장음표시 사용
21쪽
non dicam de reconditis murmurantis aquae, qus sub terra labitur,fremitibus, qui in nonnullis locis audiuntur: ut in Suedorum montanis, quae Schula uocant. quin etiam ingentes, quod ex re ipsa intelligimus, fuerunt cauernae,in quas agros,urbes, moles descendisse scriptum est. nec uero paruae capiunt tantum uentum, quantus saxa grandi pon de ire in aere extrudere & e acere possit,ato egerere tumulos, colleS, montes: omnino in tam magnos 8c horribiles efficere terraemotus, ut oppida corruant. qua calamitate 8c subsecutis incend 's proximo anno Puteoli sunt afflicta & fracti. sed intestinum terrae incendium similiter atoque aquae eiusmodi cauernarum concau saltitudines efficere pqtest: ut postea dicam. impetus autem aquae, cu canales per quos modo iter habuit obturati fuerint aut deserti, continuo uel nouos aperit, uel uesteres aliquos recludit at* is ordo conseruatur sempiternis seculorum aetatibus. obstruuntur uero canales limo ruinaue: deseruntur ubivis
aquae per aliquem alium canalem iter patefecerit. At p l c de emicti hus aquarum subterranearum nunc dicta sint. Succi aut, quos cras isitudo ut dixi ab aquis distinguit, uar's modis gignuntur. aut enim cum calor rem siccam immiscet humidae,&permistionem coquit:qua
ratione multo maxima succorum pars non modo intra terram,sed eti iam extra oritur. aut cum aquae lambentes terram aliquantulum crassae
efficiuntur: quo sane modo plerun* sit salsus δc amarus. aut cum liu
inor conclusus circumstetit metallicam materiam, in primis autem grariam eam , corrosit: at hac quidem ratione fit succus ex quo gigniήtur chrysocolla. similiter cum humor corrosit pyriten arrosum S frias hilem, fit succus acerbus:ex quo oritur atramentum sutorium, & interdum alumen liquidum . aut dentin succi ab ipsa ui caloris ex terris exsprimuntur . ea uero uis si magna su erit, succus ex terris manat re fluit, quemadmodum ex piceis crematis pix: sin magna non fuerit,ut expirationes calidae esse solent terrae succo stillant ut larix,abies 8c quae sunt veneris eiusdem arbores, resina: quo modo bituminis genera in terra fieri intelligimus. Vt autem in corporibus animantium uarii gignunt tur humores,ita etiam aquas diuersis qualitatibus preditas terra parit. similiter succos. differunt uero in tactu, in colore, in sapore, in Odore,
in crassitudine, in pondere. quarum qualitatum causas nunc aperiam. Cum autem aqua sit natura summe frigida, primo calidarum aqua i rum causas inquirere operae precium duxi. ita in necesse est alterum de duobus sit,ut aut alterius cuiusdam rei calor calefaciat eas, aut ignis 1pse. si altera res calefacit aquas, considerandum est an ea sit sol, an ue tus,an motu S,an internus terrae calor an deni materia, per quam flutant aquae. Primum autem qui solis radios aquas calefacere censent, 'prope fontes calidos terram dicunt esse mollem et raram:per I eam ra
22쪽
ritatem solis calorem ingressum in cauernarurn altitudines aquam caret. lefacere, quam illae suo complexu coercent 8c continent. Quasi ue ro tantus ilis calor, qui aquam us ed calefacere possit, ut ferueat ,ex , molli terra tam longinquo tempore dura emcere no potuerit: Zc omo ines montes proximi uallibus, ex quibus calidae aquae erumpunt, rara habeant terram, quia unus,aut alter forte habuerit: ac non multo masgis tanto selis ardore paucis diebus durescat terra mollis SI in montis bus non insit ea raxitas quod plerun* saxei sint. sed ut demus in illis , inesse mollitudinem quandam 8c raritatem, per quam selis ardor pesnetret sub terras, is certe cum ascenderet ad aestiuum signum, calefaces ,ret aquas:cum conueri curriculo accederet ad brumale,eas non cales faceret.iam uero hyemis tempore eiusmodi scaturigines non minus calidae sunt quam aestatis, nec QIis accessus discessus Q earum calore imo mutati l igitur non gignit aquas calidas. quid autem eas intra terram gigneret qui uix ullum calidissimae regionis lacum adeo calefacit, ut ferueat. Altera opinio est eorum qui aiunt uentum uehementius in uiscera terrae impulsum,& sic in ηsdem quodanimodo conclusum, cassescere:atin in aquas acrius incumbentem eas concalefacere. Isti autem non animaduertunt uentum, etiamsi possiet calefacere aquas:tamen coerceri non posse. quam primum enim cauernae effuderint aquam, una
Mentum emittunt. tota uero aqua calida semel emisia subsequeretur se gida: quod fieri non videmus. certe qui legit rerum scriptores nihil habet dubitationis, quin in Italia calidae ex iisdem sontibus multa iam se .cula fluxerint. sed nec spiritus inflammatus tantopere calefacere aquas potest quod earum stigore calor ipsius restinguatur nec incensius sine fomite ad longum tempus durare. de quo cum ipsit niisl dicat, cos falissem de aquis calidis habuisse opinionem intelliginatis. Finitima huisic est: tertia opinio, aquas propter uarium & uel, em entem motum fas xis illius calescere. quam euellere ex animis oportet. metallicis proseacto quotidie experimento cognoscere licet aquas subterraneas, quamuis uario dc praecipiti lapsu ferantur,non tamen ob id calidas fieri: nec minus at is, qui cosiderant quosdam fluuios riud sue subire terras, rursusqν non calidos,sed frigidos reddi uerbi causa: Alpheum in Pelopo
nesiaco litore mersum longissimo tractu sub mari cursum cJficere, rursus in in Syracusano agro ubi fons eius Arethusa nominatur,exire seirgidum. motus igitur causa caloris aquarum non est . Quarta autem opinio est :intra terram maximum inesse calorem in ηs locis, qui aquis calidis scaturiunt, eum in ipsaru esse causam. Sed qui sic existimant, non consentiunt inter se. nam eorum partim aquas in cauernis conesti fas calestere putatipartim terras aquis madidas cum calefactae suerint, halitus calidos expirare, ex quibus oriantur aquae calidae. At subterra
23쪽
neus calor terras qu1dem, aqua madefaetas, sensim siccat Ac calefacit atque uarios gignit humores, aliaw multa naturae opera efficit. non ue iro tanta eius uis est, ut adeo calefacere queat uel frigidas aquas, ut fer ueaiatmel uenas humore madidas,ut earum halitus summu caloris gradum assequantur. quin etiam calidi fontes insulae contra Timavis, qui, ut Plinius scribit, cum aestu maris crescunt pariter pariterw imminuuntur satis indicant aquas calidas no ex halitibus calidis ortas: sed ex confluxu aquarum. Quinta etiam restat opinio, quae est,materiam perquam fluunt aque, ipsas calefacere: atin iccirco calidas quasdam sulsu ris uirus olere, qu3d ex uenis sulfureis emanent. Id uero aiunt minime mirum nobis debet uideri, quibus quotidie cernere licet aquas in uiuitam calcem infusas feruere. Nos autem quanqua non negam HS materiam, per quam currui, aquis calidis odorem & gustum, uires etiam plera , dare: non tamen concedimus ne sulfur, ne Τ bitumen, assis udue ut facile concipiat igne calefacere aquas posse: qudd in ipsis non sic lateat ignis, ut in uiua calce,qui aquis infusis excitatus eas calefaciat. Ne igitur solis ardor, ne uentus,new motus, neo internu Srae calor, ne materia per quam fluunt aquae, causa es e potest calida rum:sed ignis ipse, cuius unius proprium esto res in altissimo gradu ca loris collocare. Sed nunc rursus considerandum, an ignis ille subie ictus canalibus aquarum calefaciat eos: an ipsum canales in alueo contineant. Vetus est prior opinio, nimirum Empedoclis.is enim censet aquas subterraneas calescere ignibus,si sub sint solo, pe uod ipsae sitis cursum transturrunt: non aliter ac suppositis ignibus calescunt a tu , permanantes per fistulas, ex aere in draconum spiras formatas, alias in figuras cotortas 8c deflexas: ut frigidae in eas introe Vntes eandem uim
ignium diutius sustineant calidaei y de ipsis exire possint. Cum austem terrae canales, ut in eis interdum metalla gignantur, non constent
ex metallis:sed ex saxis uel terris non sunt similes fistulis aeneis sed tu bis saxeis aut terrenis. metallorum autem fosmores norunt ignem durissima quae cy saxa frangere:atin eo magis humore madida uasa etiam fi is stilia siue terrena diuturnum multum ignis ardorem videmus non posse perferre: sed uitium facere ac disrumpi. aqua igitur, quae multis seculis de eodem fonte manat calida, nequit sic in canalibus terrs ut in
fistulis aeneis igni subdito incalescere. Qtiod siniaste ali js causa fuit Ut, cum id naturali sensu iudicassent, nonnihil discederent de Empedoclis sententia: putarent in spiritum feruetem, quem gignunt occulta terrae incendia, uenis, uenulis, saxorum comissuris ingressium in canales aquarum, interiores eorum parietes calefacere: non secus alcy balneas rum, cum in eas ex ardentibus fornacibus per fistulas infunditur. Sed spiritus feruens tam multam & perennem aquam tantopere cRlefacere
24쪽
J DE ORTU ET CAVSI slefacere non potest ut ferueat: quod hoc unius,ut dixi ignis sit propri,ium . qua de re ne eorum quidem opinio firma in hoc & stabilis inueni, tun canales igitur ignem in alueo continent. Nunc est considerandum an ignis ille qui calefacit aquas, saxum calcis, ut nonnulli censent, prismo urat: mox inclusus, alcy abditus, dc quasi prorsus extinetus, lateat in ipso: an fomite quodam altus Iuculenter ad longum tempus duret ac uigeat. Qui putant ipsum latere, ' aquis in saxum calcis immissis calorem eius excitari dicunt, isto p modo ipsas calefieri. Sed in hac opi nione, si eam ad ueritate coeperimus reuocare, nihil esse nisi falsum inis ueniemus: & quod saxum calcis aquas modo, dum ipsis restinguere tur, quod fieret paucarum horarum spacio,calefaceret: 8c quod aquis restinctum dissiparetur. quamobrem montes stare no possent,sed corruerent:quod fieri non videmus. ueruntamen non negamus calidas asliquid a saxo calcis non usto abradere: ex quo lapis in canalibus gignitur. Itain ob di stas causas necesse est aliquam es se materiam qua alio tur & renouatur tantus & tam diuturnus ignis: qui sine pastu aliquo
non permaneret. sed ea materia in quaestionem uocatur: arida ne sit 8c similis terrs,qus torua hodie uocatur a Caucis:an pinguis, ut terra planissima bituminis:nam utracp crematur. Cauci enim terra illa ad paludes exed a Sc exiccata,cibos coquunt, ac instruunt focum,&, ut Plianius inquit, rigentia septentrione uiscera sua urunt. non aliter ac non ς nulli cremare solent massas, quas coriar' conficiunt ex qs quae cor is
abraserunt.li Q ιidum etiam bitumen flagrat, quod indicant non pausci loci ardentes. Sed arida perennis illius ignis materia esse non poις test: etenim ea cito 3c igni cosumitur,& aqua restinguituripinguis igiatur sit necesse est. Quoniam uero pinguia, quae intra terram gignuntur,sunt diuersia,ut marga, sulfur,bitumen: quodnam ex iis sit materia illius ignis, cosiderandum est.sed cum marga non ardeat,neo ulla terra pinguis, nisi sulfurata fuerit, aut bituminosa: atin sulfur ardeat quisdem, sed non minus illis aqua cito extinguatur, nullum eχ ηs materia occulti ignis esse potesst . quamobrem sequitur bitumen eius semitemes .id enim ardet in aquis,earum humore pascitur, ut quam diutis sime permaneat . qua ob causam qui ignes apparat istos admirabiles, quos in aquas coiectos non extingui videmus, compositionibus semper admiscent aliquid bituminis,aut pistasphalti,aut eorum quae ex bitumine constant. lapides etiam, ad Ephesios Lyciae montes in ipsis a quis, ut Plinius inquit ardentes bituminoses esse intelligimus & simili modo arenas. quanquam non nego sulfur siccum, si quod est, ut p enumero es ,ad latera canalium, in 'sdem locis ardentibus, qui erus ctant calidas non minus bitumine ardere:atcy ita etiam aliquas partes calefaciendi aquas suscipere.Alcy hoc sane modo aqua calida intra ter
25쪽
ram g nitur. Tepida uero fit, uel cum similiter in interiore terrae sinu calefacta longius per canales fluit anteaquani ex ipsis effluat: uel cum tam multa A copiosa affluit ut eam ignis tantopere calefacere no posis sit ut ferueat. quod si calida logissime per canales fluxerit, refri eratur qui ira sed sapor malus, odor tete color corruptus,qui insedit, ei manet Quin etiam idem ignis succum efficit calidum: Sc nonnihil calet is quem uis caloris iam pridem expressit ex terris. Sed de calore at adeo laetu humorum satisciam ad colorem iraenseo. Aqua quo pudor, eo magis suus ipsi color candidus es f. quo uero plus succis terris ramentis saxorupe ista fuerit,eo magis alienus color in ipsa inest. quacie causa aquae calidae, quia magis miscentur, caeteris plerulacra nigrios res Sc minus clarae sunt. Aquam autem nigram esse videmus, cuia qua succus niger permiscetur, δί flavam, cum qua flavus, item in alias alio rum colorum: prout succi, quibus inficiuntur sunt colorati, aut terrae, aut ramenta saxorii. Color uero succis insidet multis de causis. Nam primu calori ubentes ex candidis efficere potest: ex rubetibus flauos: ex flauis uirides, aut nigros: no secus ac ex pituita dulci fit sanguis propter co ionem: ex sanguine flava bilis, propter nimium calorem: ex flauastile uiridis uel atra, propter adustionem . uerbi causa: Bitumen quoddam liquidum iccirco candidum est quia mitis caso idipsum eκ terris expressit. indicio est succini candidi, quod ex eo constat, dulce ido.Πauum, quia maior calor quam ob causam acrimonia quadam gustatum comouet. nigrum, quia pseruiam maximus. id enim terra sui dit:non aliter at teda,ignis ui coacta,picem nigram cum resaias quas sol elicit ex istius generis arboribus plerun* candidae sint, aut subfla. Har,aut mellei coloris,aut rubrae:raro nigra'. Deinde frigus etia ex candidis & pallidis succis uirides & nigros efficere potest . quod non lastet medicos. extin icto enim animantis calore uritia interdum exit uiris
dis uel nigra. sed calor partus olentes facit frigus sine odore:atc p sic do perit notionem quam habere possumus de causa colores emcietite. Tum materia, quae cu aquis miscetur,ut ex utrisis succus fiat,succis dat colorem. Postremo res siccum,iam ortu generatum inficiens, cosiorem parit sibi simillimu, aut remissiorem, tum ob eius paucitatem tum ob ipsius insessi succi natiuum colorem. At color, qui gignitur ex erosione metalsoru uel materiar metallicae caeruleus:aut ex eorundem contagione, uiridismo assimilatur colori ne F rei corrodentis,ues tan igentis: nech corrota, uel ladi ar:sed ex ipsarum permistione fit talis. Perspicuitas autem,cum iii sit in aqua, obscuratur, ubi multam pati tur admistionem:ausertur, ubi atro succo perfunditur. similiter succo ixum puritas, nigroris* priuatio,perspicuitatis sunt causa: utcotra impinpuritas nigroi obscuritatis. Sed abeo ad saporem. quem intra ter B ram
26쪽
ram mgm sic declarant fontes&succi concreti,ut res in disceptatione, aut iantrouersiam non uocetur: sed quaeritur sint ne sapores omnes, nec ne sint in terra, ut in stirpibus. nam Aristoteli uidentur esse . quaπpropter,inquit,multi ueterum naturae interpretum dixerunt talem es se aquam,Per qualem terram permeat es transit Theophrastus autem negat, quod ex eius sententia non emineat ex iis quae ex terra emodis. iantur uel effluunt,ne austerus, neo acris, neq; alii plericp. sed Theophrasto ipsa res et ratio multum repugnant. nimirum hoc est maximuexperimentum, cum constet ex terra fluere sontes aquae dulcis, pinguis,falsae,amarae,acidae,asi ringentis, acris, caeteros sapores omnes intra
terram gigni: praeter acerbum es austerum: qui soli uidentur esse proprii fructuum, quos stirpes ferunt aut liquorum, qui ex iisdem fructiobus conficiuntur: quanquam non negarim etiam eos intra terram gisoni Sed fontes admodum dulcis aqvs reperiuntur:& uinosus succus, qui dulci subiicitur ex terra effluit:quod ipse tradit Theophrastus alis tera etiam pars, ut scribitur, Himerae fluminis Siciliae, uersus Sinam fluens succo terrae dulci assumpto dulcis est saporis. pinguis uero Li paris fluuius: unctu enim oleo, quod ex uenis emanat pinguibus, conspici scribun quippe bitumine liquido, quod olei interdum simile ex fontibus effluitsed succus pinguis pro plex leuitatem aeris, qui in ipso
inest aquae innatat SI cum ea non facile permiscetur. Germania autem falsarum aquarum magnam estundit copiam. Amarae item aquae reperiuntur. calidarum enim in Marmarica ultra Arsinoen erumpentium
partim gustatum amaritudine comouent, partim salsedine: 8c sontis perexigui rivulus misi us Hipani, qui est ingens flumen Ponti, id em iscit amarum.Nec vero Germania paucas acidas gignit in primis insigne acidulam ad quintulapidem ab Elboga Rohemiae oppido. Puotealis aut Smolnicti uehemeter astringit: attamen etia acrimonia praeodita est.acrem uero succum terram procreare, quod item contra Theophrastum est,etia sua ui comprobat Styx fluuius . nam quia in aliquod Has argenteum, uel aeneum,Mel ferreum infusus, id ipsum perrumpit, acerrimum esse intelligimus 8c simillimu aquae facticiae, que aurum secernit ab argento. Sed haec alias uberius exponam, nunc usus sum 'autoritate scriptorum non leui,sed quae experimento nititurigeo grasphi enim Sc qui orbem peragrarui terrarum, gustasunt, ut no S, aquas dulces,salsas amaras acidulas,astringentes:pingues autem conspexeat runt nonnullas, quod liquidum bitumen innataret: similiter acres Stygis aquas uiderut uafa,ex metallis confecta, perrumpere:quem a Carnos
dum nobis cernere licet facticias, de quibus diximus.Ita ex ias satis perspicuum est,sensu p percipitur, quia intra terram gignuntur aquae fontanae succi,omnes sapores, praeter duos, intra terram gigni: nec
27쪽
sVA TERRANEORVM LIB. Iab experimento dissidet ratio, ex qua haec colliguntin terrea' uenas nomateria saporis alicuius deficit, non eis deest estectrix causi:sed utra abunde ipsis suppetit: gignere igitur potest omnes sapores. Vt autem
res clarior sat saporis ortum explicabo. Cum nullum elemetum per se
habeat sapore, S quo quodin fuerit purius eo magis sit ipsius expers,
ex permistione fieri sapores necesse est: eos cp tum oriri, cu corpuS tersrenum miscetur humido, aut contra humidum terreno: ut nunc hoc, nunc illud mole uincat alterum. alch omnino ex priore permistionis ratione δύ modo aquarum 8c succorum oriuntur sapores: ex posteriore,terrarum. ergo materia saporis est terra Sc aqua. calor uero subterraneuS eZS coquit, mutat, fingit. cuius agedi partes suscipit sol, si materia aeri suerit exposita. Saporis autem terraru causas aperiam postea, nunc
aquarum δc succorum. sed aquae quanto puriores & minus miliae fuerint,tanto magis sunt sine sapore, proximius , ad suam elementi acceindunt naturam . his uero potissmu de causis sibi saporem acquirut: uel quod mistae cum terra insipida aliquantum a calore coquantur: uel Ῥlambant terram insigni aliquo sapore praeditam aut succum concretu, aut lapidem,aut metallum:uel quod combibant liquidum succum cuilmstunop tandem saporis:uel dentin quod expirationibus inficiantur, ut fit in quibusdam locis ardentibus. Primo modo non pauci sapores in aquis ingigni uidenturialtero aquae sunt astringentes per loca alus minoia permeantes:salsae per falsa:amarae, per nitrosa: acres per plena chalcitidis misyis reis & similium: ferratae praeterea per uenas ferri: mali saporis,per loca sulfurata bituminosa. A t succis inde sapor es quod aquae,ex quibus conspissatis gignuntur, eiusmodi fuerint sapo ris. quo modo ex aluminosis, quae astringunt& mordent, alumen lis quidum fit, quod item astringit & mordet: uel quod calor aquas cum terra permistas coxerit: quod quia diuersis fit modis uarietate saporis succi distinguuntur. Odor autem iisdem de causis in aqua in gignitur: uel enim quod lambunt terra olidam, unde sulfuratae calidae olent sulfuris uirus:uel quod combibunt succu bene aut male osentem. quam sobrem Perusinae aquae calidae quia cu nigro bitumine permistae sunt, 8c foetent quodammodo Sc nigrae conspiciuntur: uel denich quod mistae cum terrena aliqua portione, & nonnihil coctae, ac aliquandiu restetae in cauernis putrescunt. sed qua uis cu sapore odor succoru consentiat,modo percipi sensu possit, ' tame praeter caeteros olet, quos insisgnis calor peperit:cuius generis est bitumen liquid u. Aqua uero fit crassa propter corporis terreni admistione uel succi similiter grauis.at succoru crassitudo ex multa cossitioe prouenit:qus rursus grauitatisesi causa. uerti tamen pingues succi ob aerea portione,qus in ipsis inest,reliquis sunt leuiores:atch iccirco, ut dixi aquae innatant. sed de his satis. B a Geors
28쪽
TV ET CAUSIS S VB TERRA N EO RVLiber secundus. A R v M, quae sub terra sunt, eκ imbribus colligi
alias:partim de mari,uel stu 's manare:alias oriri ex halitu argumentis planum feci . succorum etiam orotus sum persequutus: oc qualitatum utri uis humo
ris causas. nunc similiter de aere, qui intra terram est, dicam. quaeritur autem primu omnis ne de exteriosa terram gignatur : an partim eum exterios fundat ex sese,partim oriatur in terra. Qui omnem aerem de exteriore manas se dicunt, ' existimant ipsum, non aliter at aquas, in terrae cauernas tam occultas quam apertas,ingressum, in loca caua, qus cui φ eius parti contingunt,distribui.quamprimu enim,aiunt, uel hominum manusato opera,vel aquarum utS excavarit terram, in eius locum aer succesdit: ut idem omnem in canalibus aquarum Occupat locum, ex quo asquae emiaxerint. Omnem igitur aerem, qui intra terra est, exterior funis
dit ex sese. Aerem quidem mox se fundere in cavernas, quoquo modo factas, dubium non est: quod natura sic se habeat, ut inane non se arat in ullis rebus . iccirco strobes putei,cuniculi effossi complentur exteriore aere: at ipsum in eas influere in primis hyemali tempore eui idens est in duobus puteis , ad quorum utrunin ex modico interuallo
cuniculus aliquis pertinet. nam aer in unum continuo influit, recta per cuniculum permeat S transit ad alterun4: atin ex eo rursius euolat foras. tum etiam aer infunditur in speluncas & cauernas, quas mare uiuentorum agitatum fecit: tuam primu id ipsum recesseriti similiter ca nates, ex quibus omnis aqua defluxit in subiectos campos aer sua mole complet. attamen uiscera terrae aquis madida,aut ipsae aquae cum incaluerint halitum expirant:ato omnino terra multo plus aeris, qui exhalat ex se emittit, quam exterioris recipit rimis ac hiatibus. omnis igitur aer qui est intra terram, nec de exteriore manat,nec intra terram gignitur,sed partim in eam infunditur, partim oritur in terra. Iam accedo ad motum aeris . videmus autem exteriorem multis de causis ino uesi.primum anhelitu . nam animantes aerem in pulmones ducunt, &ab ηsdem respirantes, eum,qui ipsis offunditur, leniter mouent. uehe mentius autem mouetur hominu opera, cum uel flabellis facimus no
bis uetulum: uel folles diducti aere concepto inflantur, uicissim , c5
pressi expirant flatum .is enim aerem proximis ciet & agitat motu suo, deinde ruinis aer mouetur: nam hae ipsum percutiunt, ato inde moixtus initium. tum ignium vi: cuius rei indicium maximu est urbs, uel as
29쪽
liquot ipsius aedes, cum incendio conflagrant. ut enim aer illis di bus fuerit tranquillus 8c quietus : repente tamen, quoniam ardor ignis id gignit,quod ipsum concitare potest,flatus exoritur. impetus denique
aquarum mouet aerem:quod declarant catara 'ae,quae nunquam sine aliqua aura sunt. Non dissimili modo aer,qui est intra terram , Metur. nam primo maching quaedam metallicorum flatum perlistulas longius inspirant in cuniculos, aerem Φ propellunt. deinde ruinae oescultae similiter ac manifestae aerem mouent: tum latentium ignium uis incitat aerem: impetus etiam aquae ex alta rupe decidentis eundem aduehementius spirandum in istis abditis angustης concitat: deni in fluit
stus marini in cavernas terrae compulsi aut uentus exterior in easdem
ingressus aerem comouere potest. Sed quaeritur uetus sit he aeristus concitatior an aliud:atin si fuerit aeris motus cocitatior, an aer per se suass moueatur natura,an ui*pulsi agitetur externo.sin aliud fue irit uentus:an aquosa expiratio sit, an exhalatio sumosa. Quoniam uesro no possumus satis aperte plane explicare has quaestiones, nisi desuperioris etiam aeris motu dicamus:ut Aristooteli,explicanti mutationes & res superas quo modo fiunt in aere, licuit inferre in disputatiosnem multas,quae intra terram gignunturiita liceat mihi has exponensit,illas paucis attingere: quanquam, quia uentus ex terra oritur, quics quid habet quaesi ionis,hoc ipsum ad institutam rationem pertinet. Itaq3 qui omnem uentum censent esse aeris motum concitatiorem, ij sequuntur Anaximandrum: qui dixit uentum esse aeris fluxionem. isti tamen propriam uenti uim acutius explicasse uidentur, quam Anaximander. nam si aeris fluxio est uentus, no omnis aeris fluxio uentus est ,sed ea selum quae impetu quodam sertur. cum enim assiduus mundi incitus, nobis non sentientibus, perpetuo aerem circum aquam &terram conuertit, ut idem ignem uersiat circum aerem, fluit quidem abortu ad occasum: sed ea fluxio uentus non est: uerum concitatior qu sodam. Qui autem in hac sententia sunt philosophi 8c astrolog multi tum inter se distident. philosophi enim dicunt in aere ines' naturalem
uim mouedi sie:ideo, ν alias se contrahere,spissare,in nubem cogere:ar lias diducere,expandere purgare. astrologi uero aiunt aerem ui et pulsu agitari externo. Sed no satis firma sunt ea quae Seneca in eam sententiam disputat, ut nobis istorum philosophorum opinionem proσhet,qui dicunt aerem per se sua natura moueri impetu quodam . An
hoc, inquit, existimas nobis datas uires esse, quibus nos moueremus aera autem relictum & inertem 5c inagitabilem esse V cum aqua motu suum habeat etiam uentis quiescentibus . nec enim aliter animalia edere posset. muscum quo in innasci aquis, & herbosa quaedarn videmus summo innatantia. est ergo aliquid in aqua uitalcide aqua dico ignis,
30쪽
DE ORTV Er c Aus qui omnia consumit, quaedam creat: dic quod δ' i non potestueri, sed tamen uerum est,animalia igne getae Sed pace Senecae: dixerim: summus rerum opifex nostro se aeriuedit animum, qui sua sponte & uoluntate mouet corpus at scp ossic's fuligitur: dc proptet
rea sumuS animantes. aerem autem animantem esse, Stoicis non concedimus. quamobre non habet aliam uim mouendi se naturalem, quam ut sua leuitare sursum feratur. contra uero aqua suopte pondere labiatur deorsum: nec in ea alia inest uis mouendi se. nam animalia, quaeduntur in aquis aut ex propagatione seminis oriuntur, ut pisces S bestiae: aut ex aqua putrescente, ut uermes . quin etiam solis aut internus terrae calor exhalans, ex aqua cum terra comista, uel putrescente pro creat mus cuin & lentes aliasq3 herbas aquaticas. cuius rei arpumentuest qu3d in aquis stantibus plerun*, influentibus raro, eiusmodi glironantur. tum ignis tametsi,cum nactus fuerit materiam ad id aptatam,
gignit bestiolas, quae apparent in ardentibus fornacibus uolitare: per se gamen ipse Sc sua leuitate, ut aer, ad coelum fertur. aer igitur per se
suaq3 natura non mouetur ita, ut uentus exoriri possit: sed potius im/pulsu agitatur alieno. At astrologi aiunt eum dispari errantium stellarum ui percussum agitari: tum in uentorum portas aperiri, cum Iupiter solem, lunam, Mercurium ur, aut eundem Mercurium Mars rasdiatione per rediam linea sueta respexerit, uel ipsi quadrata fuerit consiunctus: uel ubi uter planetarum unum partis hospitium acceperit,prssertim in signis aereis: cuiusmodi sunt gemini libra ,, quartus.quin etiam uentorum portas aperiri censent, cum luna 8c Iupiter in ariete et scorpione pariter constituti fuerint:& postea luna sequabili societatis potestate iungitur cum Mercurio. Sed eorum decreta non sunt uesritati consentanea. quam enim sint eorum predictiones in iis at al asmultis incertar 8c in casu positae, iam nos docuit experientia: cum deinberent esse certar, quod motus stellarum sint certissimi. ueruntamen
ista astrologoru animaduersio est subtilis. Qui uero, quod scribit Pliis
nius, putauit uentos assiduo mundi incitu,& contrario siderum occursu nasci is rerum naturalium 8c coelestium rudis fuit ignarus cp. primuenim quia semper δί coelum sic uero nunc appellamuscam uniuersitatis partem, cui sidera sunt infixa ab ortu ad occasum uoluitur:& errantes stellae contra nituntur,suos p orbes conficiunt,semper fierent uenti: sed semper non fiunt:ergo sine ratione id dicitur. deinde si contrariistis siderum occursus repelleret aerem, quem incitus mundi circa terra uoluit: eo in modo uentos efficeret, uenti omnes ab Occasu ad ortum
faret. quod iterum falsum est. aut igitur qui ita sensit, iners fuit aut Plinius eius sententiam no satis intellexit atao, quoniam aer per se sua natura no in orietur,necy propria quadam ui errantium stellarum, necesse