De studio literarum recte et commode instituendo, ad invictissimum & potentissimum Principem Franciscum, Regem Franciae Gulielmo Budaeo Parisiensi ... auctore

4쪽

DE STUDIO

CTE ET COMMODE INSTITUENDO,

ad inluetissimum dc potetissimum Principem FRAN cIscvri , Regem Franciae: Gu. lielmo Bucheo Parisiens,Consilia tio regio, Libellorumi supplicuin Regia Magistro,auctore.

6쪽

DE STUDIO LITE

rarum recte dc commode instituendo,ad inuictissimunire potentissimum Principem FRAN cIscvri Regem Franciae.

tum est usu vetustatis prouerbium,Prin ceps potentissime, non tam ad opificia

quae dicuntur sellularia,aeraque Sc stipes

merentia, quam ad eas artes pertinens

quas prisci tum ingenuas, tum liberales appellandas esse duxerunt.hoc nimirum intelligi volentes , dignas artes illas iis hominibus esse,qui nec seruitutem serui rent, nec degeneri mente nati aut obnoxia forent.Quibus in am ipsis artibus, eum honorem Romana detutit antiquitas humanas ut eas esse scientias dicerent,utpote sine quibus existimarent homines morum humanitatem amplecti ac retine re,ix posse.Et quidem cum hominum generi prouidentia duas naturae praestantias dederit, longe inter ani anteis,nobi lassimas , mentem atque sermonem, videbant illi eos fere qui cum promiscua multitudine annos traduxissent pueritia: dc adolescentiae procul ludis literariis, vel semiferos ipsos esse, vel rut tacitate preditos infantiae non absimili. cuiusmodi illorum euadere plurimos videmus, qui communi tantum sensu quasi praeceptore utuntur ec magistro. At vero loquendi con liretudo,deterior fere tempore fieri solet,& ex patricus ut ita

dicamIsensim ad plebeios transire,imperitorum utique numero multis exuperante partibus. Tum mens humana,ab inconabulis statim, tyrocinioque vitae,erraticis moribus ac men colu ambuta,ex perrenni contagione passim pollentis ampe ririx in Ordinem quodammodo caeterorum animalium redia

7쪽

DE rTUDIO LITER ARVM RE evngi se tandem non sentit,cum tamen numero ' dichur exempta sit originis insignitae nobiliss priuilegio. Etenim rem humanarum diuinarus notio,naturae quide illa veluti magistorio homini pubescenti paulatim agnascitur, oc sic in minioruconuentu,quasi in ludo sensus communis adolescit planes in

virum iam euadenti cum aetate accrescit pro portione. caete rum inchoata est ipsa tantum,non plena,non iusta notitia,no

sufficiens earum rerum intelligentiae,quae ad vitam instrum dam temperandamq; comparatae sunt. Quare dc in disceptandis forensibus controuersiis,dc in dirimendis litibus, quanta uis prudentia sensus comunis,tamen iuris ciuilis indiget prudeliae,aequitatist ab iis hominibus proditae qui de iure olim responsitarunt:α rerum supradictarum notio,ium naturae beneficio anticipata, tum conuersatione ciuili adaucta re roborata, adhuc tamen est hebetior,quam ut par esse possit cali gini discutiendae quae vitae nostrae incubat. Atq; intra ea qui dem caliginem,delams veluti quandam nebulam fallacium imaginum,atq; inanium sermarum,latentem veritatem, sum mis boni natura,philosophis comitatus olim indagare,ac per omnia naturae vestigia persequi instituit, studio s ane acri devehementi .hominesis non pauci qui sese in eius familiam v xiis e stirpibus sectarum adoptauerant, acerrima contentione animorum secerunt,posthabita corporis fortunarum 3 cura, disciplinarum ut honestissimam facultatem sibi ptimum compararent. deinde earum adipiscendi viam quandam posteris, ratione ac praeceptis munitam traderent dg procliuem,quoad eius fieri posset.Et vero eorum quidem nobilissimi indignum esse censuerunt,naturam humana ignoratione sui primu,dein moria peruersitate,quae diu inter mortales inoleverat, de gra du naturae sublimis deiecta esse,quae cognata erat ipsa a pri mordiis rerum, affinis ditans .Quam ob causam indignita/tems,homines incitati,certatim quaerere institerunt,cur ipsa hominum natio,recta ratione lapsa,quasi in triuiis vitet copio

8쪽

ilis Iaceret per inerti in us multorum conuenticulis quae civitates vocantur. Itaq; inter Grecos homines moribus ac lingua caeteris cultiores,extiterunt partim qui sophistae, partim qui philosophi dicti sunt .Qui cum in muneribus vitae ciuilis, atq; in sermone barbarismos,in rationalis ic in moribus soloecismos inualuisse cernerent,disciplinam honestae atq; emeda tae vitς profiteri aggressi sunt,eam 3 colendam es e dc retine dam multis persuaserui. Haec porro doctrina,quasi quaedam artifex ec magistra expoliendae humanitatis ec concinnandae, literarum nunc bonarum appellatione censetur .cuius doctrianae fines multo laxiores sunt oc ampliores, si inscriptio ipsa

praefert multitudinis opinione.continet enim omne comerciuati uniuersum quod cu musis haberi potest sane vatiu ipsum ec multiplex, dc quoquo versus longe pertines .Praecipue Verophilosophia lautioris vitς magistra, rationis 3 recte antistes, atq; interpres oraculoru eius,adminicula vitae peperisse ει re liquisse creditur:quibus homines nimiu de corpore meriti,obids humi serpetes ut bruta animantia,excitare tande sese possent,dc assurgere ad cognitione suit ex eoq; intelligetic gradularium facie erigere,ad coeliis aspirare. Vnicu aute huc se pum fissile olim philosophiae, bonis quide certe vitis atq; hoinnestis cultς atq; proba Mobile illud praeceptum indicio est, γνύθι mari:paucis is opinor satis animaduersum,suisq; poderibus expeium,atq; etia fortasse paucissimis an teplo quondatoto orbe nobilissimo cosecratu,tana caput prudeliae Oracuelaru . huc em summa humano sapietiae pertinet.Circa hoc philosophia dc de natura ec de moribus disseres,praecipue cometata est. Id deniq; mortales inter diuos olim relatos,diuiniss noribus gentium scitis donatos: coelum ut suspicerent ad monuit,infernas despiceret atq; temporatia .Postremo is fuit

sensus cui simile veri est saeculis illis antiquissimis quae horoas dicuntur edidisse. lndidem illa nobilis fabula de Her

cute,quem ut est apud Xenophotem in secundo Commemc

rationum , Prodicus ille doctus scripsit, cum primum pube . Alii

9쪽

sceret,quod tempus a natura,ad eligedum quam quis a viam vivendi sit ingres Iurus, datum est,exusse in solitudinem atque ibi sedentem,diu multumq; dubitasse, cum duas cerneret vi aS,mam voluptatis,alteram virtutis,utram inῖredi melius esset .interim autem ipsi foeminas duas apparuisse statura grandes alteram aspectu decenti, liberali* ingenio,ornatu corporis nitido,pudorem in aspectu praeferentem, ec modestiam ingestu,veste candida indutam. alteram corpulentioris habitu

dinis,lc simpliciter educatam,ornatu exquisito cultam:sic ar te coloratam,vt dc cadorem cutis ec ruborem maiores veris ementiretur:in motu corporis atq; habitu ita affectam,ut procerior appareret quam ferebat natiua magnitudo:oculis etia passis:tum ea veste indutam quae maximum corporis decorem efficeretnnterim seipsam oculis circumactis perlustra tem,identidemq; aspectantem, quis in se oculos couerteret, atque umbram suam obseruantem.quae cu iam propius Her

eulem accessisset,illam alteram supra dictam pariter progre di institisse verum hanc anteuertere illi volente,cursu ad Herculem venisse,atq; his verbis loqui coepisse, Video te Hercu les addubitantem quam viam tandem ineas vitae. qui si me amica atq; auctore uti tibi persuaseris, ego te in viam nicum

dissimam simul dc facillimam ducam. ec oblectabilium qui,

dem rerum omnium impertiam tibi gustum: grauium autem rerum omnium ad extremum usq; faciam te expertem.Ia pti mum bellorum negociorum 3 cura vacabis. In eas demum cogitatione tute versabere,considerandu imprimis ut habeas,

quid cibi,quid potus inuenias quod tibi gratissimum sit,quid

oculos tuos oblectet,quid tactum,quid olfactu,tibi sit iucundit Timum:quibus amoribus genio tuo indulgere, quona m do mollissime dormire,qua ratione omnibus perfrui voluptatibus,nullos negocio possis.Caue vero in mente tibi veniat, periculum esse ac metuendum tibi, nequando in deside tu incidas earum rerum unde haec quae dixi suppeditari solent.ve

10쪽

IIII

to te haec vereri. nequaq enim ad vitam te deducam laboris

ac aerumnae tolerantem aut animo aut corpore, ut inde suavi

tates huiuscemodi suppetere tibi possint.Et quidem cu alienis fruere laboribus,tum ab re nulla temperabis , unde captura: quippiam accedere posse videatur .Quippe huiuscemodi licentiam sectatoribus meis largior, ut commoda sua comparent undiq; dc augeant. Quae cum Hercules audisset,Quodnam

autem tibi nomen est cinquit) mulier ' Tum illa, Amici inquit mei, licitatem:at qui me oderunt,vim huius vocabuli volentes imminuere,me appellant Inertiam. Interea mulier

illa altera accedens, Ego quot ipsa cinquit ad te Hercules

venio,H quae dc parentes tuos nouerim,& tuum ingenium ad percipiendam institutionem meam: speros si viam ad me se rentem tute ingrediare,futurum te sane strenuum actore ho nestarum rerum atq; grauium,indes honoratiorem meipsam visum iri,atq; bonam in partem insigniorem. Caetem nequa quam expectes ut fucum tibi faciam exordiorum concinnita te voluptatia .nam ut dii statuerunt, ita rerum veritatem sim pliciter commemorabo . Atqui eorum quae bona dc honesta

sunt, nihil dii citra laborem ipsi ec curam hominibus dare solent. quos quidem ipsos si tibi propitios esse cupis, dii tibi colendi sunt ipsi. Si ab ainicis amari, amici quoq; beneficiis emerendi sunt.Sin in ciuitate aliqua honorem tibi haberi, utilem te praebere ciuitati illi oportet.Quod si per uniuersam Grae clam animus fert admiratione tui ciere, ipsa tibi Grscia quodam est afficienda beneficio .Porro autem si terram abunde tibi fruges fundere vis, ipsa tibi terra excoleda est .Et si a negociatione pecuaria facere rem atque augere instituisti,ipsa tibi pecora diligenter accuranda sunt. Sin impetum cepisti belli cis ex rebus fastigiium tuum attollendi, amicis tuis in libertatem asserendis,inimicis seruituti mancipandis cum ita tibi visum fuerit utiq; faciendum tibi est ut artes militares ediscas, ab iis qui eas docere idonei sunt α apti:earumq; usum cum di