장음표시 사용
41쪽
succum lapidestentem continent , adhue praedictis erassiores sunt. Magis enim terrestres. Aquarum qifferentiae in gravitate&levitate etiam visit patent. Nam flumina aquae dulcis mare ingressa supernatant, &senra ouosdam lacus ut Tesinus iupra lacum Verbanum,&Rhouanus supra Lemanum. Item amnes eluosdamsupra alios, ut de Atiania Ichmitur , cujus aqua Tigri supernatat, cum sorte ex alluvioneproprios alveos egrediuntur. Ac rem miram de Peneo fluvio scribit Plinius alterum fluvium Eurotam
supra se gestare per aliquod pactum, & olei vice respuere ejus aquas nec cum illis admisteri, sed in alterum litus transmittere.Ex qualitatibus igituraquarum hoc modom, sturae investigandaesunt.
EX effectis autem deinceps consideremus.Quaedaehim
alia ratione discerni nequeunt, cum neque in colore, aut sapore, aut odore a caeteris simplicibus disterant. Si t men bibantur, aut enecant, aut morbos graves pariunt, ut quae succum lapidescentem habent quicquid enim tetigerint, in lapidem convertunt Ideo visceragypsi modo rea. dunt immobilia, ac dura. Cognoscuntur hae ex loco unde eunt, aut per quem transeunt, aut ubi steterint pariunt
enim crustam lapideam corporibus haerentem.Quae obser vatio est maxime necessaria inomnibus aquis expiserandis: quod enim aquae deponunt, mistionem certam significat. Deponuntetiamalienam substantiam per decoctionem, ocrefrigerationem, ut docet Gai. q. iis Epid. i. sic enim sitiis concrescunt in lateri, de caenota deponunt terram. Sed exactuis per exsiccationem aque in selexstivo,aut leni igne: non solum enim deponunt crinam substantiam,quae gravis est fundum petens, ede iam tenuem quandam,inlevem, quae supemata spongio facie, colore nuncviridi nunci Leo, aut nigro, aut vario, cujusinodi est flos silis in palust ci-
42쪽
ata NE METALLIC Is bus Nili apud Dioscor idem. At per clistillatione missio de.
pr hendi nequit,evaporat enim cum tenui substantis,si quei est, aqueus humor sed corpulentia quae colligitur humore separato, non solum lore sapore,in odore depraehendi potest,sed & ignis examine: utrum ardeat,aut fumum emitatat, aut fundatur, aut colures mutet, Qui enim in re me. tallica fuerint exercitati, facile misturam cognostent Balneum de aquis in Pisiano, aes, largentum,in aurum inficit colore plumbeo, aut pallido, etiam si vaporem tantum recipiant, quod observatum est in nummis, vel in crumena reconditis eoru qui circa balneum quibusdam temporibus obversantur. Eosdem colores aliquando tota aqua recipit, ut reddatur turbida, vel pallida , quod mense Martii, aut
Aprilis incolae contingere animadverterunt,quo anno futurum noxium us balnei usum experimento docti praenunciant. Indicium hoc est evaporationis, aut bituminis Utestatur enim Diodorus in stagno Nabateorum, cum lacus gesturus est bitumen,&ctorem a vento agitatum sentiri,qui proprium argento, auroque, iri colorem aufert, vento iterum reflante restituitur haut Cadmiae, hos enim colores ejus fumus prae se fert, ac metalla alterat. Ideo aqua illa in potu a nemine usurpatur: ob id forte balneum isthmiaci infestum est,ac nocet Asthmaticis. Simili modo quae recipiunt evaporationem auripigmenti, aut argenti vivi lethales sunt, si in potu sumantur. Ex reliquis meta licis nisi multum excesserint, etiam in potu salutares sunt ad varios morbos tollendos Ex Sulphure enim,aut Bitumine insectae ubi mollica est eorum Participatio digerunt epotae supersuas humiditates&exsiccant, uteri affectibus commodae. Sulphureae tamen ventriculum ditatuunt, bituminore caput magis tentant,m oculis sunt noxiae Acidulae, quas di ximus tenuissimam bituminis substantiam eatticipare, urinam movent, vapores vini ex ebrietate resiccant sudores excitant, ruermes interficiunt, grumos sanguinis dissisti
43쪽
bus,resistunt enim putredini. Extrinsecus autem tam sutiphureae,quam bituminosae affectibus nervorum prostat, articulos confirmant irrigitata capiti fluxiones sistunt antiquasaeutis infectiones,, ulcera sanant. Qua salem continent, potae vehementer exsiccant, abstergunt, alvum tutabant, de pituitam Blvunt Huic tamen sententiae videtur Hippocrates adversari nam in libro de Aere, aquis, &locis eos repraehendit, qui putant propter imperitiam aquas salsas alvum solvere, cum sint ad egestionem maxime contrariae, astringunt enim, &exsiccant. Dicendum est verissimum esse quod scribit Hippocrates experimcto enim com pertum est, aquam Tet ucii praesentaneum remedium esse in dyssenteria, adeo ut hodie nullum sit praestantius: citissime enim abstergendo ea quae mordenti, exsicca do astri gendoque fluxum cohibet. Solvit tamen alvum abstergendo, &pondere ob gravitatem enim salsedinis minime omnium ascendit in venas, sed celerrime Drae caeteris descendit, si ea copia assumatur quae sufficiat ad destensum, relinquit enim alvum astrictam, neque mordet intestina quamvis ulcerata, ut aqua maris, mitiorem enim habet salsedicem, abique ulla acrimonia sed aqua maris, nisi mitigetur,intus non assumitur. Nitrose magis abstergunt, luco id ipsae alvum selvunt, sed ob tenuitatem magis urina promovent,adrenum vitia,calculos atterunt, uterum siccant,
emendant & cutis vitia. Aluminosis praecipua dos ad astringendum, corroborandum, sistunt mulierum profluvia, vomitiones, prohibent abortum ulcera vesicae,&renum
sanant, dc unguinis mictum compestunt ut patet in aqua Brandula vocata in Carpensi sea haec a moaica sulphuris
participatione, aut bituminis, penetrationem acquirit, ut ad ea loca transeat. Extrinsecus cutem condensent,&uc hiem, ac reliqua ulcera exsiccant. Atramentosae, & quae chalcitim, melanteriam,vi reliqua ejus generis continent,
vehementius quidem astvngunt,sed ob acrimoniam adjunctam corrodunt, ideo intus nequaquaan tuti sunt. Hujusmodi
44쪽
traditur Alexandrum interfecisse. Ex trinsecus tamen ulce. tibus malignis,&exedentibus eonferunt. Quae seueam qualitatem habent, restigerane, & corroborant, firmant ventriculum, obstructiones hepatis,i lienis, & renum toti Iunt,ducunt armulas. Quae aerissubstantiam continent, imtrinsecus noxiae sunt, .liquant enim,&corrodunt, sede trinsecus essicaces ad ulcera. Quπplumbum abraserunt obstructiones internorum pariunt,di fulsecant Tandem quere lapidibus,aut terris aliquid traxerunt,omnes infarciunt, koccludunt meatus, quaedam dc calculos gignunt. Inter has est aqua Borra Montevarchiensis Vidimus enim su stantiam gypseam Vasis inhaerentem pertinaciter ideo nisi parce assumatur ad fluxiones sitandas noxam inducit, sed melior redditur purgata sale, &diuti asservata , ut substantiam gypseam deponat, Balneum sancti Philippi gypseam crustam relinquit in verticet capitis sequa ejus irrigationem suscipir,quod utilitatem praestat in defluxionibus ealidis. Sed de mistionibus aquarum in universum haee dicta sint, sigillatim autem satis Lligenter ab iis tractatur . de balneis scripserunti.
P ost um explicatum est quere subterraneis aerem, d aquaminficere possintri, quo pacto misturae depiae.
hendatur,&quas vires iis communicent,relinquitur ut si gulorumgenerum ortum, differentias explicemus, incupientes ab iis, quae exsicca exhalatione constanu, orycta, idest Fossiliaproprie appellata ab Aristotelα Quae cum divisa sint in lapides illiquabiles, &ea quae hurrudo selvuntur, quos pulvere Vomyi de selubilibus prius dicamus. Solvutur autem aliahumoreaqueo, nempe quae arida sunt, ut terrarum genera,&tarum: Alia oleo, quaecunque scilicet pinguia iunt, ut sulphur, cibitumea quae ejus generis
45쪽
more non cohaeret,sed pulveris modo dissicit humore autem madefacta glutinatur in lutum. Maecenim est terra,
quae subigitur , dccolitur, differens a lapide, arenis. Ejus ortus duplex est , unus quidem exicca exhalatione
refrigerata descendit enim ex aerein pulverem , aut cum aqua pluvia soluta, dein siccara in limum vertitur hujuc modi autem terra fertilis est, quia ad acris naturam rare facta humorem concoquere potest pro alimento plantarum. Hujus enim gratia agricolae pius terram versant, ut a solerarefiat. Alter ortus est ex stis per putredinem in fimum conversis, ex lapidibus sole aut igne incoctis, deinde aqua pluvia solutis. Sic enim montes lapide paulatim mstu,& imbribus dissislvuntur in terram. Pro diversitate a
tem lapidum, caeterorum mistorum Varia genera terr rumoriuntur Excremabilibus enim ut Exo calcaria terrae autem arenosae, ac minus coli rentes, minus enim humore disseivuntur.Explantarumautem aut animalium purr dine ac fimo, ngues Multa autem sunt terrarum di NMniatiae pro ariditate, aut pinguedine, densitate, raritate, asperitate, lenitate, tenacitate, fragilitate, aliis hujusinodiruem coloribus,&srporibus. Quamvis enim terra simplex sepore vacet acquirit tamen diversos sapores,in colores, de odores, ex alteratione,ac mistione. Quyniam autem ad diversos usus petuntur ab artificibus, secundum hos diverissa nomina imposita sunt speciebus Agricolae enim iacterras quaerunt alias figuli cplastici, alias fullones alias piis ctores alias medici Agricolae terrae gracilitatem,&pinguitudinem praecipue considerant et macram illam hane eullam Vocantes. Quoddavero genus terrae pinguissimum Margam appellant. Elt autem Marga apud Plinium quidam terrae adeps, ac Vesuti glandia in corporibus, qua utuntur
agricolae loco fiant. Matis enimcampis spargunt, ut sit ve.
46쪽
luci condimentum ad frugum ubertatem sirificat haee vox Maro apud Gallos Medulla appellantq; stetrio ma gam quali saxi medullam Reperitur enim in venis,& fibris Iaxorum aliquarido intra ipsa saxa inclusa ad medullae similitudinem. Mus plura reperiuntur genera recenset autem Plinius sex, Albam Ruffam, Columbinam, Argili
nit differentia r Leucargillam quasi candidam argillam,
alteram Cretam argentariam, tertiam Glischomargam, quaecreta est ullarua admista pingui terra. Sed de argilla, recretarum differentiis inferius patebit Marga igitur alba has habet differentias. At Ruffae una est, quae Capnumam gos vocatur intermisto lapide terrae minutae harenota Columbina autem ea dicitur, qua globis lapidum modo reperitur , sed frigores, Sole ita olvitur, ut tenuimimas bracteas faciat Argillacea porro ea est , quae argillam repraesentat Thophace quae tophum Harenacea quae harenam. In summa autem earum natura duplex , aspera, pinguis. Aspera est tophacea,& harenacea,pingues caeterae. Nec in omniselo qualibet utuntur, sed arida quidem in humido, pingui autem in sicco in terra autem temperata columbinam,&cretam spargunt. Quae autem hic pinguis terra appellaturi, non significat inflammabilem, ut sulphur, Sesbia tumen haec enim ad culturam inepta sunt sed quae succosa est Si lenis, ut fimum Oritur autem ex aquarum exsiccatione intra lapides, ut limus in palustribus. Agricolae igitur has terrae differentias considerant. At figuli,4 plastuci terras quaerunt tenaces, ut ductae in quacunque partem.
non abrumpantur, neque dehiscant exsiccatae has communi nomine Argillas appellant, ut ex Plinio facile colligi tur, lib. II cap. 9 ubi de arte Plastica Figulina loquens inquit, ex argilla sua opera conficere. Qui cretas cum argillis confundentes scribunt, solam cretam albam argillam antia uis vocari, non animadverterunt argillam albisan qua Graeci Leucargillam vocant, ut in genere margarum
47쪽
LI IER PRIMUS. garum notavimus. Praeterea diversam esse argillam aeretae odem Plinio colligatur, lib. II. cap. q. ubi ad vineam prae caeteris terram laudat cretam, d argillam quamquam
praepingues Argillae igitur sunt, ex quibus opera figulina
fiunt,ut vasa, signa, dc statui, quarum proprietas est , ut recipere quamlibet figuram possint,i in caminis ardentiabus coctae,in lapideam duritiem concrescant Patiuntur autem id, quaecunque in igne non in pulverem rediguntur,ue saxum calcarium , sed mollificantur , ut harenae ex quibus fit vitium. Sic enim absteden te hutnore jui glutinabat parates,cohaerent invicem mollificatae igne Galenus, s. simpl. 3. Argillas vocat, quae pinguedine carent utpote friabiliores. Sunt autem argillarum plures differentiae. Quaedam enim duci tenuius polliunt,quaedam minus Nobilitate vero praestant,quae tenuissime ducuntur. Vnde Romae osten debantur duae amphorae in templo consecratae propter tenuitatem, magistri discipuli certamine, uter eorum tenuiorem humum duceret. Hinc vasa Samia antiquis celebrata, & in Italia Aretium, Mutina hujusmodi vaserum nobilitate claruerunt. Tolerant praeterea argillae vim ignis magis&minus. Qui metalla fundunt,egentiis, quae inafflatu ignis minime sisrumpantur cujusinodi est apud nos terra Treguanda a loco dicta. Ex ea conchas efficiunt, quibus vitrum liquatur Maurifices vascula Crucibula appellata,quibus fundunt aurum,&argentum, aes Aretii quoaque est terra similis, sed sabuli modo aspera , cujus vasa in igne flectuntur vitri modo , nisi misceantur cum alia argilla. Qui his terris carent arte parant miscentes cum qualiabet argilla cineres, velcornua combusta , vel vitrum ea amissime tibi um,aut hirenam, ex qua vitrum fit, aut quamis libet terram combustamprius,deinde in pulverem optimὰ comminutam Plinius Tasconium vocat terram, ex quaeatini ad fundendum aurum fiunt, qua nulla alia est, quae afflatum ignemque materi λm ardentem magis tolerat.
48쪽
rnas tamen sunt, quae ad opus Iateritium semuntur. Non tenim quolibet terrarumgenere utuntur,non e Sabulo, ne lque ex arenoso solo, & multo minus e ealculose, sed e crotoso, albicante, aut ex Rubrica, vessi exsibuloso emastulo eerte conficiunt. In Africa autem, &Hispania parietes ex terra cruda conficiunt, qui aevis durant incorrupti imbribus, ventis, ignibus, omnique cemento simi firmiores, adsimi Annibalis speluncae,interrenae turres jugis montium impositae. Sed de argillis liaec fatis Fullones quoque suas habent terras quibus vestes mundant. Cretas fui lionias vocant nam Maliae cretae sunt, quibus argenturria politur.5 aurichalcum, &ferrum Denique cretae nomen
omnibus iis terris videtur accommodari, quae expoliendi,& mundandi gratia,aut fricantur,aut illinuntur: etiam quae pictoribus ad colores in usu sunt, ut creta Eretria, creta Selinusia,creta Viridis,&hujusmodi omnis autem creta pin imis est,mnluccum facile diluitur Ad vestium igitur usus quatuor numerantur: Cimolia, Sarda, Vmbrica, quartum appellatur Saxum Cimoliat adhuc plures differentia recen psentur, quarum duae ad medicos pertinent, candida&ad Purpureum inclinans Sarda candida est, sed vilior Cimo Plia, cui succedit Vmbrica ad vestes tantummodo utilis ut timo Saxum est , cujus proprietas , ut crestat macerando candidis vestibus utilius Creta vero argentaria ad vasa argentea expolienda inter Margas numerata est: terram Creticam vocat Galereus, aqua reliquae terrae Cretae dictae sunt, Ut etiam creta fullonum,pingues enim sunt. Hodie terram -Τripuli vocant, qua utuntur ad enses expoliendos, candida haec est alia pallida glebis lapidosis, qua utuntur ad aurichalcum tergendum, vulgo vocant Gessum. Est&creta vilissima, qua pedes servorum venalium illinebant Romani,&qua circum praeducebant ad victoriae notam Pictores quoque suas cretas habent: Candidas quidem Paraetonium
Nelinum , terram Eretriam, omnes a loco appellatas.
Rubras autem quas Rubricas vocant: Habent cretam vi itidem
49쪽
ridem donigram , sed diligent ius eas exquiranNS, quam dicis inserviunt.
Considerant medici terrarum genera multa.Eretriam, Samiam, Chiam, Selinusiam Cimoliam, Pignitem, Meliam, Ampelitem, Lemniam, Armeniam, Rubricam rde quibus sigillatim agendum est,si prius terrae simplicis notas,& facultates aperuerimus. Ea vero iudicanda est simplex terra puraque quantum dari potest , quae nullum praese fert saporem,nequeodorem, oriunturenim hi ex mistione,ut docuit Aristoteles. Quanqua sunt qui terrae odorem proprium supraunguentoru suavitatemprqdicent:&Cicerom astribui dictum illud:meliora esse unguenta quae terra, quam quae Crocum capiunt. sieruntdue eam invitatem in terra sentiri, quango post siccitates aiuturnas imber deincidit tunc enim emittere suum halitum divinum a sele conceptum:cui comparari suavitas nulla possit.Haec ex Pliniana historia. mos autem quam fieri poteli, in alteratam consi. derantes, inodorem, Sinhidam fatemur. Olorem au intem ipsius proprium Strato Lapsacenus candidum esse dixit: idem testatur Aristoteles in libro decoloribus. Elementis enim con venire albedinem, quiaalbus color est simplex rArgum et o esse cinerem , qui ad albedinemtendit omni humore consumpto.Nigrum enimfierie humore semiusto, ut in carbonibus, fumo. Non tamen omnis terra alba simplex est, ut Eretria, Melia, Paraetonium, virtute valdudisterentes. Qui putant terram exstinatura acem esse, alium colorem praeter nigrum es tribuere non possimi. At licet opacus sit totius terrae stobus sive ob alterationemicommistionem, si ve ob divitionem concinui, ut acciditpulis veri: nontamen quaelibet ejus pars opaca est. Non enitataeontingeret gemmas quasdam , lapidem specularem , salem fossilem, Miamu perspicua cile, di alba ubique enim μει
50쪽
terrae opacitas albedinem, perspicuitatem remitteret. Omnis autem terra si comburatur , deinde abluatur dili genter , deponit alienas qualitates, ad malin simplicitatem maxime reducitur, cujus vires sunt secandi sine moratu, meatus occludendi, ideo recensetur inter Emplasticae . simpl. s. Dioscorides terram Omnem, inquit, praecipuam habere vim refriserancs , meatus occludendi. Q niam autem difficile est terram omnino simplieemia
here, nam quae coIitur ex variis generibus collecta videtur, aut per alluvionem invectis, aut fimis computrescentibus: Medici se legerunt synceriores , de nequaquam confusas Reperiuntur enim homogeneae tum colore, tum consister tia,ideo ad simplicitatem elementi magis accedere viden tur. Differunt tamen inter se QSaedam enim retinent aliquid igneae qualitatis, ut terrae ex exhalationibus genitae, ustionem enim passae sunt, unde pars earum in salsedinem maris conversia est, pars in terram similem, quale est Parae eonium, crusta quaedam candida in mari lapidibus obducta inter candida pigmenta , spuma maris condensata cum ii mo ut Plinius tradit. Et terrae fullonum, quae ex aquis pluia viis crassiescentibus in limum pinguem oriuntur, mordacitatem enim quandam participant ab exhalatione. Quae dammorsu carent, Vel quia sponte vel arte per ablutionem deposuerunt omnem caliditatem, Vel qiua ex abrasone quorundam saxorum ortae seni:retinent enim eorum nati tam ut Samia minime eget otione Pro varia autem mate tia, ex qua fiunt, colores Varios , Tacultates possident. Quae enim ex faxo calcario fiunt, candidaea pingues sunt ex saxo harenario macilentaei argillo et metallorum venis prae se ferunt eorum naturam: ut Rubricae serri, Me Iia alumnis, pelitis bituminis 5 de caeteris eodem modo. Nam aut terrae ab iis aquarum vi abraduntur , ut ex halatione diversa inficiuntur, ut de Ochra tradunt cretam
esse exhalatione plumbi infectim plumbum enim utcurre