장음표시 사용
561쪽
An dicendum, quod omnes molles sunt sane sensatii, sed non seq uitur quod omnes sen. sati subito sint carne molles, potest enim etiam aliunde quam ab externae carnis mollitie, sensatio bona procedere, nam ct mulieres quaedam, & pueri valde molles,minimum in genio valent,& inter pisces, qui mollissimi sunt, idem etiam insuissimi, & ignauissimi exi sunt,non enim carnis mollities cauis est, sed signum bonae sensationis,cuius ratio in tem-
Perata mediocritate extremorum consistit.
At bene sensati possunt intelligi dupliciter, vel qui exaetos habent tangendi sensus, &forte isti erunt semper carne molles, vel quicunqxie mentis acumen dispositum habent ad discernendum verum a falso, bonum a malo, secundum se ipsos cognoscentes causam propter quam id verum sit, vel bonum, falsum s aut malum, & hi non semper habent car-i iones molles, talis autem mihi videtvresse heroica quaedam constitutio talesque debebant esse Vlisses, Diomedes, Agamemnon:& caeteri quos Heroas fingit antiquitas. Ad datum pertinettanquam differentia illi addita,qua coarctatur,caro dura, & tactui resistens,non autem arida, sicut est caro suilla macra, & longo tempore sale exsiccata, nonscca, ceu quae solat aliquando ad fumum exsiccari,quod in bubulis linguis, & pernis comtingit,sed quoniam siccitas potest fieri vel per frigiditatem,vel per caliditatem de quan1 siccitate, & soliditate intelligendum sit, docet,dicens;qui sortiti sunt carnes duras, & colores factos a calore,qualis est fuscus color, vel Jsqualidus quem in figura sortis recensuit se Pra,sunt callidi temperamenti,quare non simulatque carnes duras habere aliquem viderimus eum esse calrdum dicemus,sed color etiana est onsulendus,qui nobis indicet nunquid frigus, aut calor dutitiem carnis effecerit 'Existime enim. . Para est posterior in qua as, signatur positionis ratio,&causa. Haec in tres particulas secatur; in prima ponitur loco antecedentis unum , ex his quod supra probatum ruit,in secunda infertur, ex antecedente
supra dicto propositum Theoremann tertia ponitur causa propria. Huius,prime sensus hic est, in magnis hominibus pituitosi temperamenti existentibus; cu lationes spirituum, quae fiunt in loco naturali sint Iongae, tardae propter frigiditatem,cuius hic naturalis est effectus,ut tarde, & lente moueat,illae nullius sunt utilitatis ad sapientiam, hoc est ad ingenii
bonitatem,&acumen, ut sit antecedens. - . .
Si magni aqueo, & pituitoso temperamento praediti ob lationem spirituum longam,do tardam propter frigus nihil conducens adligerae,sunt tardi,imperiecto ingenio dotati,& 3ο insensati,ergo magni calido, & sicco temperamento erunt perfectivi, & sensitivi,quae se
tentia consequens habetur in his verbis: A cunque vero magni siccis carnibus utantur, se coloribus propter ealiditatem. s. Nempe ergo magni duram carnem habiates, de colorem praedominanti calori conuenis
rem sunt perfectivi, de sensitivi;haec igitur ratio est, illud antecedens,hoc consequens; in batur consequentia lyco b oppositis;hoc semper supposito priticipio de quo suprasspius
omnem facultatem uatiu alem,aut medietatem quamdam ess e,aut in medietate consist 're aut tandem non sine certa medietatebperari, & in actum exire, quare ingenium cum ,
& ipsum sit naturale quoddamdonum,nisi sit medietas, aut ratio eius imΠediptate consi stat, attamen non sine medietate operari potest; quae illius est primum instrumentum; haec εο autem medietas est spirituum harmonia,&c5temperatio,secundum substantiam, dem tum,ut diximus,si ergo longa, & tarda, euis, de ter opponuntur, ut excessus, de defectus utraque igitur iugalioerit damnanda, quare supra utranque damnauit, ςam scilicet, . quae longa, de tarda est,propterea quod inelficaciam ingenij facit, breuem,de celerem propterea quod perturbationem, de confusionem conceptuum producit; ergo quae iugationes
inter supradictas cadunt mediae bonae, de laudabiles erunt,tiae duae sunt longa, de celer, de tarda, & breuis. Hanc contemplati sumusin Theoremate tertio illorum, quae ad statura periment,illam supradictam nunc considerat. silan
562쪽
Si longa, de tarda propterea quod est unum extremorum est damnanda,ergo longa, &..eeler quoniam est una medietatum est laudanda, sic isitur, ut mihi videtur, patet
Tota autem vis rationis Aristotelicae non nititur huic loco topico, quod oppositorum sint conditiones oppositae sed causam ex proprijs asseri,dicens. 1
Magnitudinis enim excessum, carmum, or caloris casirim: acquisiuit, visit commen- , furata ad perficiendum ,
Cuius orationis ut arbitror est hare sententia, & verbis Graecis omnino respondens. Caliditas quae in carne, & in solore corporis apparet medicinam adhibuit, & medica- ita est excessum magnitudinis,quo factu est, ut spirituum motionestemperentur, dc com bmensuratae efficiantur,ad perficiendas insenij operationes, sit ergo ratio probans magnosia calidos, & siccos esse perfectivo Magni calidi,& sicci habent caliditatem temperamenti, quae corrigit ac compensat magnitudinem corporis,quantum haec ad tarditatem, tantum calor ad celeritatem motionum inclinans,quicunq.huiusmodi compositionem sortiti sunt illi temper tas,inter celeritatem, & tarditatem habent spirituum motiones,quibus id a
cidit illi sunt perfectiui,ergo magni calidi di sicci sent persectivi quod fuerat probandum .i, , Excedentia igitur corporum magnitudinibu aulparuitatibus deficientia quomo-
δερ fctas i, o quomodo imperrecta dictum est.
DIctum estutiam 'pertusantiquae interpretationis auct&ε adeo fuisse in interpreta-do scrupulosum, & ordinis, & vocum,& modorum loquendi,attentum obseruato. rem,ytne latum quidem unguem a verborum graecorum ordine,& significatione,que pri ino se se offerebat,discescerit,aut discedere fuerit aqsus,quarc non lautum barbara,sed pene in intelligibilis facta fuerit eius oratio . .. Corollarium est deductum ex his,quae de statuta maana, & parua proxime dicta suere cuius hic est sensus; Dictum est supra quomodo corpo Brumana excedentia,aut deficie tia a naturali, & ordinaria magnitudin sint perfecta, & quomodo imperfecta secundum mentem; mrfecto enim sunt ingenio praedita corpora magna,quae e lidum, & siccio sor so tita suntxemperamentum, & parua corpora quae frigidum habent temperamentum illa etiam ingeniosa,quae vero magna sunt corpora,ct frigidum habent temperamentum, illa omnino ingenio rudi, & tardo sunt insignita,&similites,quae sunt paruak&calido temperamento prindita habent preceps, & furiosamingenium, quod neque perfectivum est,sed
omnino turbulenrum,sic isitur contemplationes circa corporis staturam hactenus expositae sunt, sex non ero duae limplices, magna scilicet, & parua, quae moderatam temperiem carnis secum iunistam babent, di quattuor compositae quarum duaesintproband duae verore1jciendae.
Sed dubitabit aliquis quomodo fieri possit, ut corpuscalidum sit parvum,aut stigidum magnum loquendo de corpore humano si enim caloris est dilatare, & segregare, quo igia
.n tur maior exit calor,etiam maior erit dilatatio, quare & corpus extendetur magis, de maia D HLiuseficietur,quae igitur sunt eiuHem generis si calidiora fuerint minora esse non potersit, similiter cum frigidi sit congregare, & constingere constricta autem, & unita minorem locum obtineat,igitur corpora humana consueto, & naturali more frigidiora,minora eruntat in cuntrarium est Aristoteles,& experientia videmus enim quaedam animalcula corpo re minima ceu cantharidas, & buprestas, & quoddam erucarum genus, & eadem esie calidissima, & vllaetantia corpus quod tetigerint. In ijs, quae sunt diuersi genetis nulla sane dubitatio est,nam possunt frigidiora esse maiora secundum molem, de econtra calidiora sutarari,frigidior populus alba, &multo, quam
563쪽
s 8 λ In physiogn. Aristotelis
quam tymus,aut origanum orientale,arbore illa longe insetita hirsius arbor 'est quae ta xiis dicitur,multo calidibr.quam stlactuca,non solum secundum totum,sici etiam secunidum partem quamcunque lactuca etiam minorem. Pro solutione eotum quas in contrari uni feruntur, supponendum est, omnem uim agentem secundum subiectam materiam agere, actionemque pro ratione subiecti variari , ut in igne ridemus,quo eodem ce aliquescit, ut limus durescit, cum igitur multus calor a primordio possit cadere in materiam duram,& siccam,vel in materia in humidam, & mollem,qui calorinateriam mollem n1ctus fuerit magnum statuet corpus, suamque extendendi vim exercebit,at calor qui in siccam duram venerit ab initio materiam , ii Iam quidem calefaciet, sed neutiqua m poterit extendere proh ibente siccitate, & duritie ,1 romanifestum est igitur quod multus calor di in magno, & in paruo corpore eiusdem spe aciei potest reperiri, secundum quod contingit in eadein specie esse corpus quod humidio. Irem,vel sicciorem nactumst materiam .: hodem modo nihil vetat,dari corpus magnum&frigidum nec noetiam patiuum,&frigidu,magnum enim est quod a principio multam, molem materiar sortituantest,eaque humidiorem, ut ita facile cohiberi nequeat , patuum:
quod paucam habet materici quare &neces rio minus est. Non negarem tamen si eaadem esset portio materiae secundum se easdem qualitates passiuas habentis, quod si hanc occupauefitc localitiam frigusnisi expisgatur, aut elidatur humor, semperquEcalida est, rarior effecta: maiorem molem praesese et,quam illa quae frigido fuerit terminata.
flvponitur inesse;motus enim his multi rari utra facilius ad mentem accedunt nec etiE
parui exitientes seupergrediuntur, qua ter issimam di adpeνselisitam' ui ue
TNsietest hoc apoteles eorum quς ad staturam pertinet quo docetur mediocrem staV turam,&ad Mendum,&ad cognoscendum, omnium esse optimam. Haec ergo 3σsententia est,statura hominis,quae media est inter magnam, & paruam ostendit eos, quidbus adest , esse aptissimos ad cognoscendi, rn,&ad agendum perfectissimos, valent igitur huiusmodi homines,&ina istionibus,& inc intemplationibus, neque igitur tin idi sunt,t neque plus iustoaudaces, &causam suidusti subdens,id ait contingere per abnegatione eorum, quae ab excedente, & deficien te statura secundum magnitudinem proueniunt, Mquamuis interpretatio latina aliquid d. fficialtatis praesesera graeca tamen lectio non vide
Dicitepim causa quodmedia statura sidomnium optima ad contemplationes, ad actio. st, quoniam in1 hac motiones sanguinis, &spirituum sunt mediocres, perat*, i, subditi q enim spirituu motiones non sunt plus iusto maiores illae conducunt ad sapere, & adiuuant intellectionem;qub vero plus iustissminores,aut maiores sunt, modiocritatem excedunt,quare inutiles sunt ex quo infert deratam.ac mediocrem hominis magnitudinem tum secundum latum,tum secundum longum esse perfectissimam, Iad perficiendas susceptas operationes, & ad cognoscendum, &contemplandum, hoc est ad agenda bona, de cognoscenda verae. . Sed videamus quid veritatis in his existat, deinde demonstrare conabimur ex Aristote iis sententia propositum apotelasma ιζ 'Dicitur igitur quod media natura,hoc est statur
naturalis quae media est inter valde magnam, & valde paruam,aptissima est, &ad sentie
564쪽
dum,&-agendum,est sanhoptima'ad sensus primum ex quadam conuenientia, analo: giaque,quoniam sensus & ipse est medietas quaedam, ut tertio de anima & secundo & di .hum est;deinde quoniam Ensationes fiunt per passionem quamdam perfectivam spii ituusi nimium tardi sunt, quod in magnis contingit corporibus etiam haebes erit sensatio, peruenientibus nempe tarde jiritibus ad primum sensitiuum s si vero nimium celeres sint, Se praecipites,neque proba seri poterit sensatio, turbatis nimirum imaginibus, S inter se co- iussi non apte poterunt iudicari a virtute sentiente, cui accidit formam esse primi sensorij, sicuti visiuae tormam esse oculi, di virtuti potenti secare formam, & actum bipennis. Μ diocritatem igitur staturae aptissimam esse ad cognoscendum per sensum patet; quae igitur mediocris non est inepta erit,valde igitur magni, valde parui non suntexacto praediti sensu,ei neque cognosciti ut vallic,ergo neque ingenia acuto,neque acri iudicio praeditiis dici possunt, quorum enim sensusest bene mobilis ad sensibilia, illorumque differentias exacte cognoscit , dc iudicat, eorumdem etiam pleruoque intellectus eodem modo se habet,ad intelligibilia,&prompte illa apprehendit,componit, diuidit,&discurrit,sunt etiai ijdem apti ad actiones, neque enim praecipites sunt, quoniam non sum paruo rpore, neq. sunt nimium tardi,quoniam no sunt magno extra igitur extrema in medio consistens co poris statura laudabilis est, & bona vereque aurea mediocritas ab Horatio dicta fuit, vere virtus omnis in mediociitate consistit. Vtrum autem meliores sint magni quam parulin actionibus, celeriores, an tardiores ao sane putarem utrosque damnandos. At celeriores magis sortunae subeunt aleam, & celeritas forsan minus nocuit quam tarditas, nam Caesaris celeritas illum siepissime iuuit i ac in bellia victorem iecit. Niciam tarditas, & irresolutio perdidit i est igitur huius demon stratio talis; media statura humani corporis hahet motus saliuinis, & spiritum tempera. ros,non pescantes in excessu celeritatis,aut defectu tarditatis,quae motus habet spirituum mediocres,& temperates illa nacta est perfectissima instrumenta ad agendum quaecunque sunt agenda ad contemplandam,inquirendum, dc cognoscendiim,quae sunt cognoscendα cui insunt persectissima haec instrumenta, quibus quae sunt e re asenda, dc cognoscenda, &agere, & cognoscere possint; illi contingit optimum, & perfectum ingenium, & iudicium bonum, ergo cui inest statura mediocris illi inest ingenium perfectum, di iudicium probusti Videtur igitur mediocritas staturae,nisi quid aliud siliquod impediat,certumquddam oedicam patognomonicum signum bonitatis intellectus, re vera enim ingenium acre, mens exquisita raro apparet in valde magno corpore nec frequenter Hyalde paruo, facilius autem vi mihi videtur, est imponere magna quam paruo, in his quae adactio spe tinent,facili ut enim credet, facilusque decipietur magnus; paruo autem,quoniam non eadem meus manet, &leuissimus est,non ita facile decipieturinon quod no credat,sed quod mentem non adhibet auditis,neque deceptori quid persuaserit, aut noniscire satis potest ili non enim eandem diu seruat resolutionem,quam eκ aduerso mordicus quandoque nimiutevet,qui tarduiast, & segnis, & bobus simili sivi alter volitantibus muscis.
commensurati a tuti,commensurati erunt ut iuni, fortes. lHAEc pars est vitima huius capitis, &libri in qua praeter unicnm apotelesina quod habet, continet etiam quaedam documenta ad iacultatem hanc exercendam appri-ἱ me utilia,diuiditur in quaxtuor particulas,prima continet unum apotelesma ex quo Minis de alterum intert, post hoc documentum unu qua ratione com-psurario,&ii commer
565쪽
suratio cognosci possit;in secunda,& tertia parte, stimit iter duo praecepta communissimicosatinenturadiud iciuna pertirientia; in ultima parte enumerantur loci ,e quibus signa ad iudicium faciendum requisita eruere, ac petere debemus;ad primam partem accedamus, 'quae duo continet quorum prius est,homines incommensurati sunt astutiIquoniam qui dolos nectunt,&callide,ac vafre operantur, corpus incommensuratum prae se ferunt,&quo. niam stem iis,qus dolola sunt eaedem corpus habent in commesuratum,in primis autem videhdum est,quid sit commensuratum,& incommensuratum corpus, deinde quomodqἰ
haec habilitas ad passionem referatur,tandem quoi hodo scentinae sint incommensuratie & pr pter qu id; In inmensuratos & asymetros illos dicimins homines,qubrum membi 3 io naturalem inter se rationem,ac proportionem n5 seruant,verbi gratia,cuni tantus debeas esso moa vertice ad plantam pedis,quatitus est ab extremo medij digiti Madius dextrae ad mediues manus sinistrae, pr ensis in resum utris alie brach ijs,si contili Ah ahc fisi se iuasi rationem,yt in gibbis accidit,huticescenius Esse incommensuratum ritem diuiso inde lia pari humano comore, an tuiti debet esse spatium, quod est a summo vertice ad nasi extreinum,quastiues est a nasi extremo ad vitiisium fonticuli illius, qu est interota iuguli uti principio pectoris, hinc ad eytiernuffossis,quod vocant insi im ei a quo ad umbiscum usquo idem ilitercedit spatium t quod aequa illi est, quod usque ad principium membri virilis producitur; hoc autem erectum usqwe ad umbilicum pleidiaque protrahi tur, inde usque ad mediium ossis,qu*d schii patessani vocalliduplumifite edit, a quoto et occivstiue ad calcaneum triplex spatium num erasi solet, eundum lon*sthdinem igitur: haec est ratio mem5mtum inter se obseruas delinduti, bpsti otiem se Silethi adest etia:&proposito in titilitatisseundum a tu ais trico lubre humano,nimqtibilest a veritia ce ad nas ad extremum,est iis tripla pri)porti he, cum eqόquod est a nafiexstem6 usque lad finem menti spatium amreti, adsenticulusti ferebYHesmiix s duplum est eius, quod est a naso ad mentum,Matius decima pars es c oris qhisi eum cubito chmp tur, est in proportione sesquialteralitenta summo vhiumammae ad alterius extremum tantuni
in spatij quantum est.inde ad extremuin fonticuli;ys ij tribus tanquam pum iis staturatur triangulus aequilateitis;&ifffacie ubi piaecipue puIchritudo iiivehira solet; qui vel est pr Roti',ves saltum sine propqrri ereperiri non pq est,eadem Ebse datur etia artist 3o inresseratio. ditam quantum est adillatum Hedio usque adna silexi miim tantum est Pitiruento adlatin is principium,& idem spatiuiti cadit Meilijς medijs ad anguli is oculi λ reriorem,qui id cadit ab angulo recediistb Hauri prinei tuin frontis latim do .nasillari Qgitudo, is eaden i est magnitudo, ,euli micirculus, buccarum Piussi est, nasi Iesi situdo ad extremitatis Lltitud idem dii i8st,his igitus, ii cliniilibus i iii illibus membra
hum ni eorporis iliter se sunt coniunctui&dum lia seruant rationes natu ilis pulchritu- do,&commensuratio exoritar quare eo mensurati hilaentur quorum membra corporis' naturalem sei dari timorώ prop6s orient; thcommelis, rati autem, qubruit rimembra poris naturalen re postis Semnon obseruarit'; quodin claudis, in gibbispe spicere 'licet. ΑοDuplex autemQst Azy qui in n6n seruata profortione cnntingere hotest; nam vel Θpenitus obliterata est, δι nusquam apparens &hoc iam mpnstrum,&non homo v cabi tur,vel secundum quod taἡtumnaesaest,&id aut in partibus priticipalibus omnibus , vel ealliquisus,aut non prineipalibus, principalia voco,quae cessaria simiastesse, non princi- , palia,quae ad bene esse,aut decorem requiruntur,quid igitur sit commensuratio, & quid
intamniensi Mib in humani chiporis membri quire& quid commensuratus,& in lae
566쪽
chritudo secundum sed sensu eognpsc gm commensuratio,ut dii tum est,uel sit pulchritudin vel saltem non sine c'inmensuratjόne ipsa etiam sensu cognoscetur,id autem paetetexperientia. Nam si quiseiamsi non a chitectus ingressus fuerit cubiculum, aut atrium aliquod subdito c0gno it,m l0ngit uao altitudini aut latitudini sit proportion ' nata, nectae,dum placere, yel displicere sibi psi fabricam sentit. Astutos hoc loco puto intelligi malitioses, &eos qui nihil aliud praeter eommodumsuum curant, &dum illud
sequantur, nullius alteriu rei rationem haben horum proprium est, ut rationem affectui,& appetitui habeant obnoxiam,& obsequeliten i,& in affectibus seruiendis mirifice valentem, iusti igitur,&hqnesti nulla apud hόs est cura,sed ut voluptatibus,&commodissiis satisfaciant,hoc unum satagunt,&petunt; seruile igitur quodammodo ingenium habent,in paruis & malis acutum in magnis de honestis vile,& abiectum, plerunque ig iturio nacti videntur temperiem frigidam , & melancholicam cum subdominio pituitae crassae quidem, sed cum flauabile c'niun, hos igitur Aristoteles assimilat passoni,hoc est ipsi a stutiae,siRς apparentiae,& figurἰς illius,qui astute 'peratur; duae lexpositiones his verbis accommodari possunt,altera est c6 munis, & a Suetrano allata, quod scilicet referuntur ad
passiongm astutiae hoc est ad operationem eorum,qui astutia utuntur; illi enim cum astu vaginat dicit ille corpus inconcinno, & incommensurato quodammodo componunt, quod videmus in vulpibus, stlibus;haec enim anim lia,cum auibus,aut murib. insidias striiunt,corpus ad habitum quendam praetermaturalem traducunt, nonnunquam se con- ab irahunt,aliquando te longa,& subtilia,aliquado se marcida,exossata,mortuaq. simulant, mortui autem dispositio ouanino inconcinna est,&asimetra ; videmus etiam qui ludicre6liquem ex insidijs insultare volunt illi quodammodo se minores faciunt, & corpus proprium constringunt,& gibbosi dispositionem inducunt, quare si qui astute agere affectat,
vel agRnta illi inconcinne asymetre corpus su μ' figurant, ergo cui inerit dispositio,&inclinatio ad astute agendum, ille inc5 mensuratum corpus hasebit,&cui inerit ipcommensuratum corpus ille ad stute, de malitiose agendura erit . inclinatus , Hic igitur unus est modus, c0'munis exponendi locum istum.
j Alte; talis este poterit,ut sit seqsus incommensuragi sutit astuti refersitur ad passionein,
ἡ hoc est sunt similes secundum corpus operationibus,quae ab habisu astutiae producuntur,ati quod autem orirgyiones abhabitu astutiae prouenientes sint incommensuratae,ex hoc patet,quoniam dis nantes, praeter naturam dispositae, tum quoniam ratio seruit appetitui,& ministra est, di ancilla,quae deberet imperare,tum quoniam astute, di dolose agens sibi ipsi dissimilis est;neque interna respondet externis, uultu amorem,& respectum simulat, animo insidias agitans, inuidia,aut ira, aut mala upidine construit, si igitur astutus omnis a titur ratione,γ'niam uitiosus, de malitiosus est; cum quicunque ratione. abusiti tur, ille ex Plutarcho inaequalis fit,& ut Horatius seculii ipse dissideat, quae inter sedi-
. Dordant inconsipna,&incommensurata sunt;astutus igitur incommensuratus est.
Rursus si corporis sanitas symetria quaedam est,aut in quatxuor humorum commensu- .i ratione consistit, ut in ei partibus,& optima sanitas in optima commensuratione humorqm, ac to ius orpori m8nstat Huoniam autem corpus, de anima compatiuntur, si
commenseratum de symetrum erit c9rpus simplicax es, etiam simpliciter, de perfecte sanuerit, ac secundum natu amitis positum;at si hisiciter sano, de secundum naturam disposito corpori,ine it etiam anima simpliciter, de omnino sapa, quae talis est maxime sicunda naturam h0rninis dispost a. .uqi ur igitur recta ratione, cui h*c adest, ille iustus est, ac Pyudens,&uirilss, quare commepsumtus uirilis,&iustus de mitis erit, de secundum naturam suam dispositus ibi iErgo qui fortis aut iustygnon erit,ille incommensuratus existet, ct rursus incommem
567쪽
Si cui adest incommensuratio ab eo abest prisportio, & haec est naturalis dispositio pattium, haecque est ratio, & ordo secundum quarti dicitur perfectus homo,ergo in commen suratus caret ordit,e, & ratione, & pulchritudine secundum corpus, & cui adest haec ineo cinnitas, & incommensuratio, & ordini ac rationis carentia secundum corpus, probabile est etiam secundum animam ita affectum esse,quare & illius anima proportione,ac rati ne, & pulchritudine carebit,quare & virtute, apud illum igitur malitia erit, & astutia. In commensuratust gitur astutus & quonjam negatio,'est causa negarionis, e*d afirmatio causabit assirmationem,quomodo igitiir incommensurati dicantur astuti eo quod ad pasiasionem reserantur,dictum est. ' io Et ad foeminas etiam referri ait Aristoteles, quasi sit eius ratio,foeminae astutae sunt,et demque incommensuratae, igitur incommensurati astuti, ex quo infero quibus inestsce. minite corpus, illi astuti stat, & malitiqs, es iniusti, & quosdam iures, & monetarios no- ui, quorum corpora omnino ὀfigiem foemini lem habebant, illi etiam qui barba carenis . qui vocem foeminilem habefit,proprio quodam prouerbio Italico declinantur, ceu homunes pessimi. At dicet quispiam, si foeminae secundum naturam sunt incommensuratae, ergo turpes,&turpia non amantur foemime autem mirifice amantur,nec igitur turpes sunt, neque inco men iuratae, & si incommensuratae profecto incommenturatio non est deformitas ι Rursus si perfectio sceminae secundum quot scemina est,multam partem pulchritudinis habet,cu a opulchritudo omnisc6cipi stas quaedaris sit; quo igitur modo dicimus sceminam esse inc5- 2 mensuratam at exaduersicio usus iudicat, sino, partes quasdainitiminae esse incommen suratas ,ceu faciem, depEetus; es anteriora, usque ad coxarum principium de pubemtoste Tiora tamen collum nempe, & ceruicem dorsum, &spatulas inconcinnas iudicabit, am-Plius, ct clunes, ct crura, &pedes defieturit, simpliciter igitur si non est incommensurata muliebie corpus,seeundum quidetani eivest cuius inditium est quod quae feminitia corpora magis ad virile accedunt; illamagis placendat cum dicitur si incommensuratae ergo turpes, possem dicere turpesesse simpliciter,nempe comparate cum forma virili, velatiam sui turpes visu secundumst' quas partes corporis, at secundum faciem, & eas quae placere pos
sunt partes non sunt turpes. 'l i 3,
Et cum dicitur si tu pes hon igitur amarentur;posset negari consequentia , nam turpia quam plurima etiatharnauisio&desectatit ut etiam testatur Horatius.
Turpia decipiunt bum vitin au ntiam 'si haec l ' Delectant,veluti Balbinum lipus Agni.
Placent autem, & amantur mulieres pleraeque non quia pulchrae sunt, sed quatenus se nissimae voluptatis instrumenta esse iudicanturia 'i Vtrum autem suist astutae nee Petentes astuti dissicile decipiuntur, mulieres facile deacipi posse testatur etiam Horatius, qui ai r Mustos esse qui viduas venantur auaras, honvertamur hisi ea, uae eam e posse mittitius Ah potissepe possumus,mulieres facile de o eipi in negoci': & ih eontractibus empti hin, de venditionum cum in histictionibus vi- c strilibi is non valde expertae,ac uersatae sint ae plurimum valetit in suis muliebribus ossicijs,iis venereis,in texendis insidi js marito, aut propinquis τ' Nam ruendaciorum,vanitatum,si inulationum, dissimulatibnum sunt excellentes artifices: sed contradices, sentcredui quomodo igitur astutae, nam credulus facile decipi potest ue Respondetur primum non esse initam si mal 1;di vitia etiam opposita sit nul iungaretur,nam ct repetiuntur squam qui timidi simul & Audaces sunt alii simul prodigi, & auari,ut ait Aristoteles, ite ri quidam similiracundi, & mites valde, hon igiturmifum quod,&-S creduli quidam solesimam &istin pluribiis rustieisSpparet,qui ineptas quasdam
568쪽
dira inutias, & ruges malitiisfabricaiit; deinde dici potest sceminas astuset esse in inue.
niendo,quae ex ususto esse putant,credulas autem esse in his,quae audiunt,quorum expediessunt, & miui me peritie. Mihi autem videtur ipsas esse similes gladiolis scriptorijs, qui cum exactissim scindere ideantur, in calamis;&quisquilijs leuibus sua in vim exercent, iii solidis autem lignis ceti robore, alit illice nullius sunt valoris,sic illae in nugis, Sparuis rebus astutae,in magnis& grauibus,ac valde seris,ut adsolem nictycoracis oculi,subitollebescunt. Addo demum, non putare foeminas esse simpliciter credulas, mihi enim uidetur, illas non credere, nisi Rut quoniam amant,aut quoniam sunt in petra aut propter habitum,. a prima aetate contractum i quod igitur astutae ac ad simul dum promptae sint in aliquibus,sic manifestum esse potest, i l At propter quid astutae; & malitiosae uocantur ὸ rationem affert Aristoteles dicens eas habere inualidam rationem, & arbitrium deliberandi mancum, & debile; utuntur igitur ratione quidem, sed mala, non igitur rectam rationem adhibent suis deliberationibu s, &' actionibus,at actio aqua seiuncta est deliberandi;&eligendi alio recta,illa dicitur uitiosa, & mala, & iniusta,ergo sceminae,quoniam ratione rectae non utuntur in suis operationibus,uel ex cedunt,uel deficiunt,cum excedunt astutae,cum deficiunt imprudentes sunt,& amentes, sunt igitur astutae ac malitiois, ut uulpeculae, quae tamen deinde ab hominia o bus deceptae in casses incidunt; uidentur autem habere imperfectam rationem foeminae,
eo quoniam serit incommensuratae, sunt atatem incommensurataesecundum corpus, pro ut sensus iudicat, 'confirmari potest, quoniam si uiri secundum quod sunt uiri commensum Tatum habent corpus, ergo taminae quoniam secundum quod sunt foeminaeuiri esse non possunt, cesse est illarum corpbra esse incommesurata,&animae operariones incoium iuratas, & non recta ratione utentes apparere . Amplius &sic licet argumentari; Si vir si cundum quod est uir, habet corpus commensurgium i& proportionatum, go quod non habet cbmmensuratum non est uir,ergo erit non uir,at stamina est non uir non igitur commensulatum corpus habet, si enim scia ina in humana specie ha beret corpus commensuratum,cum supposuerimus hoc esse corpus uirit ergo tamina haberet corpus uirile,quare non esset stamina haec igitur,ut puto est Aristotelicae positionis explicatio; & demostra tio,quod incommensurati sint astuti,&ad passionem ac stimanas referantur. - . Ex hoc infert aliam conclusionem quasi loco a contrarijs; ut dictum est supra quando affirmatio incauti assirmationis;negatioetiam estcausa negat his, & non aliter , quare si incommeti ratio est causa quod homo sit vafer, & astutus, ergo commensuratio causa bit prudentiam iustitiam &uirilitatem quam fortitudine hoc loco uocauit:unde commensuatum mel incommeustiratum esse non solum aest cognoscendi,ueriani,&essendi;nam,ut dixi commensuratio est D nortio, & ratio. & ordo Dartium coruoris iliter feci; commensuratum igiturcorpus humanum perfectum est: quare & secundum auianam eadem inerticommesuratio; perfectio corporis enim perfectio orsan rca anima est; rationem autem.perfectam sequitur sensus iustitiae . qua quicunque carent aequivoceuidentur dicendi hominest patet igitur quod dicia Aristotelis uera sunt; di Pp quid taliaexistant an N Τ V M I.
natiuitatem reducere σευα sed non ud am maris sici si s ni cipio dictum in
OVuoniam commensuratae,i& incommensarata iud Jniux per comparatione eius quod in illo genere est primum &quasi metrum &iegnia eorum omnium quae
sub illo genere continentu' det in Nossemnuocetquais γ ῆς uix u cmpus hinn niim dqδ respicietes dici inus alia esse mavis, & minus comensurata est igit haec Arist. semetia.
569쪽
Q vult de commensuratione aut inebrii Mensurationetalia ani arcuius corpo issen. tentiam ferre ille iudicandum corpus conferre delin acvomparare cum corpore;quod si ebene mobile, beneque constitutum, hoc est quod sit bene organizatum, & aptum ad sua, motiones, &functioneso undas peribiste jatoe exq&sto, id ut arbiti orsignificat h6e loco nomen ἐν νυίαν concinitatem in actionibus & motu hon autem si tripli. citer bonam motionem, & qqοd d icitur ad bonam natiui ratem, dexterituriri bonam cprporis&naturalem habitudinem interpretarera: Ut semper rati senem Eoi iuscum quo fit collatio haberem, & prior vox illud ignificaret, illiusque diu sitione riuuesd deret secundum quod est rpus organicu-in quo motionum, Lin actialiuam priscipium existiti posterior autem vox respiceret illud ipsum,secuudum quod est corpio finitaresal threm secundum sensum,in quo apparet naturalis constitutidhamis P chilhrum, d enim piaecaeteris etiam significat,qus omnia,unpaucis comprehendantui: id videntur di cere, In cognoscendo,&iudicando commFhsurato,aut incommensurato Ospcce non deLhet fieri comparatio, vel reductio ad genus masculinum i aut1cemininum, sed tibi debes Proponere humanum corpus maxime secundum naturam dispositum, & quoad usim ipsoru membrorum, & quo ad habitum, & constitutionem eiusdem,& ita quod tibi iud icta dum est cum illo conserre, Nam hoc,quod maxime secundum naturam est organizatum, di constitutum, dicitur proprium metrum regula,& index caeterorum,que suiu sui generis.
. . Sed dicetaliquis cur commensuratum ad I viros, in commensuratum colpus adste mi- nas non reducimus, cum videamus omnes seeminas simpliciter ancommensuratas, etiam ros secundumnaturam dispositae sint rursu, nonne paulo anted,stumust f taminarum corpus ese incommensuratum; si cum virili conseratur, quod etiam visus per se iud icat An Respondendum est tam incommensuratum esse virile corpus , si conferatur cum fimminili,quam foeminite cum virili,sunt enim duo diuersi generis corpora quare & diuersas etiam habent species,mensurae,sicuti igitur non eadem mensura mensurimus stramentuna ct agrum nisi per quandam anologiam,ita eadem non est mensura virilis,& adnei dor poris, sed virile corpus suas habet mensuras,quae si in foemina ori mes simplici loca Ure rent scemina illa periecta & pulchra non esset & e contra quae Deminei c*phris ornamenta sunt, & decora in virili corpore non laudarahi uraceminaeos paruam, faciem rotundam requirunt,collum longum subtile,pedes patui intundi, quaededecerent virumύi ': 3o Amplius indicium est, nupd debeant babere sor radiuersa quoniam It&mores, &actiones diuersas,& pulchri inem,ac decorem omnincidistanetum vir,&,itamina sortiti sunt, quod etiam in pshicisaestabatuΘAristoteles, docens quomodo viri in sterninae non est eadem virtus,ergo deque perstictio erg*oequeatius chrporisiquare neque corpus diuersi enim actus diuersorum sunt corpoξum imilesitamendetus &similitiini etiam coriaporum, haecigitur est huius documenti, Ut appalet, sententia. ιj i i ii
niuersaliter auterhoi,um est, ut pellavi secundum naturam omne animal cognoscat id, quod in suo gessere perfectuin est &bonum, quamuta deinclavitum quodque in diurduum magis quaerat,& appetat quod sibi ipsi, quam quod sini citertionum est, ac peictetum od vero obijciebatur supra dictum mulie ecbi lius ine)ncommensuram virile commensuratum . Sciendum est humapi. corpori. , α inius generis inensiuiam capi posita dupliciter, uno modo simpliciter feeundum ciuem modum nullum corpqs tale reperiter, Hlenim est ex omni parte beat uni Altero modo secundi isti qu)d. 8t ἡξuhdii in
hunc m1 sdicitusvii Ommensuratus quam mulier. quoniam ad hanc incissuram sim plicites, magis accedit corpus virile quam muliebre, &ideo dicitur abusive , & vis lςtor, pus coimnerduratum muliebrevem incommensuratum; simpliciter igitur: utrurnquq in-cqmmensuratum est,compalatiue virile est commensuratum, muliebre nequaquam.
570쪽
rentem conuenientiam, di in masi dum ,-inseminam, haec enimperfectissima di
uisione se sunt, Amon tratum est quod mastu est foemina iustior, filio
tu niues nulcatur,melior. i ἰVattuor proponi ab Aristotele in hac ultima parte dicebatur,liorum unum expedi in tum est,ad secundum transit in quo documento quattuor explicat. i, Primum obiecti0ni tacite respoudet, quae causa e si, propter quam id nunc proponat,' posset enim aliquis dicere. Nunc ais commensurationis iudicium adinatam,&scemina pini esse reducendui,at rupiniqipsum assereba ,respondet,&ait omnia signa praedieta,prgier hoc ynum. Inmςnsi irationis, & incommensurationis ad marisi& foemitam ompara . tionem posse referrit vi quaecunque propensione siue inclinationes, dispositiones ad mores, & peratiqnes sint in indiuiduis speciei humanaei illae omnes vel magis virum,uei foeminam magis degeant. li sti i, , Smese habet asprenas e se, Hoc est ed quamuisddierim supradictum apotelesma non reducendum ad viri,vel sce, o minae comparationem,non nego tamen quin aliquomodo etiam eo hoc reduci non possit, ut caetera, sed tamen minus pro pila, quoniam,vidixi, haec duo corpora in eadem specie existentia sint omnino secundumst diuersa,praeposito tamen mare dicemus,ut in contrairrietatibus contingit partem unam,ut album,&calidum habere rationem habitu4, 2 melioris,& Maeram partem priuationis, & deterioris, secundum se tamen non minus est. γIor niger,& ir us tructili squalitas,quam sibus; & calor sic mulierem esse impei fectior eiu&minus concinnam viro,smplicitet estveram,at in suo statuaeque perfecta est mulier, quam vir taeque animal est,canis,&elephas os,&lupus, ut auis, aut piscis . . . i IQ, i
,Secundo loco duo docet principia cognoscendi adqusola signa physiognomica redues debεt,Horualteruest. nueniens apparentia,altersisteminae, &maxis diuersea visotandu enim est,physiognomone sibi tanquakomsproponere virtute,&vitium,bonitatemq,& malitia, hocsst naturaleinclinatione ad has' ut1tes,&aetiones,queinden scuntur.& quaererecognoscere hancnaturalem incimqtione in ad bonum,uel malum quq in boim, nibus re nisur; quire signis su adictis tanquit me dijsterminis, quibus suas iMiat, clusiones: utitur: liso aut signa omnia ad duo principia tanquam ad unuaedali si inop quos
dam terminox, ullomnium notissimos reducunturi, nςmpe appaxem conuen ientia, & m a
ris, ac stemundi Men,qu enim apparent, & uniuersaliter recepta sinit, quod decςgne virum, ct lacumluirilitaturam doceant illum einqdispositum bonitatis signa sunt,ut eoiniunire homini mastulo appareti quod elatum ferat caput, quod collu crassum habeat, quod osmggnum latumque &quod anus m3gnas, pedesque magno ,quonizmigit ur rapparirent haec conuenire magis masculo,quam sceminataviri autem propria in aud cir iis ini o doque, & robur, ideo cui haec visuneaudacem di obustum dicemisis. Ex aduerso quonia' paruum os, paruaequς manus, & pedes apparent decere magis scenimani t Am viritim, si has filii hus pedesquein hornine deprenderimusς quoniam stimus steminitis animae proprium esse'timorem dolumque; & auaritiam, haec eadem proposito
viro nbbis isdiuili pandum, si inesse videbi*us quae sunt sueminitis corporis nembra aut Deminitia membrotii finaulac 'illa in anima habere muliebriavi dij aut sisy pro si neadhaeeriat alii mulieru vitinliseq.estprius uniuersalissimi illis duobus p e pij ct fontibus aequibus ora ditia vi nitioconiecturalis dependetii, ii unii dxhin, tem&vmum iudicandusta. perme inna procedendum est U