De metallicis libri tres

31쪽

- lidus exhalat , qui receptus sudores elicit ad eosdem morubos, amplius ad ulcera interna. In Vesevio quoque rusti-

ei foveas excavant, qua parte fumus exhalat in quibus sudant, ut postea abluantur aqua pluvia , quae in proximis foveis colligitur. Haec quidem nostris temporibus extant. Recensentur tamen ab antiquis multa alia. Exhalationes euidem hujusmodi innoxias ex bitumine magis quam ex

sulphure intra terram ardente provenire putandum est,mitior enim est ejus materia Noxias autem e sulphure, auri pigmento, argento ViVO, aut metallis, ut patet ex eorum fodinis Quicunque enim fumum hujusmodi hauriunt, imcidunt, aut in suffocationem , anhelationem , aut phthiis sim In Volaterano ex lacu ferventissimo expirat aer supervolantibus avibus mortiferus similiter ex lacu Averno dicto in agro Puteolano Graeci ab effectu loca hujusmodi

Aorna vocant. Alibi exhalationes emant uni tantum gen ri noxii, ut in Itaca leporibus , in Creta noctuis, in Siga .ro canibus, in Galata, & Clupea storpionibus, in Ebuso serpentibus,ideo vel odorem de longe sentientes effugiunt. Alibi autem generi animantium omni mortiferae oriuntur, quarum foveas Graeci Charoneas appellant, sive Pluto. nias, quia transeuntibus per ea localter ad inferos pateat. Hujusmodi extant inter Neapolim, Puteolos, spelunca enim reperitur in qua quodvis animal parumper immorans suffocatur, si tamen cito in lacum propinquum mergatur, reviviscit. Dd pro miraculo scribitur etiam in quodam Siciliae loco accidere Mons enim Aetna est ignes evomens ut Puteolis juxta autem loca ardentia non mirum exhal tiones emuele sulphureas, aut ex reliquis metallicis tabificas Compertum est puteo excavato, in eoque exoneratis bellicis machinis ad aquam ut solent igne,in concussu evocandam, quotquot descendissent explorandi patia, tactiacatos. Haec enim est vis exhalationis sulphureae praeseristim in angusto loco idem praestatae diu conclusus in sp cui aut to vel quibuscumque, si non perspiret repletur

32쪽

enim exhalationibus subterraneis, quae ingredientissim

necem afferunt. Si autem in apertum exeant malignutatem amittunt diffula in immensum Aliquando tame

in peste diffunditur exhalationis malignitas in longinquu, ut totas provincias inficiat, quod telisisse videtur Tucidiades, cum in peste Atheniensium inquit Forte per conturauum ex Aethiopia quaedam fluxere putredinis contagia.

oriri autem haec ex prava evaporatione subterraneorun illud argumento est. Nam quae ex cadaveribus putrestemtibus in pranio, aut ex palustribui putrefactis hunt, loca tantum vicina assiciunt,non universas provincias occupanta Oeortet igitur universaliorem causam esse, aut coelum, ut

quidamputant, aut dispositiones terrestres , quam sententiam sequitur Avicenna. Quamvis enim coelum sit prima

causa omnium alterationum, quae hic fiunt, longinqua tamen est, ut inquit Dispositiones vero terrestres propinquae sunt Corrumpi autem aerem a multitudine exhalationum indicant signa pestem praenuntiantia ut cum inaeIe apparent multae impressiones ignitae, stellae cadentes, cometae, hujusmodi, & cum turbilentus est aeer, ac veluti pulvere insectus segnifieant enim multam evaporationem praeter ordinem naturalem.Nam quemadmodum constitutiopi Viosa, aut Ventorum spiratio aliquando universalis videtur multas provincias occupans, clim contingere potest in constitutione pestilenti, ut terra emet universim pravas CVaporationes diu conclusas, unde aeris turbulentia, de malignitas sequatur. Dniam vero omnia metallica te restria sunt, ut explicatum est, etiam evaporationes eorum terrestres sunt atque ob id plerumque oost magnas sicc rates sequuntur pestes,& succedente conititutione australi, uae materiam putredinis foveat ut patet in constitutione

escripta ab Hippocrate 3. in 3. Epid. fit autem plerumque

excessus pravae exhalationis in terrae motu Ex concussione enim tale necesse est commoveri latentes in terrae visceribus

cyaporationes. Pro diversitate autem ipsisum varia genera i

33쪽

nera morborum oriri. non sium ijdem in omni peste

vagantur.

A P. V.

AQuae autem non Elua exhalationibus,sed id ab ipsis corporibus metallicis inficiuntur: unde sapores d ' versos, odores. Ec colores acquirunt. Non tamen omnia cum iis misceri possunt. Neque enim aurum,neque argen 'rum,nec gemmae, nec vitrum quicquam deponunt in aqua: nihil enim ab iis exhalat, nec humore selvitur. At lapis a L carius, gypsumi reliqui igne cremabiles: ferrum , aes, plumbum manifeste aliquid deponunt, quod saporem -- mutat sed maxime omnium quaecumque a calido, sicco passa sent, ut sales, nitri genera,alumina chalcanthum. calx solubilis enim eorum substantia in humore manifestis smos sapores inducit.Drrae Naa omnes humore solvuntur in lutum, non tamen omnes aquam alterant vel quias pore careant, Vel quia facile sebsideant, unde aqua redditur pura, ac si per laxenas ac fabulum pertransiret percorata. Omnia tamen corpora ignita post extinctionem relinquunt in aqua aliquod vestigium rarefacto enim per ignutionem corpore aqua subingrediens lambere aliquid pocst.Namri gemmae selidissimae si saepius in aqua extingua tur, tandem mollescunt, odi lvuntur. In quibus igitur continetur multa substantia combustibilis, multa fit ejus

communicatio in aqua, ut patet in sulphure,i bituminet, unde aquae sulphureae, acbituminos nunt.Et quam uecombustionem passa sunt, ut cineres, aquam xeddunt ausam, aut nitrosam, aut aluminosam, aut ruscumque neris sapores uras autem aquas sorte impossibile est ha- heri, cum auteX aere in pluvia varias exhalationes rapiant,

aut per terram labentes varia corpora abluant sed pluviae subter raneis ro praestantiores sunt, quod levissimae, dubcisaianae, tenuissimae, ac splendidissimae sunt, ut te statu r

34쪽

Hipp. in lib. de ae re, aquis, & locis. Nam Sol educit e su rasum rapit , quod in aqua tenuissimum ac levissimum est, relinquit adtem , quod crassum' grave, unde maris salse do oritur. Cum autem in sublime fuerit elata, atque aeri permista, excernitur ex ea id quod turbidum est in nebulas,&quod relinquitur tenuisiimum,& levissimum dulcesciedum a sole utitur, ac coquitur Verum etsi hae aquae optimae

sunt hac ratione, opus tamen habent, inquit Hippocrates, ut decoquanturvi a putredine defendantur,sin minus odo rem pravum habent , laucedines , ac vocis pravitatem hibentibus pariunt. At idem auctor A. in. Epid. 7. inter pluvias discrimen facit,ut quaedem coctione non indigeant, cum inquit Aquarum arte carentium, quae ab Aethere excreta est, aut cum tonitruis, hQ AEa nimbosa vero mala. Nam secundum alteram Galente positionem,quam magis probat, per horaeam intelligit eam, quae media aestate pluit. Sol enim eo tempore Vapores Optim attenuat, a craΩ

sitie terrestri separat altius attolsens Per id tempus quoaque alicubi ros decidit mellea dulcedine, ouod mel aereum

vocant,& mannam Dicitur autem aqua ab aethere excerni, cum a sublimiori loco tanquam magis purgato descendit. Opponuntur autem his nimbo et,quoniam ex inferiori loco atra nube, kconsertim latioribus uitis impuriores, cracsiores descendunt. Medio autem modo se habent, quae cum tonitruis. Fit enim aliqua attenuatio ex collisione nubium, igne. Sed quae primae in Autumno pluunt, non dulces, sed subsalsae sunt, graves, ut testatur Aristoteles, E. Me leo cap. 3. Nam in descensu multam exhalationem ustam prope terram inveniunt,unde salsedo oritur, quod1 aquae australes patiuntur cum a locis calidis, S siccis veniant. Subterraneae autem aquae graviores essent pluviis, cum v por in ascensu non adeo defaecatus sit, nisi eae percolarentura terra perquam transeunt. Ob id simpliciores redduntur, di putredini minus obnoxiae, crudiores tamen sunt pluviis,

pricipue quae a frigiditate lapidum passeisunt expressionem

quam

35쪽

quandam tenuioris substantiae quod maxime contingit iis

quae in glaciem concreverunt Laudantur igitur sontes ab Hippocrate,si orientem spectent,ut matutino Ble illustre turr odoratas enim fieri&leves a moderata solis caliditate. Item si per terram puramtranseant, aut tophum, aut per bulum mastulum,glaream, harenam carbunculosam, ut Plinius inquit. Ab iis enim aquae praeterfluentes percolantur nihil abradentes, quod non statim subsideat. Si tandem sublimes sint,sic enim Hippocrates vocat eas,quae non sum. matellure praeterfluunt, sed in profundo quo loco,iab aestu in aestate, 6ca gelu in hyeme defenduntur, ut frigidae in aestate exeant, calidae in hyeme propter antiperistasim. Nam quae a Sole exuruntur tenui parte, dulci expirante crassiores fiunt australibus similes eaedem quoque si quiescant,maleolentes evadunt,& biliosae. Cum autem in hy me refrigeratae fuerint, aut gelu concretae, valde crudae reddunturp,ituitosissimae, &raucosissimae,ut Hippocrates tua

dit, splene masnos, de duros seciunt, 'Idroles

O iust queet preetterfluentes selverint aliquam substan

tiam ex corporibuet metallicis pro eorum naturas vias acquirunt facultates Depraehenciuntur autem mixtin

nesiartim ex colore, partim ex sapore, odore, occaeteris senubilibus qualitatibus. Cum igitur aquae purae nullus se color,nisi ipsum Perspicuum illuminatum album dicamus, ut Hippocrates solei: ex mixtione quorunda corporu intermditur us perspicuitas, splendor, ut patet in multis balneis sulphureis, cuminosis Numinis enim admixtio stlendorem affert,ut infectores noverunt. Fumus quoque sulphuris dealbat. Exsulphure candidus censetur Naramnis apud Sabinos. Sunt,in terrae candidae & lapides ilia cretam solubiles, ut saxum calcarium, gypsum, alactites,

unde candidae aquae aliquando lactei plumbi quoque

36쪽

eneraeerussam candidam fiandunt Manifestant autem I odi substantiae. in alveo nam aut subsident, aut Ia. pillis haerent. Bitumen autem sedimentum reddit subnigrum,aut fulvum Aes aeruginis colore inficit ferrum4 higinis ditandem unumquodque proprium colorem, aut

aqua communicat, aut sedimentis videntur tamen aliquando aquae coibratae ratione corporum circumstanti im, eum ip purae sinta Omne enim diaphanum colore contunentis spectatur. Recipiunt praeterea aquae sapores pron tura terrae per quam transeunt: exusta enim terra magis, &minus omnimodas accipit formas saporum, Meteo. cap. 3. . nam alienam dulcedinem diversim a propria, quae aquae purae tribuitur, assumunte cerussa aut lapide Calactite,

quae etiam lacteae sunt. Patet id in aquarum distillatione Iervasi plumbea;saepe enim lacteae exeunt dulces. Scriait Paulanias aquas balneorum Cardiae in campo vocato. Albojuxta Dascitum, ibnge dulciores lacte esse . Traditur hujus generis in Germaniarans juxtae Glaucam, qui ob id Iacteus dicitur . Vinosas quoquσaquas reperiri testantur, ut juxta Paphlagoniam , ad quam incolae omnes bibendi gratia confluebant, fit,ium in Naxo a poetis Bacco ascriptum. Has Bituminosas esse arbitror: nam Bitumen spiri-ruosam,multam,S mitem efflat substantiam Acidae prae rere aquae multis in lisci&reperiuntur. Acidiuas Plinius vocasi saporis qualis in aceto: HUusmodi soneest Aretii juxta fluvium Castrum ad collis Montionis radicem, instar aceti acerrimi hanc rustici multa aqua dilutam pro vino bibunt. In Italia tres aliae reperiuntur,ac in Germania pluribus in locis . Aristoteles tradit in Siciliae Sicania reperiri, ex qua acidam muriam pro condimentis efficiunt: isse, circa Lyricon fontem aquae ace tota. Forte significat eam, . quae in Macedonia traditur Lyncestis aqua celebris propter ebrietatem,quam bibentibus asserebat Similis in Aethyo. pia,quae furiosos efficere dicitur coibre vini rubri . xli-.

iunosa substantia has quoque fieri, argumento est. Nam

acidula.

37쪽

acidula, quae Aretir provenit, in alveo Iapides habet bituminosos obducitur quoque caeteris lapillis quiddam lativo colore.Astringentes autem austerae, acerbae ex ferro,

alumine, Sc chalcantho oriuntur. Mitiorem astrictionem serrum essicit, vehementiorem genera aluminis, maximam clialcanthum,&quae ejus genetis. Ferro ascribuntur mul- in Aetruria,ut quae Borra dicitur prope MontevarchiumrVillensis in agro Lucensi: Ficoncella in Senens Balaeum die aquis in Pisano,in aliae quam plures cum enim refrigerare, &astringere compertae sint ob id ferreae naturae pu tantur quanquam id modicae participationi aluminis tricbui possit. lumen aurem manifestum habent balnea irta agro Volaterrano : Albulia appellataei agro mano. . Item Cotienna in Lucensi, ω Porrectana in Bononiensi repleretque sulphuree etiamsuminos reperiuntur.Sulphuris

enimcombustio alumen reddit Chalcanthum cum acerbiatate etiam acrimoniam vehementem habet adjunctan . ideo aquas reddi mordentes, vi corrodentes, qualis tradiis tui fuisset agro Pateolano,quae plumbum corrodebat.C Dusii quoque sunt; quae serrum Arrodenreskinae vertunt. diostris temporibus quidam arte ex Pyrite cremato cha Leanthum emcieba quo ferrum aeri similereddebat. Hujus naturae videtur Stix nuvius in essalia', cujus aqua, nee ferreo vase,nec argentainnec aeneo contineri potest, omnia

enim frangit, &corrodita Chalcantho similem vimessicaciorem tamen habet chalcitis, mys, melanteria, &sori, ejusdem enim generis sunr Aerugo quoque& Cadmia aliquandoacrimoniam:cum astrictione possident Acria ve-ro sunt sulphur, Mauripigmentum Aqua sulphureae sere omnes actucasse exeunt,& Thermas constitum quarum multus est numerus in Italia, praecipueri Vblaterrano, terbiensi,Senenfimam procul se nureum scenorem transanittunt. Sessis aquas noniblummaret erab exusta erahalatione genitanupsentiti stoteles, sed etiamfontes i aqua Teta cui &Balneoli Montis Callia saltat hia Vola -

38쪽

Volaterrano quae in salem eandidum exoquitur. Simnem tradit Aristoteles 2. Meteo cap. 3. in Chaonia extituta, cujus sal a marino differebat laxitate, tenuitate. imbecilis litate saporis. Hune non ab exhalatione sed ab exusta te in fieri tradit. Nitroci aquae Nili perhibentur in Aegypto, excoquuturenim in nitrum. Quaedam balnea apud nos nitrum participare traduntur,ut Sancti Philippi, Porrectaria, Regi Amaritudinem praesesert aqua maris,non selu enim salsa est, sed & amara amariuama autem quae in stagno Pa-i stinae est simul di salsa utaristoteles testatur.Tradit etiam circa Scythiam fontem amarum, qui fluvium quem ingreditur intum amarum reddit. Est autem fuligo omnis amara ante quam uratur,nam usta falsedinem gignir.Non igitur mirum, si aqua marina uirnmque saporem prat sifert: ao exhalatione enim situm saporem recipit. Itagnum autem Palaestinae ab ustione bituminis idem patitur Odor autem maxime ostendit tum bituminis tum sulphuris naturam. ingratus quidem in sulphure, stetens in auripigmento, ar- sento vivo at in aliquo genere bituminis fratus, ut -- Drae vocatae,Succini, de Camphorae Puteus in Peloponnen, si Modone unguentum Cizicenum spirabit, ut Auctor est Pausanias,&in Mesbpotamia fons traditur sitavissimi odoris. Faetentem in Calabria fontem poetae fabulantur ex iagantum sepulchris. Fimum olet in Sicilia fons Aretusi in Germania sunt quae ova putida redoleant.

C A P. VII.

Fontes autem calidi exeuntes mistionem eo ora quae

intra terram comburuntur, significant Hermas nasvocant,vi balnea. Nonnulli adeo servent, ut ova pere riuant , quidam etiam animalia injecta depilant , quod in Germania contingere tradunt sed apud nos in Uro Volaterrano est aqua acleo fervens,ut exanimalibus i ecthis modico temporis spatio ossa denudata a carne extrahantur.

Quid autem sit,quod intra terram ignem hujusmodi foveat

inter

39쪽

lnter auctores dubitatur. Ignes enim esse subterraneos loca multa ardentia ostendunt, ut inVesuvio Aethna,vi multis Appennini locis. Abiis autem aquas pertranseuntes calefieri nona Sole, nequa ab alia caula clarillimum est. Atqui fieri possit, ut aqua continuὰ pertransiens ignes non extinguar difficile est videre. Praeterea unde materia combustibilis continue suppeditari possit , quae ignes perennes conservet,ut vidimus. Scitum profecto inventum quorundam, ignem quemdam esse in aquis ardentem, a quo Thermas oriri. Hunc efficere bitumen selummam ejus proprietas est, aquis accendi, extingui oleo, ut Dioscorides tradit in Thr cio lapide qui bituminosus est. Cum igitur duo tantum, sint genera corporum ardentium insiubterraneis sulphur, kbitumen adulphure non posse aquas perpetuo calefieri, quia hujusmodi ignem ex tinguerent: a bitumine igitur tan- tum id contingere. Sed huic sententiae refragantur plurima Italiae balnea,quae sulphur olent,non autem Dilumen. Verum non timenda ignis ex tinctio est,si aquae prei terfluentes, non materiam ignitam tangant , sed loca circumstantia ab

igne ex calefacta, qua Empedoclis opinio fuisse dicitur, non enim in eodem loco generari ignem, inquam possibile

est, cum toto diametro differant utriusque materia, & eLficiens. Illud quoque argumento est reperiri fontes calidos absque odore sulphuris,aut bituminis ut illensis, balneum de aquis in Visano Aqua Tettucci, eg aliae quamplures. mirum autem esset Dalneum calidissimum Avianionis in Senensi carere omni odore praedictor u corporu, si materiam ardentem tangeret. Patet id in Monte Vesuvio, in una enim ejus parte ignes apparent, ex altera autem quae calidae effluunt. Potest enim sola caliditas absque fultigine ad ea loca pervenire, quae ab aqua irrigantur,praeespue si intercedat montis lapidosum ac densum intervallum.

unde autem fiant ignes perpetui, dicendum est ob eandem .causam, quae perpetuam facit maris salsedinem apud Arist telem. Perpetua ςst enirn exhalationis generatio obicia

40쪽

DE METALLICI semotum. Quaeigitur ab aqua appraehenditur, in Esedinem

Fertitur, quae autem ad aerem veni Iupra rerramquidem in sublimi varias impi estion es ignitas facit: intra terram a uintem condensitur in varia corpora , aut ignis principio ac sumpto exardestit,ubi igitur semel contigerit accendi, tamdiu perseverabit ignis, quamdiu exhalationis copia suppeditanitur diutius autem in subterraneis materia supped

latur, quam in aere ad cometas , quia in loco angusto non

disperditur exhalatio. Fierii me potest, ut materiajam colle paulatim ardeat, nulla alia accedentes quod antimadvertimus in agate .lapides, qui cum a pastoribus nostra arta de succenderetur, extingui postea non potuit. Sed Perseverat repens quae xtat lapis , relinquit autem post se vallem exustam. Villa magna locus ille appellatur prope oppidum S.Ioannis Vallis Arni Fumo bituminoso locus iule inficitur , eruuntur autem carbonesardentes , qui ignis neque pluviis, nequeamne propinquo intromisi extinguium u/m potuiti immo magis xxardescit, B fumum altius attollit,flagrante in profundo lapide. Sed revertamur ad aquas Patet quidem caliditatem, frigiditatem non semper mistionem arguere Simplices enim reperiuntur no

solum inter frigidas , sed, inter calidasci ut in Lipara , in Melo, in Prusa, qua aquae Regiae appellataesunt. Inter mistas autem frigidae exeunt Aciduia quae apud nos , aqua Borra id frigidum balneum in agro Pisano prope Agnanum,

cujus quam putant marmoream esse, quia exit evmarmore quodam fusaneo,quod excoquitur in calcem: at ex sep re valde austero significatur multum suminis continere. Ex levitate autem ac pondere, tenuitate, &crassitiem gis discernuntur simplices a missis simplices enim Ieviores, tenuioresque sunt mistae autem graviores,vi crassiores A tamen intermistas longe crassiores sunt, quae salium genera, aut aluminum, aut reliqua corpora humore selubiua receperunt, quam quae sulphur , aut bitumen , aut aliud g nus exhalationus natura enim spiritus levis est. Quae vero succum