장음표시 사용
241쪽
2 ia INsTITU T. AsTRONOMI σαεωει, quin aerem. & qui nullis asseribus, aut repagulis coerceatur , asi motui ei qui posse rapidissimum motum, quo aequator, & loca ei pr eis. --- pinquarevolvuntur, replicant, se concedere, necessum esse, Tisia ad ut ibidem locorum Terra velociore motu feratur , & aer , quia segnior est, in oppositum, & hoc ipsum perpetua Nautarum experientia comprobari , adeoque non parum roboris suae Hypothesi de Terret motu vel hinc accedere. Quod au-.tem ille Ventus ad majorem ab .,Equatore distantiam non' observetur , mirum non esse, quum Terram segnius convolutam aer proximus facile assequatur. v. Si dicunt, nullus non Astronomorum statuit Solem Apo με Mi gaeum esse, & Perigaeum, ac Lunam, nec non superiores Planeis 2, . I tas diversimode aspicere. Respondent haec nomina ex vulgari 6ώ, λι- Hypothesi retineri ob apparentiam , nec ultra admitti; alias . us cum accuratius Terram dici Apheliam, dc Periheliam , pro ut in ημ' μ; variis partibus suae Ellipseos, quam circa Solem describit, Commoratur. Neque aliter comparatum esse cum Aspectibus, sive enim Planetae ad Solem accedant, aut ab eo secedant. sive ipse Sol hanc varietatem motu suo inducat , apparentia. debet esse uniusmodi. H. Tandem si objiciant Copernicanis magnitudinem sui Syste- ,haik maris tantum non immensiam, dum magnum Terrae Ornemplitudo. Pro puncto reputant . quando cum amplitudine orbis Fixa rum comparatur , subjiciunt hanc magnitudinem desiderare Phaenomena, neque in ea. Contradictionem occurrere, quin gloriam summi opificis in tanti operis cum productione, tum manutenentia uberius illustrari. vir' Sic quidem videmus, quomodo Copernicus , dc qui ejus Di fuit Systema amplexantur , quorum numerus eXiguus non est, ziis. M. 'contra Ptolemaicorum objectiones defendant. Et fateor ἀiati non magnam partem harum objectionum, licet ahae aliis majorem sunt; speciem veri prae se feraui, apodixes non cδε , ex quibus
certo & infallibiliter colligere liceat , Terra quiescit, Sol
VIII. Sed neque Copernicus, nec eius Assectae demonstrativo do-μς r it cere possunt sui Systematis necessitatem, sed ad summum con-- -r cludere ejusdem sussicientiam in explicandis Stellarum affecti V lori ai nibus. Quod enim at inet ad argumentum de velocitate Stellarum
242쪽
Iarum Errantium, & Inerrantium , posta terrae quiete, per- Stellarum quam debile est , cum celeritas alicujus corporis juxta cum magnitudine indesinenter possit increscere; ut parum in hoc capite Mathematicum se ostendat Lansbergius, qui illud pro insallibili & demonstrativo venditat, etsi sinim Systema 4m- mane cons ituit. Prudentius multi ex Copprnicanis illud desinunt urgere, quin palam ejus imbecillitatem profitentur. Neque felicius putem eos argumentari, qui Terr m, quia me T . . nullis columnis suffulta est , nul Iisque funibus apponis , sed quia loea '.circumquaque fluidissimo tantum Coelo cincta, necessario turm iacum fluido de iri debere colligunt. Sed unde liquet, fluidum, . cui Terra innatat, in orbem determinatum esse ista rapiditate-iω motus, quet ad hunc effectum sufficiat. Nedum hos Autores Contendere , motum & quietem juxta positivum existere, &inter se rationem habere ; unde evidentissimum est, Terram in ambiente fluido, licet in circulum revolvatur, posse quiescere, neque torrente ejus abripi. Cςtera, 'uς pro Terret
motu adseruntur, rhetoricationem magis, quam solidam domonstrationem sapiunt. It que si meram Naturam spectamus, adeo promptum non Nest determinatu, utrum Sol moveatur, an Tcrra. Verum qui reverentia ducitur erga Sacrorum oraculorum axiOpistiam, νά constanis videt Systema Copernicanum ab iis prorsus confodi; quum ter docetur. de motu Coelorum, atque imprimis Solis tam aperte, emphatice , constanter loquantur, ut magis non possint. Hinc fuctum, ut congregatio Cardinalium inquisitioni prς sectorum uententiam Galilςi de Motu Terrς , in Dialogo de Mundi Systemate propugnatam, damnaverit, ec ipsum ejus Autorem vcllet, nollet, in palinodiam. Interim Copernicani nullum non movent lapidem , ut XI hunc Sacrae Scripturae ictum occlinent. Inquiunt Scopum opemica ejus csic crudire hominem ad salutem, non instruere in Phy- scis, aut Mathematicis, ideoque dehisce rebus disserere non δ' Philosophico acumine, sed vulgariter, dc ad plebis imperitae Captum, quin erronea ejus praejudicia, proindeque Sanctam
Paginam parum curare, utrum Sol vere moveatur, an quic-scat, sed ipsi sufficere, si rem enarret . pro ut in sciatus sese ingerit.
243쪽
2i4 INsTr Tu T. AsTRONOMICAE XII. Verum minimE firma est haec exceptio; nam media fini non repugnant, sed subserviunt. Et licet intimam rerum naturam saepe non pandat, quae tamen de iis effert, imprimis in comtroversa materia, intelligi non possunt de nuda apparentia; contradicente huic Interpretationi vi vocum , conteXtu, I corum parallelismo , nec ulla ratione eam imperante, quin nec suadente, praeter amorem Hypotheseos. Et quod inquuant Copemicani, S. Scripturam loqui in Naturalibus secundum erronea plebis praejudicia, probabunt, quando Probubunt, Divinam non esse. Adde, si locum teneat haec exceptio concidere universam ipsius Autoritatem , vorti in regulam Lesbiam , dc Philosophiam de facto statui summum , di i fallibilem ejus Interpretem.
CAp UT LI. Sustema Mundi Debonicum Revelationi , SNaturae satisfacit.
Uemadmodum igitur Systema Ptolemaicum recte re. jicitur, quia Phaenomenis non satisfacit, sic non minori jure rejicendum est Copernicanum , habendum pro mera Hypothesi , quum in Revelationem arietet. Atque haec imprimis ut fleam distantiam prope immensam, quam requirit Copernicus inter Saturnum , dc regionem FLXarum ) magnum Astronomum Tychonem Braheum movit ad novum excogitandum Systema, quod Zc Sacris consentiat ec salvet Naturam. Id autem quo modo se habeat , operae pretium est eXponere. Statuit igitur Tycho. Terram in centro Universi quiescere, ac circa iplam, tanquam cet frum commune Stellas erranistes , & inerrantes motu quotidiano circumagi; tanquam vero proprium revolvi Lunam motu menstruo , in maximi vicinia, Solem motu annuo in remotiore, dc Firmamcntum seu Regionem Fixarum, quae pars Mundi Aspectabilis extima est, poli expletam amplissimam annorum periodum, de qua antea. Porro circa Solem, ut suum Centrum volvuntur quinque Planetae. Mercurius quidem, qui Soli proximus est, ec quem Venus Disiligod by Corale
244쪽
SECTro POSTERIOR. 2rs Venus excipit, ' hoc modo, ut Circuli, quos circa Solem deis scribunt, & non incommodὸ ejus Epicyclos dixeris, nunquam terram intercipiant. Secus accidit in Marte, Iove, Saturno, inter quos & Solem Terra quandoque intercipitur, quod quando Marti contingit, Terrae ipse Sole vicinior deprehenditur. Qud autem hic Situs clarius, distinctiusque apprehendatur, si operae pretium est sequentem Typum subjicere.
245쪽
Qui hunc Typum cum Typo Systematis Copernicani paulo ante expresso diligenter contulerit, facile sibi persuadebit. Copernicum Tychoni ansam dedisse concinnandi sui Systematis. Nam si vice Circuli, qui in hoc Typo per Solem duciatur . ducatur alter ex centro Solis per Terrae centrum, uti hic factum est in punctis, atque regio Fixarum concipiatur in tantum ascendere, donec a centro Solis undique aequis interstitiis removetur, Systema Tychonicum sic alteratum cum
situ Systematis Copernicani prorsus coincidet. Quod ad Motum attinet Sellarum juxta mentem Tychonis, Luna , Sol ic Asfixae quotidie moventur in occasum indita sibi virtute; quinque autem Errantes influxu Solari, qui ipsis sit vice Primi Mobilis. Quod attinet ad Motum secundum tum Fi Xarum, tum Errantium, censet, eum non nisi desectum esse, pro ut superius explicuimus , & simplicem tantum motum iis competere , qui per liberrima , fluidissimaque Coeli spatia instituitur. Caeterum Phaenomena Stellarum ex hoc Systemate iacile intelliguntur; nempe quo pacto Mercurius 8c Venus perpetui esse possint Solis Satellites; Mars, Iupiter, Saturnus ipsi intemdum opponantur , & tunc solito grandiores comparcam; item salvari possint Stations , & Retrogradationes Planetarum absque Epicyclorum apparatu , &quae plura id genus. Hanc Systematis Tychonici 1ufficientiam praedicat ipse Cartesius, etsi Autor non solum , sed Zc strenuus Athleta pro Hypothesi de motu Telluris. Sic loquitur parte tertia Princi p.
I. Xv I r. V pothesies Copernici ci Trebonis, quatenus synt lavrαm 'potheses, eodem modo Thanomenis sati faciunt, o non magna inter ipsas iusserentia est , nisi quod illa overhura aliquanto AN ciorsi, ta clarior.
Difficultates, quas Copernicani contra novum hoc Systestema objiciunt , nullius sunt ponderis. Ut transeam , quae huic tum Ptolemaico Systemate communes sunt, & quarum solutio ex superioribus haurienda est, unt nihil esse hoc Systemate perturbatius; orbes Planetarum, ut solent aranearum telae, sibi invicem implicati . rapi Planctas quotidie per Solis virtutem circa centrum alienum , Sphaeram Martii a Spharari Veneris adeo elongari per spatium omnino expers Sideri-- ' bus,
246쪽
SECTIO Pos TERIOR. LIibus, & nihilominus Sphaeram Solis intercidere, quinque Erranis te dum sitos motus conficiunt,tam in ualiter abesse aregione Fixarum, di tandem hoc Systema angustum nimis eXistere. Verum quid si intricatius videatur Systema, & capita aliis vinquanto sit difficilius, ideone verum esse defineret Pro argu- Non pran-mento divinae omnipotentiae Copemicani reputant vastam inter Saturnum dc Fixas intercapedinem, quid ni pariter imquiant Tychonici, Systema si videatur confusius, eo magis sapientiam , & potentiam Conditoris extollere Sed neque hic ulla confusio, dum confractis Tychoni selidis orbibus, ec turbatis ex aethere,Planetςsuas Periodos instituunt per fluidissima Coeli spatia, neque, dum centrum sui motus observant, quantumvis orbitam Solis intersecent, in se invicem Possunt irruere. Quin si haec intersectio tollat Systema Tychonicum, suum sasvent Copernicant . quando statuunt Lunam circa Terram indesinenter rotari, & Satellites Iovis, ac Saturni circa suos Planetas. Et quae dissicultas in eo , quod Planetae indies circa alio ix.
num centrum Circumagantur, utique hoc non implicare pue- Aut motu
Torum turbo docere potest. Adde quod eadem dissicultategemantur Copemicani, ut ex Luna. & Satellitibus, de qui- ιλ.mus statim, apertissimum est. Spatium inter Martem & V contrum nerem finitum existit , neque ubique in AEthere locantur Stellae , dc intersectioinem , quam patitur Circulus Solis a Circulo Martis , impoant hujus Phaenomena. Nihil ctiam est , quod jubeat inter sphaeras Planetarum & Firmamenti parallelismum, quem nec Copernicani possunt requirere. Neque vitio vertendum Tychoni. quodsuum Systema a4eo i X. constringat. Nam amplius non expostunt Apparcntiae, & de- AMVμ- terminata Fixarum distantia ignoratur , nec sui Systematis amplitudinem adstruere possunt Copernicani. Quin quod non φ' satis tutum existat proponere Systema indefinitum ; quum ex indefinito ad infinitum facilem dari transitum vel hodierna experientia plus satis evincat; ut revera non sit de ni hilo, quod etiam hoc nomine Systema Copernicanum Tycho abjecerit. Quum igitur Systemati Tychonico Natura non contradicat, dc illud confirmet Revelatio, aequissimum est, utαςteris praeseratur; quum Christianum dedeceat Revelationem, ubi r o silet,
247쪽
Coronis δε quibusdam Salariis.
CAPUT LSolarium Horizontale. '
Brumpendum jam esset hujus Astronomue iatum , sed quandoquidem in ea de usu Globi Coelestis permulta diximus, neque hic usus qui
omnino praetermittendus videtur, quem praestare potest inparandis Sciathcricis, 1eu Solaribus Horologiis, quia simplex & apertus est, iamixtus multa dulcedine. . Ac licet Mathematicae accurationis consecta per Globum Horologia non existant, usui tamen . si uti oportet, fabricantur, sussiciunt. Itaque Coronidis loco, didum superius non licuit, attingere lubet ex Solariis. quae insuperficiebus fixis, di planis deserenaqtur, Horizontale,& Verticalia Directa, quae ex caeteris communissima, facilitia .msque sunt, & quorum notitiam reliqua sere desiderant; qui bus tandem Meridiana subjungemus, alia, quae Instituta ratio non patitur, omisit ri. Solarium Horizontale plano inscribi debet , quod nullum angulum cum Horizonte efformat, sed ipsi prorsus parallelum est,&Zenith directe aspicit. Utque istiusmodi Solarium pars
tur, in plano, in quo delineandum est, ducere oportet Circ tum majorem, minoremve pro lubitu, & per eum traduc tur diameter, & supra hanc e centro eXcitetur radius perpendicularis. Hic in Septentrionem directus reseret Horam duodecimam, uti extremitas diametri, quae ad sinistram. sive o casum est , Honm sextam matutinam, & quae ad dextram, sive ortum, solam vespertinam. Dissit j o by Gorale
248쪽
in caeterae Horae inveniantur, necessum est, ut quatuor qua- IN drantes Circuli secentur in gradus nonaginta, & quilibet in semissem; vel quia hoc laboriosius est , uti licet sequente com- ωδα; .pendio. Ex aere paretur Semicirculus, qui in gradus centum Cis Ii. M& octuaginta, ac quisque ex iis bifariam, exquisite dividatur, &- quando Solarium adornandum est, in plano describatur Circulus ad intervallum , quod inter centrum Semicirculi aenei, &ejusdem peripheriam intercedit; tunc si ope Globi liqueat, per Iot gradus linea Horae undecimae, decimae &c. a linea Horaeuodecimae debeat separari, tantum ope Circini sumatur in Semicirculo inventa intercapedo graduum ι dein alter ipsius pes applicetur ad punctum peripheriae, quod linea Horet dum decimae in ea assignat, & alter, quousque licet, otendatur, ac arcus inter utrumque pedem interceptus desideratam dabit intercapedinem pro Horis propositis in Circulo, qui plano inscriptus est. .
Nec solum ope senet Semicirculi Circulus , qui ad aequa- IV Ie cum ipso intervallum descriptus est, in gradus facile sub- dividitur, sed & quivis alius. Nam si ex centro Semicirculi
aenei in charta collocati, ducatur alter Semicirculus in eadem Charta, cujus radius congruat radio Circuli, qui in plano S Iarii deseriptus est , tunc immoto Semcirculo aeneo, & prae-Cognito arcu graduum inter horam, & horam, linea mate. rialis centro Semicirculi aenei applicetur , & traducta per ota servatum gradum peripheriae, etiam Semicirculum in charta delineatum Intersecet, ec arcus, quem punctum intersecti nis ex Semicirculo in charta delineato avstindit, tot gradus graduumque fragmenta continebit , quot arcus Semicirculi aenei. Quae dei hoc Semicirculo teneo hoc dc praecedente Paragrapho dicta sunt, distinctius intelligentur, collata Fig ra , quam ad Par. II Capitis sequentis adjecimus. Cognito hujus Semicirculi usu, Globus Cetlestis adhibendus est , ex quo caeterae Horae s uenti ratione hauriuntur. οα,- Polus Globi elevetur pro ratione loci , in quo erigendum pre Glabum est Horologium, tum alter Colurorum adjungendus est Me--Mridiano , & Index Cycli Horarii duodecimae ; hinc Globus
volvatur in occasum , donec Index primam pomeridianam assignet, seu quindecim a uatoris gradus Meridianum per-
249쪽
transierint. M Globo in hoc situ servato , arcus HoriZonistis inter Meridianum & Coturum conclusus complectitur gradus, quos numerare oportet in circulo Horologii a linea Horae duodecimae seu plaga Septentrionali versus occasum pro nota Horae undecimae antemeridianae , dc versus ortum pro nota primae pomeridianae. Post haec Globus denuo provolvatur per gradus XU , aut Index ad lineam Horae secundae ,& gradus, quos deprehendetur Coturus de novo exHorizonte abscinder iterum a Septemtrione versus utramque plagam numerentur pro notis Horae declinae antemetidianae & secundae pomeridianae. Similiter inveniuntur notae pro Horis nona, & tertia, octava di qua
ta , septima & quinta ante & pomeridianis. Notae pro Hora sexta matutina, & vespertina jam superius signatae sunt, ne
que aliter inveniuntur, quae sextam matutinam antecedunt, aut sextam vespertinam consequuntur..
Quin si in Circulo Horologii notae pro Horis, quae inter
sextam matutinam & vespertinam intercedunt,repertae sint,pro GIA. in-- cxteris vel sine Globi alumento not*facile cognoscuntur; mquantum a not1 horae sextae matutinae abest nota septimae.& octavae antemeridianae , tantum 1 nota sextae vespertinae abest nota septimae dc octavae pomeridianae. Item quantum 1 nota sextae matutinae abest nota quintae, & quartae matutunae , tantum abest a nota sextae vespertinς nota horae quinte,& quartae pomeridianae, atque ka in caeteris. Postquam vero in Circulo Horologii notae pro omnibus Horis expressae sunt,eN ejus centro ad haec notata Periphcriae puncta rectae ducantur , qu ς lineae erunt Horariae.
C A P U T II. Ratio Indicis, S Plani debite di ponendi. Consecto huc usque Horologio , de Indice ejus cogitam
dum , qui sic centro infigi debet , .ut eum linea Meridiana angulum componat, qui ad amussim elevationi P Ii adaeuuatur. Utrum vero hic angulus justae sit magnitudinis, cx applicito Semicirculo aeneo, de quo statim, illico licet resciscere.
250쪽
sciscere. Alias a periphetae puncto, quod attingit linea Noret
duodecimae, numerentur versus ortum , aut occasum gradus , & Bagmenta elevationis Poli, terminoque numerati nis notato, hinc in centrum ducatur recta, dc ex eodem puncto altera perpendiculariter in lineam Horet duodecimς, hujusmodi Trigonus ex ςre, aut alia materia paratus, & supra lineam duodecimet recta erectus, genu num dabit huius Horo-losii Indicem , cujus inclinata superficies , Horologio rithdisnosito, cum axe Mundi coincidet. Ut autem Horologium ritE disponatur , primo eXaminan- mdum, utrum superficies, cui imponitur, Horizonti vere pa- ΣΦ mora,rallela sit. Hunc in finem conficienda est eX aere, aut ligno se . Vis Figura altera parte longior, cui Semicirculus sic inscribatur, sums i. ut linea longitudinis in hoc instrumento sit diameter semiciria H Hor culi; dein radius hunc in duos quadrantes distribuat, dc qui- libet quadrans distribuatur in gradus nonaginta. Ultimum excentro filum demittatur , cujus extremitati aliquid plumbiannmum sit, quo recta possit descendere. Typum hujus Fugurae exhibet Tabella Quadrangularis, quam subjicimus.