장음표시 사용
41쪽
Matri dabant vitio , quod Glium literis faceret imbui,perinde quasi ea ratione ad negotia publica minus redderetur idoneus. Lotae de sapientiae disciplinis centuit aliter AEneas Sylvius, cum dixit . eas in hominibus plebeiis argentum esse, in
viris nobilibtis aurum , in Principitas vera gemmas pretiosas.
Audiens aliquando Alphonsus Neapolitanus Resem nescio quem dixisse , literas haudquaquam decere Principem. illico subjecit: a Ista vox bovis fuit, non hominis. Recte idcirco Alphon sus Rex a b Aeneia
memoriae proditum est : sieeum formari & fingi voluisseh statuariis: globo insistebat
terrestri, atque una manu gladium , altera libram tenebat. ioc insuper adjecto lemmate : Ex utνο se Casar, ut significaret nimirum , tam eruditionem, quam arma ad acquirendum & tonservandum imperium , magno sibi fuisse ad umento . Tanti literarum studia non fecit Ludovicus XI. Galliae Rex r hic enim permittere noluit, ut filius Carolus VIII. ad ea se daret, propterea quod in semetipso comperisset, animum per ista se obstinatum fieri & pertinacem , ut aliorum deinde consilia penitu, respuat. Quare aussa fuit, cur Carolus Rex ad gubernandum postea minus esset idoneus, atque ab omnibus regi se pateretur,
non absque insigni honoris sui
jactura, di regni totius detrimento. Extrema itaque ea in re , uti in omni alia cavenda censes. Supina ignorantia contemptum parit cie risum. multis item erroribus est e posita ; contra, nimia ad stilia dia upplicatio abripit animu , di gubernandi cura sevocat. Iucunda est admodum de amica illa cum Musis conve satio, quam aegre quis commutet cum molestiis iis de laboribus. qui in danda audientia, in consultationibus institue dis suscipiendi sunt e. Correxit Alphonsus sapiens motum trepidationis in coelo , at regnum suum emendare non potuit. Orbes coelestes ingenio suo penetraVit, at oblatum sibi imperium Ee coronam haereditate partam tueri non noverat. Sullanus AEgyptius
fama illius permotus , legatos ad ipsum misit cum amplissimis muneribus ; interim in proprio ipsius regno omnes prope Castellae civitates ab obedientiae officio descivere. Nempe se fieri assolet . ut Principes sapientiae studiis plus aequo dediti, existimationem apud exteros sibi concilient , perdant apud subditos. Illis admirationi est Principum eruditio ; his subinde etiam damno, quippe d Hebetiores quam aeutiores . κι plurimum meritis Rempublicam administrant. Animus contemplationi scientiarum nimio-pere intentus, in rebus agendis laidior esse solet, atque in decernendo timidiore necesse enim est huic tali multae occurrant rationes, pugnantes inter
42쪽
iniet se & differentes, quae judicandi libertatem aut adimunt penitus. aut impediunt. Si quae objecta intueatur Oeuius ad lucis solaris reflexionem , iam probe & distincte videt, qualia ea sint; at si in radios ipsos solares directe
velit intendere . nimia luce perstringitur, ut colores rerum di si suras haud quaquam
possit discernere. Ita morsus ingeniis accidit, quae lapientiae & doctrinae studiis impensius etiam , quam par est , sese dedunt. ac negotia pu-hlica pertractanda minus fiunt idonea. Melius tum judicat recta ratio, cum a disputati nibus & subtilitatibus scholasticis libera est . di expedita. a Nec immerito sapientissimus Salomon occupationem illam vocat pessimam, quam expertus ipsemet fuerat.b Sunt enim quadam ex liberalibus scientiis , quas usque ad aliquid discera hanestius sit, petratus
mero sese illis tradere , atque resque ad extremum persequi velle .e lde noxium. Quare omnino
conVenit, ut prudentia illum sciendi appetitum, qui in pra nantioribus ingeniis esse eo suevit vehementior , aliqua tum moderetur , quomodos Agricolae matrem fecisse legimus, d quae incensum de s grantem filii animum coercuit ; quando in prima juventa Philosophiae studium acriuS,
b Ariit. lib. s. Polit. e Tac. In vita Agri .
ultra quam concessum Roma no ac Senatori, haurire vide
batur. e Quemadmodum am. ntum rerum , sis literarum quaque intemperantia laboramus.
Tam haec animo ossicit, quam nimia omnia aliis in rebus ni mium corpori exhibent negotium. Suffciet itaque Principi , artes & scientias detusta sese obiter , plus vero eidem proderit cognitio aliqua rerum practica, earum cum primis , quae faciunt ad curandatum pacis, tum belli negotia, adeoque ex scientiis seligat. quantum satis est ad collustrandum animum, & judicium formandum relicta aliisse inferioribus in iis eκcellendi gloria. f Otium duntaxat fallat isthoc tam laudabili exinertitio , uti Helvidium Pris. eum olim factitasse memorat
I. His ita positis,non seminser optimi Principum Magia ri e ensendi sunt ii,qui scientiae & eruditioni laude magis
florent; hi namque ut pluri-.mum successus , atque otii literarii amantiores sunt , ab hominum conversatione alie ni , cunctantes, & ad negotia graviora minus apti : sed ii potius, qui rerum politicarum cognitione atque experientia praestent caeteris , quique una eum scientiis artem etiam bene gubernandi Principem e
docere valeant. I. Primus omnium vero
instillandus a teneris Prinincipi
43쪽
eipi Timor Domini, initium sapientia. Qui adhaeret Deo, omnium scientiarum fonti proximus est. Seire humanumisnorantia est potius, malitiae Blia , qua Principes de Respublicae pessum eunt. g. Secundo loco necessaria est Principi eloquentia, illa blanda aflectuum domina, quae voluntates hominum suaviter attrahit, ut imperio sese I entes de sponte subjiciant. Λ Sciebat magnus ille Propheta Moyses, quanti id referret, ideoque cum in Rigyptum mitteretur, ut populo lsraeliti eo Dux praeesset, im peditiorem de tardiorem suam Iinguam Deo exculavit. Et
vero accepit hane caussam Deus, atque ut animum adderet, adpromisit, quod assinere vellet labiis eius, de in ore ejus poneret, quae est ariapud Regem Pharaonem ipse deberet. Quid de sua eloquentia sibi non pollicebatur sapientissimus Salomon h In
conssectu potentium admirabilis ero , ct facies Principum mim. buntur me ς taeentem me sustin bunt, O loqMentem me resti- cient, or sermωιnante me plura, manus eri με imponent. Et
sane, si eloquentiae lolius tanta vis est, ut per se ipsa a dientium animos mire capiat. quid fiet demum, si armetur Potentia regia, aut Purpura vestiatur e Princeps, qui al-retius eset opera , ut quae se- eum ipse reputat, eloquatur,
qua Principis dignus nomine; a quod vitium in Nerone pri
I. Historia d magistia est veritatis politicae, de qua melius nemo quisquam Prinei pem instruere poterit, quomodo oporteat regere subdi tos. In illa siquidem tanquam in lucidissimo speculo elucet
experientia gubernationis r tro praeteritae, prudentia ante
cessorum , e hominumque multorum mens in unum collecta
Historia fidissimi consiliarii
est instar, qui nunquam non praesto, & ad manum est. E Iurisprudentia eam solum partem attingat Princeps, quae ad gubernandum pertinet, e volvendo scit. leges ac constitutiones sui regni, quas de prudens dictavit ratio, & lo gus usus approbavit. In Τheologico studio ne multum ponat Operae; quam enim periculi plenum sit multa scire, atque una potentem esse, in Iacobo Rege , magno suo malo experta est Anglia.
Satis erit Principi, si in fide constans ipse sit, re alias viros sanctos juxta ae eruditos penes se habeat, qui illam
I. Astrolosia denique iudiciaria multi Principes per . eunt; est enim cupiditas illa noscendi sutura in omnibus; quia namque magnam sibi ex eo pollicentur auctoritatem. si Diis pales habeantur .& quaedam supra comm
neme Mimum ex io, qui νnum potiti essent, Neronem aliena facundia uulsese. Tac. l. 3. An. .d Veri rum d pimam , exeret stationemque ad potitieas a tiones , his
44쪽
nem hominum sortem po sint essicere , consectantur a
tes supersti tiosas , & populo
invisas et quin immo eo ΠΟΠ- nunquam dementiae procedunt , ut solis caussis secundis assct ibant omnia , & providentiam divinam prorsus tollant e medio , in auspicia &
RA dices artium amara, fructus vero dulees: eapropter
defugit eas initio Natura nostra, nec ullus ei labor accidit gravior, quam quem in prima elementa impendi necesse est : magnis enim molestiis , di multo sudore ea res iuventuti constat. Isthac igitur de caussa , & quia studia assidua
deposcunt operam , quod Valetudo , & aulae negotia . a que oblectamenta non sinunt, oportet ut Magistri compenset industria , varia excogitando media , quibuS mo
Rias institutionis lusuum puerilium suavitate sic condiat. ut sensim sine sensu , quae addiscenda sunt. Principis animus imbibat. Exempli caus. sa, ut legere is discat, hoc a tificio utatur licet. Fiant i Milli omnino quatuor & viginti, quibus insculpantur totidem alphabeti literae, tum colludant aliqui inter se'. &qui jactu uno plures expresserit syllabas , aut verbum so maverit integrum,uictor praemium auferat; quo victoriolae& oblectationis genere ille discendi labor longe fiet facilior e plus enim dissiculi tis habet chartarum lusus,
pueri. Nunc ut scribere etiam sortilegia euncta reserentes. Quo demum fit, ut plus casui de Qrtunae, quam prudentia & industriae humanae tribuentes , in decernendo &agendo remissiores sint; atque Astrologos saepius, quam Consiliarios in deliberatio nem adhibeant.
eodem compendio condiscat Princeps , suaserim literas in tenui incidi lamina,qua dei de chartae superimpo ita ductus illos characterum , quasi sulcos quosdam, manu sequatur & calamo; ptaecipue vero
exerceat, u quibus formantur reliquae; ita fiet , ut dum laminae artificium Bo tribuit ingenio , ac industriae, paulatim laboribus illis magis in cipiat assici. g. Nec minus necessaria Principi linguarum peritia enam interprete semper uti Velle , aut non nisi in aliam linguam transata legere , res est deceptioni obnoxia , aut certe in caussa , quod de vi sua & energia multum depe dat veritas : ut sileam non
Iose non esse peracerbum ubdito , si ab eo intelligi ri queat , a quo rebus suis amictis solatium , levamen mi s riis , obsequiis remineratio nem sperare debet. Novit ea res Iosephum a Patriarcham , ut cum AEgypto praeficeretur , ante omnia iis linguis addiscendis. quarum isthi eloci vigebat usus, di quas ipse ignorabat, Operam impende
45쪽
gustissimum Imperatore Romanum Ferdinandum III. amant omnes & suspiciunt, juod linguarum tam gnaruSit, ut cuique proprio . & nativo suo idiomate responsa dare noverit. Uerum notitia illa non via Praeceptorumnam illa memoriam consuridunt; sed asciscendi in ejus
familiam illustrium Virorum silii ab eκteris exciti nationibus , quibuscum familiariter convertando , absque magno labore , de quasi aliud agens . Paucorum mensium spatio
46쪽
tantum proficiet, ut linguis sngulorum loqui assuescat. Porro ut Geographiae re
aliquem acquirat, Operae pretium erit, vestiri palatii eo clavia ejusmodi aulaeis & peristromatis,quae tectorio OP re varie elaborata generalem quandam orbis delineati nem , hoc est , quatuor mundi partes , & potiores provi Cias . una cum celebrioribus
Buviis, montibus, urbibus aliisque insisnioribus locis spectanda exhibeant. Pari a tificio laeus etiam di sponi poterunt; ut si sorte navicula oberrare placuerit, in iis velut in chartis quibusdam nauticis , maris totius situm , portus , insulas videre se existimet. Iri globis & sphaeris
mathematicis contempletur ambitum utriusque hemisiphaerii, motus coeli, accessum discessumque solis , vieissitu dines dierum ac noctium; su Viter tamen , & ad motum narratiunculae duntaxat, aut recreationis, subtili ratio elis nandi genere Mathematicorum scholis relicto. E geometricis satis fuerit assecutus, s locorum intervalla , altit dines , & prosunditates im trumentis metiri noverit. Discat item , quomodo loca munire oporteat, adeoque animi causa eκ argilla , aliave smili materia construat propugnacula, cum suis fossis rem interioribus, quam exte- rioribus, cum aggeribus, val- Iis, se milunis, aliisque ad ea tuenda nec inariis; sic constructa deinde machinulis bellicis oppugnet rursus de impetat r ut vero istae muni mentorum figurae di dispositiones firmius in memoria i figantur, similes aliquas in hortis E myrto aliisve herbis artifieiose aispositis efformari juverit, prout in Emblemate praesenti licet cernere. Sed nec illud ignorare decet Principem, quomod acies instruenda sit; in eum finem milites habeat omnis generis, tam equites , quam pedites e metallo fusos, o quibus exercitum per legiones, cohortes, centurias, vexillationes , turmas ordinet,
ad imitationem aciei in tabula aliqua vel libro polemico
descripta . a Italiae Indi magna ex parte imitationes esse deis bent earum rerum , qua seris p. stea sunt obeunda. Atque ea r
tione sensim , & absque molestia , artibus iis affici incipiet, & posteaquam aliqua
menti lux oborta fuerit, citius deinde easdem capiet consuetudine eum viris erum ditis , qui caussas singularum& effectus exponent , , atque iis praesertim, qui in rebus tam paciS , quam belli haua medioeriter versati sunt di exercitati: istarum e enim rerum notitia hoc praesenti tempore masis utilis est , addiscitur facilius ,de minus animmum fatigat. s. Nec inutiles euipiam videri
47쪽
deri debent istiusmodi exercitationes ad recte educandos Regum ac Principum filios ;nam experientia optima rerum omnium magistra satis docet, multa suapte sponte condi se re pueros, quae magistri institutione non nisi dissiculterfuissent assecuti. Multo vero minus existimet aliquis media in haec tam varia educationi Scere potius, quam prodesse. Si ad domandum & corrigendum equum, nunc fraen ,nunc habena, nunc pastomide , iis. que variis, multis item ad eam rem praeceptis est opus, quantam putabimus rςquiri curam&solertiam ad recte forinan
dum Principem , qui non imperitae solum plebeculae, sed ipsis etiam scientiarum Magi- viris imperare debet Non naturae donum est : a Uliator arsa S. Gregor.N aaiana. in Apol.
ocelestis Sponsus usus est in saero epithalamio, ut ornamenta virtutum sponsae suas
exprimeret. a Venter tuus inquit , scut acervus tritici,valla.
ius libis. Et videntur eodem alludere lilia, quae coronabanteolumnas b templi Salomoni- ei: ne qua iis deesset persectio, illa item , quae septi ramum s Tabernaculi candelabrum exornabant. Eadem mihi quoque nunc fuit occasio , ut in
praesenti Symbolo sub tritici specie scientias, liliorum vero
artium . θ scientia scientia νum
unquam supi emum artis illius fastigium attingere poterit. I. Sat scio , Princeps Ser nissime, virum illum, quo Se renitas Vestra Magistro nunc utitur, ab omnibus iis artibus& scientiis quae Monarchiae hujus nostrae est felicitas in tam probe instructum esse, ut Se renitatem Vestram ad magnam in iisdem perfectionem facili compendio perducturus sit:
ista tamen documenta omniano praeterire non potui, eo
quod propositum mihi sit, non Vestrae solum Serenitati, sed aliis etiam Principibus , qui sunt, aut erunt deinceps, hac mea qualicunque scriptione ,s quo modo possim . pro desest.
artes atque literas humaniores, quibus illae condecorandae sunt, adumbratas vellem. Neeab,que autore & fundamento:
discipulos intellexit Proc inpius, per e lilia vero eloquentiam ipse Sponsus. Et quaeso, quid politiores literae aliud sunt , quam quaedam scientiarum corona Diademas Principum eas Cassiodorus appellat. Et quasdam etiam Hebraei
48쪽
Hebraei sertis floreis solebane redimire. Illud, credo, significant Poetarum lauri , spirae &eingula s a Hispani Roseas deras veras vocant in flores item seriei diversicolores, laureae Doctoralis apud eosdem insignia. Animi centrum & meditullium scientiae occupent, ircumferentiae tamen loco mari a MoysNovi subprotb. p.rt suetiore, literae sint. Vniustitia absque Ornamento ἔrum, ignorantiae quaedam cies est: scientiae enim nvelut invicem manibus, haliter conficiunt circulum,
49쪽
novem Musiae solent, cum cho- Spartani juventutem suam eκ- Tm ducunt. Quantum creat fa- ercebant. 'Quin Plato etiam &stidium sapientia, si morosa Aristoteles exercitia ista colin nimium sit, & humaniorum laudant, ut Rei p. perquam uti literarum atque artium suavi- ita. Et licet non semper in ii tate non aliquantum condia- dem conquiescat animus. assu tur Neeessariae ergo istae sunt mere tamen illa aliquando et Principi. ut imperandi severi- iam ratio status suadebit , eo talem temperent, utpote quae quod populo mire placeat, si a sua, qua pollent, amoenitate videat Principem interdum a humaniores dici consueve- curis gravioribus sevocare ani runt. Commune aliquid cum mum,&non semper in subdicarieris Princeps prae se ferre toru servitio cogitatione defi- debet. & discurrendo de Ru- xum esse. Quo nomine b Druindiis variis comem se praeberedi affabilem ; neque enim regia dignitas est , quae percellit
animos , sed gravitas nimia di imprudens , quemadmodum oculos non lux solis offendit, sed nimia ejusdem siccitas. oportet itaque ut liberaliori-hus artibus scientia politica
temperata atq; ornata sit. Neque enim illae resplendent minus , quam rubini in corona aliqua, adamantes in annulo; atq; adeo haud dedecent Ma-3estatem regiam artes istae, quς ingenium pariter & manum desiderant r neque quicquama auctoritati derogare poterit,
aut curis obesse publicis, si temporis aliquid per vices , &animi eaussa iisdem Princeps impertiata Sic Marcus Ant ritus Imperator pingendi artem ; Maximilianus Secundus sculptoriam: Theobaldus Na-Varrs Rex Poesin & Muscam
adamabant, qua postrema etiam Philippus Quartus mode nus Hi spaniarum Rex , Serenitatis Vestrae Parens, oblectave animum solet, quoties a e vis gravioribus utriusque orbis quies conceditur. In eadem &a Nee euiquam judici grave, aurer uiis honestis volupιatibus coum
quondam acceptae fuerunt. g. Duo solum in ejusmodi artium exercitio & usu adve tenda sunt. Unum est , ut ne palam id fiat, sed intra privatos arietes , ut facere solebat Α- exander Severus Imperator, tametsi de eanendi peritia, seu voce id fieret, seu instrumentis musicis, nemini quicquam concederet. Facile elerique contemnimus , si cui sceptrum de imperium in manus tradita fuere, eum plectro aut penicillo occupatum videamus. Quod majori etiam dignum
nota censemus, fi aetate provectiore jam sit , in qua negotia illi publiea magis curae esse debent, quam privatae istiusmodi oblectationes; praesertim cum ita natura comparati simus, ut minime incusemus Principem temporis male perditi, si nihilvmnino agat, aut otiosus sit; demus tamen ei vitio, si istiusmodi artibus sese dedat. Alte
50쪽
poris aut operae in iis ponat in illa efficiunt accentus svllaia Princeps, aut praestare aliis cu- barum,& consonantes: estqustriat, alias in vana illa excel- exercitium hoe piae illo longe entia magis, quam in Rep nobilius, illud quippe manuumhlica bene administrata aucu- est; hoc solius ingenii illud ad pabitur gloriam. γod Nero- delectandum ; hoc delectandonem aliquando fecisse memi- ad instruendum. Ut tamen itanimus , qui dimissis imperii sit, non videtur omnino con- habenis currum auriga male- Venire Principi , proptereabat regere, aut mimus in these quod mira ejus dulcedo nobitro personam agere, quam in liores animi actiones valde im- orbe Imperatorem. Prudenter Pediat; nam ubi semel co sane malo isti ivit obviam ΑΙ- ceptuum ejusmodi humanaphonsus Rex in praeclaris le- menS, velut philomela cantus gum suarum institutis, quan- sui suavitate captae fuerit, ab clo de ejusmodi Principum de- iis deinde avelli sese non sinit, lectamen tig discurrens , sic lo- atque ita acuit se subtilitatibus quitur : a E perende et Ter, que Poeticis , ut postea hebescat na su piese de fas eUas bien penitus, & obcaecetur mole issar , suun desus diximas sin et stiarum duritie & asperitate,
e cado. e la mal esan a . que D quas in regimine subire, nece enis vernia , seguirie ra . aram de se est. C Vile autem exercatium
Deho , dexando las eosas mareres, na . qMacunque corpus, mi ani 3 buenas, por Ias miles. Eundem ma , aut mentem lueri hominis
abusum , quo fit interdum , M usum , O spera vixistis inu quod Principes majori in pre- tuem reddant. Unde porro fit, tio artes habeant, quam scien- ut si in gubernando non eam tiam bene laudabilitetque gu- animi voluptatem , quam in hernandi. Mantuanus etia Poe- pangendis versibus Princeps . ta eleganter his carpit Versibus: repeIiat, curam istam praeei h Exeudent alii sparantia moia Puam in postremis habeat, detius ara . rugiat omnino, aut committat Credo equidem vivos dueent aliis: quomodo fecit Ioannes de marmore vultus. Secundus Arragoniae Rex, qui Orabunt carissas metius a Caeli- tempus Poetices studio inutique meatus liter traducebat, evocando ad
Describent radio, ct surgentia se ' remotissimis provinciis .s dera dieent. qui in eo excellerent; usquem regere imperio populos Ro- dum subditi muneris neglectimaue mementa, impatienteS, concitato contra
Ha tibi erunt artes , paeirise eum tumultu, otioso isti ipsius. imponere morem oblectamento modum pon
Tarcere subjectas, o debellare rent. Nihilominus cum Poe- superbos. sis hoc tempore in aulis&pas. Et tametsi Poesis pars sit lati is frequens admodum sit, Musicς: quod enim in hac prσ- & Valde mansuefaciat atque stat tonus gravis & acutus, hoe excolat animos, videtur ignom