장음표시 사용
11쪽
A I, N E cor i I s familiaribus im-. pediti, uix satis otium studiosuppedi-E tarepossumus; ct id ipsum, 'od datur, oti, libentius in philosophia consumere consuevimus: ιamen tua nos, c.Herenni, uoluntas commoui, ut de ratione dicendi conscriberemus; ne aut tua caussa noluisse nos, autfugisse laborem putares. ct eo studiosius hoc negotium suscepimus, quod te non sine causs. ueste cognoscere rhetoricam intelligebamus. non enim parum habet infestuctus copia dicendi, commoditas orationis,si recta intestigenti O d mita aenimi moderatione gubernetur. quas ob res illa , quae Graeci scriptores inanis arrogantiae causiasibi assummerunt,relinquimus. nam illi, ne parum multa scisse uiderentur ea conquisiverunt, quae nihil attinebant ut ars disscilior cognitu putaretur e nos autem ea,quae uidebantur ad rationem dicendi pertinere,sumpsimus . non enim Jequaestus, aut gloria commoti uenimus adscribendum,quemadmodum ceteri; sed ut industria nostra
tuae morem geramus uoluntati. nunc, ne nimium
longa sumatur oratio e re dicere incipiemus ,sed si te unum illad monuerimus, arte sine viduitatea dicendi
12쪽
dicendi non multum iuuare; ut intelagas hane rationem praeceptionis accommodori ad σxercitationem oportere. ORATOR Is vicium eri de sis rebus pine dicere,quae res ad usum ciuilem moribus ac legibus constitutaesunt,cum assensione auditorum,quoad eius fieri poterit. Tria sunt genera caussarum', quae recipere debet orator, demonΠrativum,deliberativum , iudiciale. Demonstrativum est, quod tribuitur in alicuius certae perfbnae laudem uel uituperationem.Deliberativum es, quod in consura
tatione positum habet insesuasionem O dissuasio
nem. Indiciale es, quod positum in controuersia, babet accusationem,aut petitionem cum defensiope. unc,quas res oratorem habere oporteat, docebimus:deinde,quo modo bas caussas tractari c3 Demat, ostendemus' oportet igitur in oratore esse inuentionem,dispositionem, elocutionem , memoriam,ct pronuciationem. Inuentio est excogitatio vera verarum aut uerisimilium,quae caussam pro
babilem reddant.hi positio est ordo ct distributio
rerum ,quae demonstrat,quid quibus in locis sit collocandum.Elocutio es idoneoru uerborum oesententiarum ad inuentionem accommodatio memoria es firma animi rerum et uerborum di position sperceptio.Tronuciatio est uocis,uultus, gestus moderario cum uenustate. Haec omnia tribus assequi poterimus,arte,imitatione, exercitatione. rs est raeceptio,quae dat certa uiam rati eq. dicedi. - imitati.
13쪽
imitatio en, qua impellimur cum diligenti ratim ne, ut aliquorum similes in dicendo uelimus esse . Exercitatio es viduus usus consuetudoq.dicendi
Quoniam igitur demonstratu est,quas causias oratorem recipere,quasq. res habere conueniret; nuciquemadmodum ad oratione posui oratoris incia Occommodari, dicendum uidetur. Inuentio in sex partes orationis consumitur, exordium, narrationem diuisionem,confirmationem , confutationem , conclusionem.Exordium eIi principium orationis, per quod animus auditoris aut iudicis constituitur uel apparatur ad audiendum . arratio est rerum genarum,aut perinde uigestarum expositio. Diuisio est,per quam aperimus quid conueniat, quid in controuersia sit,iet perquam exponimus quibus de rebus simus dicturi. Confirmatio es nostrerum
argumentorum expositio cum asseveratiove. Confutatio es contrariorum locorum dissolutio. Coclusio ext artificiosus terminus orationis. Nunc quoniam, oratoris inciis, quo res cognitu esses facilior, productisumus , ut de orationis partibus loqueremur eas ad inuentionis ratione accomodaremus , de exordio primum dicendum uidetur . caussa posita,quo comodius exordiri posmus, g nus caussae considerandum est . Genera causiarum sunt quattuor aonestum iturpe, dubium, bum D. Honestum causiaegenus putatur , cum aut id defendimus , quod ab omnibus defendendum vi detur . aut id oppugnamus , quod ab omnibus ui
14쪽
detur oppugnari debere; ut pro uiro forti contra parricidam, Turpe genus caussae inteirigitur,cum aut honesta res oppugnatur , aut defenditur turpis . Dubium genus es , cum habet in se caussa re honestatis turpitudinis partem. Humile genus
es,cum cotempta res assertur. Cum haec stasint xxeniis exordiorum rationem ad omne genus caussae accommodari. ExoRDio RVM duo sunt genera,princi pium , 'quod Graece ποοίμιον appellatur insinuatio, quae εφοδος nominatur. Principium.
est , cum flatim auditoris animum nobis idoneum reddimus ad audiendum. id ita sumitur , ueattentos , ut dociles, ut benevolos auditores habere possmus. Si genus caussae dubium habebiamus, a beneuolentia principium connituemus, ne
quid illa turpitudinis pars nobis obesse possit. Sin
humile erit genus caussae, faciemus attentos. Sin turpe causiae genus erit, insinuatione utemur, de
qua ponerius dicemus', nisi quid nacti fuerimus,
quare aduersarios riminando,beneuolentiam captare possimus . Sin honestum caussae genus erit ieebit recte uel uti,uel non uti principio: Si uti uolemus, aut id oportebit ostendere , quare caussasithonem,aut breuiter,quibus de rebus simus dicturi,exponere. Sin principio uti nolemus , a lege, ascriptura, aut ab aliquo firmi o nostrae causiae adiumento principium capere oportebit.Quoniam situr docilem, beneuolum, attentum habere an
15쪽
ditorem volumus,quo modo quidque confici post
aperiemus.Dociles auditores habere poterimus, s summa caussae breuiter exponemus, et si attento eos ociemus . nam docilis est is, qui attente uult audire. Attentos habebimus, si pollicebimur nobde rebus magnis, novis, inusitatis uerba facturos, aut de iis rebus, quae ad re .pertinet Aut ad eos ipsos qui audient, aut ad deorum immortalium religione etsi rogabimus,ut attente audiant; et si numero exponemus res, quibus de rebus dicturi sumus . Benevolos auditores facere quattuor modis possumus,a nostra,ab aduersariorum, ab auditorii persona,et a rebus ipsis. A nostra persona benevolentiam contrabemus,si nostrum incium sine arrogantia laudabimus, aut in re . quales fuerimus, aut in parentes, aut in amicos ut in eos ipsos, qui audiunt, aliquid referemus, dummodo haec omnia ad eam ipsam rem,qua de agitur, sint accommoda
ta. Item si nostra incommoda proferemus, inopia , solitudinem, calamitate oesi orabimus,ut nobissent auxilio;etsimul ostendemus, nos iii albis Je noluisse habere. Ab aduersariorum persona benevolentia captabitur,si eos in odiu in inuidiam in con temptionem adducemus. In odium rapiemus, si
quid eorum Drce, superbe, perfidiose, crudeliter, confidenter , malitisse,stagitiose factum proferemus . In inuidiam trahemus, si vim, si potentiam, factionem , diuitias , incontinentiam, nobilitatem,clientelas, hostitim sodalitatem, vinitates
16쪽
aduersariorum proferemus o bis adiumentis mu-gis,quam ueritati eos considere aperiemus. In contemptionem adducemus ,si inertiam , ignauiam ,
desidiam, luxuriam aduersiriorum proferemus. Ab auditorum persona beneuolentia colligetu res eorum fortiter sapienter, mansuete agnifice iudicatas proferemus: Osi, quae de iis existimatio, quae iudicii exspectatio sit , aperiemus. rebus ipsis beneuolum auditorem ociemus, si no-yram caussam laudando extollemus, aduersariorum per contemptionem deprimemus. Deinceps de insinuatione aperiendum en . Tria sunt tempο ra, quisus principio uti non possumus: quae diligenter sunt consideranda: aut cum turpem causesam habemus, hoc en, cum ipsa res animum audiatoris a nobis alienato aut cum animus auditoris persuasus uidetur esse ab iis, qui ante contra dis rant: aut cum defesius est eos audiendo,qui ante dixerunt. Si caussa turpitudinem habebit, exordiri poterimus his rationibus e rem non hominem, aut hominem non renopectari oportere: non placere
nobis ipsis quae facta dicantur ab aduersariis, ct
eo indigna aut nefaria. Deinde cum rem diu au- , aerimus . nihilsimile a nobisfactum ostendemus , aut aliquorum iudicium desimili caussa, aut de eadem, aut de minore, aut de maiore proferemus . Deinde ad nostra caussam pedetentim accedemus , similitudinem conferemus. Item si negabimus nos de aduersariis, aut de aliqua re eorum dictu
17쪽
ros, O tamen occulte dicemus interiectione uerborum. Si persuasus auditor fuerit, iden ini oratio tauersariorum auditoribus fidem fecerit: cneque enim non facile scire poterimus; quoniam non
sumus nescij,quibus rebus fides ferisOleat ergo si fidem factam putabimus, his nos rebus insinuabimus ad caussam, si de eo, quod aduersari, firmissiamum sibi adiumentum putauerint primum nos dicturos pollicebimur: aut ab aduersarij dicto exordiemur,et ab eo maxime, quod ille nuperrime dixerit: aut dubitatione uimur, quidpotissmum dicamus, aut cui loco primum respondeamus cum admiratione.Si defess erut audie do,ab aliqua re, quae risu mouere possi, exordiemur, b apologo,a fabulauerisimili mitatione, prauatione,inuersione, abiectione, ambiguo,si picione,irrisionesultitia, exsuperatione, collocationet, litterarii mutatione: praeterea exspectatione militudine,nouitate,bsoria,uersuraut ab alicuius interpellatione,aut arrisione: πβpromiserimus, aliter, ac parati fueri mus,nosese dicturos,nos non essem modo,ut ceteri soleant,uerbafacturos:quid alijsoleat,quid nos facturisumus,breuiter exponemus. Inter insinuartionem O principium hoc intereri, quod principium burimori debet esse, ut Latim apertis rartionibus, quas praescripsimus, aut beneuolum rut attentum, aut docilem faciamus auditorem : at insinuatio eiusmodi debet esse, ut occulte per di simulationem eadem illa omnia conficia res, ut
18쪽
ad eandem comoditatem in dicendo peruenire possimus.Vera hae tres utilitates tametsi in tota oratione sunt comparandae, hoc eri, ut auditores sese perpetuo nobis attentos, dociles , benevolos praebeant: tamen id per exordium caussae maxime coparandu est. Nunc, ne quando uitiosio exordio uta Uur, quae uitia uitanda sunt, docebo.is exordienda caussa seruandu est, ut lenis sit sermo, et usitata Nerbo consuetudo, ut no apparata oratio esse uideatur. Vitiosum exordium est,quod in plures caussas potest accommodari , quod uulgare dicitur. Ite uitiosum est,quo nihilo minus aduersarius potest uti, quod commune appellatur.Ite illud,seo aduer' sarius poteri uti ex contrario. Item uitiosum en, quod nimium apparatis uerbis compositum est, aut nimis longum est,et quod non ex ipsa causia natum uidetur, O proprie cohaereat cum narratione; O quod neque beneuolum, neque docilem,neque attetum facit auditorem. De exordio satis dictum est: deinceps ad narrationem transeamus. NARRATIonvM genera tria sunt. Vnum,ia quo exponimus rem gestam, unumquodque trahimus ad utilitatem nostram uincendi caussaequod pertinet ad eas causias , de quibus iudicium futurum est. Alterum genus narrationis en , quod intercurrit nonnumquam , aut fides , aut criminationis , aut transitionis, aut alicuius apparatio nis uel laudationis caussa. Tertium genus en id , quod a caussa ciuili remotum ene in quo tameuexerceri
19쪽
erceri conuenit, quo commodius illassuperiores narrationes in caussis tractare posmus. Eius nam rationis duo sunt genera unu quod in negotuis, a terum quod in personis positu es. Id, quod in negotiorum expositionepositum enares habet partes , sabulam , historiam , argumentum. Fabula en, quae neque ueras, neque uerisimiles continet res , ut eae , quae tragoediis traditae sunt. Historia, es rugesa ,sed ab aetatis nostrae memoria remo ra. Arzumentum , est ficta res , quae tamen fieri potuit , velut argumenta comoediarum. Illud genus narrationis quod in personis positum est, debet habere sermonis festiuitatem, animorum dissim litudinem , grauitatem, lenitatem, hyem , metum,
sulpicionem , desiderium , dismulationem , misericordiam , rerum uarietates, fortunae commutationem, insperatum incommodum , subitam laetitiam, iucundum exitum rerum. uerum hoc in metrcendo transigitur. Istud , quod ad ueritatem per tinet , quo modo tractari conueniat, aperimus. Tres conuenit res habere narratisnem , ut breuis ,
ut dilucida , ut uerisimilis sit: quae quoniam fori oporterescimus, quemadmodum faciamus, cognoscendun, en . Rem breuiter narrare poterimus,
si inde incipiemus narrare, unde necesse erit; οβ inon ab ultimo initio repetere uolemus; O sisum malim , non particulatim, narrabimus; O si non ad extremum , sed usque eo, quo opus erit , prosequemur'si transitionibus nullis utemur j Osi
20쪽
non deerrabimus ab eo, quod coeperimus exponore; et exitus rem ita exponemus sui, ante quoque
quae facta sunt sciri p sint, tametsi nos reticuerimus. quod genus ,si dicam me ex prouincia rediU-se,profectum quoque in prouincia intelligatur. Et ymnino non modo id, quod obessed etiam i quod yeque obest, neque adiuuat,satius es praeterire .m ne bis aut saepius ide dicamus,cauedum eram ia ne id, quod semelsupra diximus, deinceps dica Mus Ioc modo: Athenis Megaram uesseri adu nit Simo: ubi aduenit Megaram, insidias fecit ut ,
gini: insidias postquam fecit, uim in loco attulit. Rem dilucide narrabimus , si ut quidque primum
geIlium erit, ita primum exponemus, ct rerum ac temporum ordinem conseruabimus, ut gestae reserunt,aut ut potui geri uidebuntur. Hic erit cosiderandum,ne quid perturbate,ne quid contorte , ne quid ambigue, ne quid noue dicamus; ne quam in aliam rem transtamus ne ab ultimo repetamus; pe longe persequamur; ne quid, quod ad rem per ' inear, praeteremus; si persequemκr ea, quae de breuitate praecepta sunt. nam quo breuior, eo dilucidior, o cognitu facilior narratio fiet. Verisimilis narratio erit ,si, ut mos, ut opinio, ut natura postulat, dicemus e si spatia temporrim, per sonarum dignitates, consiliorum rationes,locorum opportunitates consatante ne refelli post, aut
temporis parum fuisse, aut caussam nullam,aμt locum idoneum non fuse, aut homines ipsos facere,