장음표시 사용
401쪽
nri severi habeantur & duri; Prineeps benignus & clemens
audiat. Illorum est accusare. & condemnare; Principis absolvere. & veniam concedere. Emanuel Lusitaniae Rex gratias agebat cuidam , quod argumenta quaedam re-Perisset, quibus reum capitis morti posset eripere. Alius item Lusitaniae Rex Ioannes TertiuS quaestioni cuidam criminali praesens aderat, cumque sententiis rogatis,
paria essent tum absolventium , tum condemnantium
sustragia, solumque ipsius ex spectaretur, fertur respondisese; Quod hune marti adjudicaveritis, iustu ime factum arbitror. eu peremque alii omnes in eandemisissent sententiam. Ego tamen absoreendum eaem renses , nequis
dicat. Resis suffragio subditum capite damnatum e M. Ad subditos conservandos Princeps creatus est,& nisi illius caussa fiat, vitam eripere nemini debet. I. Horologii index ad rotularum artificium nihil confert , sed eas operari sinit, &motus solum earumdem d notat. Ita Carolo Quinto Imperatori videbatur agendum esse Principi cum suis Consiliariis, ut iis nimirum consultationes relinqueret,neque his facile se coram ingereret. Quod documentum
po Secundo : praesentia enim libertatem impedit, & an sam dare solet adulationi. Et tametsi in maioris momenti negotiis praesentia Principis perquam utilis Videatur, eo auod non aeque animum inis
ac coram habitae a in quibus plurima addiscet, de negociis incipiet assici; perspectis naturis & finibus eorum , qui ipsi a tonsiliis sunt. Verum
in declaranda sua mente ad modum cautum oportet esse Principem , ne fors eandem adulatio sequatur , aut veneratio, aut metuS. Quae caussa
fuit, cur Piso accusato Μa cello, quod sublato capite si tuae Augusti, suam erexisset, sententiam rogatus Tiberi diceret : a qua loea censebis Cain far ' si primus, habeo quod sequar o si post omnes . vereor , ne imprudens ' dissentiam et Quamobrem laudatum etiam fuit ejusdem Imperatoris decretum, quo b exemit D stim filium tuum Consulem designa
t.m dieenda primo Deo sententia, ne eateris adsentiendi nee sitas
feret. Ingens istud periculum est, sed nee minus commodi ex eo , si Princ VS nec ante, nec post in consultationibus suum aperiat animum e ita enim majori cum secretoeonsilium illud suo tempore exequi poterit, quod videbitur optimum. Henricus L staniae Reκ tanta cum prudentia negotia proponebat in Consilio , ut neque o verbis , 'neque ex ipso vultu agnosci posset, quo animus eaus in clinaret. Unde & nataeonis suetudo, quod Praesides & vi-ee-Reges in Consiliis suffra- .gia non ferant,quae antiquissima est , AEtolis quondam um
At enimvero sn casu , quo Princeps approbationem p tius cuperet, quam consi
402쪽
itum , poterit ante animum prodere, & suam manifestare opinionem; semper enim videbit , multorum postea in eandem conspirare suffragia, aut quia placere cupiunt, aut quia facile ejus sequimur nutum, qui imperat. I. In belli negotiis, tum praesertim , eum Princeps illo tenetur implicatus ob rationes jam dictas, valde expedit ipsum consultationibus pra sentem interesse , ut hae sua praesentia firmet, atque illi- eo, quae sapienter statuta fuerint, possit exequi; neve interim forte , dum de illis ad ipsum refertur. e manibus elabatur occaso. Illud tamen Principem . scire velim, multos esse Consiliarios , qui coram Principe fortes videri e munt , magisque animosi, quam prudentes; atque adeo temeraria interdum suggerunt consilia, licet ordinarie ipsi ea non soleant exequi. immo vel maxime prae aliis periculum fugiant. Exemplum in iis fuit, qui Vitellio
susciperet,a sed quod in Humodi
rebus aceidit, Consilium ab omniis
kus datum es . periculum pauci sumpsere. g. Quaestio frequens est i ter Politicos , deceatne Principem in ipsis praesidere tribunalibus ad justitiam exercendam. Et sane gravis nimirum videtur occupatio, qua tempus perderetur necessarisspro negotiis politicis , di administranda Republiea , quamvis Tiberius b nee Parrum in Senatu eognitionibus fatiatus, iudiciis ad Ob. t in cor
nu tribunalis. Rex Perdinandus Sanctus coram in iudiciis praesens aderat, audiebat, redefendebat pauperes, & iminbecilliores adversum potem. tiores tutabatur.Rex Alphoninsus Sapiens instituit, ut Rex ipse viduarum & orphanorum caussas judieandas sibi sume
des emparadas . e mas sin consejo, que tis etros. Salomoni insignem peperit auctoritatem magnum erus judicium , quo caussas e decidebat: & Ista litae Regem postulabant, qui sicut apud alias Nationes receptum erat, ius iis d diceret. Sola Prineipis praesentia honos essicit e Iudices, & sola ejusdem potestas infirmiores tueri y potest. Praecipua caussa, cur Deus Davidem in Regem elegerit, illa fuit, quod qui oviculas suas dentibus ac unguibus Leonis eripuisset, optime nosset pauperes a versum g potentiores deis dere. Tam grata & aecepta Deo est ista cura, ut propter eam solam adpromiserit Principi,deleturum se reliqua ejus P 7 Pec
muerunt Regem, miranter sapienιiam Dei esse in eo ad faciendum judicium. 3. Reg. 3. 28. a consilliue nobis Tutem. ur iudieranor, fleuι in universsa habent Natis.
e It x, qui sedet is solis judicii dis
ναι omne maIum intuisu suo. Prov. o. s.
f Tibi derelictu. est paupere o ham
403쪽
rum. Quare dissileri non possum, hane praecipua esse par-xem muneris Regii, cui tamen satia eri puto , si bonos Iustitiae Minictros eligat. attendatque deinde sedulo,quomodo munus suum isti impleant a caeterum sussiciet, quod subinde in caussis gravioribu, graviores autem vOCO , quae a potentia possunt
optimi sustragiis ferendis ipse
intersit, aut certe, ut Iudices semper in metu sint, ne sorte ex occulto aliquo tribunalis Ioco singulorum dicta & se tentias observet. In eum finem Iudices omnes Madriti versantur in Palatio Regio, rein aulis, ubi judicia exercentur; fenestrae sunt, per quas sua Maiestas secreto solet attendere e perinde ut apud Magnum Turcarum Imperatorem in certo loco iudiciis
vocantὶ fieri assolet, ubi Iudices de negotiis conferunt, ruoties ita videtur ab ipso au- iri possunt per fenestram quandam holoserico rubro
I. Atque harmonia ista horologii , & concordia mutua rotularum cum indice exteriore, qui horas designat, haud obscure elucet etiam in regimine Μonarchiae Hispanicae tam bene instituto, ut Regna& Provincias, qua S Natura Iate seiunxit, Prudentia inter se uniat. Omnes peculiare
duam. Et venite,'arguite me,dicit Dominus o si fuerint peccata vestra ut
raecinum . quasi nix dealbabu ηιur.
Consilium Μadriti habent ribi siquidem est Consilium
Regni Castellae, Aragoniae, Lusitaniae , Italicum, Belgi- cum . & Indiarum , quibus unus aliquis praesidet. In iis in deliberationem veniunt negotia omnia seu iustitiae. seu gratiae, quae ad unum quodque Regnum, seu Pr vinciam Pertinent Atque istae consultationes ad ipsum Regem perveniunt, qui illud tandem statuit, quod moime expedire judicaverit, ea ratione , ut consilia veluti rotae sint, sua Majestas vero index: aut illa sint nervi optici, per quos visuales species transmittuntur ad cerebrum ; ReV v ro instar sensus communis,
qui illas discernit ac percipit, ferendo de iis iudicium. R bus igitur Monarchise se constitutis, & suae Maiestati
praesentibus , tanta eum prudentia & quiete curantur siningulae, ut ab annis centum &lius, a quo altius illa ec inpit assurgere, vix ullus aliquis gravis error in ea acciderit, quod tamen in corpore tam vasto , cujus partes tam dissitae sunt inter te . proclive est fieri. Magis unita fuit Romanorum Monarchia, di paene quotidie graves in ea motus ac tumultus oriebantur: evidens sane argumentum . hanc nostram fundamentis suis
longe illi praestare , & a Viris
fidei magis probatae , maioris item iudicii ac prudentiae g.
bernari. Quamobrem eum sum. ma rerum ad Principem tandem derivanda sit, decet ominnino , ut non amore solum .
404쪽
Dmb. 7:blicae Pater sit, neque satis esse ducat, si Consiliarios haheat. & Ministros, qui rerum satagunt; sed secretam praeter ea earundem notitiam sibi comparet, qua se in omnibus dirigate uti mercatores certo aliquo , & secreto libro , in quo commercia & negoti tiones suas adnotant. Ejusmodi librum Ausustus Imperator habebat, in quo a opes p - liea eontinebantur, quantum civium, seriorumque in armis,quot flasses, Revia, Provincia, tributa, O neeesitates, ac largitiones, qua euncta stia manu perscripserat. Memoria experientiarum
quasi quoddam depositum est . sed caducum & stasile . nisi h calamo iuvetur qui illas
in charta perennare faciat. Plurimum addistet, quisquis ea . 'uae recte facta fuerint, uae secus, memoriae juvanae caussa, in libellum retulerit. Quam diligentiam si adhibere neglexerit Serenitas Vestra, ad Iolium regium aliquando evecta, putaveritque nequaquam debere Maiest tem regiam eo usque sese de
mittere , sed sussicere , si sola
sua praesentia, non autem tamia animi attentione Regnum moderetur, Ministrorum arbitrio illud permittendo, facile equidem mihi persuadeo de optima eonstitutione, &ordine Monarchiae hujus in consiliis suis, & Tribunalibus fore, ut Serenitas Vestra absque graviori aliquo periculo dominationis suae stadium
nihil erit aliud , quam index solum horologii. alienis rotulis agitatus . neque quic
quam in ejus gubernatione elucebit eximium , & glorioin sum, quemadmodum futurum
esset, si quod spero in Sereni
tas vestra Augustum imitata, in certo aliquo libro , illas ipsas res adnotari fecerit juotannis, in quolibet Regno eparatim, adjectis etiam munitioribus locis, quae a militari praesidio custodiuntur rquos item viros insignes habeat , tam pro pacis, quam belli muneribus , eorum qua litates, dotes, obsequia, ali que similia; notando insuper
loris momenti, quem ea eventum sortita fuerint, quid actum in iis bene , quia erratum , & plura talia usu obis servata , quae ad rite guber nandum possunt conducere. Ab hac eura & attentionerofiei scitur insignis illa guinemationis harmonia in S cietate Iesu. quam tantopere omnes admirantur, siquidem ad ordinis totius Generalem tertio quoque anno particu lares fiunt relationes de rebus omnibus, aut praeeipuis certe, quae acciderunt, unatum secretis personarum C
talogis τ quia vero illae sensim& eum tempore naturam ,
moresque mutant, quolibet triennio illi innovantur, Prae terquam quod annis sns lis ad eundem praescribantur insormationes quaedam, non tam generales, sed de iis solum rebus , quas ipsum scimre masis necessarium suerit equo fit, ut electiones plerumque bene eveniant, personarum capacitatem ossi ei is aptando , non contra.
405쪽
di notas rerum personarumque haberent, non fallerentur toties in relationibus, consutatationibusque: melius regnandi artem condiscerent, ne in
omnibus a Ministi is dapendere foret opus et majori cura ae Qllieitudine hi servirent Principi, quippe qui seirent,
omnia ad illius pervenire notitiam , & ab eo adnotari. adeoque nunquam committerentur tam graves defectus, ut nunc fieri videmus . dum tempori non curantur, quae ad bellum , aut pacem runt necessaria r virtus denique metu ejusmodi catalogorum incrementum caperet, de vitia decrescerent. Nec ullam confusonem parient sint mariae relationes, praesertims aliae fiant manu ipsiusmet Principis, aliae per Ministros, qui principalia obeunt munera; aut viros alios intellige tes, quibus tuto credi potest,
strumentis honor, qui nisi ab honesto esset & laudabili,
inventum politicum ered rem. Firmamentum Impe
riorum est. Nemo quisquam absque eo se suaque diu conservare poterit. Si is deesset Prineipi, deficeret virtutum custodia, famae stimulus, &vinculum. quo amorem veri
h Velle pecuniis exeellere , tr nismisum est; honoνibus vera, magis
vesium. Nec minus subditis honor utilis est, quam ipsi Principi, nam sine eo nullae tussicerent leges ad coerce
quod sincere M aeeurate illas facturi sint. Quare si, ut Cicero dixit. a Senatori necessarium es nosse Rempublieam , quid babeat militum, quid vaseat ara is, quas socios asta habeat, quos am
eos, qvos sipendiarios. qua tu seque fit lexe , canditione , fata re. m. Senatori, inquam,qui non nisi exigua gubernationis pars est , quanto magis ista necessaria erunt Principi , ea jus est ad universalex bonum
attendereῖ& si Philippus Μ cedoniae Rex bis quotidie praelegi sibi voluit articulos
foederis eum Romanis initi reur dedignabitur Princeps in uno aliquo libro inspicere t tum imperii sui corpus redactum in compendium , contemplando nimirum in illo, velut in tabula quadam geographica, omnes ae sinsulas
Partes, quibus illud consulta Cicero.
comparati sic simus , ut non minus infamiae metus, ac Po nae nos in ossicio contineat.
Moκ rueret ordo Reipublicae, nisi in existimatione essent obedientia , fidelitas , int vitas, de fides publica. Cupiaditas gloriae lesum auctoritatem nutrit ac fovet, & ut illa potiatur, labori se dat, & vi tutibus. Nec perieulum levius illi imminet Reipublicae, in
qua subesse omnes cupiunt. suam ei, in qua nemo non imperare desiderat. Regnum
nimis abjectum & humile vieedit, dc obligationis suae, qua Domi
406쪽
Domino legitimo obstrictum est, facile obliviscitur. Illud
vero, quod altioris est animi, quodque honorem in pretio habet, labores & pericula , immo suammet ipsius ruinam vilibendit , ut in obedientia& fide permaneat.Quae bella, Ias calamitates, quae incenia expertus non est Burgundiae Comitatus. ut suam erga Regem Catholieum obedientiam ac fidem tueretur nec tyrannis & barbara hostium crudelitas, nec insecta et menta , tametsi omnia adversus illam viderentur conspirasse , eius constantiam si an gere potuere. Fortunae, Patria,& vita fidelibus illis su ditis eripi potuerunt, gener sa fidelitas, & sincerus in D minum
407쪽
minum Iegitimum amor adimi nunquam potuit. . A Uersus mala intestina
illud solet esse remedium , ut honor omnis & existimatio quam longissime arceatur populo; qua Politica Chinen- se utuntur , quibus nullum nisi ab intimis visceribus p riculum. Uerum in aliis Regnis , quae invasionibus sunt exposita. existimatio & gloria subditorum omnino sunt necessaria . ut hostibus sese objicere audeant et ubi enim honor non est , nee animi fortitudo esse potest. Non magnus est Princeps, qui aniam is magnis non imperat . di generosis, nee absque iis timeri se unquam faciet, aut
dominii sui fines dilatabit. IEstimatio gloriae, quae in
subditis est, eosdem stimulat. ut & Prineipis honorem procurent i ex hujus enim amplitudine etiam illorum gloria dependet. Unica inanis honoris umbra in laboribus constantes, & fortes eos in
Iericulis emcit. Qui thesauriussicerent ad compensandum fortunas , quas prodigunt subinditi, sanguinem , quem Profundunt pro tuenda voluntate di arbitrio suorum Principum , nisi introducta fuisset moneta illa honoris publica. qua quisque in sua opinione ibi ipse satisfacit ' Optimum
fortunarum actionumque heroicarum pretium est . quod Prine ipes reperire potuerunt, adeoque honoris aestimationem integram, quoad fieri
suam propriam , at certe propter emolumentum ingens ,
servari debent inter subditos, dissimulando penitus , aut te viter saltem castigarido de licta illa. quae tuendi honoris caussa committuntur, &contra praemiis & testim niis publicis actiones fortes, degenerosias confovendo. Illud
in subditis perniciosam e inanem illam existimationem& gloriam , quae sola hominum opinione, non solida virtute nititur et ex illa enim contentiones de praerogativa inter Ministros nasci tolent
cum jactura boni publici , &obsequii Principis, duella, iniuriae & homicidia; ex his vero motus intestini. ω seditio nes. Nee eum illa Rare potest obedientia, sed interdum Principis sanguine sese eoinquinat e nam si semel subdiatus opinione sua propria, aut communi rumore persuasus, Tyrannum eum judicet, &morte di num . facile eam machinabitur, ig sese pro patria offerat, & nomen suum posteritati a consecret. oportet ergo ut Princeps istam gloriae superstitionem eorri
gat in subditis, ad veram αsolidam eos incitando.
reputet, si subditos honoret .& exteroς : honor enim iste Principum honori non magis derogat, quam flammae facis ossiciat. si se communicet aliis, easque incendat. Ob quT caussam Ennius pietatem illius , qui erranti viam com monstrat, fiammς comparavit.
408쪽
a Hom. , qui erranti comiter monstrat viam ,
Quasi lumen de sua lumineaeeendat, facit . Nihilominus ipsi lucet, cum
A qua comparatione illud Ciceronis manavit consilium , b ut quicquid sine detrimenta accomodari pastit, id tribuatur . vel ignota. Ex utraque hac sententia praesens Emblema
desumptum est , fax incensa candelabro imposita , symbolum Divinitatis, & supremi Magistratus insigne, a qua lucem flammamque hauriunt aliae, ad significandum quam sine detrimento flammae honoris sui.eundem Principes in ter bene meritos dispertiant. Mutuatitiym honorem habeti non proprium, quisquis eo destitui metuit. s honorem aliis habeat. Fontes staturientes aquas affatim suppeditant, nee unquam deest . quod largiantur. Inexhausta est honoris dos in Principibus , quantumvis liberales ii
rantur ut depositarios solum, qui honores , quos accipiunt, in alio, dispertiri debent; non secus ac tirra vaporibus suis aerem refrigerat, qui eos deinde convertit in rorem, qui terram vicissim foveat. Atque hoc mutuum honoris subsidium Principem inter ει subditos, etiam agnovit Rex Alphonsus sapiens, cum rxit
des. Ubi honor illoereciprocus est , ibi pax emorescit ae hel Ium, de firmatur dominatio.
Nee ulla in re masis suam Μ estatem ostendit Pri ceps,quam honorando. Quan to Naturae corpora praelia tiora sunt, tanto profusius vim tutes ac dona sua impertiunt, aliis. Fortunas largiri, hum nae liberalitatis do, est; hon res dare, Dei proprium, eo rumque qui ad Deum accedunt propius. In his genero sis principiis ac resulis maximme instructam velim Serenitatem Uestram , atque ut sin gulari studio. Nobilitatem v
neretur , 'praecipuam Mona chiae columnam .d Os Cavalleires tende numnita estima .
Audiat Serenitas vestra ea de re gloriosum Antecesso rem Regem Alphoniam Sapientem,qui Successores suos optimis monitis instruens, se loquitur : e Osres debem
g. Obsequia sine praemio languescunt , cum ipso vigent& regnum efficiunt glorio sum et uam sub ingrato Rege nil magnum geritur, nec ulla heroica exempla transmittuntur ad posteros.fVix ullum aliud egregium facinus effecero
409쪽
ties illi lanissimi milites. qui
per medios hostium cuneos aquam de cisterna attulerant , eo quod David eos remun ratus non suerit. Princeps,
sibi obstringit, & ius quoddam ad illius obsequia adiri piscitur. Nec minus ad agendum fortiter viros nobiles impellunt ea , quae k Majoribus eorum gesta fuere; uti
quos adhuc sperant. Atque a1thsee consideratio movit Serenitatis Vestrae Antecessores , ut praestantiora qua
dam illustriorum familiarum Hispaniae obsequia aeterniS
honoribus voluerint prosequi. a Sie Rex Ioannes Secundus remuneratus est ea , quae Comites Ribadet praestiterant , quibus ideo perpetua lege dabatur ad mentam Regis accumbere , vestisque qua
Reges die Epiphaniae Domiani lacro uterentur: b Eu
dem honorem Rex Catholicus Μarehionibus Gaditanis habuit, iussitque eos donari veste , qua vestirentur Reges sexto Idus Septembris , Ut ginis Matris natali die. Marinchionibus item de Μoya, quibus dari praecepit craterem , e quo S. Luciae festo Reges biberent. Comitibus denique Roeensibus ex familia de Vera , quibus permissum , ut quotquot ex illo sa guine descenderent, quotannis homines triginta a tributis possent immunes redde re r cumque ipse Rex Ferdi
gnum Ducem Gon salvum coenae adhibuiti ad cujus etiam domum diverti , cum Neapolim aliquando ingrederetur. Quid igitur mirum , si unum aliquod Regnum a que adeo universa Hispania
tem , & gloriam illi debebat, de quo dici merito poterat, quod dixit Tacitus de alio quodam sorti ac strenuo D
ne Cheruscorum , illius ransiliis gesta , qua prostere ceciderint , testabat. ν Maroboduus. Fortitudo , di prudentia unius solius Ministri fundame tum esse solet, & exaltatio alicuius Monarchiae. Ea quae in America assurrexit, Her manno Corteso, de Pietariis debetur. Fortitudo & industria singularis Marchionis Aytonae, mortua serenissima Infante Isabella. Status Belgicos quietos tenuit. Instr menta iraeeipua conservati apud Austriacos Imperii, uti de securitatis , qua Italia diu fruita est i fuere praesentes aliqui Ministri, quorum maxima praemia ni muli instat erunt; & scintillae ad excitandam gloriosam aemulati tionem in aliis. Paucorum
remineratione multa alia mereari licet obsequia. Generosa usurii est, qua ditescunt Principes, augent Status suos,& securos reddunt. Floret Imperium otomannicum , quod λrtitudinem decoret praemiis, & altius evehat, in quocumque illa emicuerit.
410쪽
Fabrica Monarehiae Hispanicae ad tantum pervenit is Rigium . quia Rex Ferdina dus Catholieus, ac post eum Carolus Quintus, de Rex Philippus Secundus aptare sermareque noverant lapides ad illius amplitudinem magis idoneos. Queruntur de hoe nostro sareulo Principes, Re rite illud esse istiusmodi viro
. ideo fieri. quia ipsi aut eos
non quaerunt, aut si reperiant, honoribus atque ossiciis ill nriores non reddunt ; sed eos solum ad gradus altiores evehunt, qui cireum ipsos versan tur, aut vivunt, qua in re Di casus potest quam electio. Semper natura insignes ali- suos HerΟeS procreat, non iis tame semper utuntur Primcipes. Quot praestantia insenta , quot generosiores animi
hibiti suissent ad munera, t ii orbi fuissent admirationi. ossatus in Sacellanatu Ee etesiae S. Ludovici, quae R mae est . vitam alausisset imglorius , neque tam eximia Regno Franciae praestitisset obsequia. nisi Reκ Henricus Quartus magnae illius in dolis probe conscius, eum Cardinalitia dignum purpura proposuisset summo Pontifici. Si praestanti ingenio Virum Princeps inter vulgus si nil delitescere . vivet mori turque Obscurus tanqua e ple-he aliquis, nec quicquam magnum effetet. Christus a una
lictis eum turba aliis , re eeeo vel a solo illo speciali Domi ni favore exclusi, experti fuerire fidem suam se intepuisse,
ut energumenum quendam curare nullo modo b possent. Non crescunt neque florent ingenia, nis favor ea exeo.
Iat, aut irriset. Ille igitur Prineeps , qui honorum a serit semina, magnos insigneλque Minimos colliget r attempori eos seminare opo tet, atque ad occasionem p
ratos habere, di in promptu r in illa enim diffieulter reperiri possunt. Qua de re misnus solent esse sollieiti Prine pes, dum in pace re tranqui
Iitate aetatem degunt, existi mando nimirum , Operam italorum nequaquam sibi fore necessariam.
I. Nec solos Nobiles de Ministros insigniores hon rare debent Prineipes, sed alios etiam subditos: id quod in legibus suis prudenter monuit Rex Alphonsus Sapiens ,