장음표시 사용
11쪽
Habita in Patauino Gymnasio, cum inciperet explicare Pandectarum Caput de Reg Iuris . liuo uia
ci lo iaci e r m)N leuem sane prouinciam, Nota Aud. , a me susceptam animaduer. to; Regulato in lei licet iuris, ut appellant, in hoc Gymnasio explicatidarum, immo vero adeo grauem, ut dum eam mecum ipse diligentius perpendo, facere non posti m. luin magnopere commouear atq; perturber . Priamuni omnium si ad ipsius Gumnalii claritatem,atq; amphtudinem n ndis oculos conuerto, hanc esse Academiam illam perspic o. in qua nobilissimi Iurisconsultorum incredibili nominis celebritate iura Pontificia, atq: Casuea multorum annorum spatio explicarunt; harioli nempe, I ulgo sit, Alexandri, Iasones. De Ciliac deniq; caeteri, quos tanquam e coelo delapsos vita uersa mira lur, predicatq; posteritas, ut acutissimae sane mentis acie, M summa, spectatissimaque doctrina est e Sebeat, qui hasce cathedras talorum virorum sapietia in omnem aeternitatem nobilitatas ascendere no reformidet,atq; hic obscuris de rebus disierere, M recondita legum sensa patefacere conetur . Accet. dit
12쪽
dit hac ipsa tempestate principes huius aetatis Iurisconsul totum non solum magno omnium plausu, sed maxima etiam admiratione, atq; incredibili non tam proprii nominis, quam ipsius Academiae gloria difficillimos legum tum diuinarum, tum humanarum nodos hic expedire; vi inter tot, ac tanta lumina omnium
aciem suo perstringentia splendore homini perexiguo ingenio,tenuiq; doctrina nullus prope locus, immo vero nullus plane relinqui uideatur. Quid Z quod me hoc in munere illi succedere animaduerto, qui nosolum leges in scholis scientissime interpreta do, sed lites etiam in soro aequissime dirimendo multa, eaq; magna sapientiae praebuit argumenta 3 excelletissimo nempe Octauio Salgherio, quem honoris gratia nomino; cuius doctissimis explicationibus assuetae studiosorum aures vix scio, an tenuitatem , dc exilitatem mea
ferre poterunt. Auget praeterea nonnihil perturbati nem meam, quod ad has nouas Athenas, ad hanc, ut ita dicam, bonarum artium officinam, ad hoc deniq; disciplinarum domicilium,3c quodammodo sacraria non ex propinquis tantum regionibus, non ex ultima solum Italia, sed ex Graecia, Gallia, Germania, Potinnia, uno dicam Verbo,ex toto prope terrarum orbe ad sacratissimas leges perdiscedas maxima studiosorum iuuenum confluit multitudo; ut in Patauino Gymnasio Iura explicare nil aliud re vera censeri debeat, qua profiteri in conspectu gentium omnium , atq; nationum. Quid dicam de ipsa materiae mihi ad explicandum propositae grauitate, subtilitate, obscuritate3 Aneliquisquam . qui nesciat. Regularum iuris explicationem laboriosissimam esse. ac difficillimam 3 cum se pe numero ad assequendos germanos earum sensus Delio, vicit in veteri prouerbio, sit opus natatore; plerunq; vero abinumerabilibus, quibus undiq; petuna tur
13쪽
tur telis vix defendi posse videantur.Non temere profecto eum alii, quos a me recenseri temporis non patiuntur angu stiae, tum ii, qui superioribus annis in hoc ipso gymnasio summa ius ciuile gloria professi sunt, Philippus Decius, dc Hieronymus Cagnotus, hanc materiam maxime dignam existimarunt, in qua ipsi elaboraret, ingenii vires exercerent,dies sudarent, ac noctes, S , ne longli sit,qua luculentis commentationibus pro suis uiribus illustrarent: intelligebant. n. praestantissimi homines, &ssimo, ac singulari ingeni acumine praediti, quemadmodu vix vllu in uniuerso iure caput reperitur, q) maius desideret interpretationis lume.
M in quo illustrando plus laboris, atq; operae colloc dum videatur; ita vel hoc uno dili Renter a se,&accurate explicato sore sine dubio, ut sibi ad nominis immortalitatem aditus patefieret, S de tempore, ac vetustate, quae omnibus de rebus triumphare solet, amplissimum ipsi triumphum reportarent. His cogitationuangustiis circunuentus quo me vertam nescio , atq; t verum fatear, no solum uehementissima animi perturbatione commoveor, sed etiam, ut Ciceronis utar verbis,totis pene artubus contremisco. Verum illa me aliquantulum cogitatio consolatur, quod si non omnibus, at certe compluribus notum arbitror; id a me sasceptum esse oneris, non ingenii ostentandi gratia, cuius nunquam me summa latuit tenuitas; non doctrinae
patefaciendae studio, qua me cum pleri'; ne conserriquidem posse perspicio; non amplificandi deniq; nominis,lc gloriae aucupandae cupiditate, quarum desiderio rerum me haud magnopere unquam flagrasse iure optimo profiteri queo; sed duntaxat ut me ipsum honesta aliqua in re exercere possem, dc de compluribus mihi bene merendi praestaretur occasio. Nam qua
14쪽
alia multa, tum illud apertissime mea sententia dumqstrati quod plurimi cum uitam onsient otiosam,&on nibus vacuam curis, negotii a tramigere; tamen yclpublicis in rebus administrandis . ni in cog scςndi na tu rati u rerum causim tq; Meanossib Mi dm lin aliis aut gerendis, aut muclligandis rebus sibi petuo laboram dum putarum, M usq; ad vitilaram senςctutem, immo vero ad vitiinume vitae diem nullum prope non dicam otiosum, sed tranqui tum spiritum ducere voluerunt. Ac sane cum hominem adi; tellugendum,&agendum a summo rerum omnignisci: Te, atq; gubernatore Deo conditum consut , quad ej. hae in vita potius esse debet. quam ut eadem vitam h*nesta aliqua exercitatione traducat,& semper egregiualiquid pro uiribus vel agat, uel contempletur 3 Equidem illos hominis nomine indignos semper duxi, qui voluptatum esca quasi totidem pisces capti,atq; irretiti turpi otio languescunt, animiq; sui vires quasi gladium in vagina reconditum hebescere, tetraq; rubigia ne consum i patiuntur Praeclare sane priscus quidam philosophus, qui homines mollem, ac voluptariam amplexos vitam,& iuerti. ac desidioso torpentes otio sp, tantia quedam cadauera appellare no dubitauit: quid .n. tande a mortuis distant qui licet huius lucis usura fruantur, detestabili tamen iacent otio sepulti, nihilque ab eis, nisi forte te terrimus plurimorum stior flagiti rum ac scelerum potest expectari l Iam vero quam d*ceat, ut de hominibus quantum inue est, bene mereri quisque suadeat, sapientissimus ille Platoavi tantum tribuit antiquitas, dignum vi censuexu.cq 'em diuinicq-gnomento exornarer, planissime docuit: cum ς nimTArentinum Archi tam iniquo animo serre accepisset ,
quod a publicarum ad minui ration GmRI se, Rus,
15쪽
piebat, subtrahere non posset, illum per litteras' o
iurgasse S homines non tam ad sui, quam caeterora commoda natos monuisse perhibetur. Id quod etiainter praecipuas veterum philosophorii sectas haudquaquam ignobilis, & obscura Stoicorum familia
sensisse traditur: quemadmodum enim omnia, quae in hac tanta rerum, quam conspicimus, uniuersit te reperiuntur, hominum gratia dixit esse procre
ta, ita homines ipsos . ut sibi ultro, citroq; pro desse possent genitos asseruit. Nec vero ab hac sententia Titus ille, quem Romani Imperii habenas moderantem uniuersus terrarum orbis quasi Deu quedam, aut certe quasi hominem e caelo demissum suspexit,& coluit, sibi recedendum existimauit etenim cum aliquando super camam nullum beneficii genus a se in quemquam eo die collatum meminisset, ingemuisse sertur, de diem illum a se perditum conuiu is omnibus audientibus exclamasse. O praeclarissimam vocem mea quidem sententia digna, quae in hominum pectoribus litteris, si fieri possit, aureis incidatur. Sed ut ad me ipsum reuertar Aud.', cum
me his de causis ad hoc onus subeundum adductu esse pleri'; notum intelligam; solatur me, ut dic
bam, ac in tanto suscepto munere non mediocriter reficit. quod ex his saltem puto fore neminem, qui me reprehendendum existimet; praesertim cum tarditatem ingenii, uiriumq; imbecillitatem labore,&diis gentia aliqua saltem ex parte compensari posse exploratissimum sit: mira est enim , mira utriusq; Vis,atq; natura; ut haud immerito & Virgilius labore omnia vinci affirmauerit, SI Romanae parens cinpiae nihil esse tam arduum, quod studio,&diligentia consequi homo non possit litteris prodiderit. Demotinencs qui iem, quem Graecorum oratorum princi
16쪽
pem,& quasi coryphaetuis semper habitum' constat,
adeo lingua haesitaret, ut eius ipsius, quam disce xc cupiebat, artis ne primam quidem proserre litte-Yam posset; naturae tamen vitium, studio,& diligentia ita superasse dicitur, ut omnium planis si me, atq; adeo suauissime pronunciaret . Quid commemo. rem Cleanthem illum philosophum non exigui sa ne Inter veteres sapientes nominis 3 qui cum ad di scendum omnibus fere naturae praesidiis est et destitutus, breui temporis curriculo diligentia, S labore sic effecit: ut plerosque eius aetatis philosophos ae quasse, multos etiam longo interuallo superasse ab omnibus credererur 3 Alacri igitur, S erecto animo Rud. praestantissimi susceptum munus aggredi non Verebor: ac primum quidem, ut par est, ab eo, qui hac uastissimam Patq; ornatissimam molem , quam mundum appellamus, ex nihilo excitauit; qui homini non rationem modo, sed rationis etiam lumen, ac decus orationem largitus est, cuius e uoluntate,
atque nutu non ea solum pendent, quae sub aspectu cadunt,& tactum, sed ipsae etiam diuinae, &a materiae labe abstractae, & separatae mentes s ab hoc inquam summis precibus,uotisq; contendo , Ut quemadmodum nihil exoptoἰuehementius , quam ut iurisprudentiae studiosis aliquid afferam adiumenti ; ita me vallum , ac profundum hoc pelagus enauigantem caelesti aura prosequi velit ; d inde vobis nobilissimi adolescentes, qui bonarum artium pulchritudine, ac dignitate inflammati, ex ipso propemodum parentum, ac propinquorum co-plexu uosmetipsos abstraxistis.&spretis commodis, ac voluptatibus ad hoc in omnes terras longe, lateq; Iesonans theatrum earum percipi edarum gratia couolastis; vobis, inquam, me summo curaturum sim
17쪽
dio polliceor sevi ex hac ingenti rerum is hi, quam
mihi oblatam videtis, ea potissmum suscipiatia exponenda, quae caeteris utiliora uidebuntur, atq; in iisdem explanandis ea utar ratione docendi, quam ad
uestra iuuanda studia, minuendo'; labores aptissi mam fore censebo . Et quoniam in eum incidit lix cum oratio, ut de iis in quibus interpretandis mea uersabitur studium, nec non de ipso docendi. siue interpretandi modo aliquid promendum uideatur ;pauca quaedam his de rebus dicere tentabo; sitamuhumanitatis uestrae sontes nobilissimi Aud. quos mihi hactenus patere uoluistis, ad breuissimum adhuc tempus mihi apertos esse patiemini,quod eadenestra fretus humanitate sperare non dubito Primit igitur, cum hoc Pandectaram caput, in quod a Triboniano, ac caeteris, quibus tanti operis compone di
munus a sacratissimo Cssare commissum legimus. praecipuas iuris ciuilis regulas non oscitanter congestas conspicimus,quodque sicut eosdem claudit Pandectas, ita illorum prope apex iure uidetur dici posse; cum inquam hoc tam praeclarum, & egregium caput adeo late pateat, ut unius anni spatio a carceribus ad calcem nullo modo decurri posse uideatur. illud capiam consilii, quod uniusquisque uestrum ni fallor, si rogarem, daret; leviora scilicet omittam atq; illa tantu euoluere, x enodare conabor, ex quibus uberiores percipi possututilitatis fructus. Multa. ut nostis Aud de seruis, multa de manumissionibus. multa deniq; aliis de rebus, quae parti tenebris ueta statis, parti libertatis luce obscurata nostra no agnoscit aetas in illud disseminata, atq; sparsa passi cope, risitur. Haec ergo, ut studiosoru inseruia utilitati, aut Omitta penitus, aut, siqua do id minus sorte decueriti leuissime,& sumis,ut arat,digitis utingam; meq; to an a B a tum
18쪽
ad illi declaranda comaereat quae ad institu
enda hoc tempore iudicia , ad exercendas actiones, ad sententias controuersiis de rebus ferendas, atq ut breui comprehendam , ad serenses causas , v sumque quotidianum referuntur. Huc, huc Aud. toto pectore incumbam; in his diurnum, atq; noctur num impendam studium ι hie meorum erit scopus laborum; ad haee, quantum meae strent uires, aperuenda omnem curam, diligentiam, operam, industriam, vigilantiam deniq; conferam. Neq; uero hac ob causam suspicetur quispiam velim antiquitatu a me sperni cognitionem, parumq; illoria mihi probari consilium, qui cum legum scientia vetustatis
cognitionem conmngere nituntur . Laudo, laudo
Aud. antiquitatis notitiam, laudo priscarum scientiam rerum, quam ipse quoque Iustinianus tanti secit, ut S nihil antiqui ignorandum asseuerarit', dein priscis legib., ac moribus iaceta senilis non nun quam prope nimius videatur. illud etiam adiun o, neminem,Vt mea sert opinio, ad insignem in haedisciplina cognitionis gradum facile peruenire . breuiq; inter alios excellere, atq; eminere posse, ni si ueteres historias si minus omnes,lit certe plerasq; sibi euoluendas existimarit. Veris in tantis temporis angustiis, urgentibus nempe hinc diuturnis uacationibus, illinc praua obstrependi consuetudine, quid aliud agas, quam ut posthabitis utilibus necessaria persequaris; & quando multa necessario praetereunda sunt, ea potissimum praetereas , quae licet haudquaquam despici debeant, mincire tamen possunt iactura praeteririὶ Nautae quidem cum aduersa tempestate in alto iactati omnia, quibus navim cernunt onustam, Optatum in portum a se vehi posse desperant ; illa nauis leuando causa proucere consueu
19쪽
tunt, quae licet nonnunquam magni sint pretii, praecaeteris tamen non iniuria videntur posse contem, ni . Sic nos posteaquam omnia, quae uellemus, attingere,& interpretari nequimus, ea pro virili nostra exponamus, ex quibus maior pro manatura est utilitas; quae vero ut explicata minus utilitatis, ita praetermissa minus detrimenti afferre possunt, aequo, quando ita necesse est, animo praetereamus . Dixi breuiter de iis, in qui b. declarandis elaborabo. Nunc de ipso docendi modo perpauca : nam S omnia, quae mihi ipse proposui, proferri a me oportere non a bitror, si oporteat, tempus in praesenti non suppetere animaduerto. Dabo in primis operam Aud. ne facile a re digrediar, meisq; explicationibus, res a proposita materia seiunctas , & alienas intexam: quid enim tandem absurdius , quam cum de dotibus uerbi causa disserendum est , de Represaliis, uel, quemadmodum alii magis, ut opinor , Latine nuncuparunt, pignorationibus disputare; aut cum de testamentis agi debet, de argumento, quod ex uinominis elicitur . aliisq; per multis a subiecta materia toto caelo distantibus rebus tractationem instituere 3 At id ab iis, quorum e vestigiis haud facile recedendum uidetur, qui occultissima legum mysteria prope diuinitur aperuerunt , quos deniq; quasi
huius disciplinς principes , ac prope dixerim parentes nemo non ueneratur ; id, inquam, ab eis non
solum pro incommodo, aut absurdo minime habitum, sed dedita etiam opera factitatum constat. Non
inficior Aud: quid enim negem, quod vix prolatis ipsorum lucubrationibus apparebit Verum si cum fig)ntibus Pygmaeum congredi , atq; luctarisas est,
anc explicandi uiam, atque rationem ad iuuenes rudiendos minus aptam, atq; idoneam esse conten
20쪽
do. Proh Deusamortalis quid hoc est aliud , quam
per multos anfractus , dc tortuosos,atq; difficiles Meandros uix post longissimum tempus studiosos adolescentes no sine maxima difficultate eo perducere, quo, si recta pergere voluisses, breui, ac sine ullo pene labore perduci potuissent 3 Quid moror
Hunc docendi modum amplectantur alii, si lubet,& quemadmodum Anaxagoras naturalibus in reb. Contingere arbitrabatur, quidlibet nimirum in quolibet contineru ita ipsi tertio quoq; verbo digredietes quidlibet in quolibet suo misceant arbitratu. Ego mihi summae suturum curae polliceor, ut me intra propositae materiae cancellos contineam, effici-amq; , Vt a nemine, quod in alienam, ut dicitur, messem falcem immittam, argui possim. Curabo praeterea Aud. , ne in iis ipsis excutiendis, quae prς ter rem non esse constabit , nimi opere disputationibus habenas laxem: nam, si in tam celebri, atq; st Iluenti loco mihi meam hac quoq; in re licet aperire ententiam, nunquam copiosissimum illum , atqι plus nimio accuratum docendi modum probare potui; cum . s. nihil quantumuis leue, M inane praeterrimittitur,.sed in omnibus uel minutis, atq; exilibuslreb. omnes omnium sententiae accuratissime rece sentur, maxima ad eas uel co probandas, uel refelle das argumentorum copia congeritur, ac deniq; .nihil non enucleatu, nihil no probe disclissu, nihil nosumma, ac propemodum icredibili diligentia exa iminatum praeteritur. Erudita hoc Aud. ingenia, Scalere, S delectare pol, quae ex infantis cunabulis ia- Iridem egresta atq; ad robustam progressa aetate niti non facillime digerunt, dc ciborum copiam, ac
varietatem non modo non respuunt, uerum etiamini me appetunt. At adolescentes, qui paucis an .