장음표시 사용
461쪽
tenuissimas fundit auri metallorumque partiaculas, ita etiam fulmen liquores in vase contentos dissipat, odorem pro locorum varietate varium elaundit,&, quae pervadit metalla, solvit, dissipat, absumit. Scintill electrica enecantur volucres, & fulmine intem eunt homines, atque in omnibus fulmine tactis eadem deprehenduntur signa , quae in volucribus scintilla electrica perculsis observantur Quae cum ita sint, fulmen considerari poterit tanquam scintilla ex nubibus electrica materia gravidis exclusa Si electricorurn i quium vires voluminibus proportionales esse fingamus; globi ignei, qui diametrum lunarem referunt, vim longe majorem habebunt quam quae ad disjiciendas pedes, evellendas arbores, propellendos lapides satis sit; cum scintilla, cujus diameter apparens sit lineae uniuet, vitreum tubum facile frangat. Ex angulis catenae vi electrica imbutae micant coni valde lucidi & satis ampli; ita etiam ex nubibus aliquando ea poterit lux effundi, quae ad Nures gradus extendatur, tO-
eumque c um Videatur occupare. Praeterea
vis, qua in se invicem impingunt nubes, &fragor ex conflictu oriundus, enormiter excedet scintillae electricae strepitum pro maiori nubium incurrentium amplitudine, & vaporum, ex quibuς coalescunt, elasticitate. Materiam electricam per universa corpora diffusam esIe jam demonstratum est; ac proinde nullum dubium est, quin flumina
alia e terrae gremio. in aerem assurgant., alia autem ex aere in terram recidant. Ex hoc materiae eletricae terram inter & atmosphaeram commercio saetacissimis quibusdam
462쪽
Philosophi ; in mentem venit, a fulminis ictu .edificia fortasse liberari possis. Et quidem
Observandum est, materiam electricam ac me talla potissimum dirigi, eaque esse materiae Plectricae, ac proinde & fulmineae condus ἰο-ios sive deferentes . Igitur fulminis materia, caeteris paribus, corpora metallica praesertim imbuet, atque ex iis deinde emergens alia corpora perEadet . Itaque si deferentes metallici ad terram utque pertingant, hi fulminis materiam in terrae gremio deponent, atque amovebitur fulminis periculum. Ita aedium aliquarum tecta metallicis canalibus circumdata sunt ad excipiendas demittendasque aquas; si autem in aedium illarum fastigio
erigantur duae vel tres metallicae cuspides filiferrei ope cum iisdem canalibus comunicantes, periculum declinari posse sibi persuadent aliqui, & quidem non omni destituuntur fundamento, ut ex doctrina hactenus explicata colligitur. Et certe audivimus , prae- lentissimnm periculum expertos fuisse quosdam Phylicos, qui procellosa tempestate, nulla praevia diligentia , tentare ausi sunt expe-
rhmenta electrica; imo si narrationi fides e se debeat, eorum aliquos fulmine tactos tuis ledidicimus . Laudanda quidem est physicorum humanitas, qui arerteo iis periculis humanique generis securitati invigilant , sed Dei nagella timere, melioresque feri debe
IU. In omnibus meteiaris partes aliquas habere videtur vis electrica . Si aquae Tuttula per communica, ionem facta sit electrica
ea sal tritum attrahit, atque inde firmitatem aliquam adipiscitur, seu in massam com
463쪽
ΡΑRs II. SECTIO UL que Ihmghur Pari ratione, si; in nubibus proceia lusis idem majori copia fieri ponamus, nubium particulae maximam salium, nitrorumque per atmosphaeram estusorum copiam trahent, Sc in nivem atque cogent.
Si ex virga ferrea electricitate imbuta pendeat aquae guttula , quae pollicis circiter intervallo distet a vale inferiori aquae pleno , gutta su- erior pendenς oblongatur, excutitur scintili crepitusque auditur En columme seu tubae marinae &γphonis simillimam imaginem ;aliquando enim aqua circularem motum inchoare a Nautis observatur, & paulatim ad altitudinem satis magnam assurgere: Vortex ille sit mari immineat tuba marina appellatur, Typho autem dicitur si aereus sit vo tex terraeque subjectus. Periculosi admodum sunt huiusmodi turbines, & raro incumbunt
terris sine maxima clade. Caeterum quamuis ad meteωra aquea plurimus conferat materia electrica , aliae tamen causae, quae Vulgo afferri solent, non debent omnino excludi . . Nempe calore ipsius Terrae & calore Solis sublevantur vapores, & ad altiorem atm sphaerae regionem assurgunt, ibique ob minorem specificam gravitatem suspensi man
re, possunt .. Si vero frigore addensentur ma-3oremque acquirant gravitatem specificam, proprio pondere relabuntur, Vel pluviae vel
nivis ves grandinis instar. Haec est vulgaris explicatio, quam quidem omnino de medio
tollere. immerito quis tentaret. Quamvis enim in. moteoris aqueis partem maximam agere possit materia electrica, quae corpora longe graviora per aerem suspendere valeat certum tamen alias quoque causas ad me-
464쪽
46a IusTITUTIONES PHYsIC E. teωra aquea conferre , aliquando omnes si mul, interdum aliquas tantum. Antequam hunc articulum ultimamque Physices partem absolvamus, praetermittendum non est phaenomenum quod variatis vividissimisque Jucis jactibus phaenomena et Etriea imitari selet . Fulgentissimum illud sp
ctaculum plagam septentrionalem , ut plurimum illustrat, & aurora borealis. appella-tar. Arcus instar apparet atque ex illo vibrantnr radii celeriter alcendentes rique admodum lati, instar columnarum verticalium nunc maiori .nunc minori copia, & tandem coelum flammis hinc inde serpentibus totum resplendet. Husus phaenomeni sedem in a mosphaera nostra collocant Physici. Omnes :& quidem ut alias praetermittam rationes Plurimas, observationibus compertum est, eat-dem auroras boreales in duobus locis licet parum distantibus non eodem tempore visas fuisse; quod quidem tertissimo est argumento tales auroras non multum sublimes fuisse, & in atmosphaera nostra sedem habuisse. Hujus phaenomeni altitudinem ex illius parallaxi investigarunt celeberrimi Mathematici ; at fatendum est , non satis tutam es ehanc methodum. Et quidem non constat, auroram borealem e diversis locis observatam, esse eamdem ipsam lucem, quae in eodem coeli loco fixa haerebat; quod tamen fieri oportet ad definiendam phaenomeni parallaxim Re prininde & illius altitudinem. Vir doctissimus
D. de Matran summo ingenii acumine P rique doctrinae apparatu hujus phaenomeni causam quaesivit in atmosphaera lolari, quae ad terrestrem usque atmos,haeram aliquando
465쪽
pertingens, aurorae borealis spectaculum praebet. praeclarissima sane sunt opera, quae hac de re edidit vir clarissimus. Opinionem hane aggressus est celeberrimus vir Euterus, qui auroram borealom ex subtiliorbus atmolphaerae nostrae particulis radiorum ibiarium vi impulsis conflatam ecth existimavit. Sed litem hanc inter duos magnos viros componere in argumento conjecturis pleno non licet. Alii tandem ex materia electrica totum phar- nomenum repetunt hoc fere modo . Cum materia electrica sit ubique diffusa. alte etiam supra tarrestgem superficiem evehitur male ria haec. Jam vero aer, & quae aeri immi-icentur heterogeneae particulae, in Terram Solem ac Lunam graves sunt, circa Terram diurno motu revolventes fluunt ac refluunt perpetuo, iisque in locis quibus ad perpendiculum insistunt luminaria , attolluntur primum , tum luminaribus progredientibus fluunt ab aequatore ad polos, atque in novum -- rem particulasque alias impingunt. Hinc fi ri potest, ut particulae in locis admodum diversiis diversa imbuantur materia electrica, diveriumque electricitatis gradum acquirant, atque tandem eaedem particu ar in se incumrentes electrici tatis gradu dissimiles omniae hibere poterunt electricitatis. spectacula. Ratiocinationem hanc confirmant eXmutu Tgravitatis legibus & maris nostri anologia,
atque tandem accuratissima asterunt experi- Uenta, quae in cereis, ut vocant, Volantibus
institui solent, his enim subtilissimis expe- mentis compertum est, cervos ad diversas altitudines diversisque temporibus per aerem iublatos, diversum electricitatis gradumaeon'
466쪽
464. D TIΤUTIONES PHYsa CR eipere . His ita constitutis, jam consequuntur : somnia electricitatis phaenomena ex particu- larum in se impingentium Varietate nasce tur miranda motuum varietas, hinc igneae
columnae surgere statim poterunt & 1ubsid re, lucidae s uccedunt coronae ignesque alii si ne ordine pex caelum dispersi . Quia vero aer hyberno tempore in regionibus borealibus fit densior, excitandisque electricitatis phaenom nis aptior, hinc aurora borealis frequentior conspicietur hyberno tempore, & terra in perihelio constituta, quod demonstrant: obse
Vationeς meteorologicae. Hae sunt variae, hypotheses, quae quidem singulae iuum habent probabilitatis gradum haud facile, definiendum .. Caeterum in iis, quae pertinent ad vim electricam, haud satis commendari debentcsarissimi Beccariae opera ; hic enim aliis omnibus, qui hactenus de eodem argumento scripserunt, palmam longe praeripuit; nobis vero quibus injuncta est brevitas , haec pauca
satis sint; data autem praesenti occallone, nostram erga amicum venerationem libenter testatam voluimus ia
De ibusdam capitis praecedentis utilitatibus ἀ1N hoc capite mentionem fecimus dens
stilus extraneis, quorum in terrae sr mio magna latet copia , nee minor in ipsa telluris iv rficie apparet Historiae naturalis
amatores maxima admiratione pereellit tan-.
467쪽
rietas, quibus abundare aliquando bbseruan . tur altiores montes, profundioresque valles in magna etiam a mari distantia . Tot, &tanta conchyliorum fossilium strata horizonti fere parallela temper deprehenduntur, aliquando' autem itrata plurima intermediis, ut ita dicam, lectis vel terreis, vel arenosiss
paranturi neque casu quodam in nostras regiones translata credi possunt. Ita autem pe
saepe accumulata sunt conchyliorum strata, ut animalia, quae conchyliorum illorum incolae fuerunt, quasi eamdem familiam, atque societatem constituisse videantur. Id a tem mirandum est maxime , quod corpora illa marina ad maria nostra minime pertineant, sed e remotissimis plasis ad nos advecta fuisse credantur a peritissimis historiae naturalis SCriptoribus. Haec antiquissima monumenta volui tristissimas diluvii universalis reliquias venerari non dubitant aliqui Physici, quorum sententiam confirmare videntur inventa in montibus a mare longe dissitis instrumentorum nauticorum fragmenta. Haec
quidern un iversalis diluvii documenta, & , ut alii appellant, numismata, pie, ac religiose vindicatur ; sed his argumentis, quae suis non carent dissicultatibus, minime luiget, nulli dissicultati, nulli errori obnoxia Sacrae Scripturae divinar auctoritas. Quod clarius his
Dei comminantis verbis cap. 6. Genes. ζ. D lebo homiHem, quem creaυι, a facie terrae: m
nis uu Deiae carnis. Venit coram me, ecce So
adducam aquas diluvii super terram, ut intemsci am omnem carnem : uuiυero, quae in temra sunt, confurarentur. Quod autem minas
eventus fuerit subsecutus, aperte constat cap. 7.ἔ
468쪽
466 ImTITUTIoris. PHYsΙC E iam fumptaque est omms caro, quae movebatuν per terram, aquae praevaluerunt nimis super terram, opertique sunt montes excelsi h u 1
versio coelo Et certe si inhabitatas dumta-Σat terrae partes diluvium saeviret: ad quid
Noe, Deo iubente, arcam sibi fabricasset hcur in eam animantia introduxisset ὶ cum adiluvianis aquis in aliis regionibus facile t tus est e potuisset. Sed de illa fusius disser re ad Sacrae Scripturae interpretes pertinet. Superest, ut refellamus ob)ectioneς duas, quae Physicorum juris esse videntur Intellibi nequaquam posse, ajunt aliqui, qua viam Americam penetrare potuerint sera animalia.. In omnes continentis nostrae partes
lacile quidem migrare potuerunt domestica animalia simul cum hominibus earumdem terrarum incolis, fera quoque animalia temporis successu viam sibi quaerere potuerunt At omni caret verisimilitudine, leones, tigres, aliaque hominibus perniciosissima animalia in alterius continentis regiones fuisse translata . Haec quidem es ineerissima obj ctio, quae adversariis proponentibus solvenda
etiam manet. Et quidem cum Deus cunctas animalium species in paradiso terrestri constituerit, easque addtixerit ad Adam , e lanasii nullum fuisset diluvium, quaestio pari jure fieri posset, quomodo ferocissima animalia in Americam pervenire potuerint. Variae autem huic quaestioni responsiones eps e possunt. Et primum quidem verisimillimum est, Americam reliquis terrae partibus conjunctam esse, vel angusto UZhmo anima- Iibus facile praeuio a continente nostra diri-vii. Et re quidem ipse anno proxime et
469쪽
pso rarissimam ego vidi tabulam ν graphu .cam Petropoli eleganter incisam. iii, lineabatur transiitus a viatoribus Rinti exiguum fretum in Americam his m. mis annis institutus. Tandem si inritouris regiones plurima id genus animalia etiamnum hodie longius accersantur, quidni etia ii fieri potuit, eadem animalia in America' fuisse ad yeeta 'Huic ineptissimae objectiorii aliam adiungunt, impietatis plenam; divitiam
omnipotentiam calculis arithmeticis metiri praesumunt, & fieri non posse, ajunt, ut a mosphaera universa in imbres etiam copiosis.simos resoluta altiores montes attingat. Nuhil certe audacius, quam supremo aquarum, rarumque omnium creatori limites praescribere, & diluvii universalis Iacultatem adimere; rupti sunt omnes fontes abris, cat ractae coeti apertae sunt, oe facta pluvia
super terram diebus noctibus. G nec ap. 7. Uerum suam vis divinae vindictae arcana scrutari non liceat; postquam Physicorum quorumdam impietatem redarguimus, non abs re erit illorum quoque inrebus physicis imperitiam ostendere. Et quidem amplissimas regiones copiosissimis aquis peripiasumque rupium, & montium fauces exun dantibus devastatas fuisse, certa fide. traditum est. Tantam Muarum copiam comitabantur horrendi tonitrus, & fulmina; atque hinc reddi potest effectuum illorum ratio, si
nempe meminerimus, tempestatum illarum causam ex atmosphaerica subterraneaque materia electrica probabilissime r petendam ense. Si nempe inter ignem electricum in te Me gremio latentem & per universam qu
470쪽
*n INsTITUTIONES PHYSICAE . que atmosphartam dispersum maxime turbetur aequilibrium, non caret verisimilitudine, sipsa rumpi montium latera, magnoque impetu aquas eructare, quod aliquando conti- lgisse certum est. Haec breviter dictae sint, ut reprimatur Physicorum illorum luperbia, qui iubterraneas aquas velut coin entitias derident. Caeterum divina supplicia timemus, adoramus ; sed explicare non praesumimus.