장음표시 사용
421쪽
peditare, non absque justi metus testimonio. Denique . ne aliorum auctorum placita desiderentur, etiam ea breviter adtingemus . quae ne probabili quidem conjectura , sed bypothesi unice mera nituntur.
S. II. Conditiones praepararites. I. Sanguinis ad colum delati
diversa natura. Ab iis causis diversarum secretionum initium faciemus, qnae extra ipsum colum quasi sine sulit. Diximus l in sanguine omnes humorum classes reperiri. quas diversa per cola de sanguine oportet separari. Nunc minime dubium est, quaecunque sit humoris aliquo in organo secretorio percolati natura , sacilius ejus humoris separationem iri intellectum. si ad ipsum organum sanguis veniat, qui quam plurimis ejusmodi particulis plenus fuerit, quales per id colum secedere videmus: Adeo certe id verum est , ut in quocunque organi secretorii genere quicunque humor nascatur, dum sanguis eo humore vehementet impraegnatus fuerit, bilis exemplo , quae Omnes per glandulas, viscera omnia, halituosaque vascula m exit, quando sanguis retenta bile inebriatur. & urinae. & argenti denique vivi. quod
per ipsos cutis n poros , perque oris exhalantes villos o manifestiLsimum erumpit, quando plurimum in sanguine receptum e Nunc, in fano homine quidem ita sanguis contemperatur, ne ullus humor tanto cum vitio abundet. Verum etiam in sanissimo homine non
tamen penitus idem sanguinis ad quamque corporis partem euntis ingenium est, valdeque probabilis conjectura est, quae fidem sibi faciat apud invitum, ad hepar ejusmodi sanguinem mitti, qui praecipua bilis elementa copiosiora advehat, quam quisque alius, aliud ad viscus delatus sanguis. In hepate enim & oleum de mesenterio, de me colo, de omento resorbium , &subputrida ex intestinis aqvula, denique jam propior urinosae indoli lacum alvinarum succus copiosissimus advenit p . In bilis vero natura & adeps dominatur, & aciimonia , quae ad urinosam volatilem salem accedit.
m Q. i. ivlo totus singuis unitu generis humore plenus est , ea spellas per omitia tota separatur fAUvasus priGog. P. 18s. νε ὶ Ex miluere vesicatorii essiuxit Landsu 17st. suptem. . Ut attiaim dentibus p. e. reus uin dealbent , quae coelistatu de metallariis Idriae
422쪽
Non perinde in alio quocunque colo sanguis, peculiari jam indole ii
signis, aque aliorum viscerum sanguine divertus adferri potet, Per arterias enim advenit, quodcunque alia cola habent, is autem sanguis a corde veniens commista de penu languinis dimittitur. Est tamen etiam de isto sanguine valde probabilis coniectura, certas ad sedes aliis , quam ad alias, adfectionibus imbutum sanguinena advenire. Si in capite humor omnium subtilissimus & mobilissimus generatur, non est absonum , in sanguine per carotides iubmisso, etiam ejusmodi volatiles . atque aqua, oleo aliisque sanguinis elen entis subtiliores particulas ahundare. Cum enim a duabus contrariis potestatibus diveris sanguiuis particulae regantur. a pondere, & a motu a corde accepto, quorum illud ad inseriora sanguinem deducit. hoc autem rectissunia via ad cerebrum pel it , non dubium videtur. descensuras de arcu aOGetae eas particulas q), inque abdomen se conversuras , quaecunque pondere magis valent: ad censuras adeo ad caput, quaecunque levissimae . m hillissimae . minori vi deorsum trahuntur. Cum enim ejusmodi particularum motus ex pondere & cordis vi componatur. potest ii iberi pro duobus parat telogramnii lateribus, quorum laterum alterum gravitatio est, alterum motus a corde acceptus , diagonali, autem linea medium iter exprimit . qua sanguis ab his duabus viribus simul follicitatus progreditur Quo minor est gravitatio, eo majori portione motus a corde acceptus superat : quo majus est pondus, eo potentius in arcus aOrtae partem inferiorem detrahitur , superata cordis vi. Particulae enim , in medio aere natantes, etiam in sanguine superiora tenebunt . & a cordis communi vi in caput mittentur , a minori vero pondere debilius , quam ullae aliae , in aortae inseriores ramos follicitabuntur, Iade videtur intelligi , quare caii phora r , spiritus vini , aut vapor volatilis aquarum Pyroe Ontana tum continuo in capite efficaciam suam expediant I & stuporem aliquem , aut plenam demum ebrietatem. prius inducant , quam in ulla alia corporis particula mutent qtiidquam. Huc etiam pertinere putes, quod venena maXime volatilia, & vario sum potissimummiasma . in facie inprimis suam violentiam Ostendant , quae tamen a perpetuo aeris adflatu potius densorem cutem , quam aliae partes corporis nacta
sit. Nescio an huc non pertineat, Uod optum t , aliaque in cerei rum
423쪽
essi acia venena homini, etiam in minima dosi plus noceant, cui cerebrum majus, ampliores pro portione tarotides, & caput erectium sit. t , Non nimis tamen haec oportet ornasse, cum ex eadem Carotide mucus etiam , .u adeps, & sebum, & succus ossium nutritius, adeoque viscidi & inertes succi generentur.
6. III. Pacliculae certae indolis ostiis secretorsis oblatae.
Etiam alia consideratio huc adferri solet. Ex corde utique rectior via u per dextram carotidem , deinde per sinistram ad caput ducit, dum& subclaviae arteriae, & aorta inferior, cum linea ex ostio aOrtae producta , aut angulum rectum, aut demum acutum , intercipiant. Nunc '& cum mathematicis demonstrationibus convenit, di cum experimento , inter varii ponderis particulas , communi a potentia propulsas , , rectam lineam , primamque directionem eas tenere, quaecunque gravissimae, & praeterea rotundae sunt. atque adeo & momentum plurimum habent, & ad resistentias superandas aptissimae factae sunt : minuique adeo Se ob stipe siciem minimam, & ob maximum momentum, ab alia quacunque caula de , linea . quam tenent, se dejicere sinunt. Notissimum C ARTEs i N stlo-petum et t. quo projectae plumbeae sphaerae , & lignea' , & suberear, ea lege progresse sunt, ut rectissimam viam plumbeae tenerent, reliquae ad la tera dispe*erentur , quaecunque leviores essent. Id experimentum, ad limmanum sanguinem translatum, videtur persuadere, rotunda , eademque innato pondere plurimo feta corpuscula, de corde projecta, ea lege serti, ut in in aortae teneant sy , leviora vero quaeque, & quae maxima cum superficie minimum habent veri corporis, ad latera vergere. Inde non unum corollarium sequitur; ponderosissima nempe & levitana corpuscula de corde projecta, ob viae rectitudinem in carotidem utramque , & in dextram potiissimum, inque caput adeo venire : uti certe argentum vivum. levissimum , ponderosissimum , rotundissimis factum globulis , in capite, inque
t Addebat BL vir B. IIo Exn A A v x , in Istio, etiam abutentis vini spiritu homiliis , Alcohoi non reperiri, eiusmodi ergo paniculas ad caput non ferii Elem. ebem T. II. Ρ. Io. c. 33. Cons. Easthasaris LM trici 1 ALLEs elegauiuslinum de opici librum
424쪽
inque salivaIibus glandulis suas vires demonstrati Neque haec speculatio priori contraria est, hic enim non ob minus pondus, sed ob viae rectit
Sed aliud latiusque patens corollarium inde fluit : in arteriis nempe ubique, deinde etiam in arteriis secretoriis, globulos rubros manifesto ponis derosiores, arteriae axin tenere Z , atque adeo ad venam continuatam properare, dum leviores, & minus ad motum aptae particulae . adiposae & mucosae. ad parietes arteriae accedunti Sed in iis parietibus ostiola excretoria sunt. Hi, adeo eae particulae se offerunt sa), adque separationem festinant. Facile certe vidi, in meis etiam experimentis, quoties torrentis modo sanguis da inciso vase se praecipitat, globulos rubros centrum tenere, quos nebula pallidior . inque ambitu tota alba ambit b . Sed etiam in anatomicis vasorum repletionibus . quando injestam , cinnabarique tinctam sebum stagnavit, incentro ponderosissimam cinnabarim , albumque fere & decolor in ambitus bum reperio b . Denique crustis, quae aneurysmata aortae obducere
solent, rubrae & cruentae medium tenent tubum , leviores albae sero equeexteriorem ad parietum viciniam adhaerescunti Alia etiam exempla sunt , alium ad certa cola sanguinem duci, quami quidem ad alia separationis Organa . quaecunque demum eorum e emplorum causa sit. In choroidea certe oculi tunica arteriae sanguineae spadiceo & castaneo colore sunt, inter uveas vero membranas. & in ciliarianulo omnino decolores : ex iis vero arteriolis, earum e ramulis, aquosum humorem exhalare probabile fit. Aliud exemplum B OERHAAVIus proponebat; seminalem arteriam c) putabat omnem suum sanguinem sodali venae tradere . donec decolor ipsa , & humore solo plena , qui sanguine tenuior sit, ad interiora testis locumque veniat. quo serum generari oporteat. Iterum in cortice cerebri d simile artificium locum credit habere rin eo enim non de rubris vasis ,.sed de cinereis arteriolis, tenuioremque sanguinem
b Cera d versorum coloraim iii iecta separatur NUCR dua. Musi. P. 8s. e δε st t. mi Med. ii. 262. P ιct T Il. p. s t. T. V. P. I. p. 282. In nuPerioribus codicibus de ea peculiari artei iae senilualia praerogativa cepit dubitare,
425쪽
guine humorem vehentibus vasculis, netveus ille subtilissimus succus separatur. Et in universum huc lli. Viri e , atque V i E u s s e N ir f
theorema pertinet, quo humores subtiliores non ex rubro primove ari riae genere parari docent , sed ex aliquo minorum arteriarum ordine , qui aut absque sanguine lympham flavam, aut tenuiorem etiam absque sero vel sanguine humorem veha L Ita fiet , ut ad ostiola secretoria neque sanguis se offerat, neque alii crassiores humores atque simplicius, puriunque, exque paucioribus mistum liquidum sit, ex quo destinatus succus separatur. Intelligitur autem facilius , ex paucis particularum Ordinibus euiu seligi, quem Oportet separari , quam ex maisa , in qua plurima , diversa. elementa consula sunti Simplicissimum enim duorum luminum colum humorem e X duobus ordinibus particularum , conmistum in duos humoresst parabit, quorum alter purus erit. Verum nolim hic repetere , quae alias de vasis minoribus monui.
IV. Velocitas illaesa sanguinis artera L.
Etsi in conditionibus ipsius organi secretorii multa de velociori motu aut tardiori sunt dicenda , aliqua tamen non ad coli fabricam pertinent , qude adeo priora eXponemus. Velocitatis communis in corde fons eli ea veru vel in ipso corde alia esse potest, atque inde experimento contat secreti Ones omnes mulari vel alia & alia in arteria esse potest, quae ad colum venit. Ergo velocitatem in toto animale , inque corde potissimum , augent m ti musculi , & exercitatio : nixus & aucta respiratio , ut in parturientihus : potus inflammabili spiritu plenus : stimulantia medicamenta, aromata : vehemens itudium : & pol illimum labrile irritamentum , cujuscunque demum naturae fuerit, quo pulsuum numerus in dato tempore augetur. Poterit etiam velocitas ad organum quodcunque major esse minorve victissim. Alagnam facit cor proximum , qua sede vires sanguinem impellentes nondum diminutae supersint. Hinc enormes illi de minimis arteriolis pectoralibus g sanguinis saltus. Hinc in vulneribus plus sanguinis dato tempore ex arteria etiam minori fluet. quam ex majori alia , dum illa propius ad cor, aut ex grandiori trunco nata sit h). Hinc vicissim redum
426쪽
pedum stigus, rarior nisi in certis hominibus sudor, serior exanthemat unieriiptio , tardius incrementum. Velocior etiam seliguis ad eas paties corporis advenit, quarum arteriar& rectae sunt , & e directo cordis ostio opponuntur, capitis exemplo ci). Iterum enim ab ipsis arteriis retardatio aberit , quae oritur a flexione ),& ab angulis l ramorum cum trunco ejusque axi interceptis. Velocior iterum ex alia causa motus erit , quoties arteria secretorii Organi proxima ab a Irta provenit: e vitabitur enim ea retardatio , quae fit a multiplicata divisione, luminibusque ramorum lumen trunci superantibus m . Per eadem, aliquanto melius conservabitur velocitas in iis arteriis, quae de truncis suis sub minoribus angulis prodierint n). Velocior erit etiam sanguis in magnis arteriis, in minoribus tardior, & quia trunco ampliores
sunt, & quia frictio major o . Viscerum 1ecretoriorum arteriae majores sunt, & in dato tempore plus aquae transmittent p .
In arteria cylindrica, qualis carotis est , celeritas melius conservatur.' quam in ramosa arteria. Minus denique velocitatis de arteriis firmioribus Perit, quarum figura ab impulso sanguine minus distendatur, minus flectatur , hinc minor frictio sit. Hinc arteriae secretoriar densores q , &robustiores. Hinc. inter alias causas, alii in fetu , alii in adulto homine humores per eadem organa percolantur, aliique in athleticis, alii in mollibus ejia laena aetatis corporibus. Velocitatis majoris effectus nihil habent obscuri. Et primo , secreti humoris copia in universum augetur, quando sanguinis celeritas magna est. Ad idem enim colum aeque magna unda sanguinis . saepius in eodem temporis spatio adplicatur. Hinc dormienti r . moerenti, hibernanti animali.
427쪽
mali, in universum parcae secretiones. Hinc perspirationis inamensa a corporis exercitatione copia. A velocitate fit, omnibus reliquis iisdem positis , ut in ostium secretorium particulae majores impellantur. Cum enim omnia vascula corporis animati dilutationi obsequantur, sintque flexilia , nunc vero vis minima vase distendens aucta sit, dilatabuntur utique , eorum vasorum ostia, ab humore cum majori velocitate innitente , & majoribus particulis patebunt . eaedemque ipsae aucto momento suo , ad ostiola coli tui dilatanda vi majori utentur. Subeunt ergo in ostia secretoria ejusmodi particulae . quae cum minori cel ritate lubirent nunquam s . Ita sipho anatomicus vi modica aquam in minima vascula impellit , sebum demum vi maxima. ita a corporis eXeris citatione & febre, pro tenui perspirabili , crassus viscidusque sudor, pro urina straminei coloris & aquosa . urina rubens , ponderosior , faetidior, terraeque copia majori lata . eadem in cola transit. Sanguis ipse denique velocitate vehementer aucta per omnia corporis humani vascuIa pene
Hinc velocitas major, multis modis, impuras facit secretiones & humores in ostiola secretoria urget . alienis plenos moleculis. Cum enimatagusta oscula majores quasque particulas excludat, dilatata eadem cum imnuibus glebulis etiam majores transmittunt. Itarum, celeritas major faciet secretiones humorum fluidiorum tι . neque sinet, suis in colis. viscidos humores nasci. Ostensum est χ , motum progressiUum sanguinis diversa elementa, pondere varia & figura, aliisque adfectionibus, adipemque & aquam. & mucum & gelatinam, terram etiam ferrumque, mista conservare. Vires enim adtractrices, dum superest. impedit progressiUrιs motus , particulasque a mutuo contactu divellit , ut minus se trahere possint. Quare non sinit viscidas particulas , adipolasve ita se amplecti , ut uniantur , inque homogeneas massas confluant , ut quidem confluere in secretione necesse est. Ergo a multo mO- tu sanguinis adipis generatio impedietur I , & muci. Phlegmaticorum est muco abundare.
428쪽
g V. Tardioris in sanguine eolum adeunte causae o motus ess acta.
Tarditatem in sanguine secretorium colum adeunte facit arteria a corde remoto g loco orta . eade inque praeterea praelonga sa) , & exigua .
ut in seminali arteria exemplum est. Porro arteria ramosa, in qua repetitae divisiones lumen ramorum multo majus faciunt. quam est lumen trunci .
quam quidem ad secernendum praeparationem olim Guil. COLE testis exemplo illustravit. Ejusdem generis est arteria , quae eundo dilatatur d). Huc porro facit arteria flexuosa ' , & incurvata; nata ad angulum rectum , rectoque majorem f) ; mollis praeterea g , quae a xi cordis extendente valde dilatetur, inque gyros agatur. Ab his omnibus causis . frangitur motus progrcssivus, & prellio lateralis pro eadem portione a
Ei lectus mechanici retardationis intelliguntur sere ex contraria velocita tis eis acta. Secretio primum parca erit , in-dato enim tempore pauciores sanguinis unciae ad idem colum adplicantur. Parca ergo bilis secretio, pro visceris uiole, parcissima seminis.
Tilrdita; excludet particulas crassiores , sauietque humores puros , cum cra ait res nun et glebulae ab Ostiis minoribus piaec lucantur. Post urinam cras rin, pondercisana, restituta sanguinis naturali tarditate , iterum citrina 2 a .iussa urina excernitur. Sanguini mentituo . superato qui eum incitavit impetu, mucus uterinus succedit. Puros autem humores vocamus ho-u.ogeneos. Ii multis modis a tarditate secretionis adjuvantur. 'IIomogeneos humores se adtrahere , & oppositae indolis particulas repellere ni tum est. Mistus aquae adeps . mucusque , sola quiete secedit,& ad mucum vi Lidae pallicatae. ad adipem oleo lae li , ad aquam aqueae se
429쪽
se congregant. In globulos non viscidus solum adeps, oleum ve, sed fluidiis muna 2rgentum vivum, & aqua demum se colligit. Ergo diminuta sangum is celeritate , causa frangitur . quae congregationem similium particul rum impedit. Gate , si arteriae ad secretorium. Colum tendentis sanguis ta de fluit, colligentur usque in ipso sanguine . deque alienae indolis particuli, te legregabunt, particulae mucosae , Oleosae, pin es , reditque ea essc cia a d eam p apparationem, quam primo loco diximus; sanguis nempe ad c tum deliin i tu in ejusmodi cucitur, in quo plurimae particulae ejus humoris sim, Ies continentur, qui per id colum d het separari. Dudum senserunt. Cf. viri i hanc tarditatis ad secta tionem necessitatem , ut et ism negarent, absque lentiori sanguinis motu , quidquam secemi pol se Eadem cit ratio, quare Q. N E I PE L D .' acutum angvium secretioni contrarium esse scripsit. rectum favere . Iterum lentus motus auget pressionem lateralem l) . particulas ergo secretioni destinatas parietibus adplicat, in quos luci et Oriae particU patent.
Celeritas contra sanguitiem per a xiii urget luminis . ut perlegat lo 'Ritudi nes sui canalis , minusque in parietes nilatur Haec potest caula elle, . quare adeps in homine exercitato minus in cellulas congrcg tur. Aug. tur hic tur ritati, offectus, & facit, ut viles di potissimum humores secernantur , Cum motu progrestivo fracto aut sublato , facilius se amplectantur, inque suis vasis viscidius jam, adque motum ineptius liquidum constituant in ). Reguntur enim sola ad tractione , quando contraria vi, Pi
gressiva sui, lata fuit. Ita Cl Nessi T in minimis vasis ostium particulas scrupeas reperit, alii glutinosas . & resarciendo callo aptas o quas in
Sed eaedem particulae , ut minus mobiles , ob que visciditatem pigrae , de axi suae arteriae per validiores alias deturbabuntur p). adque parietes suorum valorum etiam hanc ob causam , depellentur , lantiusque fluent .
430쪽
uti omnis per canales , etiam exanimes , secundum latera motus eo lan tior est q , qui per axin pergit. Porro eo magis viscidae palliculae per retardationem in vascula secre. toria secedent, quia ad parietes arteriarum & vascallorum suorum alioquin adtrahuntur r . Cum ergo & sponte se ad latera conserant, & a pressione laterati eo urgeantur, intelligitur . quomodo viscidi humores adeo celeriter, & abunde, in quieta & sedentaria vita colligantur. Pinguedi. nem vasculorum lateribus adhaerentem credit se vidisse BAGLivius s . Subtiliora etiam aliqua superiunt, quae ex tarditate sequuntur. Si humor in arteria ad secretorium colum veniente jam viscidus advenit, de particulae glutinosae se in eo trunco amplexae addentaverint, si tunc porro PX ea arteria minores fistulae exiverint, secedet per eos ramos qu iacunque fluidius, iisque osculis aptius est, qui neque adipOsa. neque mucosa , neque gelatinosa admittunt, atque in trunco ipso manebit, quidquid est visciditia
Ad fine est hactenus, diversum tamen , quod alii CL viri docuerunt. Ponderosa aiebant axin tenere sui canalis, longius ergo a cordis communi vi propelli, quod momento majori ferantur . in loco ergo a corde remotissimo id omne secerni, quod est crassissimum. Contra eam utique theoriam monuit Cl. S MEAE EARE u ς omnia omnium corporum elementa aeque gravia esse, & argenti vivi sublimati solutionem in vasorum listema inpulsam , aeque acrem , & aeque adeo ebriam metalli copia , ad mῖgnas a fonte motus, parvasque distantias prodire, ponderosiora adeo a levi ribus non segregari. Verum prior adfirmatio unice vera est aut de corpore per inane spatium delapso . aut de veris elementis , quae in graviori corpore numerosiora sunt : posterius experimentum unice docet, metallum accurate a solvente humore solvi, & adeo pεrtinaciter ipsi adhaerere , ut in exiguo spatio non separetur. Hae & aliae harum similes contemplationes secerunt, ut plerique physiologi diversae velocitatis rationem haberent, quando diversoruin humorum secretiolat