장음표시 사용
21쪽
arena fuit. a Inter gemellos Thamaris filios alter natura animosior , cum fiatrem prae vertere nascendo non posset, ruptis tamen secundis, brachium prior in lucem extulit, tanquam qui fratri primogenituram vellet praeripere. ε Nec in cunis praelianti antismo deesse potest gloriae de laudis seges. Quid; suas non ne Hercules elisis anguibus illustres reddidit i Ex eo sane die invidiae telis sese objicere, & Fortunam virtuti suae faventem experiri visus est. Generosi pectoris indoles, vel in ipso naturae & actionum suarum primordio , siquid oecurterit arduum, emiacat.1Conflictum ad Nordi in-gam prius ferme , quam ipsa vidit castra serenui. Hispaniarum Infans Serenitatis Vestrae Patruus, gloriosissimae memoriae , & jam tum norat denter mandata dare , de agere sortiter . . e L eta preeorse . o M speran- , e presti Pareans ι for, quando Κωριω
Cyrus admodum puer , α eoaetaneis olectus in Regem , in ea aetatula & imperio puerili tam praeclara edidie facinora . ut latentem magnitudinem animi de in- dolem regiam satis ostenderet. Egregii scilicet naturae partus, ipsi sese suopte nutu produnt. E rudi etiam re
ram massa scintillat adamas , de resplendet aurum. Leunculus simul ae lucem aspicit is suos explorat ungueS, de regium velut ostentans animum adhuedum humentes colli iubas concutit, dc Praeludit pugnae. Lusus Principum pueriles, ad quos naturaeferuntur impetu, actionum maturiorum signa sunt, Aeprognostica. Natura nunquam absque omni negotio est, ne ad momentum quidem ; quin ab ipso prolis exortu solertem adhibet operam, ut corpus uri' atquo animus formentur probe. Ea re amorem illum tam vehementer parentibus indidit . qui
curam aeuat liberos r.ecte honesteqne educandi; ne vero ipsi. quod fieri nonnunquam solet. simul cum nutricis alimnae lacte vitia etiam & mores improbos imbiberent, matresi fas eadem provida dispen, trita natura duplici quasi i struxit fonte candidioris sa guinis, unde alimenti supp
terent foetui. At inertia, aut formae amittendar metus non raro in caussa est , cur matres
non absque insigni Reipublicae detrimento suo fungi no lint ossicio . & prolis lactationem committant aliis. Qui abusus cum ita facile eorriget nequeat, danda minimum est opera, ut magnus ea in re bais beatur delestus. υε es suemba sunt sapientissimi Regis Alphons , qui terrae caeloque praescripsit letes j en darus
22쪽
g. Altera parentum obligatio est institutio libero rum , & disciplina. a Vix ullum est reperire animal quod foetum suum ante destituat, quam satis instructus ille sit. Nec minoris momenti est, quod ab edueatione proficis.citur , quam quod natura ab initio contulit: praeterquam quod documenta & correptiones parentum facilius, uam aliorum admittant filii.
It cumprimis , qui illustrihus orti natalibus ab inferioribus dirigi plerumque renuunt. In erima sui procreatione nil quidem praeter eo pus a patre aecepit filius; anima namque solum Deum authorem habet, quam nisi deinde magis magitque excolat erudiendo pater, c veri absolutique patris nomen vix merebitur. Nec in Scripti ra novum , magistrum appel- Iari patrem. Iubal exemplost, qui primus Μusicam edocuit. d Et quis obsecro . melius ipso Principe erudi rit filium, quomodo conciliare oporteat majestatem, a Filii tui μοι φεναdi litis. Eccl.
quomodo decorum servare in omnibus, tueri auctoritatem , di regere subditos re Qui ipsemet sedit ad Re publicae gubernacula , usu atque experientia isthaee ominnia condidicit, quae alii ex parte solum , & speculando assequi potuerunt. Nec immerito Salomon Rex multa sese E disciplina patris hausisse gloriabatur. f Attamen quia parentes ipsi nonnun- ouam ab iis instructi satis non lunt, quae ad honestam liberorum educationem requiruntur, aut certe curae isti v care non possunt. g Quarendi sunt liberis magistri , quarum Dunlpata sit mira er mores r er
ditionis item, & experientiae Iaude insignes, quales in suis legibus deseribit Alphonsus
da el par dia Rer . e deI Rerno. Addo sortes eo, etiana & in gnanimos esse oportere , d mi militiaeque in rebus tam belli quam pacis Ophime ver satos . qui Principem Reipublicae praeesse recto docere noverint. Seneca talis suit, quem ideo Agrippina Neroni instiuctoiem dedit. i Ut Domitii
23쪽
mitii pueritia tali magistro adstesceret , o consiliis Musilem ad
spem dominationis uteretur. Non
potest, mihi crede , qui abjecto & humili est animo, cogitationes sublimiores imprimere Principi. Si aquilam
instrueret noctua, non Oculos doceret in solem intendere , non altas eedros volatu transcendere; in tenebris, intra depressiores arborum ramos disciplina tota consisteret.
Imago magistri discipulus est,& in hoc aliquam sui effi-riem ille exhibet. Nec aliae causa Iosephum a eonstituit Pharao Dominum o Prinripem omnis possegionis fua , quam ut erudiret Principes eius scutsemetipsum.
magistri & rectores praesunt, a tenera aetate curare illos sic debent, ut hortulani teneri res plantulas,quas ante etiam, piam ε terra protuberent, muniunt sepimentis . ne pede cujusquam aut manu offendi possint. E delineatione pri
ma ultima picturae pendet perfectio I haud secus bona
educatio ab iis , quae tenerior hauserit aetas.prius quam affectus vires sumant, di rationis detrectent imperium b E minutissimo semine ingens a bor enascitur, sed sub initium effuderit, nulli roboti cedit. Hffectus in pueritia venen
haud multo sunt absimiles. quod ubi semel ad cordis interiora pervaserit, nullum postea pallori relicto superest remedium. Virtutes quae cum ipsa aetate incrementa capi ut, non aliis praestant solum , sed quod mireris, etiam se ipsis.c E quatuor animantibus alatis, quas vidit Ezechiel, aquila ex hoc ipso numero una . omnibus iis quatuor ferebatur sublimior; d nam quia ipsa ex primo suo statim ortu alas
non nisi longe post; non supra has solum , sed se ipsam
etiam eminebati Id quia non aeque omnes, ac par est , e pendunt ; hinc fieri reor, quod filios suos bene multi mox ab incunabulis mulier cularum curae committere soleant, quae inani umbrarum metu pro genio sui sextis parvulorum deinde effoeminant animos, aliasque muliebres iis imprimunt assectioneS, quae altas cum tempore radices agunt. d optimus olim Regum Persarum mos, ut
e nutriretur puer non a nutriremutiere parum honorifica; verum ab Eωnuehis , qui reliquo rum circa Regem e timi videre
Potissimum vero iam inde a primula aetate ad parvulorum naturam animum oportet advertere, absque cuius notitia educatio recte institui
24쪽
S3mb. I. SYMB. POLITICA. tui non potest ς sed nulla ad multus est
uando natura omnis adhucoli aut simulationis expersa sincere se ipsam detegit , at- ue in fronte. in oculis, in ri-u, in manibus , aliisque eorporis motibus suos sine fuco prodit affectus & inclinatio nes . b Bearnae Legati faculi te sibi facta ab Illustri g. D mino Guillelmo de Monca-da , ut alterutrum E duobus ipsius filiis legerent Princi
Pem , cum unius manus in Pugnum clausas, alterius con tra explicatas in palmam o
servassent . hune prae illo elegerunt, quod liberalitatis remunificentiae signum id interpretarentur, nec vario omi-Ne, ut eventus docuit. Si infans generoso de excelsiori stanimo, ad suas laudes frontem exporrigit, serenat oculos , subridet ore ς contra siqua in ra vituperetur , tristitiam prae se seri, suffunditur rubore , de oculos demittit. Si animo in iacto , obfirmat vultum, non umbriS terretur, aut minis. Si liberalis , munuscula respuit , aut prompte largitur iterum aliis. Si appetens vindictae, fovet iraS, nec
lacrymis facile ponit modum , donec sibi latisfiat. Sibiliosus, exardescit levi de eausa, deprimit supercilia, limiS contuetur, minitatur
pugno. Si benignus , suaviter arridendo , de blandientibus ocellulis sibi conciliat animos. Si melancholicus, fu- sit consortia, amat loca sola,
dixin eiulatu fle I crymis, in risu parcus , fronte ut plurimum tristiore. Si hiis
laris, nunc frontem explicat.& grato oculorum obtutu lucem amoenam spargir, nune
eosdem blande insectendo , de palpebris suaviter connictantibus animi serenitatem prodit. Pari modo caeteras quoque virtutes Ee vitia in exteriori eorporis motu de vultu cor exhibet, donec cautior aetas ea contegere nove
rit. In ipsis cunis, inter num tricum adhuc brachia jam tum elueebat in Serenitate Vestra eum aulae totius ad miratione innata quaedam amoenitas simul Ae decora majestas, qua manus oscula admittebat a de vero supra aetatem erat illa morum gravitas de praesentia animi , quam eadem Vestra Sereni tas id temporis prae se ferebat , eum duo regna Castellae de Legionis obeatentiae jur mento sese illi adstringerent. I. Haec tamen ego diei se velim, ut ista de aetate infantili iudicia non rata semper habeantur de certa e etenim recedit quandoque a communi lege natura, de fallit an mum curiosius ista perituirentem. Sunt, qui a prima statim infantia ab honesto deflectant r ast ubi adoleverint , redeunt ad frugem , dementem 1 vitiis sevocant τquod ideo fortassis accidit, quia generosus de excelsior animuS , dum debilior est ad
resistendum recta ratio , educationem defugit, adeoque naturae succumbit affectibus ,
quod ipsa ratio facta robustior tuos sui ebςndit errores. Ec
25쪽
essieaciter corrigat. Quapro-Iter erudelis fuit & barbarus rachmanum mos , qui post
alterum a partu mensem proles suas, si quae deterioris naturae in iis sese proderent indicia, aut necabant, aut e X-
ponebant in silvis. Nee ferendi Lacedaemonii , qui easdem in profluentem Taygetem abiiciebant. Qui omnes nihil educationi, nihil rectae rationi & liberae voluntati ,
quae naturae affectus corrigere solet, tribuere visi sunt. Illud etiam monstro simile censeri potest, dum interdum Natura eximias aliquaS vi tutes cum enormibus vitiis in homine eodem perinde sic sociat, ac ramis duobus inseri solent diversi surculi, qui de eadem viventes stirpe di-VersOS plane, imo contrario S, amaros nimirum & dulces
Iroferunt fructus. In Alci-iade id videre licuit, de quo
merito dubitaveris, magisne vitiis, an virtutibus fuerit in-sgnis. Et haea quidem naturae sunt opera , priusquam sese ipsa nosse coeperit; sed ratio postea & industria ea emendant, expoliunt, perfi-
M Denique eum propositum mihi sit, per isthaec
scite omnia eκprimit. Ea de causa si ars pictoria Natura non est , ad eam certe tam -Prope accedit, ut in suis saepe operibus fallat oculos, at que adeo manus ipsae in iudicium adhibendae sint. Αni-m- corporibus impertiti v EDRAE Symb. r.
Symbola a cunabulis ad tumulum usque recte formarct Principem , operae pretium
singulas ipsius aetates accommodare , quemadmodum e iam Plato & Aristoteles se cere. Nunc illa summatiari moneo, curetur imprimi S , ut frequentiore exercitarione agilitatem aliquam brachio tum At tibiaium sibi comparet. Quod si forte membra obteneritudinem intorqueantur, artificiosis quibusdam instrumentis in rectum poterunt porrigi. a Res aspectu horribiles,quae vim imaginatricem queant offendere , ne ei proponantur ante oculos οῦ neve sinatur obliquis oculis transversum aliquid contueri. Ad inclementiam aeris pedetentim assue fiat. Nec desint moduli Symphoniaci , ad eκcitandum subinde spiritum. Lusitatiunculae ipsus sint libri& arma , ut iis sensim capi a. tur animus: quicquid enim NOUum occurrit pueris , hoc admirantur, & firmius phantasiae imprimunt.
non potest s at venustatem , motus atque affectus ipsius animae non raro iisdem tribuit. Tametsi vero corpora ipsa materiae defectu plene essingere nequeat , artifice tamen penicillo ita venuste ea delineat in tabula, ut prae
ter ipsam vitam non sit , Uiod
26쪽
porro de fideres. Nimilare tiar, credo, arti Natura, si quomodo id posset. Nunc vero adeo benigna ea est , ut artis etiam opera in multis uti consueverit: quaecunque enim
hujus benefieio de industria possunt perfiet , iis supremam manum Natura ipsa non tim
videmus omnis omnino idi malis & cognitionis expertem , ut in ejusdem animo deinde , velut in rasa quadam tabula, institutio ae doctrina optimarum artium M scientiarum depinsat imagines , di morum documenta instris
27쪽
inseribat educatio ; non abiaque insigni humanae societatis
emolumento: ita enim fit, ut dum alter alterius eget opera, mutuo amoris & gratitudinis nexu magis invicem morta-Ies copulentur. a omnibus Natura fundamenta dedit semenque virtutum ς Omnes ad saomnia nasi sumus , eum irritator aere sit, tune illa animi bona velut spita exeιtantur. Sed Ratim 1 teneris id fiat oportet, dum animus ad omnem sormationem magis idoneuS est, atque ad disciplinas capiendas ita facilis ,- ut magi S reminiscendo ad eas recolere videatur, quam primum addiscere; quo argumento animae immortalitatem divinus Plato astruebat. , Quod si ea cura in aetate prima negliga tur , affectus sensim vites sumunt, & inclinationes suas pravas adeo firmiter imprimunt voluntati, ut nulla post educationς valeant corrigi. Ursa moκ ab ipso partu informem laetum , dum mollis adhuc est , circumlambendo perficit, & essingit membra , omnem alias perditura operam si indurescere sineret.
Sapientissime meo quidem iuditio Persarum Reges iis praeceptoribus & magistris filios suos ab incunabulis com mittebant, quibuS primo set tis septennio efformandi eorporis , altero dein ejusdem Porro corroborandi armorum di pugillationis eκercitio eura incumberet; tum demum quatuor alios viros selecti res iis adjungebant, qui eos effecturi quam optimos crederentur. Et primus qui .
dem , eruditionis laude in nis literas tradebat. Secun-us , vir moderatus ac prudens regere docebat, & fra nare appetitus. Tertius, aequi rectique amans justitiae administrandae normam inculincabat. Quartu, denique, eueregie fortis , i di rerum bellicarum apprime peritus in disciplinis militaribus instruebat . maxime vero imbellem m tum de formidinem , additinetiam ad gloriam stimulis , eorundem animis studebae
f. Est vero haec bona ed catio in Principibus cumprimis necessaria, quippe qui instrumenta sunt felicitatis politicae, & publicae salutis. In aliis neglectae bonas educationis dispendium ossicit singulis , aut certe non nisi ad oppido paucos pertinet: in
Principe vero non solius ipsius tantum , sed commune omnium malum est , dum is aliis facto nocet, exemplo aliis. Ο rectam nactus institutionem . davin imum , mansuet imum animal estici δε- let , si vero , vel non fusticienter , vel non bene educetur . e rum qua terνa progenuit fero
eisiimum. Quid , obseero , ddi
eato , & suprema iam pol state armato tibi pollicerhausist Alia Reip. damna lo sum durare haud solent. hoc non nisi cum ipsa Pri
cipis vita terminatur. Qua ii ad virtutem intersit , be ne honesteque educari, probe perspectum habuit d Philippus Macedonum Reκ ,
28쪽
hinc eum Alexandrum filium suscepisset, datis ad Α-ristotelem literis, multum Diis se debere testabatur; non tam quod natus sibi is emet, quam quod eo potissimum
tempore , quo tali uti magistro liceret. Et sane nunquam expedit naturam alias bonam sibi relinquere , de sinere . ut per se ipsa operetur , quando ea etiam , quae melior haberi solet, imperfecta est, deindustria aliena opus habet eXeoli , uti pleraque omnia homini ad bene vivendum necessaria. Ita absque labore desudore nihil fere ei obvenit, quae poena est ex prima pro-t parentum noxa etiamnum
debita. Ab arbore fructus dulineiores qui speres, nisi aut eam tranSplantes , aut insitionibus in stirpes magis cultas , dc g nerosiores sylvestrem naturaconigas a Edueatio O insti
tutia commoda bonas naturas in
duete , O rωνβum bonas naturas.s talem institutionem eonsequantur, metiores adhue O praestanti ves evadere seimus. Haec eaussa fuit, cur Traianus Impera tor tam in gubernando evaserit insignis , quia scilicet ad
indolem non malam industria accesserat, de bona directio Plutarchi praeceptoris. Nec unquam immanitatem illam induisset Petrus Rex cognomento Crudelis. si IoannesΑlphonius AlbuquerciuS, quem moderatorem habuit.ferocem ejus animum dextre mitigare seivisset, de frangere. Eadem stille et ingeniorum disserentia est, quae metallorum,quorum alia igni resistunt, alia cedunt, re in eo collique iacunt; scalpro tamen di nulleo a Plato Pul.ε. dg Ie14
omnia domari postint , de in tenuissimas duci laminas. Ita nullum prorsus ingenium est adeo dutum , in quo cura de
correctio non promoveant aliquid. Tametsi fateor, solam institutionem ad inserendas virtutes non semper sussicere . eo quod sub purpura tanquam inter vepres & stivas nonnum. quam pullulent in excelsioribus animis quaedam vitiorum monstra, quae corrigi se dein de non sinunt. Et quaeso te , quid proclive magis , quam corrumpiciuventutem deliciis, libertate de adulationibus in Principum aulis,in quibuS ple runque subnasci solent multi
affectus pravi de vitiosi ; haud
secus atque in agris male cultis succrescunt spinae, Ac herbae noxiae atq; inutiles. Quae pr inde aulae, si bene formatae de institutae non sint, cura bonae educationis perparum proficiet: ipsae namque formis fusoriis videntur similes, adeoquae se sormant. Principem, prout bene vel male affectae ipsae fuerint. de virtutes ac vitia , sitae semel in ipsis coeperunt invalescere , per ministros ausuccessores transmittunt. Ut κrationi vel discursui locus' est
in Principe, quando aut adulando nimiam parentum remajorum in agendo liberi tem depraedicant aulici, aut res ab in dem praeclare de cum
laude gestas, ac familiae quasi proprias illi proponunt ante
oculos. Quinimmo ex hoc fieri amat, ut in familiis nonnullis certi quidam mores de
affectus h parentibus in filios,
successione continua eropa gentur , non tam innati sanguinis vi, eum nec diutumi
29쪽
tas temporis, nec matrimoniorum commixtio immutare
eos soleat, quam quia in ipsis. aulis vigent , ubi insantia eos imbibit, & quasi convertit in Naturam. Hoc modo apud Romanos olim Claudii habebantur superbi , bellicosi Scipiones , ambitiosi Appii:
uti nunc in Hispania Gulmanii putantur boni , Merido2ae humani . Manrique sit formidabiles. Toletani severi & graves. Idem in artificibus vid re licet, ubi aliqui in familia semel excellere coeperint . f cile id postea transfundunt in Posteros, quos artis suae hahent spectatores , quibusque opera sua di laborum monumenta post se derelinquunt. Recedit ad haec , quod adulatio errori mixta sub specie vim
tutis quandoque commendet in puero, quae virtutis nomen haudquam merentur , uti sunt nequitia, ostentatio, insolentia. ira , vindicta , de alia istius modi generis vitia; dum falso sibi nonnulli persuadent, magni Principis ea esse indices a quo etiam fit, ut porro iis insistat ardentius, & veraSVirtutes negligat, perinde ac puella interdum, si ab animositate laudetur , aut agendi libertate, magis sese ad illa dat, quam ad modestiam &honestatem praecipuas seκus
istius dotes. Et si vero ab omni omnino vitio juventutem arceri deceat, ab iis tamen Vel maxime , a2 qua vel turpitudinem habent , vel odium paraunt . eo quod ista faciliu i sese in seni mos penetrent. Cavendum
itaque , ne turpe quid. aut lasscivumPrinceps inaudiat, mul- om π pεrmittendum, ut
loquatur ipse: nam b facile tu pia loquenda esstitur, tit homines his proxuna faciant. Quare huic malo vitando solebant Romani matronam
aliquam A sua familia annisti moribus gravem deligere. quae filiis praeesset moderatri κ, & bonae eorum educationi omni cura intenderet, e coram qua neque dicere fas e rat. quod turpe dictu ; neque D eere, quod inhonestum factu vid retur. Qua disciplina ae severitas eo pertinebat,ut Deera ct i tegra . O nullis pravitatibus de- itorta uniuscujusque natura tuo . statim pectore arriperet artes fio
nefas Atq; hanc educandi curam suo jam tempore negligi coepisse: liberos vero inter sel. . vos edueari solitos , quorum vitia discerent imitari, graviter idem ille auctor conqueritur. d Nec quisquam, inquit, in tota Gm. pensi habet , quid coram in
fante domino , aut dicat, aut f erat e quando etiam ipsi parentes. nec probitati, neque modesta par
vulos assuefaciunt, sed lascivia ct Iibertati. Id quod hodie dum . in plerisque Principum aulis usu venit. Nec aliud isti malo remedium est , quam ut submoveantur aulici tales vitiis dediti, ω in eorum locumsurrogentur alii piobatae vi tutis, qui Principis animum ad honestiora, ec eis, quae Ue .ram pariunt g oriam, inflammare possint. e Neque enim auriribus aueunda tinvenit ditere. μή
ex q- aliquis floriosus fiat. V bi aula a virtute semel defecerit. mutari ipsa solet, non corri-
30쪽
Dm 2. SYMB. POLITICA. ψ i, nec Principem meliorem vendi licentiam per modum
esiderat. a Ita Neronis aula, echus nori resonet. Quotquot
ut Taciti verbis utar, in Oin aulam frequentant, totidem ibonem prona erat , mi similem. magistri , & velut ideae sunt Quod si tamen illud Principi Principis r longo enim usu refacere non licuerit, fugiendum conversatione singuli in eo potius ab ista aula censeo, uti inprimunt aliquid, quod aut fecisse meminimus Iacobum prodesse possit, aut nocere; ωb Primum Arragonum Regem: quanto natura in ipso magis cum inique se opprimi cerne- est docilis , tanto facilius ciret ab iis , qui ipsum educa- tiusq; mores domesticos imis
banet, & constrictum quasi bibit. Ausim paene dicere,
tenebant in carcere. Neque tum Principem λre honum . aliter aulas istas appellaverim, cum bonos habuerit mini- ubi in eo potissimum elabo- stros ; malum, cum malos. atur, ut voluntas & athi trium Galba Imperator testis est rPrincipis in turpem redigatur d Amicorum , libeνtorumque, ubi servitutem , neque in ullam in bonos ineidisset fine reprehen-
sese ultro partem, & pro libi- FOne patiens; si mali frent. notu is flectere sinitur ; sed vel que ad culpam ignarus. invitus trahitur, quo volunt g. Nec satis erit sic in aula aulici: ad eum ferme modum, resormasse figuras vivas atquct quo aqua per occultos canales animatas , ad inanimas qu
solo ula & agri benefieio du- que veniendum , hoc est , ut citur. Quid proderit, amabo, statuas & picturas r quamvis bona indoles & educatio , si leni in coelum aut penicillus Principi videre, audire , sci- non nis mutae snt linguae , re, alia non licet, quam quae e erientia tamen docuit ad cupiunt ii, qui Iatera ipsus sti- persuadendii multo esse lacu pant Z Quid miri e Regem dissimas. Quam ad gloriae e Henricum, ems nomini,ctiam piditatem existimulat Al tum , Castellae Regem, tam xandri Magni statua i Quam evasisse socordem, tam in aliis inflammant ad libidine impi omnibus Ioanni Secundo Pa- ri Iovis amores depicti in ta
tri suo Regi similem , postea- bulat Quin immo in ejusmodi
quam inter eosdem adulatores plerisq; rebus magis, quam linenutritus fuit, qui eidem ip- honestis naturae nostrae corrusius Patri regni male admini- ptae vitio triumphat ars , M trati caussa extiteret mihi hoe primum quidem excellentia modo, tam ἁδυwκτον est, in au- artificii opera ista aestimarita male instituta Principem facit, post vero lascivia ad o- formari bonum, quam rectam culos etiam oblectandos iisdis duci lineam ad distortam re- parietes vestire gestit. e Cum
gulam. Nullus ibi est paries , aule, ne quis talia loquatur, pr quem manus lasciva obscoeni- hibetων et satis intelligitur vetari, talibus suis non denigret. Nuse ne tur es vel piaturas. et fabulas