장음표시 사용
141쪽
ri poterit. Sic Ndo reuocatio ipsa post latam & montaneiatam sententiam dissi. uiriuaria contingit, de hoc solummodo in causs, quibus mox Ec immediate per prima riam resiponsionein partium finalis conclusio&dimnitiua sententia sequitur atq; pro fertur. Ubis procurator unius partis aliter resbondisset, processus aliquis in causa illas ibsequi de iure potuisset, & casus iste rarus e . qui in causis praecipue per insinuati
nem motis & suscitatis committi consueuit. Vnde hoc secundo modo reuocatio responsionis cuiuslibet procuratoris expiratis octauis vel termino celebrationis breuiura
iudiciorum non nisi per gratiam Principis visore noui, ii 'i sequi fertq; debet. Fas
sio autem procuratori qua mediante procuratorum qui Ana constituentem aliquem in quinquaginta Marcis grauis ponteris, aut citra siue perennali sive Impignora itio iure de titulo obligat semper sine Principis gratia, maiori tamen cum Onere retractari
uod causarum renissensio duam modis fieri fles Tin L X XXII.
OVooiam post reuocationem procuratoriam iapenumero causarum condescen tio sequitur. V N D E sciendum, quod condescensio cauta duobus modis fieri s lat. PRIMO quidem per iudicem, quando scilicet4udex cauta periecta actione & ac quisitione actoris simul & euocatione inde subsecuta,bene calcul .ua,tale vicium vel e rorem in literis ipsis Euocatorijs deprehendet, quo praepediente sententia ac iudiciaria deliberatio debito modo ex huiuimodi acti e pronunciari nCn poterit. Puta, quia mon denotatur villa sue pollessio quae acquiritur, in quo comitatu Regni adiaceat. Pii
res autem sunt villae uno dc eodem nomine vocitatae in diuersis comitatibus situ alae,vel saepe etiam in eodem comitatu adiacentes,aliquo tamen additamento cognominis variatae . Et si villae nomen cum suo cognomine non exprimitur, dubium mox si bori -tur, quae sit illa, quam acto iuri suo venoecare nititur. Uerbi gratiar Duce stat villae hoc nomine Nandor appellatae, in uno eodemque comitatu positae, una tamen illarum cognominis appositione variatur, quoniam altera superior vel maior, & altera inferior aut minor Nandor vocitatur, quarum altera mea est, altera vero ad te perti
net & tua est.iSi itaque in Euocationis & actionis serie non declaratur, quae illarur acquiritur, non poterit iudex causae disternere, ad quam earum sententia seratur. I nade causa talis merito condescendet, & inualidatur de nouo per actorem si voluerit inchoanda. Hoc tamen semper praestipposito, si in causam attractus per se vel situm legitimum procuratorem, defectum & errorem huiusmodi per modum exceptioni
allegauerit. Nam aliter, si ad actionem siponte respondebit, & acquisitioni illi per se ipsiam parebit nil obiiciendo, iudex de se opponens simul de iudicans fieri nequit, sed
fel tentiam inter nartes iuxta causae meritum proferre debet. IDEM est dicendum, si quis occasione actuum potentiariorum in litem euocabitur,& quo tempore mal faciis noraq; in actione posita patrata sunton actione non doclarabitur,quod talis quoq; cai se condoscendet de cassabitur. Quoniam absq; termini vel temporis expressione nec a ctor vincere, nec in causam attractus vinci commodE poterit. Omnis enim causa,& lutis motio ratione actuum potentiariorum facta & inchoata, de ex consequenti actio at que acquisitio in ea declarata per in causam attractum aut assirmatur aut negatur . Si affirmatur,ut ratio quocii sitae assirmationis assignetur necesse est Nam aliter amrmans vel reusipie mox in causa succumberet.Veriim si negatur, maximE propterea negatur, quod tempore patrationis ipsorum actuum potentiariorum,nedum praesentem fui , sed forte neq; in patria sua pro tunc se extitiue, velit vicinorum &comittaneoru attesta tione probare,& ob hoc si terminus in actione non specificabitur, in causam attractus dissiculter expurgabitur. Hoc tamen aduertendum & cordi imprimendum est,quod Euocationes praetextu actuum potentiarioru aeditae, & actiones in eis te positae diuertis
eum clausillis declarari Llent. Aliquando enim,& potissimE cum actio ad periona primet pale resertur clausula ista apponitur,quod talis vel talis assumptis secu talibus di tali iam
142쪽
ramiliaribus ac Iobagionibus fiuisin ad domum meam irruendo hoc 3c hoc patraui . Aliquando vero in Euocatione ista claustila sieribitur. Missis di destinatis T.& T. horri , tabuς suis ad talem villam vel poli essionem inca, ibiq; tot & tanta damna Iobagionibu
meis irrogauit δἰ intulit. SaepE etiam Eu alio cum hac clausula decernitur de commmi ilione dc mandato talis vel talis T. M T. familiares & Iobagiones sivi talem tamulum meum in tali loco repertum aut constitutum, dire & acriter verberauerunt, re lautia 'modi, bcc. Vnde semper aduertenda considerandaq; est clausillarum praedictarum ira actione positio. Aliud est secum assumere, aliud aliquem destinare,& aliud cuipiam patrandum quid manuhe Sc committere.' Asumptio namq; perinalem intemes titiam semper requirit. Mi illo vero δc destinatio praesentiam exigit, ut pratens ut ille, qu mittit & qui mittitur. Licet ista missio etiam de lon inquo fieri milit ad la laliares reserendo, sied non ad Iobagiones qui in propinquo residen ,. si torte mea ira famulorum Iobagiones mitterentur. Et hoc quoq; in casu non contingentilled delibe rato & malitiose perpetrari praeconcepto. Iussio autem dc missio etiam absentiam includit, potest etenim aliquis s etiam in regionem longinquam abiret) suis tamu1lS MIobagionibus in domo sua constitutis, antequam decedat & itineri se submittat hoc de
hoc perpetrandum committere. 'Quapropter in mi lsone & commissione debetacmper attendi modus Sc ordo patratae rei atq; casus contingens Sc non contingenS,Vel non deliberatus. In cassa namq; contingenti, puta si pecora & pecudes Iobagionis naei de pratis vel segetibus propter illata d mira per aliquem abigerentur, & in curi in tuani a aut stabulum includerentur, ut interea non emittantur, donec sit per damnis illatis la tisfactio impendatur. Familiares autem vel Iobagiones mei temeritate ducti, cadcmo die aut sequenti huiust nodi pecudes & pecora manu violenta cducet ent & reduc rent,aut Iohasio vel famulus meus in taberna sedens, Sc caeteris potatoribus ad iurgia veniens alterum vulneraret, vel forte homicidium perpctraret, de ibidem propter detineretur, sed per alios famulos vel Iobagiones meos ipsa eadem vel allel a die violenter eliberaretur, missio, & comimissio perpendi ruminariq; debet. Si enim in rC- motis 5c longinquis partibus eo, tunc ago, certum est, qui d mixtere vel comm triere I queo,cui utpote de contingenti huiusmodi catas a talia repente nil constare ponit . dii
vero dicis familiaribus & Iobagionibus meis ad seriem me dudum commis ille, ut liQuando talis cassis occurrerit, hoc 3c hoc faciant,potprit quidem fateor iste casus in committendo, sed non in destinando fieri, i quia de mi is contingentibus non eudeterminata veritas admittendus non est. Nam dc alioquin si casus eiuscemoda admittentus censetur praesupposito primario committentis intentvi non violent pecudum eductio,vel homicidae eliberatio, sed potius homicidium di damnorum illatio consideranda pariter & compensanda dignoscitur. Casius vero non contingens fit M intellig tur, quando deliberate dc ex praeconcepta malitia patrandum aliquid facinoris committitur. Puta domorum inuasio,syluarum secessito, villarum depr Hatio, dc simile act is violenti, qui post distet Num alicuius potentis ad regionem longinquam vel exte na Regna,etiam post centum de plures dies committi inserriq; po prunt, si prius illud Aandauerit in absentiassia patrandum atq; peragendum. Istae vero distinctiones clav- si ilarurn praeiactarum positae sunt,non ut litigantibus calumniandi Via pateret, sed po- tisis causae iusta vel iniusta motio claresceret. Sicuti enim Rctio iusta tuenda semper est, ita acquisitio iniusta di calumniosi admittenda non est. Secundo modo causarum con-d scenso vel depositio fit per actorem cum onere sex Narcarum minoris seu levis pc deri sex repota Floretios auri facientium, in duabus iudici coram quibus lis ipsa minxs ierio in tertia vero parvibus in causam attracto peribluendarum, dum videlicet actors , actionem N aequisitionem ex siui negligentia vel scriptoris victo aut alio quocunquue ei rore Occorrente, male & indebite positam ac declaratam cernit, & Ohelle sotii K viam prodelle sibi considerat, antequam discuitioillius causae fiat per se vel suum proci ratoremeam cum ouere oe gravamine praenotam sponte deponi soporique Ne lideicendi facis. .
143쪽
mo modo aure quo modo his Laram flensentiam cis a condessenii deIeat.
atque celebrari poterit,post latam tamen & promineiatam sententiarn locum ipsa Condescenso non habet. Latam autem & pronunciatam sententiam intellige finalem& diuinitivam, non autem intermediantem, quam Canonis e inrui mutoriam appel .lant. Nam post intermediantem huius nodi sent tiam, causarum condescensio saep8 lacum habet,admittendaq; censetur,sed non semper. S i cnim aliqua causa per iudicὸ ex rcsi nilonibus partium ad communem inquiunonem vel oculatam reuisionem,aut Iiterarum de literalium insti umentorum exlii bitione subnulla lucris, tunc non obstante huius ἰDodi iudiciaria deliberatione dc sententia interimediante,caiisa ipsa etiam tempore di uisionis reportat riseriei talis communis inquisi ioni'. vel Oculatae reuisoni , aut literarum M liter alium instrumentorum exhibitionis. Si ctiam per Viramq; partem l iterae iam coram iudice productae essent ante tame' pronunciationem didini tuae tentcntiae ex serie attestitionum vel literaltu insti umentorum terendaeden per actor causam suam cum Oncre praescriptio sex marcarui deponendi habet popestate. Dixi tamenotanter non simpcr.Nam in casu, quo quispiam ratione occupationis aliquorum iuriu i lc lic clariorum per aduersam partem in prauentiam ibi iudicis euocaretur, dc iple Uocatus rcsiponderet e tempore,quo actor propositit,illa nora occupasse, sed etiam per
prius se in domini ociuscemodi iurium possessionari uiri paci Me perstitille, vel duduiei it c ea re abiblutum&expeditum esse, hocq; et scacissimarum literarum exhibita ne le probaturum. Adueniente vero termino per iudicem productioni Ec exhibitions ipsarum literarum p fixo,& in causam attracto aliquo sorte impedime Ito occurrete,
in code tomino comparere exhiberiq; comistis lueras producere non valen C, contra
ipsium per suam non venientiam & non comptationem ex eo quod in huiusmodi lit rariam exhibitione defecit & succubuit sententia capitalis aut emendae capitis per iudicem pronunciata,& fortitan debitae etiam executioni demandata & tempore & execim pionis eius repullio violenta secuta, vel per literas noui iudici; cum inhibitionc iuxta venistam Regni huius consuetudinc,montenta quoq; generalis decreti nostri consectas, ab executione ilia prohibita fuerit, & tande in ternuno reuisonis & discussionis rem latae seriei eius cemodi executionas aut inhibitionis actor ipse repulsionis, vel ibluimodo literat uten entionalium& iudiciorum Birsagialium onus atq; gravamen ad portionε suam cedens ab in causam attracto & conuicto tulerit,& ad se leuauerit, posteaq; con uictus ipse literas per iudicem exhiberi commissa aed prius produci neglectas coram iudice produxerit, quarti vigore actor ille contra ipsum in causam attractu aut in facto
ς lunaidiae vel emendae linguae conuinci, aut alio onere condemnari se sentiens, antequa intentia calum 'iae vel emendie linguae per iudicem ediceretur, actor causam suam cuonei e corvi leto lex Marcarum deponere &condescendi facere voluerit, tunc in huiusmodi cassi etiam antelatam & pronunciatam distinitivam sententiam depositio causa locum non habet. Quia solus actor eam sententiam per non venientiam in causam at-
dracti pronunciatam, vim sententiae diffinitiuae habendam censilit,ubi repulsionis vel literarum sententionalium de iudiciorum onus ad se leuauit, & per hoc iniuste parte ad ueri ina damnificauit. Fraus enim de dolus patrocinari debet nemini,& de reliquis quoque similibus easibus idem est intelligendum. Nostra tamen hac tempestare non solum praedeclaratis, sed etiam alijs pluribus modis causae per varias de multiplices friuolas t
men prociiratorum exceptiones allegationesq; de obiectiones condescendi ae s ibuerit consiletierunt. Quas ubi iudices iuri,& iustitiae contrarias sore agnouerint,admittere istis' consentire non debent, ne facientes & consentientes pari reatu detineantula. Aievit enim gladius biceps, qui pupillorum & viduarum,siarumq; miserabilium person
rum corda transfixit. Hic dolor, qui animas oppressorum ad intima penetrauio. Hic
deinde laqueus, qui plurimos in baratrum aeternae damnationis praecipitauit. Multiplexmide .
144쪽
Videlicet cauarum iniusta conde censio , qti ai tanquam peeeati semes semperesteta tanda. Memini enirn ob desectum unius literes Alphabeticae & s epe obmissionem , unicae dictionis totam causam per aduocatum,exquisita obiectione & allegatione sentiente iudice) subuercu condescensam l fuisti, i DC istas, qui in aheriin ea a F ingerunt, qui ι agendum. T i T. Lx J V OVia plurimi solent sese in eausas, ac lites duarum pamum in ullamo pra se ro scalisarum articulo, dum productis iam, & exhibitii his am iudice per utramqMQ
ingerere δc immittere. Ior ust sciendum est, quod quandb eausa super haereditat Sc perpetuitate iurium possessionariorum ventilatur, ante latam diffinitivam sentem iam quicunq; voluerit, & se hira illa possessionaria aut pere ali iure, aut pignori, vel
alio quouis titulo concernere agnouerit cum refutone expensarum per actorem in processu huiusinodi causae factariarii ad portionem in causam ingerentis cedenti liberam sie in litem imi ni scendi, & immittendi habet audaoritatem. Vr Ru M tmeri iri causam atthachas contra talem ingerentem mox & de facto literas, vel literalia instrumenta seorsum ab actore producere non tenetur, maximὰ si quispiam nomine δc titulo iuris Resij nouiter impetrati, iura illa possessonaria pro se vendicare praetcnder ii Nam ad ide ius Regium prosequendum, in caiisam immiscenti processus in huiusmodi lite s Nilus per iudicem dari, sc assignari debebit. Nihilominus in causam ille se ina
mittens genealogiae stiae lineam si in causam attractus negaberit) immediate compro-hare tenetur. Quia eis eodem duntaxat in termino in causam se ingessit, tamen petrahoe actorem se de facto efficit, actor auteriti patratus semper esse debet. Nam alitC ab ingressu,& prosecutione huiust nodi causae deeidisse reputatur,& alio processu illam . postea prosequi tenebitur. Si tamen genealogiam suam cor siprobauerit, vel forsitan Aneque in eausam attractus illam negauerit, nihilominus etiam contra cum expeditorias,vel alias literas se habere allegauerit,inter actarem quidem,& in causam attractum ex continenths, & tenoribus exhibitarum literarum iudicium fieri, administrari poterit. ATTAMEN productioni literarum aduersus in causam ingerentem exhibenda xum, unicus terminus per iudicem dari, prauigiq; debebit. Aduertendum est autem , quod in eam causam, quae ratione impignorationis, vel occupationis iurium posseisonariorum agitatur1c prosequitur, nemo haereditatem talium iurium possessionariorum pro se vendicare pinendet, in eausam se immittendi habet facultatem. Iuri enim& iustitiae disconueniens videretur, ut ille, qui iura sua possessonaria necessitate ratio nabili cogente alteri titulo pignoris ad templi, obligauit, inter litigandum de dominio eorum per alium, cum quo prius nullum in hac parte commercium habuit, perpetuo excluderetur, vel possemo de manu cuiuspiam violenter occupata, M in causa praetextu occupationis ciusdem suscitata, non ad illius unde occupata suerat, sed alterius manus assignaretur possidendata.
rtim Miree Di cedente possit in causam st Agerens in ea procedere .' aeir. LXXXV. SE I, quia pla: runq; steri consueuit, ut leuata iam per iudicem ad discutiendam causa,duas inter partaes cx0rta, productis etiam iapenumero per utramq; partem privilegijs liWralibus instrumentis priusquam fnalis & iussinitiva sententia inter partes
Pronunciaretur, cum iam a tertia quoq; aut quarta parte aliquis se in eam causam inhini silex, partes principales actor scilicet M in causam attractus,aut proprio eorum motu, aliorum fratrum dc amicorum itiorum de consilio per bona media in concordiani/.& unionem deueniunt, causae illi & ulteriori pr0secutioni eiusdem omnino finem in sonent f : quaeritur. Vtrum in causam ille se. ins erens & immiscens,possit con tra in causam attractum ulterius ita cadem causa non obstante prannisti concordia M
145쪽
Vitione eum actoreiam facta δc stabilita procedere, teneaturq; in causam attractus ad instantiam illius respondere,literasq; producere, vel ex tenoribus literarum aduersit actorem iam forte per attractum exhibitarum valeat iudicium & iustitiam sententiamq; diffinitivam habere 3 D 1 C r N D v M, quod si concordia dc unio pranarrata in rer duas partes principales, actorem videlicet &attractum ante sententiam dist niti-oam per iudicem ferendam si etiam ex utraq; parte literae iam productae extitissmi Dista celebrataq; fuerit,amplius in causam sc inserens dc immiscens in caproceder non potest,neque tenetur attractus ipse contra illum de caetero in eadem causa respondere. Quoniam ruente tandamento principali scilicet actore ut caetera quaeq; stuperaedi ficata ruant necesse est. Verum tamen si concordia ipsa dc unio post latam dc pr nunciatam inter omnes parte actorem videlicet &.attractum atq; ingerentem sententiam, lata factaque fuerit, dum iam de iuribus postestionariis litigiosis etiam ingerenti
portio congruens aut Dotalitium siue Quyrtalitium vel ius sorsitan Impignoratilium extitisset adiudicatum,aut lucralium saltem instrumentorum exhibitio tuillet attracto, contra ingerentem adiudicata, tunc etiam principali actore liti cedente, dc ulteriori prosecutioni huiusmodi catas, renunciante ingerens,& in causam se immis Pens, nihiDominus iuxta iudiciariam commilitonem dc deliberationem iudicis, in eadem causita procedendi habet facultatem s.
Ollire Bisgia in processu caularum accumulari stita exigi debeant. Tir. LXXXVI. OUoniam finitis calisis longo litis processi terminari solitis , niuersa iudicioruma
onera,vel iuridica gravamina in processibus earundem causarum aggregata , Macctimulari consueta quae communi vocabulo Birsagia nuncupantur exigi sistenta S c i Ε N o v M diti r. qilod si in causam attractus iuridiea ipsa gravamina in proceitu cuiuslibet causis contra se aggregata, mox finita cauta coram uio ridice pararat in pecuniis deponere se pers bluere voluerit, tunc quamlibet Marcam uno Floren, deponcre& refundere poterit. Et huiusmodi onerum Sc Ilusagiorum duae partes seniper iudici cedunt,& tertia pars actori manebit. Vbi vero coram iudice tuo illad ponere noluerit, aut non poterit, attamen iudicem super eo postulauerit pariter δc admonuerit; ut hominem suum mittat, coram quo de bonis de iuribus suis pollislionarijs per eorundem occupationem, nonexpectata super ea re executione solito more fienda, satisfactionem stuper eiulcemodi iudiciorum oneribus impendere curabit, tunc singillata
quaque Marca singulis duobus Florenis deponi bc persolui valebit. Si tamen nulla assimonitio facta, nulla etiam sitisfactio per ipsbrum bonorum occupationem impens , sed simpliciter ad executionem causa ipsa simul cum oneribtis suis obmilla suerit, tunc non aliter nisi quamlibet Marcam assingulos quatuor Florenos taxando, rcus i piscompensare deponereq; tenetur. Super quibus primo de rebus mobilibus conuicti, si reperiri poterunt,aliter autem de iuribus eiii clam possessionarijs satisfactio impe denda erit. Qualiter vero&quo ordine eius inodi Birsagia seu iudiciorum onerata in processibus caushrum contra quospiam Iecumularisdieant, non existimo trecessarium sermone prolixo describere, eo quod longus ille causarum processus, in quo iuxta antiquorum se praedecesserum nostrorum consuetudinem, Birsagia,ac iudiciat pas pe duplari, cepe etiam cum duplo duplato de uno iuridico termino in alium pror gari consileuerant, per Mncrale decretum nostrum abolitus δc extinctus est. sr cv k D v xl namq; modernorum legem 3c consuetudinem uniuersu catas, longo litis procensu olina terminarsolitae, in quatuor tantummodo terminis octaualibus decidi dc finiri debent, in quibus lassicia ipsa simplo duntaxat modo cumulantilr,δc non nisi in tertiata
Euocatione, quae ex simplici admonitione vel Euocatione processura est duplaniun. In primo namq, octauali termino dum in causam attractus non comparuerit, in iudicio trium marcarum conuincetur dc aggravabitur, dc per actorem tam ad earuntanisi marcis
146쪽
marcamm restitutionem,quam etiam ipsius cauta praeutionem Iterum rectabim. Et hac Lucratio secunda appellatur. Vnde si in siecundo termino iurassico in causam attractus non comparuerit, tunc pro ista socianda non comparatione ruriis in trium marcarum iudicio & pro non stautione priorum trium marcarum,in duplo Griinclemcondemnabitur. In simplici autem possessionaria statutione vel metali Reambulatione seniper fimpliciter Birctgia ipsa aggregantur. In breui quoque causiarum procelluin causiam attractus similiter in tribus marcis per se, & si Iobagionum vel familiari iam suorum ignobilium Statutio interserta sueris, tunc pro non statutione singulorum' singulis marcis,hoc est,pro quolibet eorum in una marca, actor vero si non rito in regali iudicio sex mamzas faciente grauari consueuit, & in huius odiiudicioriam ac Bir sagiorum solutione quaelibet marca uno Floreno vel centum denarii in fine in iciaria coram iudice cauta modo medeclarato deponi atque persolui poterit Si tamen ad raecutionem submissa merit, tunc unaquaeque marca quatuor Florem S, Vesquadringentis Deiaa ijs compensanda erit. Verum tamen si reus , &ctus voluerit, & rebus mobilibus abundauerit; iuxta modum in serie aestimataOIus mrum mobili una, prope finem primae partis descriptaim,ruridica ipsa grauamas iam iudici, aduersisque parti per luendi habe
147쪽
I B lutis, auxiliante Dy o, superius iudiciariis processi- bus,& sententiarum speciebus,atq; diuersitatibus curiaec Regiae, in hac iam tertia, & vltima parte huius opusculi superest tractare de litium,& caularum in ipsam curiam
Regiam, per viam appellationis deducendarum atque transmittendarum,seriebus,&Conlequenter Regnorum Dalmatiae Croatia:& Sela roniae, atq; Γranssylvaniae, i cre videlicet coronς Regni hilius Hungaria: dudum sita,
lectorum, Mincorporatorum confitetudinibus, a nostra
Iere parumper distantibus atq; discrepantibu&; de quibus plurimae caulae post finalem , earum decisionem indictam curiam Regiam, maturioris reuisionis, & euidentiolis discussionis gratia transnitti consueuerunt. Liberarum quoq; diu tatum legibus, & duniodo impensionis iudicij ex parte colonorum,& rusticorumnourorum fier i consumti, prout in titulis Lubsequentibu pa ςbi Viriam et ny vel nimus p ite secundere uiti IIT. II. OV a te res dudum approbatae ac conseerudines pi dichorum Regnorum Dalma bae Cmatiae,Sclauoniae,&Translyluailiae certis in terminis & articulis a nostrae patriae Remi scilicet huius Hungaria: legibus, & consuetudinibus discrepare: nonnulli etiam eomitatus distinctim separatim ab a s ς ita ibus,immo etiam ab ipsis cui iaReetia certas consuetudines, vici inq; inductaes, i linc legitim obseruare videntur Ideo uuaeritur, Vir im quilibet populus, ve omitatus,aut quaelibet ciuitas possit per sie, laseorsum facere statuta 3 DICENDv M, quod nullus populus,& nulla uniuersitas potest con iere statuta, quae iton habet iurisditionem propriam, sed alterius subest dominio,
nisi eum consensii sui superioris: Et hoc quo in ip casibus, qui iuri Diuino & humanorraeiudicare non dignoscuntur. Ita quod statuta ipsa iniquqm aliquid, Calutiq; contrarium non contineant,neq; iuribus aliorum palam derogare,praeiudicium at inferre videantur VM Dp licet Dalmatini, Croatienses, Sclauoruenies Translytumenses in Homaetiorum, it Biriagiorum solutionibus,alijsq; certis caustrum process:bus, & terminorum obseruationibus siςuti infra clarius dicetur alia,& alia consiletudine a nostra Idnete discrepante viantur, utendiq; & fruendi habeam authoritatem, & inter se modooiuvi; illis simile aliquid de consensu Principis statuere & ordinare pollint: contra tamen ne ratia istatuta,& decreta Regni huius Hunsariae,& contra Judicia iudiciarias fideliberationes stiper facto bonorum & iurium possessionario in in curia Regia, peta iudices ordinarios administrari solita,celebrari'; M pronunciam consuetas, nil quicquaconstituere possitnt,nullamq; statuendi habent sacultatem. Et in lusus documentum, at siqniim uniueri e causae super facto iurium possessionariorum medio corurn motae, finitis inibi causis,in citriam Regiam tanquam scilicet locum interrogatorium, τ a a sanioris & maturioris reuisionis examinationisq; & discus limis, tranSnai ci cons reuerum. Vbi qui equid deliberatum,& conclusum fuerit, tum temper erit,atq; si in; nata, Banali vel Waymodali deliberatione non Obstante. Sic etiam in diuersis coimcacibus
diueri seonstitutiones si per agrorum, pratoriam, sylvarum,& fluuioli' cui od: 'el
148쪽
violendinorum statu.atq; prouentibus,&alijs eiustemodi rebus,immd&terminorem, ae processuum Obseruationibus,ri scilicet hic breuiori,dc ibi longiori proces Ili,caula in sede iudiciaria comitatus,coram comite Parochiali mota terminetur ana inter sese diliberatione prana absta, facere quidem dc stabilire possunt, Generali tamen decreto totius egni, atque vetustae dc approbatae consuetudini curiae Regiae in iudici js obseruari α n premittitur solitae,praeiudicare,ac derogare nusquam possunt.Et huiusnodi eorum
statuta selummodo inter eos, & in eorum medio valent, atq; tenent. Ad extero, amen& aliorum comitatuum Nobiles,qui bona & iura pol bessionaria in ipsorum medio non habent,se non extendunt. Et hoc modo ciuitates quoq; liberae, nec non mercatores ac
institores, sartores, pellifices, sutores,cerdones,&alij opifices in ipsorum collegio, & im ter sese statuta condere possunt, consensu principis accedentc. Dummodo huiusmodi statuta iusta & honesta fiant alijsq; & aliorum libertatibus, ac iuribus damnum,& pra
iudicium non inserant. Quae,sicuti prauertur, in eorum duntaxat medio valent,atq; durant. DEBENT autem eiulcemodi constitutiones,& statuta cum maiori,& laniori pa
te populi fieri,atq; stabiliri: quia aliter non dicerentur populi,vel communitatis statuta: Veiam si populus in duas diuideretur partes, tunc constitutio sanioris N potioris partis valet. Sanior autem,& potior pars illa dicitur, in qua dignitate,& scientia suerint praestantiores, atq; notabiliores. me tonsietussinario iure Reomrtim Sinusniae,sTransfluariae peculiari TIT. III.
SCiendum itaq; est quod Nobiles Regnorum Sclauoniae, Sc Transsylvaniae pluribus
in articulis peculiari consuetudine gaudent, M utuntur, maxime vero in Homagi rum selutione. Quoniam Sclauonienses centum, Trantlylvanienses autem sexaginta & sex Florenis eorum Homagia compensare sistent. Et proinde responsiones quoque procuratorum in ipsorum medio terminis in octaualibus simili cum onere reuocantur. Dotalitia etiam uxorum quorumcunq; decedentium demptis ossicio Baronatus tum
gentium vel sunctorum in ipso Sciationiae Regno pari modo centum, I rani tylumae vero sexaginta & sex Florenis persoluuntur. Hoc tamen intel lige,si bona, ac rura pol sessionaria maritorum defunctorum ad tot marcas se extendunt. Nam aliter, si min iis aestimationis bona ipsa fuerint, etiam ibi prout in Hungaria) relictis eorum pro dinte minus datur. Uxoribus autem Baronum, eo quo in Hungaria modo,fieri debet lolutio Dotalitiorum. Cauce vero in utroq; Regno ratione iurium pollestionariorii,vel ali rum specialium,arduorumq; negociorum, in octaualibus terminis motae, post dimniti- Da sententiam,ad appellationem cuiuslibet partis semel in curiam Regiam, domini videlicet iudicis curiae Regiae in praesentiam, maturioris examinis & discussionis gratia , transmittuntur,ic pro finali conclusione atq; executione earundem rursus ad priorem iudicem Banum sicilicet,aut Waymodam rcmittinetur. Caeterv Nobiles Transsylvaniemses pro minoribus potentiarib actibus in quinquaginta marcis totide Florenos auri facientibus conuincuntur: vicecomites autem dc iudices Nobiliu in duplo condenantur. Homulum vero viuu triginta & tribus Florenis apud eos copensatur. Item Dinalitiorusolutio quo ad duas partes paratis,& numeratis pecuni ad tertia siquidem parte rebus mobilibus,atq; venalibus absolui consueuit Ite violatio generalis dictae,&conuentionis Nobili iam Transsylvaniensium de Regio mandato,vel Domini Naru odae Trans Iu ni edicto celebrandae centum, sedis vero iudiciariae quinquaginta marcis totidem H
renos valentibus taxatur. IT E M in facto recuperationis damnorum, ac debitorum , principalis nobilis, actor stilicet, vel in causam attractus, ad tres Florenos iurare permittitur. Caeteri tamma Nobiles eius coniuratores non plures quam singuli singulurn Florenum suo iuramento recuperandi habent iacultatem. Et licet in processibus causarum praenarratariam quaelibet marca Transsylvanorum more centum denarios valean, Bis sagia innae, ac iuridica gravamina in procellibus causarum octaualium accumulata,
instar Nobilium Regni Hungariae quadringenias denariis buxta medum in fine primae
149쪽
Partis desicriptum absolui semper lolet. Irtu causae in sedibus iudiciarijs comitatuum
coram vice comitibus parochialibus, ac iudicibus Nobilium, ratione rerum insta tres Florenos valentium motae, in praesentiam Waymodalem, ad terminos octauales non crans nittuntur. ITEM Homulum rusticorum Transsylvanorum integrum vigilaciqvainque: medium vero quod vivum Homagium vocitatuo duodecim Florenis,&qo inquaginta denarijs: Mutillatio autem membrorum ut manuum, aurium, eruitio OOculorum, & vulnus faciei, viginti: Excustio vero dentium sex Florenis stimatus I T E M si rustieus de loco delicti aufugere poterit, poena violentiae, & actus potentiari, Per eum commissi atq; patrati, non laesch sed terrestri domino coloni cedit: laetus autem damni duntaxat vel suscepti vulneriscona peniam vehabebit. ITEM rustici pro-nter pecudum, & pecorum de damnis illatis abactorum violentam emissionem, & a lationem, vel aliam quamlibet indebitam rerum arestationem, in allimatione huius-ioodi pecudum & pecorum, ac rerum arestatarum conuincuntur. Et in hac parte de Nobilibus quoq; idem iudicium obseruamr. I r 1 M in facto recuperationis damno
rum, ac debitorum rusticus principalis actor videlicet, aut attractus unum Florenum iuramento suo accipere permittitur: caeteri vero sEquentes rustici, eius viptita conia ratores tres persenae Florenum unum, S non plures eorum iuramento recupera
SVN T praeterea Transsylvanis in partibus Scituli Nobiles Privilegiati, ab Scythico
populo, in primo eorum infrei tu in Pannoniam propagati, quin nos,corrupto quindam vocabulo, Siculos appellamus, disti mili penitus lege seconsuetudine gaudentes ;rerum bellicarum experitissimi, qui per tribus & generationes, atq; lineas generati num antiquorum more h editates, ae ollicia inter sese partiuntur, & diuidunt. H rum Homagia viginti & quinq; Florenis competasantur. Emenda vero linguae ad duo decim Floreno & quinquaginta denarios,in eorum medio laxatur. Capitalis alitem sententia contra Scitulum, coram eorum comite lata, ad viginti quatuor Marcas, totidem Florenos valentes, se extendit, hae reditates t conuictiis, & seritentiatus ipse tu i amittit, sed ad haeredes, fratresq; eius derivantiir. Caput etiam,demptis Casibus notae infidelitatis, & causis criminalibus, saluurri praeseruabit. In sede vero ipi brum iudicia via quaelibet marca quinquaginta denarijs deponi, & persitaui coiesueuit. IrεM tria quavis causa statim post latam & pronunciatam sententiam, comes, Sc viceeomes eorum portionem suam iudiciariam si etiam conuictus cum aduersa parte concordaret exigendi habet authoritatem. IrΕM causae in facto haereditatum,ultra valorem trium Florenoriim inter eos Liscitatae seruatis appellationibus i litisὶ in curiam Regiam pro euidentiori discussione trans initti solent. Reliqua autem iura horum Regnorum,atque Nobilium municipalia quia in eorum euntaxat medio valent, & inter sese nota fiant ampliori declaratione non egenta.
αθυι Homasium, quot modis interga r. TIT. v. SED quia de Homagio, ac marcis uomagialibus mentio saepenumero prae habita est, ideo sciendum breuiter, quod Homagium dupliciter accipitur. V N o modo Iucundum leges, auali hominis ligium seu ligame . Et est fidelitas praestita superioripet inferiorem. Vel est fidelitas,quae debetur soli Principi, nullius alterius fidelitato
salua. Axio modo stimitur Homagium, secundum con timem usum , & tunc est mulcta, vel aestimatio homicidarum, quae talis est, ut homicidae redimant se ab his,qui bus competit, iuxta aestimationem capitum suorum, ultra alias poenas pro adlibus pintentiar ijs penes homicidium forsitan patratis, debitas & infligi solitas. Nonnulli iamendicunt Homagium precium elle hominis perempti, licet absurdum sit ita dicere.' a iamortuus nullo precio redimi, & a mortuis suscitari potest. Sed homicida ne talionen si beat, vi caput suum, &. non illius, quem peremit, redimat, necelle est. Et hoc, si uia
150쪽
niri iudiciarias, vel aduers, partis euaserit. Nam si in persena sua detineri poterit, homicidiumq; deliberate patratum fiteri non homagium si uim deponere, sed pretiam capitalem si ibire debet. Homagium itaq; secundo modo sumptum, capitis emendam,
ac redemptionem nos communiter esse tenemus .
ualiter cansae de A in iudiciariti comitiamparochia tam in tu iam Regiam transiminamur uis procuratorum in eisdem heu bus reuocatione.
OVia vero eauiae in sedibus iudiciariis comitum, parochialium comitatuum huius
Regni motae,iacta primum per eosdem comites, vicecomites, ac iudices Nobilium, mxta responsiones partium, deliberatione iuridica & sententia lata ut plurimum incuriam Regiam,ad approbandam, vel reprobandam Uuscemodi ipserum sentes ciam, ac iudiciariam deliberationem, de vetusta Regni nostri lege & consiletudii trans illi, & ibidem praehabita per iudices Regni ordinarios matura ipsarum carisa' rum di lcustione, aut probatae au mprobatae, rursus in praesentiam praedictorum cinmitiam parochi alium, & iudicum Nobilium, pro executione & perlecta concitisione huiusmodi sententiae ac iudiciariae commissionis eorum crcbm remitti,& post ipsam rei Milionem partes conuictae,& in causa succumbentes,a Principe nouum iudici uri impetrare,& s xpenumero etiam virtute ipsit Sirinii iudicii procuratores suos reuocare cons leuerunt: VNDE sciendum, quod post causae decuria Regia remistionem,&iudicum iviorum ordinariorum approbationem,uel reprobationem, si partem per conui, ctam & luccumbentem nouum iudicium impetratur, aut procuratoris responsio reuincatur, qualecunq; iudicium postea per comites, vice comites& iudices Nobilium celohretur, c qualistunq; sciatentia feratur; de caetero tamen pro euidentiori eiusdem di cussione causa ipsa in curiam Regiam, etiam vigore huiusmodi noui iudicii, transmitti non debet. V Ε R v M si altera pars si iccubuerit, ad cuius videlicet instantiam causta huiusmodi in dictam curiam Regiam transmissa, de auctaq; nondum fuisset ; illa pars' caulam eandem, pro saniori sui reuisione discussioneq;, in ipsam curiam Resiam dedimcendi habet authoritatem. IN sede autem iudiciaria comitum Parochialium,comita- tuum Regni huius procuratoria reuocatio plerunque Occurrit & contingit, ubi tribus' duntaxat Florenis, in duabus iudicibus,hoc est comitibus, vel vice comitibus, & iudici-hus Nobilium: in tertia vero partibus, litiganti illi, aduersus quem ipta reuoeatio fieri debebit persetuendis,etiam post latam ibidem sententiam,responsio cuiuslibet procuratoris coram eiusdem comitibus, aut vice comiti bus,& iudicibus Nobilium,vel altero eoriam retractatur,& reuocatur. Versim,post factam in ipsa curia Regia eiusdem causae ratificationem,& approbationem,ac in praesentiam eorundem comitum, vel vice C mitum ac iudicum Nobilium remissionem onus reuocationis responsionis procurat
ris si quando fieri contigerit propter huius ita adi approbationem per superiorem iudicem tactam,duplicatur, S per sex Floresiorum s blutionem compensatur. ualis causa de curia Regia rur . in praetentiam comitum Parochialium . remitti ἁ an . Tir. VII.
VT R v M autem causa in sedibus comitatuum suborta, & in curiam Regiam transmitti facta ibidem S: habita approbatione, & ratificatione sententiae, ac iudicia riae deliberationis comitum, vel vice comitum Parochialium,& iudicum Nobilium c mitatuum de ipsa eadem curia Regia, per iudices ordinarios ad executioncm sit limittatur, vel in praesentiam ruitius eorundem Comitum &ς. remittenda censeatur, variorum varia cst opinio. V v M tamen sciendum pariter, bc tenendum est, quod illae caus, quarum in processu iuridica gravamina, seu onera iudiei alia solui des otiique debent,sicuti sitiat omnes minoros actus potentiari j, & sententiae inde ferendae, violationes tedis iudiciariae, emcndae linguae,& huiusmodi,ex quibus ut puta etiam iudices portiones habere silent: rursu, dc iterum in praesentiam illorum iudicum, de quorum con-