장음표시 사용
151쪽
i pectu suerunt per appellationem in curiam Regiam transmissae, atq; deductae, remitti Hebent. Nam alioquin grande praeiudicnim eiusdem prioribus iudicibiis inserri di miceretur,ubi per huiusmodi appellationem portio eorum,& pars iudiciaria in alterius
Potestatem,ac iurisditionem conuerteretur. AL AE tamen causae, quae onerum Vel Bi sagiorum solutionem non important, sed magis executionem debitam expostulam, prout Dotum, & rerum Paracternalium ac iurium Impignoratiliorum causae, & alia similes de ipsa curia Regia ad executionem commode transmitti, effectuiq; mancipari pol tint. Secus est de causis in Curia Regia coram iudicibus eiusdem ordinariis minis. Nam ibi causae cum omni plenitudine iuridicorum gravaminum, qualitercunq; sirbsecutorum& subsequendorum, de praetentia unius iudicis in alterius praesentiam trans Inittuntur. C Avs AE: vero in tacto Dotum, ac reriura Parasternalium, necnon iurium Impignoratiliorum motar vel mouendae,quae ultra valorem,seu aestiniationem centiam Borenorum sese extundere dignoscuntur: in sedibus i idiciarijs conaitatutura, vel co-- tum parochialium tractari,& adiudicari non positat me huenu ciuitatib in φθ' earum conditionibus in generali. TIT. VIII.
O ia de liberis quoq; ciuitatibus paucis tractandum occurrit; idc, o sciendum ,
quod ciuitas dicitur, quasi ciuium vilitas , eo quod ibi populorum pluralitas si Conuocata. Eil autem ciuitas domorum,& vicorum pluralitas, moeni in & praesidiis circumcincta necessarijs,ad bene honesteq; vivendum priuilegiata. Sed quoniam haec ci trium pluralitas unam communitatem causat atq; repraesentat, & huiusmodi collectiva conanuinitas, sicuti locorum situ, ita etiam priuilegiorum, & consiletudinum diuersitate inter se dister si& variatur: Ciuitatum itaque liberarum aliae subsunt iurisdicioni personalis praesentiaeRegiae niaieitatis, ut alba regalis Strigonium &LeWchouia aliae vero, ex antiqua Regni consuetudine,iurisditioni magistri: I hauernicorum Regalium,sicuti Budae,Pestia, ilouia,Ρosbnitim, Thyrnauia,Sopronium,BarthWa,Sc Eperyra. AEgyd ciues liberariam ciuitatiam in eorum Homaris Nobiliam ouiparantur. Tir. IX.
OVarum quidem ciuitatum ciues, & inhabitatores in eorum Homuijs Nobilibus
Regna huius aequiparantur; in alijs tamen libertatibus Nobilibus inaequales hanentur, & eorum priuilegiis non utuntur. Nam & testina ia ipsorum ciuium, extra eorum ciuitates,& territoria, penes nobiles non acceptantur,neq; pro damnorum, aut debitorum recuperatione, extra ciuitatem singillatina, ultra unum florenum, iura permittuntu . . ualiter causae ciuium, liberarum ciuilium in praesimia magistri Thauernicorum Reaealtam Ira mittamur. TIT. X.
II Arum autem ciuitatum quaedam magistros ciuium; quaedam vero iudices de iuratos ciues, at l, consiles habent ; quorum iudicio uniueriae causae inter incolas,&inhabitatores earundem ciuitatum, sed & aliorum exterorum hominum lites, contraia quoipialia forsitan illorum motae,decernuntur,dirimi intur & terminantur: deinde voroaci parti, stuper eorum iudicio non contentae, prouocationem in sedem iudiciariam magistri s havernicorum Regalium appellationis via transmittuntur. Domum autem parte aliqua non contenta, ad examen personalis praesentiae Regiae maiestatis deducunatur,ubi soluminodo sententiae ciuitatum, & magistri Thauernicorum Regalium reuidebuntur: Vtrum videlicet iuste vel iniuste, debite vel indebitὰ sententiae fuerint pronunci .uae 8 iustas approbando,indebite vero latas emendando, vel per totum inualida-do,cunctis partium exceptionibus ex nouo pro tunc proponendis per omnia postergatis. Nisi sorte talia dicerentur,& proponerentur,quae merito, & de necessitate ad caularum vel sententiarum iniri lationem, ac clariorem declarationem,&intelligentiam ce terent.Nam in tali cat i quaelibet partium audienda crita.
152쪽
trandum sit. TIT. XI. ITEM si contingat causam ab examine, & iudicio personalis pro sentiae Regiae male statis ratione forte incidentium vel dependentium particularum pro eius maturio ri reuision: ad priorem iudicem remitti: tune si qua partium super noua huiusna cli uisione, vel dicetissione non contentabitur, ulterius ipsa causa in presentiam magistri Thauernicorum Regalium non erit transimittenda; sed directe in conspectu Qlius PQ sonalis pra sentiae Regiae maiestatis, qui videlicet illam remiserat, erit deducenda. V Σ'R v M si post obtentam etiam secundam, vel tertiam sententiam, altera partium noli et rit contentari: poterit cautam s iam, vel pendente adhuc lite post secundam senteto' tiam, coram perionali praesentia maiestatis Regiae latam aut etiam post tertiam, coramea pronunciatam,ner formam & gratiam, nouumq; iudicium resilicitare sed coramineo iudice, quo caula huiusDodi primitus mota fuisse dignoscitur. Et, si contra partem prius conuictam & appelliantem, nouuna iudicium impetrantem sententiatum fuerit zmox, & de facto huiusmodi parti sententiatae, vigore dicti noui iudicij, filanti uin perpetuum imponendum erit: nec amplius causa illa in superiorem sedem transmitti debebit. Si tamen itera pars, prius videlicet vincens, de triumphans, succubuerit: tunc illa,quoque ad instar alterius partis, nouum iudicium pro se impetrandi, ὀc in eadem pari modo procedendi potestatem habebit. Attamen, si contra ipsam partem senten tia lata fuerit, siue per modum approbationis, & ratificationis, siue emendationis, vel inualidationis, ulterior processis non dabitur: sed perpetuo silentio causa ipsa, ex parte quoque illius partis terminabitur,& de caetero neutra partium aut nouum Iudicium impetrare, aut ulterius causam ipsam appellare poterita. Quoniam unaquaeque partium semel nouum iudieiuni impetrauit,& in eadem causa secundario impetrare nequibit. Appellationes vero in quibus causis post earum decisonem, iuxta contenta Privilegiorum suorum, ad sedem Magistri Thauernicorum Regalium, & in conspectum personalis praesentiae maiestatis Regiae fieri semper pollunt: nam aliter denegata appellandi facultate, pauperes aduersus potentes fauore, vel dono destructi, iustis ii eorum iuribus cepenumero periclitarentur. Secus est de causis criminalibus, quae ad poenam capitum & mortis damnationem tendunt. Nam in illis locum appellatio no habet, nisi sorte innocentem omnino temerario iudicio morti tradere conarentur. In quo easu possunt illico innocentis ipsius fratres, aut amnes ad Regiam maiestatem s lam confugere, pariter & in causam ipsam prouocare. Item si in procellii causarumis eius eemodi ciuilium ante, aut post remissionem earunderia, verba, ac responsiones procuratoris necellarium fuerit reuocare: tunc mos, & consuetudo sedis iudiciariae illius iudicis, coram quo responsio facta fuit, & etiam reuocari debet, obseruandata
le Testimonio extraneo inter ciues non acceptando. TIT. XII.
ITem in causis pro rebus haereditarijs,& immobilibus coram iudicibus, & iuitatis emitibus praeiactarum ciuitatum motis,& vertentibus; nullus in testimonium coram
ipsis acceptatur extraneus. Verum pro debitis, & alijs quibuscunq; factis, ac negociis, cxtra territorium eorum gestis,& habitis,quilibet hominum dummodo boliae famae,& honestae conditionis existat ad testificandum coram eis admitti soleo. De Fassionibus coram itaice, U iuraris ciuibus siendis. T i r. XIII. 1 Tem Fano coram iudice, aut duobus iuratis ciuibus ratione, & praetextu quarum eunq; rerum, siue mobilium, siue immobilium, in eorum medio vel territorio existentium & adiacenti uin facta: semper rata permanet, nec valet alia Fassio inter ipso ciues, super hii tui nodi rebus coram alijs iudicibus Regni, ves in locis testimonialibus iure perennali facta .
153쪽
Puc modo Dominium Lereditium inter eludi ingrediendum sit. TIT. XIIII. ITern si coram pindictis iudice ad iuratis ciuibus Fassio ratione rerum immobilium,
seu haereditatum,puta domorum, allodiorum,hortorum,piscinarum, aut vinearum
facta suerit: tune requiritur,ut per emptorem clusinodi rerum ubi dominii mi illorum intrare, & pro te vendicare voluerit fiat apprehensio,siue ingressio earundem coram a QMObus iuratis ciuibus,ad id deputatis. Et si contradi lar quispiam apparuerit,ac velamine contradictionis obuiauerit; infra quindecim dies rationem contradictioriis silete, in prauentia ipsbrum iudicis, & iuratorum ciui tun ipse contradictor assignare tenetur. Ni Vero contradictor non apparuerit, tune ille,cui venditio,& Fallio facta fuit, dominiui Psariana rerum & haereditatum ingredi secure poterit. Et si quispiam hominino alioui tituris ad illas habere se postea sperauerit: tandem insta anni reuolutionem integram,oc diem unam,si voluerit,palam, vel occulte contradicere valebit: nam aliter iuris sui Virtus extincta manebit. Palam igitur contradixisse videbitur,si postelibrem rerum Mna:reditatum ipsarum in causani propterea conia enerit, & infra dictana reuolutic nes sannualem,procellus,& exordium cauta cui iudicis in conspectu ineliciabitur. Oecolla iata zm sic contradicet,quod coram iudices, vel iuratis ciuibus prohibitiones legitima re concietas,infra diem & annum super haereditatibus ipsis faciat, de ad ciuitatis librum Uncitari committat,ne praescriptio per negligentiam rihibitionis interitentata. De legitima praescriptione inter ciure obstruari s lita . TI T. XV.CIuitatenses enim, licet super rebus alienatis duodecim annorum curriculis praescribi,& pra scribere debeant: modo tamen quodam abusivO,Sc villanorum more 1, solui amodo per integri spacium anni,dc diem unum,modernis temporibus praescribere cons iacuerunt. VBI autem actor,siue contradictor illesiuum aduersiarium, haereditatum scilicet,vel rerum ipsarum possessorem facta primissa prola ibitione, per anni sp Ciam in litem attrahere neglexerit: tunc a die ipsius prohibitionis inclusit computat do, rursiam quolibet anno insi a alterius anni curriculum, & diem praedictam inhibitiones modo antelato faciat', ut dum opus erit, & poterit, litem super ea re si is citare valeat. S i vero iudex odio forsitata,vel rancore praeconcepto, aut alia quavis ex causa factam,coram eo, vel iuratis ciuibus huiusmodi prohibitionem in Prothocolum, seu librum ciuitatis annotare, aut literas prohibitor S dare recusaret; tunc poterit contra eum coram iudicibus Regni ordinarijs, vel in locis testimonialibus libem protestari, dummodo ipsa protestatici ubi necesse fuerit) valeat euidenter comprobari. usmodo haereditas cum pertinent u inter cisti apprehendi debeat. Tl T. X VI.
IT E M si quispiam rem immobilem,& haereditatem, cum suis pertinent ijs in medio
ciuium ipsarum ciuitatum emerit: tunc sufficit rem illam corporalem solam apprehendere,& pro se statuere: nam ea apprehensa,etiam illius pertinentiae apprehensae intelligi intur. Appellatione vero pertinentiarum comprehenduntur omnia,quae ad rem& haereditatem huiusmodi corporalem, de iure vel consuetudine ciuitatis spectare dignoscuntur. Nisi fortε per venditionem & emptionem ipsam aliquid de pertinent ijeipecifice fuerit exemptum, pariter & recentum. me debitu ciuium, ubi omnis probatio defecerit. Ti T. XVII.
IT 1 M s quispiam ciuium, casione debitorum per aliquem tractus in litem fuerit,& nulla probatio contra eum per actorem produci poterit, runc ciuis ille iuramento stolius personae suae se expurgabit, vetusta consuetudine ciuitatum liberarum requirent . Me ciuibus in terris aliorum haere dira ει habemibus. Tt T. XVIII.
IT E M ciues tam praedictarum,quam etiam aliarum quarumlibet ciuitatuni,in tertis dc territorijs aliorum hqreditates habentes: ratione proventuu dominis terrestribus de eius
154쪽
de eiusdemodi hae Editatibus prouenientium inuitis & non eoesentientibus eisdem
heriari, & a solutione proventuum eximi non postunt; quin potius occasione iphaereditatum ibidem coram domino terrestri,cuilibet querularuli atq; caulanti iuri Pa rere tenentur. Et si quid in facie hae reditatum vel territorio, ubi irae reditates adiacent, excesserint,etiam racione talis excellas, ibidem iuri pariter stare compellunc r. αγ-do ciuitates ratione iurium possionariisum iurastixe teneantur.
T i T. XIX. IT E M quod omnes liberae, & aliae quaelibet ciuitates iura post stionaria,
titulo gubernante ratione huiusmodi iurium pos Iestionarioru iudicio, & iudicatui iudicum ordinariorum Regni, Nobilium ad instar, semper obtemperare si de huiusmodi iuribus eorum mitellionarijs damna, nocumenta, &ruior
rum genera violenter Nobilibus, vel eorum fiubditis inseruntur: tunc ratione taliumalorum,& actuum potentiariorum rudex, & iurati ciues, una cum communitate pinterunt semper partem per la fiam, & damnificatam in curiam Regiam euocari Vc pars ipsa ita voluerit, in sedem iudiciariam illius comitatus,vbi bona illa siluata i adiacent,citari& in litem conueniri. QVALiTER autem in huiusmodi caulis prodendum,qualisve lententia proferenda sit,in generali decreto nostro clare continer . cuius rei notitia,ut hoc quoq; in loco pateat, articulum super eadem re editum VCtenus adieci,qui sic incipit: I T r xi quod liberae ciuitates, videlicet Buda, Peltia, tam uia,POson, pron,BarthWa,Epe es,Thyrnaula necnon Leu chouia donigrinciae, e omnes aliae liberae ciuitates,earundemq, incolae Nobilibus,& possessionatiS ion liniurias aliquas seu damna inferentes,si talis ciuitaς seu incola,& ciuis iniuriam Gna inferens, habuerit pollessiones, & lura polle Ilionaria in aliquo comitatu, S e bonis Nobilem lacrit,seu damni nouerit, si videlicet tales laesiones, leta dammiaca nes factum minoris potentiae tangere dignoscuntur ; teneatur propterea in ut O UOmi tatu ubi illa bona habet, coram comite, iuri stare. Si vero talis ciuitas, seu ciuis nutura possessionaria in aliquo comitaxia liabueri; & Nobilis, vel aliquis homo pol cina S contra priuatam persicinam, Vel certos tantummodo, & non cum tota commu
nitate,seu ciuitate causam, seu lites habuerit; ex tunc talis Nobilis, S pol clu'natus homo teneatur causam suam coram iudice illius ciuitatis agitare & pros qui . Si autem talis Nobilis & possessionariis homo contra totam ciuitatem, vel ec'ntra cluidas i pia contra Nobiles, & alios possessionatos homines causam aliquam, ratione actuum pintentiariorum maiorum,uel iuris possessionarij mouere praetenderet; ex tunc talis cati se coram personali praes elatia Regiae maiestatis, habita superinde te tima euocatio in moueatur,& ordine iuris terminetur. Et si aliqua partium in huiusmodi causa contrsesse in processu iuris coram ipsa persionali praesentia quouis modo liaccubuerit, ii Eucausa factum iuris possessionari j tangere dignoscitur, ex tunc talis pars non in maiori nere, quim solummodo in ducentis florenis auri conuincatur . Si autem litia ulmo ii causa factum inuasionis domorum Nobilium, necnon detentionis, verberationis, Vula nerationis, ac interemptionis Nobilium concernere agnita fuerit: ex tunc parratores huiusmodi actuum potent lariorum sententia capitali, ac anuit ione cunctoriim bono rum suortim mobilium & cibilium condemnentur,prout hactenus fiui obseruatuna.
Casii autem, quo gliquis ciuis stib alisuo domino, seu Nobili in hoc Regno vineas. Vel aliquas alias haereditates sabue it, si qiiidpiam in territorio huiusmodi deliquerit , auo aliquem damnificauerit; in tali casu idem ciuis tenetur coram domino illo teri citri,
IT EM fures,latrones, homicidas,incendiarios,& alios eiusteinodi publicos malefactores, lux aeqr; demerita, seruatis de iure ita hac parie iseruandis, castigire, 'nireque pollunt; mutilare vero neminem: Notales autem, extra delicti locrem nec
155쪽
e aptiuare.nee ratione pispitionis ad torturam ponere permittuntur. Si igitur ciuitas aliqua,tanquam communitas,Nobilem quempiam,abl j, iusta causa morti tradiderio; tunc non omnes ciues singillatim, sed iudex duntaxat, R iurati ciues capitali propterea sententia sent feriendi,qui & cuncta bona, achaereditates eorum ad proprias porti nes ipsorum cedentes, & prouenientia amittunt , quarum duae partes Regiae maiestati, veluti domino eorum terrestri,& tertia pars aduertario dari, & assignari debet, reliquas oro omnes immunitates,lege libertates,& consuetudines ciuitates ipta in priui-lmijS eorum habent conscriptas, extra quarum continentias, & extra territoria ipsacum in omnibus rebus, & factis Regni huius Hungariae legibus,& consuetudinibus sub
me homicidio per quempiam indefensionesiui p.risto. Ti T. XXI. OVoniam de homicidio in hac parte sermo incidit, plura autem videmus homicidi ,sine debitae ultionis poena, praeteriri,quia multi allegant illa in eorum defen-lione patraste; de modo igitur defensionis, & ossensionis personarum breuiter aliquid
annotandum congruit. V BI sciendum, quod haec allegatio,quia in sui defensione quis homicidium commisit, atque perpetrauit, non limpliciter est admittenda , sed debe probari quod fuerit per alium armata manu hostiliter aggressus,& per hoc in vitae suae periculo constitutus. Nam qui gladio evaginato alteriam aggreditur, statim pras imitur,quod aut necem illi inserim, aut lethalia vulnera infligere machinatur. CERTvuest autem,quod non Elum pro interemptione sed etiam pro sbia verberatione, vel vulneratione Nobilium capitalis sententia sertur,atq; decernitur. Sive igitur aggressor ille Occidat,sive vulneret, neutrum tamen illorum pati, dc tolerare aggreissus ipse tenem Et hine est,quod si quis rationabili & iusta sui in defensione suum aduersarium, qui h stili more,nudo cum ense ipsum aggrestis erat, ciderit,ic Homagium,& sanguinis es fusio talis occisi & interempti rite peribit, & nunquam recuperari valebit. S E C v s t men est in soro consscientiae. Quia si aggrellus, cum honore & saluatione personae suae,
aggretarem euadere poterit; tunc euadere,& minuS malum,ne maiuS sequatur,euitare tenetur. CIRCA Praemilla autem aduertendum est,quia ille,qui occidit alium, auo
nonda tuit percussus ab aggret re, aut ia de facto suit percussi is ab Marestare,aut iam de facto fuit verberatus: Si primum,quod scilicet nondum crat percusius, flait tamenta in actis, di puncto percutiendi ; tunc quicquid aggressis fecerit, indilbie sui pro defen- sone facere,vel fecisse videtur. Si autem fuit iam percusius,& cessauit actus percussi nis per aliquam moram, tunc non est sibi licitum repercutere post moram, quia tiocmodo non defensio, sed vindicta potius illa repercussio censeriar, atque iudicatur. Nisi sorte percusius faceret,ut euaderet alias percussiones, quas aggressor de nouo sacere Sc 'continuare praetendebat. Et sic disterentia est inter defensam, bc vindictam, quia de- sensia fit in continenti,vindicta autem post moram infertur. S I AvTEM non apparet ex testimonio,vel aliunde quae percussio praecesserit aliam; tunc culpa in illum redundabit,qui alterum ad contentionem,& percussionem prouocaui . Defensi quot modis, qualiter inte latur. TIT. XXII.
SCiendum xlterius,quod defensa dupliciter potest intelligi. PRIMo pro eorporis,&personae tutela. SECvNDO vero pro rerum immobilium,seu haereditatum conse uatione.Quantum,igitur,ad corporis,& personae tutelam,debet fieri Scadmitti defensi in continenti,M ante consi amatam iniuriam,vel in eade pugna,iccontentione flagrante adhuc primo crimine,antequa scilicet aggressor vel primus,percussor de loeo recedat:
nam si postea fieret, non defensi prout pravaarratum est) sied vindiista diceretuta. QVANTu M vero pro rerum imobilium, & iurium possessionariorum conseruatione spo liatus Nobilis,vel alter quilibet possessionatus homo, pro iurium suoru defensione, Ecoccupatoris, ac spoliatoris de illis eiectione sicuti & in prima parte tactu est alii uniuι integri reuolutione de vetusta consuetudine Regm huius praefixa, .c deputata habet: in
156쪽
qua ab occupatore,& violento spoliatore utcunq; poterit, se defendendi, Si ipsum o cupatorem etiam cum notabili incommodo eiusdem,de iuribus, & haereditatibus sitis eiiciendi plenariam habet potestatem. Et in hac parte spoliatoris, ac occupatoris es sensio quali semque fiat, ipsum non excusabit. E T inde est, quod si pro rerum, & --norum conseruatione cuilibet sic defendere conuenit; multo magis, & fortitis pro corpori personae tutela cubi periculum imae inet se tueri licet. ATTAMEN secundum Deum,& conseient iae forum,omnis defensio cum moderamine inculpatae tutelae fieri debet. Quae quidem inculpata tutela dicitiir fieri, quando quis aliter se, sine periculo
rerum,& personae succidesensare nequit, nisi ille,qui eum aggreditur,aut succidatur,aut vulneribus afficiatu . Vtriam propter comminationem Iam m , liceat aliquem offendere
Tir. XXIII. SED quaeritur: Si quispiam comminatus est alteri mortem inferre, virlim alter ille possit eum offenderet Di CENDv M, quod licet de Regni nostri lege, & approb
in consuetudine,propter minas,dc comminationes non sit licitum cuipiam, alterum
offendere praeter combustionis, & incinerationis articulum, atque casum, in quo quilibet ciuitatem,aut villam,vel alterius domum succendere, ignisq; voragine conflagrare minatus,morte damnari s bleo de lege tamen communi, si homo ille, qui minatus est alteri mortem,solitus cst minas siuas executioni demandare,praesertim si fuerit potens & alias consuetus percutere quia verisimiliter hoc idem prael imitur etiam de istin mortis euitandi gratia admittitur defensa, pariter,& offensa. Verum si non fuit solitus alias percutere, nec minas suas executioni demandare; tunc verbis quidem resiste re,& ei contradicere permittitur: sed non ferro vel gladio: nisi forte ille expectareo socios,& mora peri tum esset allatura. Melius tamen & salubrius est, in hoc casti illum euitare, & ab eo in alium locum declina . An alius alium adiuuare possit. Ti T. XXIV.
ADhuc quaeritur. An alius alium possit adiuuare ' DICENDvM quod sic. Nam spro tutela rerum, & haaeditatum mearum possum amicos & fratres conuocari, longe fortius pro corporis,& persenae meae desensione. Vnde quilibet etiam extraneus, dum in adiutorium acclamatur, poterit illum, quem in periculo vitae constitutumis viderit, semper adiuuare. ATTAMEN latronem, & alium publicum malefactorem non tenetur, neque debet alterius de manibus ad huiusmodi malefactoris clamoremiselibera . Me vidanorum, quos Iobagisnti nuncupamus, conditionibus,uirgibus.
Tir. XXV.CIEteris, habita iurium ciuitatum liberarum, ac defensonis δc offensionis deci ratione, iam de villanis rivos Iobagiones nuncupamus tractandum est. Quorum multiplex est conditio. Nam alij sunt Hungari, alij Saxones, & Germani, alij vero hoemi, & Sclaui, Christianae fidei professores. Praeterea quidam sunt Valachi &Rutheni : quidam autem Rasciant,sive Serviani,& Bulgari,Graecorum sequentes errores. Sunt insuper Philistaei,& Comani, in terris Regalibus residentes, & habitantes,Christi, nam pariter religionem profitentes. Ruthenorum vero, & Bulgarorum alij nostrae fidei,alij autem Graecorum errori sunt adhaerentes. Et quamuis omnes istae nationes'
demptis Philisthaeis, Comanis, Tuthenis, & Bulgaris Regalibus) hac libertatis prino-gativa hactenus gavisi fuerint,vt dum, & quandocunq; voluissent, da loco residentiae ipsbrum ad alia loca, quae maluissent, iusto terrasio deposto, debitisq; eorum pers
lutis liberam sese moraturos conferendi habuissent facultatem, huiusDodi tamen ipsis rum libertatem superiore hac aestate, propter seditionem,& tumultuariam eoriam ad - uersus uniuetiam nobilitat cm,sub nomine Cruciatae, ductu cuiusdam steteratissimi la i tronis,
157쪽
Corum incursionem penitus amiserunt,dominisq; ipsbrum terrestribus mera,& perpetua iam rusticitate subiecti sent; qui secundum legem, & consiletudinem huius Regni dudum approbatam, ratione quorumcunq; negociorurn Lexceptis rebus forum Ecclesiasticum manifeste concernentibus nec in praesentiam iudicum ordinariorum Regni, nec vicariorum Ecclesiarum,uel aliorum iudicum spiritualium, sed neque comitu , parochialium aliquorum comitatuum simpliciter,& directe catari possiunt , sed eorum ex parte cuilibet querulanti, atq; causanti domini ipsorum terrestres, atq; temporales siue sint saeculares siue spirituales,iudicium,& iustitiam primum impendere tenentura. Et tandem super huiusimodi iudicio, si partium ipsarum altera contentari noluerit, causam ipsam in prauentiam iudicis siti superioris, ad quem scilicet cognitio eiusdem camsae spectabit, euidentioris & maturioris discussionis,& reuisionis grati deducere poterit. Ita videlicet,quod si Causa ex eius serie forum ecelesiasticum concernere videbitur, in ordinarij sui di occesse eiusq; vicari j: si autem ad Leculare iudicium attinere dignoΩcetur, in comitis paroch talis ac iudicum Nobilium prauentiam trans it tenda eri O. Et huiusmodi iudicij ac iustitiae impenso siue causa in curia Regia per Euocationem,sive Coram comitibus parochialibus vel Ecclesiarum vicariis per citationem mota, & si asci- rata existat, dum in pri sentiam domini tui terrestris remittitur, semper coram uno vel
duobus iudicibus Nobilium fieri, celebrarim, & administrari debet. memori, j ordine impensionseruilicst ex parte liba onum senile. Ti T. XXVI. INprimis igitur de modo,& ordine impensionis eiuscemodi iudiciorum dicendum
est. V B I quaeritur: Vtrum dominus terrestris, siue temporalis per querulantem simpliciter requisitus, teneatur ex parte Iobagionum sitorum de facto iudicium, & iustitiam impendere 3 & si impendere recusauerit, an propterea onus aliquod iuridic rum gravaminum incurrat i Et an postit postea citatione contra ipsium silper ea re facta, ut Iobagiones suos coram comite & iudicibus Nobilium statuat ex parte eorundem Iobagionum suorum iudicii impensionem promittere, vel solus comes parochia- Iis cum iudicibus Nobilium ex parte illorum, iudicium iam impendere teneatur Z D DCΕNov M, quod licet diuino, dc humano quoq; iure, ac communi de lege quilibet dinminus terrestris, ex parte quorumlibet Iobagionum, & rusticorum, ac etiam familiarium suorum ignobilium, cuilibet querulanti & laeso, aut damnificato homini ad simplicem duntaxat requisitionem, & quini moniam mox iudicium & iustitiam facere,
administrare teneatur: antequam tamen iuridice, hoc est, per Euocationem, vel cit
tionem ad huiusmodi iudicii δ: iustitiae impensionem requisitus,& admonitus non fu rit si etiam facere dc impendere neglexerit nulli propterea poenae subiacebit, eo quod
mena ob contemptum, δc transgressionem iudiciariae commissionis in causarum proincessibus subsequi & imponi consueuit. Non igitur comes parochialis cum iudici ς' Nobilium, sed per seipstim etiam ex post iudicium illud administrare tenetur. VNDE sciendum est, quod si quispiam Nobilis,aut possessionatus homo siue spiritualis, suos cularis persona existat in curiam Regiam euocatus, vel in sedem iudiciariam comitis parochialis citatus ita tuerit, ut & per seipsam comparere, & Iobagiones quoq; aut familiares suos ignobiles sistere, ac iuri statuere teneatur; tunc, si talis Nobili aut possessionatus homo non venerit, Elus ipse in persona siua propria, in tribus marcis grauis ponderis, Iobagiones vero vel familiares sui ignobiles, quotquot fuerint, nominatim astatuere commissi, per singula capita in singulis marcis,hoc cst qua libet persona statui commissa, in una marca grauis similiter ponderis conuinci & aggrauari , di ins aper in actione, acquisitioneque actoris condemnari solet, atque debet. Sic videircet, quod si causa ratione facti maioris potentiae in curia Regia mota tulisse dinoscitur, tam hbilis. vel possessionatus homo, quam etiam sui Iobagiones, aut familiares i v
158쪽
nominati, & per expressum statui commissi, in amissione eapitum, & bonorum Lo
rum quorumlibet mobilium scilicet,& immobilium, ad portionem ipsorum cedet rium, condemnantur . Vbi vero causa, praetextu negociorum factum minoris potentiae tangentium, etiam in sede iudiciaria comitatuum suscitata fuerit, tunc Nobilis' in centiam florenis, partim iudici, & partim actori 1bluendis, Iobagiones autem, & familiares siti singillatim in eorum Homagijs, quadraginta florenos facientibus, actorii blummodo cedentibus, aggravantur. Nam in sedibus iudiciarijs comitatuum rati ne violentiarum,& actuum potentiariorum poena, ultra centum florenos, decerni non potest. U E R v M si venerit, & responsone tacta, ex parte huiusnodi Iobasiolaum, aefamiliarium suorum ignobilium super obiectis& actionibus actoris iudicium& iust tiam impendere pronais erit: tunc in facie illius possessionis, ubi tales rustici, vel igninhiles famuli resident, intermino per iudicem situm ordinarium ad id praeligendo, ram uno ut prae tactum est aut duobus iudicibus Nobilium ipsius comitatus, in quo polles io talis adiacet, eiulcemodi iudieij, & iustitiae impensionem per se, vel ossicialem, aut villicum sirum facere, & peragere tenetur. Si autem in termino per iudicem ad id deputato, iudicium, & iustitiam huius inodi facere, & impendere renuerit, & ηγglexerit; tunc idem Nobilis, aut alter quillhct possessionatus homo, pro non imp 'sione ipsius iudicii, ac mandati iudicis refutatione, praetextu singulorum Iobagionum, vel famulorum ignobilium, quorum ex parte iudicium S militiam admi nistrare ac impendere tenebatur in singulis tribus marcis, in duabus semper iudici: in tertia vero partibus actori persetuendis condemnatur, &cum alijs singulis tribus marcis ad impensionem eiusdem iudicis, & iustitiae, in termino iterum ad id per iudicem prasgendo, cogetur,& compelli debet. V A i vero secundario quoque ab ipsa iudici j, Latinitiae impensione sie retraxerit, & illud administrare sit bticuerit atque neglexerita; tunc in Homagi js singulorum de facto condemnabitur, & stipereis dem Ho Uijs d honis ac rebus talis Nobilis, vel alterius pollestionati hominis mobilibus, si reperiri pinterunt: aliter autem dc iuribus suis milestionarijs actori satisfactionem iudex impen dere tenetuta. ET HOC si per Homagiis verum esse accipe, si actus violenti,quorum praetextu causa ipsa mota filii, factum minoris potentiae reprae sciat abunt. Nam si capi talem sententiam tangunt, tunc non in Homagijs, sed in amistione capitum, &
nium bonorum ipsorum omnes illi, ex parte quorum iudicium celebrari debebri, comdemnantur, Sc cuncta eorum hona, mobilia videlicet, & immobilia iudici ait adueria parti adiudicabuntur, & insuper vigore literarum Adiudicatoriarum, ubicunq; de prehendi poterunt, siue intra propriorum dominorum, siue aliorum territorio in retcondignam luant poenam cum literis Adiudicatoriis & sententionalibus per adueri. rium, & actorem libere captiuahuntur. ATTAMEN s iuxta domini terresti is pro missionem, & iudicis commistionem in termino, & loco ad id deputatis, iudicii & tu stitiae huius odi impenso rite peracta fuerit, & Iobagiones, vel familiares ignobiles' in facto maioris potentiae rei,dc culpabiles reperit,ex eoq; in lenietvijs capitalibus, atq; amissione cunctorum bonorum suorum mobilium,& immobilium condemnati,& ag grauati extiterint: tunc huiuscemodi bonorum duae partes domino ipsi terrestri tan quam iudici,& tertia pars actori,aduersarioq; cedent in portiones: & praeterea tenebi tur dominus idem terrestris capita illorum conuictorum,& condemnatorum manibu aduersarij iure punienda tradere, & as lignare. Qv o D si facere dominus ipse teri estri nollet,aut non curaret quouis modo, tunc Homasia singulorui a de rebus, & bonis ix iis proprijs deponere, persblucr ; tenebitur. Ε r hoc verum est, si in termino. quo id dicij,& iustitiae impensionem tacere promisit, eius comodi comiteli, & condemnati eo ga ipsium,&in potestate eiusdem merunt. NAM si tempore medio aliquis ilioni Io bagionum vel familiarium ignobilium aufugeret, & manus, iuras diuon m in , bc pote uatem domini sui euaderet quoquo modo; tunc idem dominus terrestris in nullo pro
pterea onere grauari debebita. V E R v xl si quispiam illorum post promistionis, R
159쪽
ante impensionis iudicij diem, & terminum inuito domino sito terrestri pala vel oc-uialte di ederet M aufugeret; tunc uniuerses res, & quaelibet bona, mobilia videlice M immobilia illius, in territorio ipsius domini siti existentia, & adiacentia idem domi-DUS libere pro se occupare poterit. Tamen de eisdem si actus potentiaris maiores fue- vini, Homasium illius, decem scilicet marcas, quadraginta florenos auri facientes', Primum actori persbluere, SI tertia quoque partem residuitatis bonorum suorum ni bilium eiusdein aduersario dare tenebitur,duas partes eorundem bonorum mobilium Pro se reseruando: & nihilominus haereditates, & bona immobilia ipsius rustici, vel familiaris ignobilis aettimare, & tertiam partem aestimationis, atq; valoris earundem haereditatum actori pariter assignare debebit. Reliquas duas partes pro se similiter au serendo & Occupando. Et insuper aduersarius ipse ubicunque talem fugitiuum reperi VC Poterit, liberam detinendi, &, iuxta sua demerita capitali sententia feriendi plenaviam habebit authoritatem. S I autem actus violenti minores fuerint, tunc taummo do Homagium illius actori persoluere,& cum hoc silper damnis per ruiticum, vel se mutum ignobilem illatis si in actionis serie damna declarata fuerint de bonis eiusdem
rustici, vel familiaris aduersario satisfactionem impendere tenetum. ualiter Iobasionibus, famulis ignobilibus rare amenta decernantur.
TIT. XXVII. ITem si causi in facto statutionis Iobagionum, vel famulorum ignobilium in curi
Regia per Euocationem,aut sede iudiciaria comitum parochialium per citationem mota,Ec in praesentiam sui domini terrestris ut iudicium & iustitiam illorum cx parto querul.mti, & aduersario impendae per iudicem remisia fuerit, & actor tempore impensionis iudicij tres literas Inquisitorias contra reos exhibuerit,& illi actionem ad Mersus se propositam simpliciter negauerint; tunc cuilibet Iobagioni, vel tamulo ii Caulam attracto, & statui commisso iuramentum secundum Homagij sui exigentiam, quadragesimo se hominibus sibi similibus, hoc est rusticis, & ignobilibus, bonae tamen fanu & honestae conditionis personis, pro siti expurgatione imponendum erit. Nam quilibet rusticus, & impos Iessionatus homo cum suo iuramento unum florenum, centum denarios valentem, & non plures accipere potest, dc ex consequenti, ad maius sa-Cram rato suo nec expurgare, nec condemnare quenquam poterit. Secus est tamen in causis criminalibus,quando ad caput malefactoris cuiuspiam iuratur. Nam eo tunc,
non Homagium sed demeritum, & criminis poena ponderatur. S I v ERO binas literas Inquisitorias produxerit, tunc vigesimo se: si autem unas exhibuerit, decimo se,sbi ut praesertuo aequalibus rusticis sacramentum adiudicari,& imponi debet: & hoc contra Nobiles, & alios possessionatos homines. Nam si inter ignobiles, & rustico iudicium administrabitur,tunc modus&ordo loci ac patriae cubi reus moram trahit obseruatu . Literas autem Inquisitorias intellige semper illas, quae ad literatorium mandatum Regium, vel literatoriam petitionem aliorum iudicum Regni ordinari rum in locis te imonialibus, aut coram eiciem iudicibus ordinarijs Regni in conuentionibus generalibus Dominorum, & Nobilium sunt consectae. Nam Inquisitoriae sim plices, ad legitimam scilicet, & instantem petitionem cuiuscunq; litigantis in sedibus iudiciariis comitum parochialium emanatae,in parte Elummodo,& non in pleno con tinent vigorem. ADVE R tendum tamen est, quod si praemisso tempore impensionis iudicij, in causam attracti actionem & acquisitionem actoris, & aduersatij contra eos propositam, negauerint, & testimonio vicinorum suorum, aut alio probabili docuis mento sese immunes, & innocentes esse declarare voluerint, dc actori huiusmodi testificationem acceptare noluerit, sed simpliciter, & de plano, iuxta exhibitarum literarum Inquisitoriarum vigores, iudicium,& iustitiam a iudice postillauerit; tunc in tali casu iuramentum illud, quod virtute ipsarum literarum Inquisitoriarum adiudicari acii poni deberet, pro media parte defalcabitur & condescendet, prout ista conluctudo etiam in causis Nobilium obseritatur. Opinione tamen communi, atque Vulgata, cua
160쪽
quot personis Nobili. vel domino terrestri in curia Regia, vel sede comitum parochialium iudiciaria iuramentum decernitur; cum tot perionis etiam Iobagionibus, vel δε- mulis eius ignobilibus imponendum erit. Et si Nobilis, post communem inquisici nem, iuramentum praestiterit,etiam coloni, ac familiares sui abBluti manebunt: si v ro succubuerit, illi quoq; condemnati intelliguntu . Lualiter damna, s debια per rusicos, res ac haeredita re non habentoe,recmperari debeant. Ti T. XX VIII.
IE, C hoc praetermi tendum est, quod si quispiam litigantium rusticum aliquem in
i 4 Homagio suo, aut damnorum, vel debitorum solutione iuris ordina condemna uerit, & conuicerit,dc conuictiis ille nec res mobiles nec haereditates habuerit, ut supcrea re satisfacere pollit: tunc tenetur dominus terrestris ipsum rusticum sic conuictum manibus aduersarij sui captum tradere dc assignare, qui quidem aduersarius vel actor, infra quindecim dies si interea cum eo conuictus ipse non concordaverit poterit illum sitis in carceribus detinere, nullum tamen detrimentum in corpore suo stab poena
Homuli eius lem, ipsi inferre valeat,sed de pane,& aqua interim sibi prouidere debet.
Q i si etiam interea temporis sie de huiusmodi captiuitate eliberare non pollet, tamena suersarius rusticum ipsum in seruitutem adhuc redigere non poterit, sed accepta ab eo fidei cautione quod quicquid Iaborando, aut mendicando acquirere valebit, ter tiam partem aduersarios io omni hebdomada, donec debitum situm Lippleuerit, fideliter a lministrabit liberum admittere tenetur. Qui si ii iramentum praestare, dc onus hoc sibi re, in seq; leuare recusaret, vel forte accepta securitate, aduersarium statim d fraudaret I tunc aduersarius ipse rusticum illum cubicunque locorum poterit ruri ac detinendi, ac incarcerandi, & in sitam seruitutem redigendi, ad essectium vique rest, tutionis eiuscemodi Honimi', aut damni, vel debiti plenariam habet faeultatem, illeq; sipplere tenebitur inuitus, quod noli ut liber, & manu militis. Er IDEM est intelli- gen tum etiam de cautis inter Nobil , pra textu debitorum, & damnorum motis, ocii ibortis: ut sal licet Nobiles haereditates, & res mobiles ad satisfaciendum, de debiti contractiς & damnis per cum illatis, non habere compertus, etiam in persena sua detineatur, & ad latisfactionem, per iudicem, modo de rusticis immediate praedeclarato, compellatur, prout in secunda quoq; parte, serie videlicet sententiarum paucis tetigi. D L crescentia autem duplici debitorum, si quando reus terminum sblutionis per iudicem praefixum praetcrijiiet prout apud veteres obseruatum legimus) nostra hac tempestate non cst quicqtiam iudicandunta. uomodo rci mobita, O immobigre rufieorum intersilios, effigias diui antur.
Ti T. XXIX. IT cxi si rusticus filium genuerit, filiam quoque nondum emaritatam habens, tunc
uterque in rebus paternis, tam mobilibus, quam immobilibus aequali iure fitccedit. Si tamen de rebus mobilibus filia emarita:a fuerit, tunc aduertendum est, quia illae res ast avitae, aut paternae fuerunt. Si auitae, fraus nulla in emaritatione sequi potest: quinniam filia Mualem portionem sbrtiri debet. Si autem res paternae extiterint,tunc PMter iuxta condecentiam stoitus & honoris sui, poterit eam emaritare, dc amplius porti in nem rebus de eisdem non habcbit, sed mortuo patre, ad filium deuoluentur, de illo quoq; decedente ad fratres,& consanguineos suos, ab eodem stipite derivatos,condescendent. V E R v M si pater de sita portione testamentum condere voluerit, id quidem facere poterit,absq; tamen fraude uxoris. Nam uxor in rebus per maritum suum, stante coniugio, conquisitis, semper particeps, & condiuisionalis effici tur: ita, quod viro intestato decedente,ad eam uniuersa bona sita peripium, ut praesertur, conquisit', dei oluentur. VBI vero patCr,mortua prima uxorellia, ham duxerit consortem,tunc filius cx prima uxorc natus,si cum pavetito, in rebus mobilibus, de immobilibus diui