장음표시 사용
41쪽
legum ct stipulationum breuiter exscriptarum, in
quibus intestigatur scriptorum uoluntas . Locus communis contra eum , qui scriptum recitet, Oscriptoris uoluntatem non interpretetur . Cum
duae leges inter se discrepant , uidendum es primum, num quae obrogatio aut derogatio sit . Deinde utrum degesita dissentiant ut altera iubeat, altera vetet; an ita, ut altera cogat , astera permittat. Infirma enim erit eius defensio, qui negabit
se fecisse quod cogeretur, cum altera lex permittereret. plus enim ualet fanotio permis a. Item illa defensio te is est, cum ostenditur id factum esse , quod ea lex sanciat, cui legi obrogatum uel derorigatum sit; id, quod posteriori lage sancitum sit ,
esse neglectum. Cum haec eruat considerata , statim nostrae legis expositione , recitati e , collaudatione utemur. Deinde contrariae legis enoda bimus uoluntatem, ct eam trahemus. . ad nostraetcaussae commodum. Deinde de iuridiciali absoluta sumemus rationem iuris, quaeremus partem tuis
ris, utrum cum ea faciat: de qua parte posterius disseremus . Si ambiguum esse scriptum putabitur , quod in duas aut plures sententiastrabipossit, hoc modo tractandum est. Primum, sit ne ambiguum , quaerendum est. Deinde, quo modo scriptum esset, si id, quod aduersarii interpretantur ascriptor eriuoluisset,Oriendendum es. Deinde id, quod non in
42쪽
nersarii interpretantur,a contrario: nec eo amnguescriptum , cum intelligatur utra sententia uera sit. Sunt qui arbitrentur ad hanc caussam tractandam uehementer pertinere cognitionem amphibologiarum eam , quae a dialecticis profertur . nos uero arbitramur, non modo nullo adiumento esse ,sed potius maximo impedimento . omnes enim illi amphibologias aucupantur, eas etiam , quae ex alte
ra parte sententiam nultim posiunt interpretari. itaque o alieni sermonis molesi interpellatores , O scripti tum odiosi, tum obscuri interpretes sunteo dum caute , o expedite loqui uolunt , infantissimi reperiuntur . ita dum metuunt , in dicendo ne quid ambiguum dicant , nomen suum pronunciare non possunt. uerum horum pueriles opiniones rectissimis rationibus , cum uoles , refellemus. in praesentia haec interserere non alienum fuit, ut huius infantiae garrulam disciplinam contemneremus. Cum definitione utemur , primum afferemus breuem uocabuli definitionem , hoc modo: Traie-yatem is minuit Aui ea tollit , ex quibus rebus ciuitatis amplitudo constat: quae sunt ea , quae capiunt suffragia populi ct magiriratus consilia. nempe igitur tu O populum suffragio , ct magistratum
consilio privasti, cum pontes disturbasti. Item ex contrario: Λ1aiestatem is minuit, qui amplitudianem ciuitatis detrimento assicit . ego non asseci, sed
prohibui detrimento. aerarium enim conseruaui ,
libidini malorum restiti , malefatem omnem interire
43쪽
rire nonpassisssum. Primum igitur uocabuli se tentia breuiter , ct ad utilitatem accommodatam causiae describetur. Deinde factum nostrum cum uerbi descriptione coniungetnr. Deinde contrariae descriptionis ratio refelletur, si aut falsa erit , aut inutilis , aut turpis , aut iniuriosa. Id quoque ex iuris partibus sumetur de iuridiciali absoluta ede
qua iam loquemur. Quaeritur in translationibus primum , num aliqui, eius rei actionem, petitionem, aut executionem habeat, quem non oporteatonum alio modo , tempore, loco: num alia lege, num alio quaerente, aut agente. Haec legibus , O moribus, aequo O bono reperientur: de quibus dicetur in iuridiciali absoluta. In causa rationali primum quaeretur , ecquid in rebus maioribus , aut
minoribus, aut milibus similiter scriptum , aut
iudicatum sit: Deinde utrum ea respmilis' et rei, de qua agitur , an dissimilis. Deinde utrum consulto de ea rescriptum non sit , quod noluerit cauere, an quod satis cautum putarit, propter ceterorum scriptorum similitudinem. De partitias legitimae constitutionis satis dictam es: nunc ad iuridicialem re
AEsoLvTA iuridiciali connitutione utemur, cum ipsam rem , quam nos fecisse confitemur, iurefactam dicemus, sine ulla assumptione extrariae defensionis. In ea quaeri contιenit, iure ne sactumsit . De eo caussa posita dicerepoterisus , si, ea quibus partibus ius constet , cognquerimus .c a Constat
44쪽
36 A D. RER ANNIVM constat igitur iuue ex his partibus, natura, lege .eonsuetudine, iudi caelo , aequo , O bono; pacto .: Natura ius est, quod cognationis aut pietatis causa obstruatur: quo iure parentes a liberis, parentibus liberi coluntur. Lege ius est id, quod populi usu sancitum est: quod genus, ut ιuIus eas. uoceris. Consuetudine ius es id, quod sine le- ,aeque ac si legitimum sit, usitatum est: quod ge-nsis id, quod argentario obtuleris expensum , a so-eio eius redierepetere pistis. Iudicatum est id , donuo sententia lata est, aut decretum interpositum.
Ea saepe diuersa sunt,ut aliud alii iudici, aut pra tori aut consuli, aut tribuno pl. placitum sit: Oft.ut de eadem re saepe alius aliud decreuerit, aut iudicauerit: quod Genus e M. Drusiss praetor urbanus, quocum herede mandati ageretur, iudicum reddidit, Sex. Julius non reddidit. Item C. Coelius iudex absoluit iniuriarim eum, qui Lucilium poetam in scena nominatim laeserat te.P. Mutius eum , qui Linctium poetam n0minauerat, condemnauit. Ergo fila possunt res simili de caussa difsimiliter iudicatae proferri, cum id ress uenerιt, tu
dicem cum iudice, tempus cum tempore, numerum curn numero iudiciorum conferemus . Exaequo bono ius constat, quod ad ueritatem utilitat ut communem uidetur per inere: quoae genus, ut maior annis L X, cui morbus caussa est, cognitorem det . Ei δο nouum ius constitui eonuenit extempore ,σα hominis dignitate. Expacto ius
45쪽
es ,si quid inter se pepigerunt . si quid inter quos
conuenit. Pacta sunt, quae legibus obserua hoc modo: Rem ubi pagunt, oratione Iagunt. In comitio aut inforo ante meridiem caussam conj- cito. Sunt item pacta,quaesine legibus obseruantur ex conuentu, quae iuri praestare dicuntur. His igitur partibus iniuriam demonstrari, ius coν mari conueniti. . in absoluta iuridiciali faciendum uidetur. Cum ex comparatione quaereresura
utrum satius fuerit agere id,quoid reus dicat se s cisse,aut id quod accusator dicat oportuisse eris primum quaeri conuenit, utrum fuerit utilius ex contentione, hoc en, utrum uenu lius, facilira, conducibilius.Deinde oportebit quaeri,ipsum ne opor tuerit iudicare, utrum fuerit utilius, an aliorum fuerit satuendi pote Lias. Deinde interponetur ab accusatore sulpicio ex constitutione coniecturali, quare putetur non ea ratione actym esse, quo me lius deteriori anteponeretur i, sed dolo malo nego' tium gestum. Deinde quaereretur, potuerit ne ubtari, ne in eum locum ueniretur.Ab defensore conntra refelletur argumentatio coniecturalis, aliqua
probabili caussa, de qua ante dictum ePl. His ita
tractatis accusator utetur loco communi in eum qiti inutile utili praeposuerit,cum statuendi non habuerit potestatem . Defensor contra. eos, qui aeqvlim censeant rem perniciosam utili praeponi, utetur domco communi per aeonquesionem: O simul quaeresi
46쪽
essent,si in eo loco fuissent: et tempus ocum, rem, deliberationem suam ponet ante oculos. Transa tio criminis eri, cum ab reo facti caussa in aliorum
peccatum transfertur. In qua primum quaerendum es, iure ne in alium crimen transferatur. De
inde spectandum est , an aeque magnum sit illud
peccatum, quod in alium transferatur, atque illud quod reussuscepisse fateatur. Deinde oportuerit ne in ea re peccare, in qua alius ante peccarit. Dein de oportuerit ne iudicium ante feri. Deinde eum factum iudicium non sit de isto crimine,quod in alium transferatur, oporteat ne de ea re iudicium fisri , quae res in iudicium non venerit. Locus communis accusatoris , contra eum qui plus censebat vim quam iudicia ualere oportere: ct ab aduersa-rjs percunctabitur accusator, quidfuturum sit ,si idem ceteri faciant, ut de indemnatis supplicia sumant , quod eos idem fecisse dicant. Quid, si φθaccusator idem facere uoli isset e Debensor eorum peccati atrocitatem proferet, in quos crimen trans feretur: rem, locum , tempus ante oculos ponet, ut vj, qui audient, existiment aut non potuisse,aut non fuisse utile rem in iudicium uenire. Concesses, per quam nobis ignosci ροRulamus. Ea diuidi iur in purgationem O deprecationem. Purgatis eri,cum consulto a nobis factum negamus. Ea diu ditur in necessitudinem, fortunam, impradentiam. De bis primum partibus oHendendum en, deinde ad deprecationem reuertendum videtur. Pria
47쪽
vim, tonsiderandum es, utrum per culpam ue tum sit in necessitudinem , num culpam ueniendi necessitudo fecerit. Deinde quaerendum est, ecquomodo uis illa uitari potuerit ac leuari. Deinde is, qui in necessitudinem caussam conferet, expertus ne sit, quid contra facere, aut excogitare posset. Deinde , num quae suspiciones ex coniecturali constitutione trahi poni, quae significent id consultofictum esse,quod necessario accidisse dicitur. Deinde,s maxime necestudo quaepiam fuerit, conueniatne eam satis idoneam putari. Si aηtem impruden tia reusse peccasse dicet, primum quaeretur utrum potuerit scire, an non potuerit. Deinde, utrum datasit opera ut sciretur, an non. Deinde, utrum casu nescierit,an culpa. nam qui se propter uinum, aut amorem, aut iracundiam fugisse rationem di cet, is animi uitio uidebitur nescisse, non imprudentia e quare non imprudentia se defendet, sed culpa contaminabitur. Deinde, coniecturali consitutione quaeretur, utrum merit, an ignorauerit: σconsiderabitur, satis ne imprudentia praesidij debeat esse,cum factum esse constet. Cum in fortunam caussa conferetur, ea re defensor ignosci dicet reo oportere; eadem ominia uidentur consideranda quae de necessitudine praescriptasunt. Etenim hae tres partes purgationis inter se finitimae sunt, ut in omnes eadem fere possint accommodari. Loci communes in his cavis: Accusatoris contra eum, qlii cumsepeccam confiteatur, tamen oratione iudices c η demoreturo
48쪽
demoretur:Defensoris,de hymanitate,misericordia, voluntatem in omnibus rebus specitari conuenire; et quae consilio facta non nt,eastandi esse non oportere.Deprecatione utemur,cum fatebimur nos peccasse,neque id impudenter, aut fortuitu, alit necessario fecisse dicemus , tamen, ignosci nobis pο-sulabimus . Hic ignoscendi ratio quaeritur ex iis locis, si plura aut maiora osscia , quam maleficia, uidebuntur constare: si qua uirtus aut nobilitas e
rit in eo,qui supplicabit: si qua θes erit , usii utu rum sine supplicio discesserit :si ipse illesupplex,
mansuetus, et misericors in potestatibus onendetur fuisse: si ea, quae peccauit,no odio,non crudelitate,
sed vicio oe recto studio commotus fecit rsi tali de caussa alth quoque ignotum est: si nihil ab eo periculi nobis futurum uidebituri eum missi fecerimus:
si nulla aut a nonris cimibus, aut ab aliqua ciuitate uituperatio ex ea re suscipietur. Loci communes, de humanitate, foretuna, misericorsia , rerum commutatione . His locis omnibus ex contrario uteturis,qui contradice , cum amplificatione et enumer tione omnium peccatorum. Haec caussa iudicialis
feri non potest, ut in primo libro ostendimus , sed, quod potes uel adsenatum,uel ad concilium uenire,
non usi est supersedenda. Cum a nobis crimen remotiere uolemus,aut in rem, aut in hominem nostri peccati caussam conferemus. Si caussa in hominemconferetur, quaerendum erit primum, potuerit ne tantum,quantum reus demonstrabit, is, in quem caussa. conferetur:
49쪽
eonferetur: ecquonam modo aut honeste,aut sine periculo potuerit obsistis maxime ita sit, num ea re concedi reo conueniat, quod alieno inductu fecerit, deinde in coniecturalem trahetur controuersiam, o quaeretur num consulto factumsit. Si caussa in rem quandam conferetur, oe haec eadem fere, Stomnia quae de necesstudine praecepimus , confido
in o Ni 1 A M satis ostendisse uidemur, quibus argumentationibus in unoquoque genere causae iudicialis uti conueniret, consequi uidetur ut doceamus quemadmodum i sas argumentationes, ornate , ct absolute tractare posmus . nam fere non di*cile est inuenire quid sit caussae adiumento: lis stillimum uero est inuentum expolire expedite
pronuntiare. haec enim res facit ut neque diutius, quam satissit, in eiusdem locis commoremur, ne que eodem identidem reuoluamur , neque inchoatam argumentationem relinqvamus, neque in ommode ad aliam deinceps transeamus. Itaque hac ratione O ipsi meminisse poterimu quid quoque loco
dixerimus : O auditor cum totius caussae, tum uniuscuiusque argumentationis distributionem per cipere , O meminisse poterit. Ergo absolutisma, O perfecti alauumentatio ent ea, quae in quinque partes es distributa, propositionem, rationem, vationis confirmationem, exornationem, complexionem . Propositio ent, per quam ostendimus summatim, quid i quod probare volumus. Ratio est
50쪽
caussa, qreae demonserat id uerum esse quod intendi mus, breui subiectione. Rationis confirmatio essea , quae pluribus argumentis corroborat breuiter expositam rationem. Exornatio est, qua utimur rei honestandae, ct collocupletandae cau1Ja, confirmata argumentatione. Complexio en quae concludit, breuiter colligens partes argumentationis .i Hisce igitur quinque partibus ut absolutissime utamur, hoc modo tractabimus argumentationem . Causesam ostendemus Vlys fuisse quare interfecerit Aiacem : inimicum enim acerrimum de medio tollere
uolebat: a quo sibi non iniurii summum periculum metuebat. uidebat, illo incolumi se incolumem noufuturum. sperabat , illius mortes alutemsibi comparare . consueuerat, si iure non poterat, quavis iniuria inimico exitium machinari. cui rei mors indigna Palamedis te)limonium dat. ergo ct metus periculi hortabatur eum interimere,a quo supplicium uerebatur: ct consuetudo peccandi male cirsuscipiendi remouebat dubitationem. Omnes enim, qui minima peccata cum caussa suscipiunt , tum uero illa quae multo maxima sunt maleficia, aliquo certo emolumento inducti suscipere conantur. Si multos induxit in peccatum pecuniae spes: δε complures scelere se contaminaverunt imperi, cupiditate si multi leue compendium staude maxima commutauerunt e cui mirum videbitur, istum a maleficio propter acerrimam formidinem non temperasi se Virum fortismi , integerrimum , inimicitiarum