장음표시 사용
31쪽
paruam partem eius in tertium uolumen transferemus. De sex partibus orationis primum scribere incepimus. in primo libro locuti sumus de exordio, narratione, diuisione, nec pluribus uerbis, quam necesse fuit,nec minus dilucide, quam te uelle existimmabamus. Deinde coniuncte de confirmatione,σconfutatione dicendum fuit. quare genera confiitu tionum, O earum partes aperuimus: ex quo simulonendebatur , quo modo constitutionem, oe partes constitutionis, caussa posita , reperiri oporteret. Deinde docuimus , iudicationem quemadmodum
quaeri conueniret:qua inuenta,curandum ut omnis ratio totius orationis ad eam conferatur. Tostea admonuimus esse caussas complures, in quibus plures
constitutiones, aut partes constitutionum accommodarentur. liquum uidebatur e se, ut ostenderemus, quae ratio posset inuentiones ad unamquam que constitutionem, aut partem consiitutionis accommodare; ct item quales argumentationes, quas Graeci μιχειρ ιιτα appellant, sequi, quales ui tari oporteretequorum utrumquNertinet ad confirmationem ct confutationem. Deinde ad extremum docebimus,cuiusmodi conclusionibus orationum uti oporteat . qui locus erat extremus de sex partibu crationis. Primum ergo quaeremus, quemadmo dum quamque caussam tractari conueniat: nisi 'rum coniecturalem, quaeprima, disscillima .est ,
potissmum consideremuta. IN caussa coniecturali, narratio accusatoris--
32쪽
spiciones interiectas, dispersas habere debet , ut
nihil actum, nihil dictum, nusquam uentum, aut abitum , nihil denique factum sine caussa putetur. Defensoris narratio simplicem oe dilucidam exspo-.sitionem debet habere cum attenuatione suspici nis . Huius constitutionis ratio in sex partes es di fributa, probabile, collationem ,signum, argumen, tum , consecutionem , approbationem. Horum v numquodque quid ualeat , aperiemus. Probabile es , per quod probatur expedisse reo peccare, simili turpitudine hominem numquam abfuis . Id diuiditurin caussam,etinuitam. Caussa es ea,quae induxit ad maleficium commodorum spe,aut incommodorum enitationei: ut cum quaeritur , num quod commodum maleficio acquisierit , num honorem ;num pecuniam , num dominationem , num aliquam cupiditatem amoris, aut huiusemodi libidinis uoluerit explere raut numquod incommodum uitarit, in micitias , infamiam , dolorem Jupplicium. Hic ac cusator in spe commodi, cupiditatem ostendet aduersari e inuitation qncommodi, formidinem augebit Defensor autem negabit Disse caussam ,si poterit; aut eam vehementer extenuabit. Deinde iniquum esse diceti, omnes , ad quos aliquid emolumenti ex aliqua re peruenerit , in suspicionem maleficii deuo cari. Deinde uita hominis ex ante factis spectabitur . In quo primum considerabit accusator, num quando simile quid fecerit.Si id non reperiet Huaeret num quando uenerit in simillam suspicionem: θ
33쪽
in eo debebit esse occupatus,ut ad eam caussam peccati,quam paullo ante exposuerit, uita hominis pos iaccommodari, hoc modo: Si dicet pecuniae caus-safecisse, ostendet eum semper auarum fuisse : si honoris , ambitiosum . ita poterit animi uitium cum caussa peccati . conglutinare . Si non poterit par uitium cum caussa reperire , reperiat dispar. Si non poterit auarum demonNrare, demonstret corruptorem , uel perfidiosum ,si quo modo pol rit . Denique aliquo , aut quamplurimis uitiis contaminabit per ara rideinde qui istud feceriptam neqAiter, eundem hunc tam perperam fecisso non esse mirandum . Si uehementer casus O integer exinimabitur, aduersarius dicet, facta noufamam spectari oporteret: illum ante occultasse sua .flagitia , lse planum' facturum ab eo malem cium non abesse . Defensor primum demon strabituitara integram, si poterit: id si non poterit, confugiet. ad imprudentiam, stultitiam , adolescentiam, vim, persuasionem, quibus de rebus uitlip ratio eorum, quae extra id Gi lan erunt, non dem.beat aspernari., Sinuehementer hominis turpitudine impedietur, O infamia,prius dabit opcram, ut falsos rumores diglatos esse dicat de innocente, ct utetur loco communi: Rumoribns credi non oportere. Sin nihil hornm feri poterit, utatur eatrema defensione, et dicat ionis de moribus eius apud censores ,sed de criminibus adu rsariorem aptid tu dices. dicere. Collatio es, cum acusator id, quod
34쪽
aduersarium fecisse criminatur, alij nemini nisi reo, bono fuisse demonstrat , aut alium neminem po tuis se perficere nisi aduersarium, aut eum ipsum aths
rationibus aut non potuisse, aut non aeque commode potuisse,aut eum qfugisse alias rationes commodiores propter cupiditatem. Hoc loco defensor ut demonstret oportet, aut aluis quoque bono fuisse, aut alios quoque id , quo de ipse insimuletur , face re potuisse. Signum en , per quod onenditur idonea perficiendi facultas esse quaesita . id diuiditur in partes sex , locum, tempus , spatium, occasionem ,spem perficiendi , 'em celandi. Locus quae ritur , celebris an desertus Uemper , an tum cum id factum sit , fuerit in eo loco solitudo Uacer an profanus, publicus an priuatus fuerit: cuiusmodi loci attingant: nam , qui es passus , perspectus , aut exauditus essepost. Horum quid reo, quid accusatori conueniat. perscribere non grauaremur, nisi facile quiuis , caussa posita , posset iudicare. initia enim inuentionis ab arte debent proficisci: cetera facile comparabit ercitatio. Tempus ita quaeri tur , qua parte Enni, noctu an interdiu ,2 qua die, O qua noctis hora factum esse dicatur , O cuius modi temporibus. Spatium ita consideratur, satis ne longum fuerit ad eam rem transigendam; ρο
potuerit ne scire, satis,ad id perficiendum spatij futurum . nam parui refert , satis spatis fuisse ad id perficiendum ,si id ante sciri , O ratione prou
deri non potuerit. Occasio quaeritur , idonea ne
35쪽
fatis fuerit ad rem adoriendam, an alia melior, quae aut praeterita sit, aut nou GJecitata. vesperficiendi quae seuerit, Jectabitur hoc modo . Si quae supra dictasuntsigna, concurrent: si praeterea ex altera parte uiret, pecunia, miniis scientia, αρ- paratio ; ex altera parte imbecillitas, inopia, se titia, imprudentia , mapparatio demonsirabitur fuisse: per quas res scire poterimus, utrum di dendum', an confidendum fuerit. Spes celandi
quae fuerit , quaeritur exi conficiis , arbitris , adiutoribus , liberis aut seruis , aut utrisque. Argumentum in , per quod res coarguitur ce 'ioribus argumentis, O magis firma sussicione. id diuiditur tu tempora tria, practeritum, inflans, consequens. Iu praeterito tempore oportet considerare tibi fuerit, ubi usus sit, qui cum visus sit , numquid appararit , num quem conuenerit, num quid dixerit, num quem habuerit de conscus, de adiutoribus, de adiumentis , num quo in loco praeter consuetudinem fuerit, aut alieno tempore. In instanti tempore quaeritur , num ullus sit cum faciebat, num qui Ilrepitus , lamor, ππitus exauditus sit, aut denique num qiud aliquo sensu perceptum sit , sinu, audio, tactu , odoratu, gustatu . nam quiuis horum potes constare susticionem . In sonsequenti tempore θectabitur , numquid re transacta relictumst, quod indicet aut faetum esse maleficium, aut a quo sitfactum. Factumelle , hoc modo . Si tumore aut liuore decoloratum
37쪽
defensioris in tesibus,contra testes; a qis misenibus
contra quaeniones; ab argumentis', contra argua menta; a rumoribus', contra rumores. A tes hibus dicemus secundum auctoritatem et uitam testi uin, ct constantiam testimoniorum. Contra testes, uitae turpitudinem, testimoniorum inconsterntiam;
si aut non feri potuisse dicemus; aut non factum es
se quod dicant , aut scire illos non potuisse, aut cupide dicere, O argumentari. saec O ad improba tionem , O approbationem testium pertinebunt quaestionibus dicemus', cum demonstrabimus maiores , ueri inueniendi taussa , tormentis oe cruciatibus uoluisse quaeri , Osummo dolore homines cogi, ut, quidquid sciant,dicant. Et praeterea con firmatior haec erit disputatio ,si, quae dicta emit . argumentando , iisdem , ui si, quibus omnis conie ctura tractatur , trahemus ad uerisimilem suspicio nem,idemq. hoc in tesimoiijs facere oportebit. Contra quaestiones hoc modo dicemus: Primum, maiores uoluisse certis in rebus interponi quaestiones v quae uere dicerentur Jervari 'quae albo in quae sione pronunciarentur , rebelli possent: hoc modo :
Quo in loco quid positumsit , ct si quid esset ile, quod uideri , aut aliquo simili signo percipi posset
deinde, dolori credi non oportere , quod alius alio recentior sit in dolore, quod ingeniosior ad comam
niscendum, quod denique saepe scire aut sulpicari post, quid quaesitor uelit audire: quod cum diu rit , intestigat sibi finem doloris futurum. Haec di- ἰτοῦ sputatio
38쪽
sputatio comprobabitur,si refellemus quae in quae yionibus erant dicta probabili argumentatione: i . partibus coniecturae,quas ante exposuimus facere oportebit. Ab argumentis,ct signis, ceteris locis,quibus augetursus icio, dicere hoc modo conuenit e Cum multa concurrant argumenta O signa, quae inter se consentialit rem perspicitam, non suspiciosam uideri opulere. Item plus oportere signis O argumentis credi, quam tesibus: haec enim eo modo exponi,quo modo re uerasunt gesta; testes coryumpi posse uel pyx io, uel gratia, uel metu, uel simultate. Contra argumenta, oesigna, ct ceteras suspiciones dicemus hoc modo, si demonserabimus nullam rem esse, quam non suspicionibus quiuis pose sit criminari: deinde unamquamque sis icionem extenuabimus,ct dabimus operam, ut ostendamus, nihilo magis in nos eam, quam in alium quempiam comenire:indignum fgcinus esse ,sine testibus coniecIuram, mulpicionem firmamenti satis habere.. c rumoribus dicemus, si negabimus temere famam nascisolere, quit 'subsit aliquid: O dicemus caussam nonfuisse,quare qui iam confingeret, O comminisceretur. Et praeterea, si ceteri false soleant esse, argumentabimur hunc esse uerum. Contra rumores dicemus primum, si docebimus multos esse falsos rumores, ct exemplis utemur, de quibus falsia fama fuerit, aut inimicos nostros,aut homines natura malevolos, ct maledicos confinxisse, dicemus:
ct aliquam aut si iam Iabulam in aduerjarios asse
39쪽
I. IBAR. PR I M vs 3 iremus , quam dicamus omnibus in ore esse: aut v rum rumorem proferemus, qui . iliis aliquid turpi tudinis asserat: neque tamen ei rumori nos fidem
habere dicemus a deo quod quiuis homo post qua
uis turpem de quolibet rumor proferre confrictam fabulam di are. Verumtamen,si rumor Ae hementer probabilis esse uidebitur , argumentando
famae fidem poterimus abrogare. Quod di1 cillima tractatu en constitutio coniecturalis , O in ueris cari saepissime tractanda est , eo diligentius omnes eius partes perscrutati sumus , ut ne parisu la quidem titubatione aut offensione impediremur, si ad hanc ratione praeceptionis, viduitatem exercitationis accommodaremus. 2 unc ad legitimae conntitutionis partes transeamus. CVM uoluntas scriptoris cum scripto dissidere uidebitur ,si a scripto dicemus , his locis utemur sie cundum narrationem: Primum scriptoris collauda tione. Deinde scripti recitatione: Deinde percunctatione , scirent ne aduersari idscriptum fuisse in te ge , aut in testamento , aut in stipulatione , aut in quolibet scripto , quod ad eandem rem pertimeate Deinde collatione quid scriptum sit,quid aduersarii se ficisse dicant, quid iudicem sequi conueniat , trum ii quod diligenter perscriptum sit,an id, quod acute sit excogitatum. Deinde ea sententia , quae ab aduersariis sit excogitata,etscripto attributa,cotemnetur oe infirmabitur. Deinde quaeretur, quid ei obfueri si id uoluisse cribere , ut non potuerit perscribere.
40쪽
perscribere. Deinde a nobis sententia reperietur,
et caussa proferetur,quare id sicriptor sienserit quod perscripsit: ct demonnrabitur, scriptum illud esse
dilucide, breuiter, commode, perfecte, certa cum ratione. Deinde exempla proseruntur, quae res, cum ab aduersariis sententia ct uoluntas asserre tur, ascripto potius iudicatae sint.. Deinde onlen detur,quam periculosum sit ascripto recedere. Locus communis est contra eum, qui cum fateatur sccontra id , quod legibus sancitum est, aut te flameu to perscriptumst fecisse: tamen acti quaerat defensionem. Asententiasic dicemus:Pwnum lauda bimusscriptoris commoditatem atque breuitatem,
quod tantum scripserit, quod necesse fuerit; illud, quod sine scripto intelligi potuerit, nou necessario
scribendum putarit. Deinde dicemus calumniatoris esse oscium , uerba, ct litteras sequi , negligere uoluntatem. Deinde id, quod scriptum sit,aut non posse fieri,aut nou lege, non more, non natura,
non aequo ct bono posse fieri: quae omnia scriptorem uoluisse quam rectissime feri , nemo dubitet: at ea,quae a nobis facta sint, iunissime satia: De
inde contrariam sententiam, aut nussam esse, alit fultam , aut iniustam, aut non posse fieri, aut nouconflare cum superioribus ct inferioribus sonten- ijs, aut cum iure communi, aut cum aliis legibus communibus , aut cum rebus iudicatis dissentire.
Deinde exemplorum a uoluntate , contra scriptum iudicatorum enumeratione utemur. Deirio tam . legum