Georgii Agricolae De ortu & causis subterraneorum, lib. V. De natura eorum quæ effluunt ex terra, lib. IIII. De natura fossilium, lib. X. De ueteribus & nouis metallis, lib. II. Bermannus, siue De re metallica dialogus, lib. I. Interpretatio Germanic

41쪽

tortuosis inclusis uari j 8c terribiles . deinde qualitas m 'teriae spiri itus impetum excipientis:in humidis enim raucunt quiddam senat maxime recurvis : fluctuat in stagnantibus : in duris contra & solidis Deis

mil. Loci autem maritimi Sc montosi, quamuis praecipue terraei notiabus conquassentur, qudd abundent uenis Sc cauernis,quas fecerut ri ui subterranei in mare,aut in lacus motibus subie stos ex occulto exodnerantes:remoti tamen a mari plani etiam in periculo sunt: si fistula S cauernae ipsis fuerint, quae ueritu concipiunt. Ac terraemotus in

AEgypto quondam ut traditum est, facti non sunt hac de causia, quὀd

tota concreuerit ex limo, quem Nisus turbidus defluens secum traxes rit apposueritin prioribus terris:sed 3c ante senecae tempora trernuit,

S postea eius oppidum Alexadria,quod est ad Nilum, Agathiae temporibus suit leuiter conquassatum.nec mirum: Nisi enim aqus cum in

suo quunt alueo,& cum crescentes excurrur,terrenum si oc, qualecurisque tandem qua parte astius mari fuerit,excavare queunt,& sic decidqre in terram, uenusascp & uenas esticere. quς postea alio diuersis aquis 8c altero aut utro ore obstructo cocipiunt uentos, qui regione cono cutiunt . Aristotelis autem sententiam de temporibus terraemotuum non firmam inuenio,cum ad uexitate revoco rationes,quas reddit cur illud eueniat ut terra motus uere & autumno fiant plures quam aesta ite 8c hyeme: nos u quam interdium octurnis temporibus crebrius primo diluculo:diurnis meridie. nam rationes eorum omnium ad solern retulit. Sed quia internus terrae calor ut supra declaraui, uapores esficit ex quibus uenti oriuntur subterra: sol non potest esse in causa: si Me interdiu praesens fuerit siue absens nocitu: siue accesserit ad bruma te signum, siue inde reuersionem faciens ad aestiuum ascenderitim ulto uero minus desectio lunae terraemotus causia esse potest.etenim si solis praesentia esset in causa, plures terrsmotus fierent diurnis horis quani nocturnis, aestate quam uere aut autumno: sin absentia, iterum plures fierent media nocte, quam primo diluculo: hyeme quam uere, aut au tumno.sed contrarium Aristoteles decernit et eum secutus Albertus. sol igitur in causa non est qudd tempus aliud alio plures ferat terrae motusmec enim graue& firmum est hoc Aristotelis argumentu, plus reg& ualidiores terraemotus fiunt interdiu meridiemam meridies pleruiam pars diei est tranquillissima . sol enim quando pili rimu roboris

habe .exhalationem concludit in terram: plurimu autem roboris bash et meridie. Sed non uidit Aristoteles ardores solis calefacietes terram, utram tandem exhalationum gignant, uel generatam ab interno calore attingant, eam e terra, ut supra ostendi elicere, non concludere in terram. certe frigus quidem cedit calori, sed quia exhalationes, siue

humidae fuerint,siue siccae, sunt calidae, seruntur in sublime: nisi uiaru

C , obstructio

42쪽

astructio ipsis obstiterit sed iis quas urit sol, nulla oppilatio obsto

aam ne pigneret quidem eas, nisi in superiorem rerrae Partem Peσncti repo erit uires eius. per quas ergo uias utS solis inmper easdem exhalationes Φ terra excitRt : eaS igitur In terram non cons dit Quonia uero internus terrae calor aliaS multOSProcreatu

pores alia aucos,multi quibus in locis conclusi fuerint,in's anni Mdiei temporibus omnibus terraemotus eis cyunt. ut hoc anno, qui est uicesimus Caroli quinti Caesaris Augusti, solstitio ea HermunduroMrum regio,quae Misena dicitur, parti rei constremuit in ea siccitate, c Rnostra atrum in memoria non fuit in Germama diuturnior: contractate Alcru in Gallia, ut Itali loquuntur cisalpina, quam Lanaobardiam uocant, terraemotus factus est brama. Sed de terra motu fatis. Aer autem omnis cum naturaliter iit calidus & humidus, frigus laomen terrae & aquae, quo abditae illae sedes inundant, ipsius calore exsDuonat. quocirca ni latens aliqua uis caloris, aut ignes occulti eum caG

les Ierin .frigidus est. Sed quod aer sub terra similiter P aqua hye

mis tempore uidetur calidior, aestatis Bigidior, in causia est, quod cas lor cedat stigori: at* ob id interiora terrar magis calent thyeme. dc contra fri us calori locum det: rursus in propter 'd ipsium uiscera terrae ing state plus frigent. attamen,quia nobiS aer hyemis tempore seigidus offanditur aestatis calidus, penetratibus sub terras propter subitam mutationem omnia uidentur maiora. Virus autem & tetrum odoremita pignunt in aere subterraneo pestilenteS e hilationes: quas procresar et internus terrae calor, uel uis ignium urens saxa dc terras alias res tastiles:anon aliter ac cum naetallorii issi res durissima quscp saxa iuni stan t. turn enim adusta emittunt pestiferos halitus & uapores. Quos uiit hauriunt tumesceres, subito sensum omnem ac motum amittunt,& plerun in moriuntur.sed materia, quae uritur, quo magis uenenata Herit, eo magis spirat graue quiddam & mortiferu: in primis austem talis est uenae puritae, cadmiae, & similiv. hs igitur exhalationibus pestilentibus cum inficitur aer, eas p propter locoru angustias, ex quibus erumpit,deponere nequit,interimit antimates. Sed quod ex peniolentibus istis spiritibus alii uolucribus tantum mortiferi sinuat' caelesris animantibus omnibus, excepto homiliet alii ipsi etiam homini nocem assierunt,in causa sunt partim inaequales animantium temperatiosnes,partim materiae ustae uarietas, Purus autem aer tenuis ella muIotis nebulostis exhalationibus plenus,aut refertus fumosis,fit crassu'.

Sed de aere satis. nunc de igni est disseredum . ubi quaeritur is ne terris ingeneretur a ui solis & stellarum, an oriatur aspiritu collisio. qui uicunt uim solis & stellarum ignem in gignere in cauernis terrae,' Id discunt uana quadam ratione dc futiliato naturali constantiss.cin qui laq

43쪽

fvn TERRANEORUM, LIB. IItem ea e credit ille ia5, ut quidam uolunt,aliquid de limbus solis,& stellarii ira, at uniuersalis naturae diminuit: sed resistit Chaldaeoru superstitioni, quae experimento & ueritati repugna imam cit solis rari', qui maxima uim caloris habent, non inflament locos bituminosos uel sulfuratos aeri expositos, qui possunt incedere inclusos penitus in uenis at in itisceribus terrae: in quos etiamsi penetrare possent uim tamen suam fra fiam subterraneis frigoribus, conferrent. iam uero us p ed ipsos non peruenire metallorurn soli bres norunt:multo igitur minus a iliarum stellarum uires ignem intra terram gignere queunt: sed eum accendit spiritus ignitus. is uero ignescit, cum ipsuna frigus uel exprimit, tanquam nubes fulgura elidunti uel in locorum angustias impellit per quas se torquens exitum , quaerens ipso conflictu & attritu exardeis scit ac inflamatur. ubi uero illi occurrit materia, quae facile accenditur pascit ignem:ibi tum crescit flama; SI uiscera terrae conflagrant. spiritus igitur expressi uel collisi incensio causa est tam abstrusi & reconditi 1gnis,qui aquas calefacit,ut primo libro dixi quam manifesti incen id', quo non pauci montes & campi quondam arserunt in orbe terra rum, & nostra aetate arden t . uerbi gratia: in Europae insula Istandia, quam glacialem regionem interpretamur, mons Hecla. is enim statis temporibus foras pro icit ingentia saxa,sulfur evomit, cineres tam longe circum circa spargit, ut terra ad decimu lapidem coli non posmit. Scin iis Hermunduris, quos Misenos hodie uocat,moris carbonIam, qui abest a Tuicca oppido ad duo millia pas um, ardet. cu enim suo teni Pore vireat, tamen semper continet in se ignem, comburentem sepe in umero stubstructiones eorum qui id genus bitumen effodiunt: interdum beluilas, quibus mons est uestitus. me autem puero per aliquot dies magno arsit incendio. hunc tamen montem sicut alios quosdam, homines primo uidentur incendisse. Sed bitum e primas omnis materiae,qua subterraneus ignis alitur facile tenet:ut ex 's quς dicta sunt in primo libro,perspicuum est: 8 ex descriptionibus quorundam lora corum ardentium . Chimerae enim montis in Phaselide ignis, quonia accenditur aqua,extinguitur uero terra 8c foeno, quod Gnidium Cleosiam tradidisse scribit Plinius, bituminosum esse intelligimus. simili ster bitumen ardens, ad Hectam Issandiar montem emittit ignem illuna admirabilem, qui consumit aquam, stupam non comburit. nam bitus men rebus siccis extingui aquis ali ipsa res demonstrat. 8c in Isscia, ut

idem Plinius scribit, Ephesii moles tarda flamante tacti flagrant adeo ut lapides quo ν riuorum & arene in ipsis aquis ardeat: alitur 3 ignis

ille pluuiis. tales autem lapides 8c arenas rivorum ardentes ex bitumi ne constare quis 3 naturalium reru non imperitus intelligiti iterum*bituminis nota est, ignem montium pluu is ali. quinetiam Nymphauic crater

44쪽

crater augetur imbribus,& egerit bitumen. postremo mons carbonu, de quo ulo ante dixi, terreni bituminis plenus est. Id autem carbo nes appellant nostri, quod labris ferrar's loco carbonu sit. cui ardeno i paulatim aquas,ut Iteris carbonib sumat,&luculentius ardeat. Sesfur autem secundassert. Nam nullum eorum quae e diuntur omnium, bitumi &sulfure facilius ignem concipit propter eorum pinguitudinem. Euri uero sulfurancensium

extin uitur aqua,& cito costumitur,ut loci quidam ardentes id ipsium erudiant,& in iisdem ardeat: causa tamen no est perpetuirariS ignium sed magis bitumen stagrans in cauernis qus aqua non carent. Suem admodum enim oleo ad ignem addito alitur flama,ita simini aquas instilles,non extinguitur ignis,uerum augetur. Ned manifesta montiu incendia si perpetuabunt, intelligimus nullam esse ob structionem uiarum, per quas modo quani fluuium quendam igniS, modo flammas, nunc uero fumum tantum euomunt Syri Per tempoσrum interualla increscunt,internis vijS Obturatis,eius uiscera nihiIomnus ardent: superioris aurem partis incendia propter semitis inopioam nonnihil remittunt ad tempus. at ubi sipiritus uehementior rurius reclusis uiis iisdem, uel M's, E carcere magna ui erumpit, nam sulfur pumices,maisas,qua habent sipeciem ferri,faxa,alias materi oras pro icit: plerunsy non sine detrimento regionis adiacenotis. Cuius rei orande exemplum est montis Sin incendium, quar

tum abhinc annum denuo iactum : sed ad lacum Auernum duos post

annos multo maximum unὲ cum terraemotu, quo enatuS est mon quem uulgus Modernu appelliat. Locorum autem ardentium maσior pars non laesa uiret,quod suas habeant vias & fauce crateras Siculi uocant,per quas ignis exit. Sed ex elusimodi incendης flamma leo circo die omnino non uidetur,aut minus interdiu,quam noctu,quos obscuretur & offundatur luce solis. Maiora em quae lumina minoribus lucem eripiunt: ut eiusdem solis radi j stellis splendorem In teneobris autem nocturnis incendia quantulacun* suerint, ardore dc flammis micanti Postremo intestina terrae incendia tum exedunt eius uiscera medullasis tum ruinas edunt: quarum molibus aliquam cauernas rum partem complent. Sed satis de subterraneo igni, at udeo d corporibus, quae sua ui sua natura ex terra erumpunt. Nam

de ipsis uberius disputabo in iis libris, qui de natura eorum, quae effluunt ex terra, inscribentur.

45쪽

GEORGII AGRICOLAE DE OR,

TU ET CAvs IS SUB TERRANEORUM,

Liber TertiuS. V Μ tata uis aquarum,aeris, ignium in terra penitus insideat, in ea mirum non est diuersa naturae opera gignimam nullum deest elementum, nec ulla primarum qualitatum . quamobrem ipsa A materia suppestit,& causae sunt esse strices. Sed quia uasa in quibus materia concepta formatur,videmus esse canales, maxime eos qui per saxa montium uagantui primuiit colles & montes fiant ac intereat, deinde ut ipsi canales, est mihi exoplicandum: presertini cum ex eorum ortu Scinteritu aquae,aeris,ignis esse stus magis eluceat . sane uis aquarum eo modo in terra,quo extra, quaedam loca excavare QIet. Ac colles quidem montes diis cata esticiunt: quarum una est aquarum impetus: altera uis uentorum. tres uero eosdem disturbant ac dissipant . nam ad impetum aquarum S uim uetet torum accedit ita testinum terrae incendium. Sed aquas plurimos montes parere palam ante oculos est.torrentes enim terrami Primo mollem proluunt deinde rapiunt duriorem, tum saxa quoque deuoluunt . atm sic paucis annis ad aliquam altitudinem excavat camporum planicie aut decliuem aliquem locum: id quod in montosa ressione etiam ab imperitis animaduerti potest. easdena autem cauernas multis hominum seculis ad altitudinem mirandam excavanteS ex Uratro. latere ingentem esticiunt eminentiam. ex qua cum oritur,& terorae assiduis pluuiis resolutae extracts , frigoribus delabuntur,& saxa. Alidissima fuerint, quia eorum comissurae similiter humore molli aiatur in subiectam cauernam decidunt. quod fit uso ed,quoad praeμceps eminentia mutetur in decliuem: utram uero moris dicitur, ut illisus patetis altitudinis imum uallis. Quin etiam riui ac multo magis fluomina lapsu δί cursu suo idem conficiunt. qua de re frequenter aut inster altissimos moles, quos pepererunt fluere uidentur, aut propter eorum litora. ipsa quidem illa humilia, non raro utrin F lati campi appa. sent,& ad ultimia eorum latitudinis extant iuga uel cliui uel praerupis minentiae . quae iam nunc speciem prae se feriit longissimi montis aut 'collis, cum seculis aliquot ante fuerint ripae humiles. indicio sunt uete res & stiperiores earundena planicies continuatae nonnunquam satis sime. eiusmodi autem loci editi longe inter se distant propterea, quis damnes litora inundantes plerun* alterum ex fragiliore constans maateria,interdum utrun demoliuntur,& rapiunt,accessionem ιν adiuri

46쪽

ciuae eorum impetum coercent, aut alio repellunt. quo sane mo Jodemus tum eos huc & illuc quasi torqueri & flecti: tum nouos alueos feri,& ueteres deseri:tum deniss inferiores camporum plana cres,Potitas sub illis eminetiis, admodum latas gigni. nec uero etiam cauernae, ovibus nunc maria sustinentur, omnes fuerunt quondam, ne' mo te s. qui eorum fluctius domant 8c franguntis ed multis in locis fuit camnus antequam uis uentorum mare agitatu & sstu effervescens in eum immitteret. Pari quo ratione impetus aquarum colles Sc montes neorsus diffundit & dissipat sed eae tot & tantae locorum mutationeS, ,

uuia ab hominum memoria propter uetustatem remotum est, quan do ubi, quo modo coeperinsiuulgo non uidςntur fieri,cum hant maxarne ventus autem essicit colles Zc montes duobus modis: uel cum solutus ac liber a uinculis arenas uehementer mouet & agitanuel cum in latebras & recessus terrae, tanquam in carcerem a frigore impulius, erumpere labore contendit. Etenim colles & montes fiunt maxime mcalidis reoionibus sitie maritimae fuerint, siue remotae a mari, cum uis uentorum,non conclusa in cauernis,sed libera arenam undi ν sublata, item nutuerem, congesserit in unu locum:et moles inde assurgens concreuerit. concrescit uero S durescisi si tempus S spaciunt ei fuerit daatum in datum non fuerit, id aute saepius fieri uerisimile est, vadem uis rursus arenas longe late Φ dispergit. Hoc literis mand unt Maurilaoni scriptores qui sunt Arabes nominati. nec ab ipsis dillidet historia, in qua memoriae traditur, Cambitis exercitum ad Hammonem misssum, arenis austro iacstatis ato agitatis oppressum & obrutum fuisse.

uinet in anno Caroli quinti septina o dc decimo in Syria iuxta I repolim ex arenarum cumulis, ut uentorum congestis, montem enectus uisse te imus scriptu . in ea quo Caucorum maiorum regione, qua

hodie tam eburgensem appellamus cernuntur tanti colles,quos ex asrenis cumulauit uis uentorum,ut summi modo rami arborum emines

ant SI appareant. sed eade uis eos plerun* rursus per campos passim

disperoit. alioqui in Germania, ut uentus maxime agitet arenam campestrem tantam coaceruare raro solet ex quata tumulus oriatur: ea las

enim pressas orbitas &foueas complet. ratione aute nobis a Maus ris tradita multi colles S montes fieri non uidentur: ut etiam nec tersraemotu . quo spiritus penitus inclusus in aerem exire sua ui suach na tura nitens, luctando moles interdum egerit. quomodo subito exuotisse has insulas memoriae proditum est, Delum Rhodum, Anaphen, Neam Alonen heren Hieram,Thiam. sunt autem hac ratione ege

star moles re uera non aliud quam aut montes profundi maris, aut noadmodum alti perlati colles. eadem uero de causa idem terris eminentibus a mari coligit:ut Psoponeso ad oppidu Troezena. qua rem is

47쪽

uersibus luculeter & enucleate scripsit dulcis ille & ingeniosus poeta Est prope Pittheam tumulus Troezena sine ullis Arduus arboribus. quondam planissima campi

Area:nunc tumulus. nam,res horrenda relatu, Vis sera uentorum, caecis inclusa cauernis

Expirare aliqua cupiens, tu stata hi frustra Liberiore frui coelo cum carcere rima Nulla foret toto, nec peruia flatibus esset, Extentam tumefecit humum. ceu spiritus oris Tendere uesicam solet aut direpta bicornis Terga capri. tumor ille loci permansit,&alti Collis habet speciem,loiago induruit aevo. Tum contra terraemotus, uel partem montis a reliquo corpore diauellit & distrahitruel totum molem insano quodam hiatu absorbet aedeuorat. hoc modo interiime Cybotum seribitur, & hominu i nemo, ria Danies ditionis insulam disparuisse credibile est::illo dc Taygetum detrimen tu accepisse tradunt scriptores, Sc a There insula Therasiam

esse auulsam. atin sc certe aqua & spiritus uehementior pastunt imontes, eosin dissipant 8c interimunt. Ignis uero ipsos latum consumit, noti ullum . incendio enim montium pars, interior praesertim, conflagrat. sed de his fatis . nam de incendio terrae supra latius dispustaui .lis autem tribus modis, quibus colles 8c montes interdum prorosus pereunt, aliquid de ipsis demi quiscp intelligiti isdem uero quippiam ad priorem molem & altitudine accedit, cum arbores, quibus pleorich montes abundant, uel est enata uiolentia uentorum extractae ras dicitus, uel constra istae turbine aliquo, uel exesae ci)rruerint. tum enirn Pu trescentes conuertuntur in te ram,aut quibusdam in locis ea obruatae lapidescunt. eius uero rei certissimu est: indicium, quod arbores alatius latἡre sub terra reperiantur, tum putridae, quas persaepe uidere liscet, tum sic in saxa comutatae, ut suus cuiuscun* truncus & rami mox sub aspectum ueniant:cortex a ligno no difficiliter internoscatur. sed multo citius herbae at in arborum 8c fruticu solia putrescentia conuertulatur in terram 8c ad montes adduntur . ea enim est natura stirpium ut singulis annis herbae fere omnes aestatis calore contabescant: arida Uero folia tam fruticum qu AD arboria maxima ex parte autumno deo fuant in terra. quae omnia ut ex ipsa nata sunt, ita in eandem redeunt, itain colles es montes eas habent, quas dixi, causas ortus & interitus. Venio nunc ad terrae canales, hoc est uenas, uenulas, & quas conas missuras saxorum nominant. quae quidem uasa sunt aut receptacula materiae, ex qua res fossiles formantur. uenaru enim uocabulo quamsuis frequentius nominentur ea quae terra in canalibus conlisael: tame

ipsos

48쪽

ipsos etiam canales eodem nomine appellare consuevimus: trastatio inc sumpta a uenis animantium. ut enim hae singulis membris dispar itiuntur: ut per eas ex tecore sanguis in omne corpus diffunditur: sic illae disperguntur, cum per totu terrae globum,tum maxime per montosos loco S,S aquae per eas manant 8c effluunt. De uenulis autem 8c comissuris saxoru, quae tenuissimae uenulae sunt,sic statuendum est. suas quasdam uenulas habent quidem uenae terrae non secus a canis mantis,sed fere contrarie. nam ex animantis uenis sanguis funditur in uenulastin terrae uero uenas humor ex uenulis plerun in infundituri raro ex uenis funditur in uenulas. Sed comissuras saxoru duobus modis fieri intelligimus alno,qui proprius ipsarum est, cum saxa gignunt

turitum enim materiam tenacem calor coquit in lapidem : at no lenta,

similiter cocta, exhalat humorem efficitusep terra pleru* friabilis. alatero qui comunis ipsis est cum uenulis & uenis, cum aqua in unum locum colligitur . ea enim saxa mollit suo liquore, sua grauitate 8c ponis

dere perrumpit & diuidit . quod si dura fuerint, essicit comissuras faoxorum uenulas: sin non nimis dura, uenas .lieruntamen quanqua saxa non sunt dura: uenae tamen non sunt ex commissuris Sc uenulis, quando aqua admodum multa non onerantur, uel magnis eius oneribus pressae mox in uenas proximas sese exonerant. haec uero uidetur

esse causa cur uenularum 8c uenarum aliae profundae sin i, aliae dilatastae .impetus aquarum saxa in quo loco fragilia cominuit et difffindit: per ea igitur fracta & dississa permeat lctrasit modo in profundum uenulas in uel uenas facit profundas: tum autem in latum, quomodo dilatatae sunt. sed quia in utra in forma sunt rectae, obliquae,incuriae, Pros fundas quidem tunc essicit rectas,cu directe deorsum fertur: obliquas uero, cum oblique: at dilatatas facit rectas, quando recte fertur ad dextram uel sinistram:& obliquas similiter, ubi oblique. prosunde autem

uenulae siue uenae per longum extentae dupliciter incurvae fiunt: uno modo cum eas angustas latae intersecant: tum enim ipsas leuiter infleactunt,aut rapiunt longius:altero,cu aquae occurrunt durissima qus psaxa: que, quia non potest perrumpere proxime ambit iterum Φ fiunt uenulae uel uenae inflexae & incuruae. ob hanc etiam posteriorem causam dilatatas uenulas δc uenas interdum incuruari videmus:et non aσliter atin ductus aquarum modo molliter assurgere, modo aliquantuolum demitti. tum profundae, iccirco quod uel aqua redundat, uel saxa fiagilia sunt, latae seleni essici. contra uero angustae fiunt, aut quia asqua pauca eis affluit Sc illabitur, aut quia saxa ualde dura sunt. dilatastae quo P propter easdem quidem causas filii altae uel humiles. Sunt

aliae praeterea uenularum-uenarum differentiae quas in libris De re metallica aperiam . earum uero causas non necesse habeo explanare,

quod

49쪽

qudd ex ipsis, quae iam dicta sunt, facillime intelligi possint. Vide

tur etiam textium quoddam esse genus uenarum, quas; si modo uenae profundae latissimae aut dilatatae altissimae non sunt dicenda , appellabimus cumulatas. nec enim quicquam aliud sunt quam aliquo enere eorum, quae enodiuntur, cumulati loci n Onunquam altiorek aloe etiaam longiores S latiores pedibus sexcentifrinterdum,uel potius tapenumero non tam alti,nec tam longi, nec tam sati. fiunt ersto cum aqua primo late longe, profunde saxa confregerit, S ex ingenti, quae sic fit, cauerna lapillos Sc arenas extruserit et eiecerit: deinde ostio obstruct re obturato, eam totam impleuerit materia, ex qua spatio temporis etignatur una aliqua res fossilis,aut plures. Sed aquam ea quae sunt ii ius in terra excavare, non secus ac quae foris sunt, de subtei rati eis umoris ortu disserens declarau et omnium minime fugit metallicos . quippe quiba quotidie cernerenicet uenulas 5c uenas partim oppletas oui de aere 6c aqua, rebus uero fossilib. uacuas & inanes: partim 14sdena Infertas &planas. ato etiam inanes istς tandem obstrutitur &peris Dactis Laxis alibi aqua erumpit. quomodo ueteres fontes atqs claudi nouos aliis aperiri certum est. Similiter autem, sed multo facilius citius quam in selidis saxis aqua uenulas Sc uenas escit in terreno sisve capestre fuerit, siue collinum, siue montanin cuius generis sunt ue nutae a ipa fluminum quae aurum gignunt:&uens,qu speculiares terras Ata hac ratione fiunt terrae canales, qui materiam rerum fossilium,tanquam loci muliebres semel, cocipiunt. de quarum ortu A causis nunc dicturus sum. Omnes aut etsi in uenis, aut uenusis, aut commissuras faxorum gignuntur: terram tamen non in 1jsdem modo canalibus sed extra etiam gigni certum est. eius enim abundantiam unum

quod φ terreni genus interdum nobis suppeditat. sed principio quid

ueteres senserint de ortu terrarum, explicabo. ita* Aristoteles ex uas Pore fieri cerasset insignes.Theophrastus autem in libro quem De lapidibus inscripsit, eas constare dicit ex pura Sc aequali materia, quae conti uxione siue percolatione laeta sit, lioue modo excreta. uerbis quidepostremis Aristotelis sententiam sigiisficat: quod haec ipsa que scribit

in eodem libro declarant. aliqua,inquit, uidentur ignita Sc quasi usta: ut fandaraca, SI auripigmetum, S id genus alia.ea autem omnia, ut ita di in , ab exhalatione sinit sicca 8c filmosa. sic ueteres illi sentiunt. Urnuidetur autem exhalatio sicca esse materia terrarum,quae in uenis dc uenusis gignutumsed potius ignita, terras immutare,ato eo modo nouas species gignere potest . congregantur uero confluxione: ea dem autem dc percolatione purae 8c sequales eviciuntur. quod curri a nimaduerterit Theophrastus, miror eum permansisse in Aristotelis sententia, quod ad sandaracam Sc similes,ut uocat, terras ustas attinet.

50쪽

PS i ORTU ET CAVSIs Vt autem causiarum fontes plenius aperiam rerra pura,siue simplex incanalibus hoc modo gignitur. aqua pluuia, quam sium inu terrae imbiqbit primo per eiusdem terrae interiora permeat & transi t, cum* ipsa miscetur: deinde undiΦ colligitur in uenulas & uenas: ubica,tum alteriuS Or US aqua,terraS ab 'sdem abripit.& quidem multas si uenulae Sc uenae ex terris ρostiterint, & utro in in latere terras habuerint: Daucas, ii si a. uerum eo pluS continenti motu ab ipsis etiam laxis abradit, quo molliora fuerint: quod genus fiunt saxa calcis, ex quibus fieri videmus cretas, argillaS,margaS,Pareronium ali RSU rerras Ping eS:& arenacea, e quibus fiunt terra: macrae quod in charadris re nu*dis rupibus cospicere licetambres enim faxu calcis, aut arens,aliud umolliun si secum rapiunt rametarid autem quod stubsedit,ubilatum fuerit,colligitur, fitq; lutum: quod postea cocrescens in terrae oenus abit. similiter intus in rerra aquarum uis mollit laxa, α laσpidum ramenta crassiora dissoluit. arin id hinc clare apparet, quod noxaro faxim armori Sue flarea inueniSinueniatur mollis& quali rei os luta. aqua autem sic milia ramenta in unum aliquem canalis alueum rapit uel in angustias abduci quae ipsam colando continent. uiro P modo pura & aequalis materia, ex qua gignitur terra, subsidet. qu cum cospexisset Theophrastus, Aristotςlis audito Grecte scripsit ex tali materia terras confluxione seu percolatione fieri, attamen saxoru ramen ta uix Iongo temporis spacio sic aqua resoluuntur,ut simillima terraruramentis Ean ita uero nasci terras in cRnalibuS,uidere licet intra rin, cum fossis latentibus uel cuniculis in montes actis, aut puteis enostis canales nudati fuerint: extra terram in charadri S & nudis, ut dix upibus utrobiq; enim palam ante oculos omnium est quomodo nascans tur P terris uel saxis eiusdem no raro coloris . nec aliter oriuntur in foritibuS,in quos uens exonerant. quae Omnia cu oculis cernamus ciugsensibus percipiuntur, uerius percipiantur, quam si ex demonstratio Mne cognosceretur, satis habemuS id, quod de terrarum ortu sentimus, hac inductione docere. Terxς eo quo dixi,modo gignuntur in ueni S, in uenulis in saxorum comissuris, in fontibus,in charadriS, niu caelesris cauernis: omnes igitur terra: eo modo gignuntur . nam quae in canalibus repertae e terra uel faxo,quod praesens est,initium duxiste no uis dentur, eas sine dubio uis aquarum longius a sit ortuS loco abripuim quod cuiuis ipsarum originem quaerenti persipicuum fiet. quae res culta sit Aristoteles non recte ochram Sc rubricam, qus terrae fiunt,ex sicca exhalatione ignescete fieri censet. quae enim in locis oriuntur ardentibus,non ex sicca exhalatione Runt, sed cum fumo leuantur. quia ueεro ignis terras, ex quibuS ortae fiunt, ussit, cum tales emodiuntur, pIes