장음표시 사용
51쪽
& spodiuria, similes. quales etiam terras impetus uenti, cuin terra motibus conquassatur, si locus adhuc alit incendium,in sublime fert: sui uero coloris,si caret incendio. quae terrae in aere gigni uidentur, cum reo uera sint in terra natae. eteni in si ex sicca expiratione gignerentur, sicuisii uenti sepius gignerentur, quod talem terra saepius exhalena ut sicuoti mutationes ignitar non raro fierent,qtuod orbis agitatio eam non raro incendat nune cum rarissime terras pluat, eas ex subterraneis incendiis sublatas intelligimus. quae, si,crateribus terrae motu reseratis,aperte furunt, per multos id genus cineres longe latein spargunt,ac succos concretos,8c lapides ambustos, atin masias ferii similes eructant: sin, exiguis spiramentis relaxatis, occulte paucos. qui unde ueniant persaepe nescimus, quod illa spirameta tam sint abdita, ut nos lateant. sed de
his plura nunc non dicam. Sirnili autem modo eam terrani, quae non in canalibus sed in terreno reperitur,sa stam esse, quo illa, quae in canalibus orta est, intelligimus ex eo, quὀd torretes talem terram hinc in is de interdum congregent. sed quia loci plerio multis seculorum aetati
huς non mutantur,eiusmodi mutationes rerum imperitis iterum non uidentur fieri. motus igitur aquarum terram congregat, idem P pura
3 aequalem essicit calor uero immutati quod ex sequetibus perspicuuset. Cum autem terrae sic gignantur, atin etiam lapides quidam, ut ex terra stit terra,& ex lapide lapis:nonnullis uidetur debese prius diis
ci de rerumfossilium natura , quam de earum ortu Sc causis. nam etiaanimalium inquaunt nature stirpium ante explicantur, quam ortus
8c estus quos iccirco multuna illa opinio fallit, qudis eorum, quartra terram gignuntur, nussum sui simile procreare seat. non enim ut homo hominem gignit,& cupressus cupressum,ita rubrica rubricam, δύ adamas adamantem gignere potest . suum nam animalibus 8c stirpibus est semen:in quo inest uis eius,quod ex ipso progignitur .res uero fossiles, minum ut, quae ad procreandum ualeat praeditae no sunt: sed casori uel frigori praebent materiam, ex qua frequentissime rem diuersam efficit perraro similem eius, a quo ipsam abi a sit aqua. Verurn de his satis. nunc conuenit meo instituto cuiusp qualitatis terraru causam quaerere,& primu coloris. quoniam uero uarius terris insidet, in rquiredum est quis eis sit naturalis: deinde quomodo reliquos colores contrahant. Strato autem Lampsacenus uera de terrae colore uideo tur sentire:qui ea natura albam esse tradit sed propter tinctura multis colorem apparere: id quod in cinere euidetis es se ait. exusto enim Euis more, qui est opifex tillicturae, fit albus:non tamen omnino, qudd suo ira o inficiatur, qui niger est . sed quia terra etiam alba raro simplex est, uerum plerun , ut reliquae , mista: ideo eius aliquot differentiae sunt ex elementorum inter se temperatorum permistione abortae . nam ea
52쪽
ipsa permistio terras Ornat tam multis, tam insignibus, tam suavibust& iucundis coloribu Srin earum ortu alius in alium concoctione mutatur. in qua re opuS naturae admirabiliter elucet, aut de eo ex aliis ceratam facimus coniecturam. sit enim ex alba terra nigra, cum aquiS ma
defacta exiccatur: id quod quiso perspicere potest in ieetorsis &albariis. nam primo Pluumis irrigata, deinde siccitate arescentia, nigra fiunta sed eorum pars tantum stuperior humescit imbre rursus , exiccata ni prore inficitur. at terram penitu 3 aquis irrigari, totam* iterum exiccatam nigram fieri intelligimus. Viridis autem huic non ita multum dissimili ratione fit,itern i 3 flaua: quod aperte nobis indicant tegulae latericiae lapides ligna: que etia ipsa pluurjs perfusia rursus 13 exiccata non
raro primu efflorescunt uiriditate deinde magis arescentia fiunt flaua, humore tande costam Pto nigra. quinetia ex uiridi terra fit rubra S puepurea cum satis humoris est , qui calore concoquitur: ubi uero humor defecerit nigra uel caerulea efficitur. indicio nobis est solum stillicidiis subieci una,& omnino omnis locus opacus, per quem mediocri S aqua fluit.in i js enim uiridem colorem in rubrum videmus transire. nam uiridi concocto, sic coloratur solum, ut sanguinis animantis nuper masctatae speciem asserati postremo id ipsum rubrum fit nigrum, aut quodammodo caeruleum . eiusmodi igitur terrarum colore s fiui ex humoris concoctione. nigra etiam esticitur ex cuiusuis coloris terra, cum humor tam qui est eX aere, quam qui ex terra, uehementer aduritur ut caloris, uel exhalatione funaida candente. terra enim tunc nigra sit no aliter ac lignu cum ustum cssicitur carbo. At ex terra alba & ignita fit fla ua, cognati coloris terra, qualis est fulua, lutea, pallida. maior Herouis caloris ex flava efficit rubram. quo sane modo ex auripigmeto sandaracam fieri uerisimile est. nam sic ex ochra aeri rubricam dc experi mentum nos docet, S Theophrastus autor est.quare cum ex alba essicitur rubra, siue cognati coloris terra, eam prius fieri luteam intelligi mus:ut cum ex cerusa fit sandix,albus ceruis color ante uertitur in lusteum quam puniceum . sit autem in igni candens, si aceto extinguitur
fit purpureum, quae nominatur ustat nec abhorret a uero simili in odonaturam terraS essicere Purpureas . nam aliquando ex animaduersio: ne artis aliqua eX parte Percipimus admirandas naturae actiones.s epius autem contra notatio naturae parit artem . iam uero ex dictis coloribus omnibus alii saturi sunt,ali j dilutiores quae intentiones 8c remis siones partui permultas coloru dimerentias: quarum iterum est ectrix est temperationis diuersitas. Sed de his satis:nunc de infectu terras rum & earundem percolatione. Non unius coloris humores in terra gigni satis indicat bitumen liquidum quod aquae innatans,e terrae uenis effluere solet,modo nigrum,modo candidum, modo flatium . itasque
53쪽
que cum terrae combiberint eiusmodi humores, pristinus earum coὸlor mutatur in nouu illum humoris4 qui se in ipsas induit aut colores ambo sic interse miscentur 3 temperantur, ut tertius aliquis inde oriatur. Crebra uero percolatio contraria ratione nempe aliquid deipi
sis adimens, mutat terrarum colores. quomodo ex nigris cineraceae fibunt,3 rursus ex cineraceis albe: atqg omnino earum saturi colores uettuntur in dilutiores migror enim terras obscurans eluiturriande laeces
se est utcunqν coloratas, tanquam gradibus quibusdam,descendete a
peruenire ad naturalem colore, quem album esse dixit Strato. nec nLixum si id perficitur continuato 8c perenni naturae motu, quod no chiat modum multus hominis labor quodam odo evicere potest. terrae is
tur colorantur aut temperatione,aut insediu:decolorantur percolatione. Postremo non paucae terrae eundem seruat colorem, quem habuer
runt terrena uel saxa ἱ quibus sunt abrata. Sed discedo a terrarum cosiore,ad saporem accedo. nam in eo quo ψ terra a terra dimeri dulcis eriaim pinguis,amara, salsa, asstringens,acris, acida reperituri sed de sapore plura supra dixi, nunc latum quomodo gigni mihi uidetur cuius saporis terra, dicam. ita ν astringens fit, si aquis madefactam terra priousquam calor eam multum coxerit,frigus suaui constringit. sic sibi farporem acquirit rubrica,multae aliae terrae lingua astringentes. quddsi terra combibit ciccum astringentem, etiam ipsa astringit. quomodo aluminosa insignem astringendi uim obtinenatΨ eandem plena atra mento sutorio. utrach etiam cum ea ui acrimonia quandam habet coniunctam . sed astringens pariterin frigida, calore relaxata dulcis escis turi astringentis quo O terrae madefactae Sc temperato moderato* calore concocts humor, qui est ex aqua, transit in dulcedine:qui ex aere, in pinguitudinem.cuiusmodi esse solet optima quae terra, quam eX: colimus. at ubi plus uirium accesserit calori, quod fit cum occultis in cendris uiscera terrς coflagrant terra dulcedine deposita fit salsa. quinii etiam uis ignium adurens qualem cuia in terram essicit salsam aut amas ram . sed amara magis est a calore sicco extenuata & elaborata, quam falsa.nitrosa autem amara est salsa sui nominis habet saporem. plerun/que uero acris terra sit cum acrem bibit succum, qualis est sereis; chal icitidis, misyis:quae tame uim astringendi habent coniunctam acrimo aniae.similiter terra emcitur acida, qus talem succum per eam perpetuo manantem potat. Hi nam cp tres sapores acidus,acerbus, austerus masgis propriss esse uidentur humorum quam terrarum, quod non nisi in corporibus humidis in sint. Sequitur odor cognatus sapori. quans quam autem sapor 8c odor aliarum rerium omnium, praeter eaS e quibus odor amatur suauis inter se consentiuntiterrς tamen cuiuscunque sint saporis, sine odore quodammodo uidentur esse.quia enim telaues
54쪽
parteS non habent,quod expirant perpaucum est, & ualde crassum ae
mole terrenum . quam ob causiam ad superiora non fertur, nec in cere
brum asstendit sexi'; sensium,ut ipsio percipi possit. sed rerrarum conigmotarum expirationes interdum non sunt sine odoribu S, ut nec calis dariam. cum uero aduruntur, grauiter & male olent: praesertim si cum
sulfure similibusin fuerint permistae. Nunc qualitatum, quae tactu percipi possunt, causas persiequar. primu ergo cλloris & frigoris, humoris& ariditatis id est quatuor primarum qualitatum Terram autem trigidam et siccam esse magis in siccam quam frigidam: similiter rerras,imo
terrena omnia, patet dc notum est sed qui terrae fiant calidae re numit dar,dicendum. calascunt uero in primis a subterraneo calore. sed earum agna esst uarietas. nam aliae in fodinis calent: aliae ex fodinis in aerem prolatae. quae in ipsis sedinis calent, raro reperiuntur. aer enim qui reraclusis specubiis ingredietur, paulatim frigescens earum calorem aut exstinouit prorsus,au: ad interiora copellir. quia ob causam summa qus in quodammodo frigent. quarum autem calor in interioribus ipsarum partibus conclusus est, eae ex dinis in lucem prolator calescunt. aeris enim ambientis tepor rursus ex interioribus esicit calorem istius generis fune uiaetur Liparaea tantopere calens. uis uero ignis occulii terGras quasdam adeo liquefaci ut interdum offerat speciem eorum, quae ex ardentibus fornacibus fluxerunt: aliquas autem sic exurit, ut quasi carbones fiant. At ex siccis terris humide fiun cum uel primo ex diuersis locis abrepis confluunt in unum alueum uel affluentibus aquis ira a defiunt. qu3d si terra permaduerit aqua, lutum appellatura sin summae tantum partes sint madidae lutosa non dicitur. lam causas qu sram reliquarum qualitatum quae tactu percipi possunt, id est pingui tudinis & macritudinis, lentoris copia & penuria, spissitudinis 8c raritatis,grauitatis leuitatis, duriciar 8c mollitudinis, asperitatis & leuoris . omnes uero calor uel frigus evicit ex terra cum aqua uarie permis sta. itain terrae fiunt pingues, cum humidae temperato calore concos quuntur. tum enim humor qui est ex aere; ut supra dixi, transit in pinsguitudine. contra uero macrae flut si uel calor multus eas exusseri uel propter frigus crudae manserint. quin etiam terrae pingues ex rametis oriuntur saxi calcis:macrae arena'. Lente autem gignuntur cum terras humori multo immisias calor coquit ad pinguem aliquam spissitudinem: lentoris uero expertes & friabiles fiunt cu ipsis,dum coquuna tur, humor non est multus, aut si est, inconcoctae & quasi crudar masnent. Sed spissae essiciuntur,cum humor immiscetur terrς,eam in uel calor siccus coquendo condensaquel frigus cogit 8c astringit: contra uero rarae fiunt, si humorem non bene cum ipsa comistum calor consubmit.resolute etiam efficiuntur ex densis,cum earum glebas quas calor siccuS
55쪽
SV a TERRANEORV,M, LI h. iii η, siccus consp1ssauit, humor relaxauquas uero coegit frigus, modicus calor resoluit. quaedam etfam resolutae sunt propter inopiam humoris,
quam parit siccitas. Qtioniam autem terra per se grauis est, quo quscpfuerit syncerior, eo est grauior: quo uero Diagis mista, eo leuior . ita quae in tota sua temperatione participat aere fit leuis: at is ipse qualito in unaquao terra fuerit copiosior, tanto si leuior. aer enim leuitatis est causa. qudd si duas terras eiusdem molis Sc ponderis acceperis, nam cp ex eis imbueris aqua, uixa p appesia, humi lana inuenies grauiorem arida: quod aqua aerem expulerit e foraminibus, eius in locum occuparit: tuae ipso non paulo grauior est. Tum maxima spissitudo et solliditas quam emicit uehemens exiccatio, causa est duriciae terrarum: resolutio uero δί humor, ollitudinis. at w rjs de causis terrς durs molles ue filat. Asperitatis uero terrarum & leuoris causa est, quod earuna partes aequabiliter aut inaequabiliter concreuerint ob materiae uarie iracem nam asperis quibuscula Cp durae prominent partes:leuibus sic eis Dina Latini Aesae quoq; uocat, omnes partes sunt aequabiles. Acastectionibus quae in facultate siue ut, eius , priuatione sunt positae, quia terra: diflerunt, earum etiam causae sunt dicends. Quas igitur humidas calor coquit primum, deinde frigus astringit arctius, in iis, quod
multum retinuerint humorem, liquescendi uis inest. cremantur uero,
quibus est pinguis fiunior . oleo autem accepto liquescunt, quae consstaiat ex multo bituminis succo. terror quo φ pingues dic glutinosis,plenae aeris, in aquam impositae strident: aqua enim ingredi ei ite in fora mina,aer cu stridore exit. Sed terrς quamuis singulares Duras non habeant mustas,tamen aliquas haben t.itasg crustaceae sunt,uel quod modo haec, inodo alia earum pars fluxerit, S fuerit collecta: uel quod calor eas diuiserit uel gelumam id etia in marga fieri videmus. Glo ,huli uero fiunt, cum tempore aestatis guttae rarae ex aere deseruntur in puluerem pinguis terrae eo Φ obducuntur. qui globuli mox rursus ardore solis siccantur postea dum imbrium ui de montibus uel collibus deuoluuntur per limum,membranis quae ek eo fiunt, quasi uestititur tandem caloribus iterum durescunt. quin etiam conchulae, adiach siimialiter deu0luta limo obducunturi De terris satis: earum enim uires in libris quos De natura fossiliu stribam, uberius explicare dec eui. nunc
de succis concretis dicam. sic uero eas res sessiles nominare soleo, quae
humore non disti ciliter resoluti intur. lapides enim quidam & metalla etsi etiam ipsa ex succis constant: quia tamen ea & frigus tam uehementer compegit ut dissiciliter aut nunquam resolui possint:& nomina habent generalia, hs ipsis uocare consueui. Sed de succi concreti ortunusquam mentionem fecit Aristoteles: salem modo dicit esse spectent quandam tereae, & exhalationem siccam exardescentem sulfur & siano
56쪽
44 VE ORTU ET CAVs Isdaracam gignere.Theophrastus uero quid senserit,quia eius liber sale,nirro,alumine non extat,ignoratur, Albertus autem media,in quibus numerat succos concretos,praeter bitumen & sulfur, ex permistione halitus 8c uaporis id est ut ipse uult, ex temperatione materiae mestalli Sc lapidis putat gigni: atin ita scilicet ut constent ex humore, qui naturae argenti uiui particeps sit, & mistus cum multo sulfure. Sed Aristotela ut salem redie uideatur dicere specie terrae, qu0d aqua tersram salsam lambens fiat salsa, 8c postea calore uel frigore siccata abeat
in salem, non rect e diceret atramentum sutorium esse speciem terrae. nam aqua circus ans Zc lambens pyriten inficitur quidem tali sapore: sed pyrites id genus non est: terra, uerum potius mistum quiddam ex lapide & aere constans. cum igitur aqua pyritae ostiisa uel frigore consgelascit,uel exiccatur calore, fit atramentum sutorium: quod nulla rastione terra dici potest. ita etiam de sale iudicandum est: praesertim so G siti qui gelu constitit: unde non raro translucidus inuenitur. nec uero etiam exhalatio sicca exardesces sulfur 8c fandaracam gignit, sed illud Uis caloris, ut mox dicam, exprimit ex terra sulfurata, haec ex sulfureo succo & acri terra nascituri Albertus autem Aristotelis decretum infiiscit chymistarum scabie: quae sena per fluit sanie argenti uiui, dc sulfuris
uirus olet ut aute demus hoc δέ concedamus Alberto,succos,qui condensantur, interdum ex permistione halitus 8c uaporis oriri, multo tamen frequentius aliter eos gignit natura . nam succi, ut supra dixi, aut gignuntur cum calor rem siccam immiscet humidae 8c permistionem coquit: aut sunt cum aquae lambunt terram: aut cum humor conclussus metallicam materiam corro diu aut ab ipsa ui caloris ex terris expci muntur. itain succus densatus oritur ex succo liquido, quem uel calor uel frigus coegit densauitin. sed quem calor exiccauit, eum ignis redisgit in puluerem,humor uero resoluit. uerum non tantum aqua calida uel frigida quosdam succos concretos resoluit , sed aer etiam humidiaeor. at quem succu frigus compegit, eum ignis & aqua calida re luit. salsiis autem succus condensatur in salem:amarus in nitrum: astringes& calidus alter in alumen, alter in atramentum sutorium. artifices profecto non dissimiliter ac natura aquas id genus succis imbutas, ad spissitudinem decoquunt, ex salsa conficiunt salem: ex aluminosa alus men:ex ea, quae atramento sutorio infecta est, atramentum sutorium. imitantur uero artifices naturam calore conspis lante succos liquidos, frigore condensantem eosdem imitari non possim t. Sed ex succo a. stringente non tantum fit alumen atramentum sutorium, uerumsetiam sery, chalcitis, misy: quod flos esse uidetur atramenti sutor', ut sereis melanteria quaedam. cum autem humor corroserit pyriten fros
sum S friabilem,fit talis succus astringens:id quod experimetum dor
57쪽
sVB TERRANEORUM; LIB. iii η, et. nam atramentum sutorium uiride in capistili figuram sormatum,far penumero ab eiusmodi pyrite procedit per melanteriam, quae eum undique comple stituri & ex tali pyrite non atrairaetum modo sitorium; sed etiam alumen excoquut artifices. magnam enim inter se cognatio inem habent. At bitumen liquidum quod est succus pinguis oleo si imillimus iubacris tamen utro : modo conspissaturisulfur uero etiam pinguitudo est terrae, quani uis caloris ex ipsa expressit. qua de causa ad locos ardentes plerun ' reperitur, quinetiam nos xi ex proprη geoneris pyrite & lapide fissili sulfiar in ollis excoquere Sc in alias superioribus subiectas eliquare, solenti tam autem in bituminis tota temperasti' ne, quam sulfuris, in est aer & ignis: atin ideo secile ignem concipiistitit S ex interuallo trahuntaaaphtha uero in primis, quia in ea plus ignis inest quam in caeteris ipsum ad se ex longinquo rapit. flos enim bituminis uidetur esse, ut sulfur luteum reIiqui sulfuris. auripigmentum uero δc fandaraca oriuntur ex pingui sulfureo succo cum acri ter a Permisto. unde tametsi non ita pingues &ssuri succi, sicuti sitsur S bitumen sint, tame cum uruntur,ob sulfuream pinguitudinem sulfur Oolent: cum gustantur, ob acrem terram gustatum acrimonia comouentam qui uocantur colores isto modo ortum habent. chrysocolla quidein uenis gignitur, cum materia metallica imbuitur aquis,rursus p siccatur. cuius indicia ostendit labrum aliud ue uas aeneum, quod est in balneo. id enim si diu ac multum aqua madidum manserit, post arescens efflorescit insigni uiriditate. qudd si succus uehementer acidus, conclusus circumsteterit aeris materiam, ipsam eroderis; aeruginem esticit. stin militer in ruetassis gigni uidetur caeruleum, cuiussus & acidus humor corroserit metallicam materiam. ad utriusis autem experientiam natura nos excitauindidicimus coficere tam aeruginem rasilem, quam cgruleum . huius uero generis sunt colores synceri. at quae terrae chryso, collam,aquis resolutam. alium ue colorem combibunt, no in hoc, sed in terrarum genere collocari debent: ut terra quo atramenti sutorii succo liquido infecta. quam autem melanteriam Grsci,Latini quidam
atramentum metallicum nominant succus est, no terra. sed magna uis
. caloris caeruleum arenae similliritu efficit. Quoniam uero quaecun cyde succorum concretorum ortu dixi, etiam sensu uidendi percipi posissent, nec hic in exquirenda ueritate nobis demonstratione est opus, sed tantum inductione. Omnis autem succus densatus quem frigus
compegit prς se fert colorem humoris liquidi ex quo factus est: quem
uero calor interdum paulo in letiorem sed utro modo coria pactus fueirit,saporem prae se fert succi siquidi. Nunc rationes uariae figurae humoris concreti exponam: quae tamen quodammodo perspicuae stant.
nam crustas fieri intelligimus, cu humor qui fluxerit in longum & larituma
58쪽
tum,densitur,super quas alius atm alius fusus, in similem formatur si
guram: quo modo segmenta alia atqs quasi imposita uidentur. cuiust modi sunt alumen scissile,& sal Hammoniacusaste autem humor marnat interdum latius,interdum angustius,nonnunquana angustissime: qua de re ita figuratur ut capillis simillimus fiat. quale est alumen capillare uocatum. glebs uero rotundς gignuntur,cum humor in globum quasi quendam collectius spissatur . cuius figurae est alumen quod ros tundum nominant. atramentum etiam sititorium exprimit figuram stiriarum qu3d destillando congelascat. 8c altera stiria alteri plerun respondeimam quae superne dependet, meis inuersae figuram repraesentat: quae humi locatur, erect ae. reliquarum figurarum causas non explicabo, quod iam fere omnibus sint apertae.
TU ET CAVSIS S VB TERRANE ORUM,
v N C ad lapidem uenio. cuius primum comunes orsius causaS quaeram materiam scilicet, & qui eam sormat est ectorem: deinde aperiam causas rerum, quae lapidibus accidunt. ita* Aristoteles ex exhalatione sicca ignescente fieri dicit lapidum genera non liquescentia: unde quodammodo intelligimus exhalationem humidam esse materiam Iapidum liquescenti sum ex quibus metalla conflantur: ut ex Aristotelis sentetia lapides noliquescentes fiant ex uapore liquescetes, in quibus metallum inest, ex halitu. Theophrastus uero non lapides modo, sed terras etia, ut in proximo libro dixi, costare scribit ex pura Sc aequali materia,quae confluxione siue percolatione facta sit,alio ue modo excreta.sed Auicenisna dicit materiam lapidum esse lutum lentum uel aquam. Albertus
autem affirmat eam esse speciem quandam aut terrae aut aquῶ. tot nos bis notae sunt scriptorum sententiae de materia lapidum:quar omnem materiam eorum non explicant. Sed lapides multo minus quam terrae
fieri possimi ex uapore. nam puluis, qui sic gigneretur, unum aliquod ex pluribus estici nunquam posset nisi humor ipsi comisceretur: 5 o. m nes lapides non liquescentes sine multa hominum opera tundendi labore distatuerentur: quippe qui iam essent arena Sc pulvis. quod ipsum minime ita se habet, lapides enim pleroso omnes videmus besne compactos & coagmentatos solidos : ex uapore igitur facti non sunt. tum si ex eo lapides enicerentur, crebrius fierent in supera regios
59쪽
VBTrRRANEORVM, ne, quae ignis esto,quam intra terrai n. etenim motus 8c conuersio astrorum concitatior eam citius accendit. ac certe si non alias, quoties gignerentur cometae, faceS, flamae, clypei ardentes,deciderent lapides aut terrae: quod tamen fieri non uideri ius.prodigioru enim scriptores quanis quam tradunt lapides pluid e estis tame rei mentio fae a non est ab ristotele: quin ipse lapidem, qui in AEgos potamis decidit ex coelo, uiuentorum Hisse stibialium in aerem scribit. quo modo nunciatos bres eandem uim in sublime tulis se, uerisimile est ipsum dicturum suisse. si uero lapides in aere fiunt ut fieri putat Aulaeiana, quae ratio uetat nos, si in ipsius sententiam discessionem facere uoluerimus, dicere eos ex eadem materia oriri, uel ortos esse ex qua sub terra fiunt quam materiam pepererint uiolentissimae tempestates repentino aliquo motu ex reliquorum elementorum mutatione terrena issa corpora generantes ortumam cum Avicerina ex igni restincto corpora illa terrena et lapidea, quae de coelo delabuntur, gigni existimet, S ignem humor reis stinouat, certe orietur terra cum aqua permista: quae dum decidit reis pente cogatur in unam aliquam terrae uel lapidis speciem . . Sed aliis quis opinionem Aristotelis hoc experimento defendat: sere in forna ces ardetes inteisto, cadmia friata inspersia, fauilla, quae ab ea sursum fertur, insidens cameris fornaciam in bullas tulisset candida, uocatur pompholyx: quod uero grauius fuit, deorsum fertur ac per fornacum terga domicil solum diffunditur, & iccirco appellatur spodium, sit cineracei coloris . non dissimili ratione, cum ardore deflagrant uiscera terrae, ex uapore fit partim lapis, qui cadmiae respodet partim terra, quae pompholygi S spodio. At re quidem uera cum flagrant montes, pleriano ex pyrite & similibus fiunt massar, quae habent specie serri: ex terra exusta, ptimices: ex combusta cineres, qui longe late* sparganturin campos, sub ipsis motibus subie flos, aut mare.ato ea incendia non dissimiliter ac fornacum ignis interdum cadmiam, Pomphos lyga, spodium ex uenis aerariis possiunt gignere: sed id ex quo fiunt, cummo potius sursum fertur, quam quod sit sicca exhalatio . calor uero subterraneus non tam urit, quam calefacit,materiasc inter se diuersias maxime qualitatibus gignit: non secus a cinnatus et insitus animantiu calor uarios humores. cum igitur ex utriuiis exhalationis permistior ne fieri lapides dicere necesse sit, & alioqui materia, ex qua lapides fi Unt,per confluxionem & percolationem congregari possit nihil Ariastoteli opus fuit talia dicere. Theophrastus autem puram aequalen materiam fieri confluxione & percolatione re ste sentit. sed non solum ηs duobus modis fit talis, nec ea tametsi proxima materia est terrae insignis,omnis etiam est lapidis: veru alijs quo Cp modis fit pura S aequa. lis materia, ut cu sicci solent oriri.& interdum necesse est ut calor materiam
60쪽
riarn iis duobus modis faetam primo coquat, ut inde essiciat succum: ex quo tandem lapis, qui liquescat ignium calore, fieri possit. at in hoc multo magis peccat Theophrastus quὀd omnes lapides,etiam precioses, censeat abundare terra inquit enim:eorum qiis in terra consistunt alia sunt aquea, alia terrena. aquea quidem sunt metalla, ut aurum, aringentum,& reliqua: terrena uero lapis, lapidum species preciosae,atiique terrarum naturae, quae insignes sunt colore uel leuore, uel spissitudine alia ue facultate. nam si uexa esset Theophrasti sententia, nulla in iueniretur gemma quae transluceret iam uero multae perlucent:species igitur lapidum preciosae non omnes sunt terrenae. ut enim paulo post ostendam, omnia solida simul & cras , quae translucent, aquea sunt: id est constant ex humore in quo inest aqua,quae terram uincit pondere. Avicenna autem quibus modis congregetur materia,lapis sutus
ra,non explicavitised qualis esset, uoluit tradere posteris. dicit uero sutum esse in primis lentum,S aquam: non simplicem quidem illam sed permistam cum terra. quamobrem noster Albertus Arabem secutus scribit materiam lapidum esse speciem quandam terre aut aquae: id est duo haec,terram dico & aqua, sic inter semista, ut modo hoc, modo inlud uincat alterum mole. Vtexcp aute quod ita sensit,ratione fecit. nam no fit lapis expura ne terra, neo aqua: quod solam terram praesiccitate eius no coagmentet ac conglutinet calor, sed dis luat magis, faciat puluerem. aqua uexo simplex congelascit quidem frigore, sed
modicus tepor eam resoluit at humor siccitate cosistit: ea enim ipsa coercet humorem continet: humor uero uicissim congregationis coniunctionis Ap partium rei siccae quoddam quasi uinculum est. Haute res magis perspicua dilucidior fiat, uberius paulo est disputanda. ita in si permistio abundauerit terra,dicitur lutu: sin aqua, succus. nihil enim aliud est lutum quam terra, quae permaduerit aqua, ut superiore libro explicaui:nec succus aliud quiddam est, quam aqua, quae contra sorbuerit terram,uel corroserit tetigerisue metallum, quodammodo concod a ut item supra dixi.sed ex luto tenaci potissimum fit lapis: naab alterius generis luto humor non dissiciliter separatur ac re luitur: tum* non lapis ex eo esticitur,sed pus uis.lutum uero tenax calor prismum exiccando consipissat, essicit* medium inter lutum & lapidem:
deinde quia diutius idem agit,uel acrius, lapidem gignit. quod in quibusdam montibus animaduerti potest:inw ea re ars, cum lateres eiu scit,imitatur natura.ipsos enim ex terra aquis madefacta, hoc est ex sinito ducit:atcy prius aeri expositos arefacit, deinde urit in fornace. quin etiam succus crassus S lentus facile conuertitur in lapidem,quod in Minimantibus est euidens. lapides enim in eorum renibus aut uesica gesneratos, ex humore crassis lento factos esse ipsa res demonstrat. cui accedit