . Lucianus in Hercule Gallico, Se si qui eiusmodi alij ad quos referri pollunt, qui licet Latine scripserint,eosdem tamen aut sunt naterpretati, aut Scholiis, notis illustrarunt . Accii in Aristotelis Rhetoricam aliqui scripserin erth Daniel Barbarus, Petrus Victorius, di Antonius Bernardus mirandulanus, satis esse poterunt pro reliquis. 'Recentiores aliquι coniuncti cum antiquis Latinis, cr Graecis utiles comparocia Arii dicendi. Cap. III LET quidem aliqui ἡ nostris non inutilem operam, Deo iuuante, suerunt, vel tra.dendis prsceptionibus Rhetoricis, vel Oratoriae arti commendandae. Nimirum Ioannes Voelius Gallus. General cartificiuira texendae seti componenus cuiuscumque Orationis sacillimum scripsi, quod anno is 88. Lugduni sumus assecuti ex praelo Ioannis Pitchotta . Adiecit autem Uoellus eidem libello Attificili Orationis pro Archia Poeta;& aliquarum orationum in Catilinam artificiose con' textum, ex quo liquidius cernitur id, quod in generali arii scio tradidit. At Cyprianus Soarea Lusitanus, libros tres De Arte Rhetorica deprompsi ex Aristotele, Cicerone,Quinctiliano, qui sisph & editi S: ad usiam magno studentium commodo adhibiti fuerunt. Quin & deinceps Tabulae ipsius R hetoricae a Damiano Lenario typographo prodiere Venetiis . . Iuuit hoc negotium Iacobus Pontanus Germanus, suis aliquot Dialogis, qui magno iuuentutis bono habentur in inanibus. Iuuerat item antea Ioannes Pcrpinianus Hispanus,Oratione sua in ter alias, qus numero sexta est De Arte Rhetorica discenda: Quae Perpimam oratione4 , cum alibi,
tum Romae anno II 87.editae sueiunt.
Sed Ne extat Francisci Bencij Itali ab Aqua Pendente Tractatio posirema inter a lias suas, qua eleganter agit de stylo,ac scriptione: sicuti Se alia inter easdem oratione egit De ossicio dicentis, de quo quidem egere antea, picraque sue ante, siue non ita multo post stram aetatem. Nam Se Aeneas Sylvius emisit Piscepta Rhetorica: Et Marsilius Ficinus De eloquentia,& eius ui lib. 9. ep. . N Augullinus Dathus Laudes Oratorum: Et Ioannes Pontanus lib. 1.de sermone: Et C lius Rhodiginus sparsim . de Petrus Lagnerius, Hieremias Paduanus, Philippus Beroaldus, quique cius sui nodum ita culti,qualem sortiti sumus, hoc de genere monumenta reliquerunt.
Aristoteles. Dcmettius Phaleleus de Elocutione.