장음표시 사용
21쪽
XXXIV. De Iuramentis in facto lituralium instrumentoriim decernendis,dcimpo
XXXV. In quibuς casibus sint perscribenda nomina coniuratoriam, i Diderua XXVI De poena eius,qui alterum ignobilem,vel infamem dixerit,& de diuetas exitibus iuramentorum, . . . ibidς X VI l cruomodo iuramentum patris tempore medio decedentis, in filium vel fratrem condescendat. I ol X l I Vtriun unus coniuratorum possi plures perionas in eadem causa iuramen O suo expurgare, ibidem A AHIA . Q aod Ρrinceps noster nec capitalem sententiam incurrere potest, nec iuramentum contra quempiam per se praestare, sed neque iura producere te-nc ur, ibidem A L. De modo iuramentorum dominorum Praelatorum,Sc Baronum, ac Abbatum. I'raepositorum insulatorum. lol XLI. Quid lit oculata revisio,& qualiter celebrari debeat, ibidcia A Li I. De sententiarum speciebus,diuersitatibus, dc executionibus, ibidem a Lli I. Capitalis sententia quomodo disterat ab emendae capitis sententiata, Fol. ALIV. De casibus, in quibus contrataclesiasticas personas capitalis sententia sertur, ' ibidem a LV. QI liter debita ac damna spirituales personae reddere debeant, Folio a LVI. Quomodo Capitulum,ues conuentus simul, εt quomodo personae priuata: scortim lententiari debeant, ibidem ALVII. l si una persona Capitularis sententiata suerit, agendum sit. ibi
ALVI II. De compensatione damnorum per officiales Ecclesiasticarum per narum irrogatorum, Fol 09 ALIA . Uuomodol'caelatus cum Capitulo simul,& quomodo seorsem iudicium portabat. ibi a
L. De annuali prorogatione dominorum Pralatorum nouiter clectoriari .
I I Quod Praelati Ecclesiarum ob edicta praedecet Ibrum suorum condemnari non possint. Fol. i Lin λεω cauca factum iuris pol lassonari j tangens in soro Ecclesiastico tractari . nequit, si etiam promissio,vel testamentum interueniat. ibid. IVII. Quid Oisicialis, vel Decanus Capitularis inter Iobagiones Capitulares Mgens valeat res io Iav. Da priore Aura me, oc eius conditione, ac de sententi sin eum ferendis,
ibid. I V. De capitali sententia, bc executionis eius serie. Fol ioa LVL Qualiter bona persententiamoccupata de manibus iudicis,&adueris patris sincredimenda. ibidem I.VII. Quid gratia principis homini sententiato Acta valeat, &de partibus iudiei ibidem LVIII. Quando, & quomodo poterit detineri in sententia capitali conuictus .
LIX. Qisd sit &quando admittatur rationabilis excusatio in literis iudicialibus
inseri consueta. Fol. io . LV. Quomodo portiones filiorum, ac filiarum,dc statrum tempore executi ius sententiae excidi debeant. ibidem maesti-
22쪽
aestimationei utituri pateria Π, vel staternorum,siciliuemedi ode cedentium ibi is Qualiter filii ante & post sententiationem panis nati in bonis palmis siue cedant. pos . I xi in filius post patris sententiationem natus, pota redimere paterna ho rarid si pater cum fili vel omnes fratres simul sententiabuntur. ibidUtrima per sententiam incuria stegia latam, eti amboh in Sclauonia,vel I ranis vluama habita amittantur,& econuertb. Fol m6De sententia per notam infidelitatis pronuncianaa. ibidem De actibus potentia ijsiminoribus,&sententijs super ea referendis. ibid. De causa,in quo etiam vigore minoris sententiae quis detineri potest. Fol. De mena violationis sedis iudiciariae,& desolutione oneris minoris sentem ttae. FolCalumnia quid sit & quot modis eommittatur, εc de poena eiusdem. ibidiauastio notabilis,& aduertenda seper facto calumniae. Fol 164 De emenda linguae,& de poena eiusdem. Folito id lit repulsio, & de modo, ac poena eiusdem. III1Declaratio articuli deci eti generalis super repulsione conscripti ibid.
nouo iudicio, cetu modo,serieq;&processu. pol is LXA , 'trum pcnit nouuna iudicium impetrare,qui in caua processii non succu. LXXIX. Ρtocuratoris reuόcatio quid sit, & ubi fieri debeat. Fol tisii X Procuratoris responsio quomodo,& quo onere retractari debeat. ibidem ' ' inti rei PQUsio duobus modis soloc reuocari. ibid. LXXXII. Quod usariana condeicenso duobuς ni is fieri silet. Fol. ii I XXXIII. Quo modo ante, & quo modo post latam sententiam eauia condescendi
23쪽
INDEXOTIT. III. PARTIS.' INDEX TITULORUMTertiae parti&
I. De tertia parte iurium,& consuetudinum Regni ingenerali. Fol. I II Vtrum quilibet populus, vel comitatus possit per se condere statuta .ibiae. III. De ςonsuetudinario iure Regnorum Sclauoniae,& Π βylvaniae peculiari.
IV. De Scytulis Transsylvanis,quos Siculos vocitamus. Fol. Ia sv. Quid sit Homastium, & quot modis intelligatur. ibidem UI uilitercati desedibus iudiciarijs comitum Parochialium in curiam Regiam transmittantur , id de procuratorum in eiciem sedibus reuocation Fol 126 VII. Quales cauta de curia Regia rursis in praesentiam comitum Parochialium rena i debeant. ibi d. vim De libestis ciuitatibus, ις earum conditionibus ingenerali. Fol. I . I. IX. .3od ciues liberarum ciuitatum in eorum HomasijsNobilibus aequiparam r. ibi dx inaliter causis ciuiuin liberarum ciuitatum,in praese ni iam magistriΤhauer-uieorum Regalium tranimitiantur. ibid. ' . Quomodo nouum iudicium in causis ciuium liberarum ciuitatum impetrandum sit. Fol. ULXII. I estin onio extraneo inter ciues non acceptando. ibid. X sic De Fassionibus eoiam iudice,& iuratis ciuibus fiendis. ibid. lv. Q om O Dominiumlucreditatum inter ciues uagrediendum fit. Fol.
XV . De legitima praescriptione inter ciues obseruari solita. ibid. XVI. Quomodo han editas cum pertinentiis inier ciues apprehendi deleata . ibid. XVII. Dedebitis eicium, ubi omnis probatio defecerit. ibid. X VIII De ciuibus in terris aliorum hareditates habentibus. ibidλ ' Qnomodociuitatis ratione iurium pollessionariorum iuri stare teneantur.
o. dualiter ciues publicos malefactores punire possint. ibid. xx I De homicidio per quempiam in defensione sui patrato. Fol 33IXXII. Desensa quot modis,dc qualiter intelligatur. Ibid. XXIII. Vtrum propter comminationem factam liceat aliquem offender . Fol.
XXIV. An alius alium adiu' re possit. ibid. XXV. De villanorum,quoia igionesnu cupamus, conditionibus&legibus ita XXVI. De modo & ordine impensionis iudicij ex pine Iobagionum fenda:
XXVI I. Qualiter damna,& debita per rusticos,res ac hari editates non habentes, cuperari debeant. Fol i XXIX. Quomodo res mobiles & immobiles rusticorum inter filios,& filias diui dantur. Ibidem XXX. Qualiter bona rustici intestati, in dominum terrestrem deuoluantur. l. Π
24쪽
ποι Quod rusti ei per semetipsos cum Nobilibus lites ingredi non possum. xXXII. Qualiter publiei malefactores per comites parochises,ac Nobiles pri uilegiatos puniri debeant. FolXXXIII. Quomodo damna per pecudes & pecora illata recuperari debeant XXXIIII. De equo furtim sithlato, & in exercitu, vel extra exercitum reperto XXXV. De causarum transmissionibus,& Iiteris transinissonalibus. Fol. 1 AXAVL Forma iuramenti Iudaeorum e tra Christimospractandi Ibid.
26쪽
E c F s itaque&conssuetudines approbatas inclyti R. gni Hungariae descripturus, quaedam notabilia prae
sentem materiam concernentia compendiose. prae
mittere institui. Primo quidem de iustitia. Secundo vero de iure, & diuisione iuris. Tertio autem de lege, Jc speciebus Iegis. Quarto quidem de consuetudini,& conditionibus eius. Qinnio nempe&yltimo, de conditionibus boni iudicis: &alijs rebus ad iudicium iustum spectantibus, apposita quaestione, utrum iudeX secundum allegata,&piobata,vel secundum conscientiam ut ipse nouit iud icare ceneatur t Quibus breuiter pra habitis, Dei gloriosi adiutorio propositum aggrediar, atque municipales leges, Jc approbatas consuetudines ipsius regni Hungar iae, quibus eommuniter in iudicijs utrinur prout memoria, & Ingenioli capacitate comprehendere potero seriat imabsolua ira.. metastitia, qui is desinitiM : U Belin Divisionerius Tiri A igitur est constans de perpetua voluntas, ius suum unicuique tribuens, & hoc non quantum ad actum semper, sed quantum ad affectum. Iusti-r3 enim est animi di spositio, de mentis assectus, quo quis dieitur iustus, dum vid licet quis sine personarum acceptione, Sc distinctione velit cuilibet quantum insoestius suum tribuere. Item iustitia est habitus bonus, tribuens cuiqό suam dignitatem, Deo religionem , parentibus obedientiam, maioribus reuerentiam, paribus concordiam, mi 'oribus disciplinam, sbi ipsi castimoniam, & pauperibus ad mis ris compassionem operosiam. Item ali ter: Iustitia est habi rus animi, communi utilitate sieruata suam unicuique tribuens dignitatem, Et sic estcongrua dispositio a pimi, singulis in rebus reaedi iudicans causas. Beato enim Gregorio teste,in rebus humanis summum bonum cst, iustitiam colere: & unicuiq, iura sua seruare. Nam ubi est iustitia, ibi est omnium reliquarum virtutum concordia, omnes enim virtutum species ut inquit Hieronymus uno i iistitiae nomine continentur, cui astipuia Iatur versiculus ille Hesiodi, Iustitiam sese virtutes continet omnes, quae praeclarissimay irtutum eo splendore mortalium oculos perstringit, ut amrmet Aristoteles neq; hesperum,neq; luciferum tantopere rutilare. DupLEx est autem Iustitia , sciliceti,
Naturalis,& Legalis. Naturalis est constans& perpetua voluntas, ius suum ut pr. nora tum est unica iq; tribuens,& sne illa nullus potest regnum Dei possidere. LGgalis vero dicitus lex, quae saepe mutatur, sine qua nec gentes, nec regna diu poterunc, permanere. Vnde& iustum aliquid dupliciter intelligitur fieri, uno modo ex ipsa natura rei, quod dicitur ius naturale: alio modo, ex quodam statuto inter homines,quod dicitiir ius positiuum . De Inre s diuisione Iuris. I U S autem quantum ad nostriim propositum sipectat. tantum valet, sicuti rectum,. vel vistum, quod a iustitia derivatuta. Et in proposito accipitur pro nostris coimsfecitdinibus, siue scriptis siue non scriptis. Vnde ius nomen generale est: &Iexspecies iuris est. Clime enim ius legibus & moribus, hoc est iure scripto &non scripto constar, quod per I ullium sic diffinitur, est ars siue scientia boni, & aequi, seonidum. quam nos Acerdotes, id est sacras leges, & cuilibet iura sua nainistrantes appellam α.Rliter autem ius dicitur collectio legitimorum praeceptorum, quae nos arctant ad ol a seruandum
27쪽
1Prirandum bonum,& aequum,hoc est utilitatem & aequitatem, siue veritatem iusti iam designantem. lus itaque duplex est. Quoddam enim est ius publicum: quoddaia vero priuatum. Publicum est,quod principaliter ad J mperium , & regimen regnorum, publicamq; utilitatem sipectat: & in sacris, ac sacerdotibus, & in magistratibus consiliit, unde qui hedit sacerdotes, vel res sacras, vel magistratus, hoc est rectores populi, ab omnibus tanquam pro crimine publico accusari poterio. Privatum vero estius speciale,quod ad singulorum hominum utilitatem pertinet: hi illud triplex est, scilicet ius naturale, ius gentium, & ius ciuile. Ius igitur naturale est commune omnium, nationum, eo quod ubiq; instinctu naturae, & non constitutione aliqua habetur, quod natura omnia animalia docet, & docuit. Et hoc non solum est humani generis N
prium, sed etiam Omnium animalium. lnde descendit maris & stemmae coniunctio,iiberorum procreatio, & educatio, nium una li bertas, ac acquisitio eorum, quae cin- Io, terra, mariq; capiuntur. Item depositae rei, vel commodatae pecuniae restitutior
violentiae proximi, per vim repulsio. Nam hoc, aut si quid huic simile est, nunquam, iniustum, sed naturale, mi Ramq; habetur. item alio modo ius naturale intcllisi tu quod in lege M./yca, dc Euangelio continetur, quo quis iubetur alteri facere, quod sibi vult fieri: & prohibetur alteri inferre, quod sibi fieri nolit, V nde versus: Quia tiabi feri, mihi fac, quod non tibi, noli, Sic 'tre in terris vivere iuri νώ. I vs itaque nati se dupliciter potest considerari,uno modo in quantum consideratur homo, prout habet in se naturam rationalem, in qua participat cum diuinis: & sic ius naturale,quod cadit in homin diciturius diuinum. Alio modo ius naturale consideratur in homine. quantum ad naturam sensitalitatis, in qua participat cum caeteris animalibus, ut sensu, motu, & instinctu. Fili modo ius cadens in hominem dicitur esse ius naturale. I vs gentium duplex est,scilicet priminuum, & secundarium. ι iis sentium primatium cst, quo omnes gentes ab initio usae sunt naturali ratione inductum,absque aliqua constitutione gentium,ut neminem laedere &c. f t hoc fi iure naturali nihil discrepat, nisi rati ne diuersorum respectuum. Nam ius naturale,& gentium pariter dicitur, sed diuers, respectri naturale scilicet, in quantum ratione naturali est inductum: c entium vero in quantum gentes a principio orbis, sine ulla constitutione alia,eo via: sunt. h t hoc iure, status seriti est integer. Quia naturali ratione omnes liberi nascebantia .. ius gentium secundarium,est ius a gentibus non ratione naturali, sed ratione publici boni: Mqd communem usum introductum. h thoc Apenumero discrepata iure naturali: qu a iure naturali omnia erant communia : Omnes erant liberi: de iure vero gentium facta est diuisio dominiorum: δc rerum inuenta separatio. ntroducta sunt bella,captiuitates seruitutes,& alia huiu odi, quae iuri naturali simi contraria .. F x hoc etiam gentium iure omnes pent con ractus inducti sunt, ut emptio,venditio conductio, di his similiae I v s autem ciuile est, quod quisque populus, vel quaeq; ciuitas sibi propter dies-nain, humanam ii causam constituit: si vocatur ius ciuile, quasi proprium ius ciuitati, quod tripliciter potest accipi. Primo generaliter, & est quod in unaquaq; ciuitate generaliter obseruatur. ' ecundo sipecialiter, & est quod quisii; populus, vel quaeq; ciuitas sibi proprium, diuina,humana a causa constituit. I ertio excellenter, ad excellendam videlicet iuris Romanorum, quod etiam ius imperiale nominatur. Tum enim non exprimitur nomen huius,Vel illius ciuitatis,tunc per excellentiam tantaim ius Romanorum significatur: sicuti per e tam apud i ἰraecos Homerus, apud I atinos V e gilius subauditur. Fi per Apostolum in sacro eloquio, alterius nomine non exprem, sanctus i aulus intelligitur. Gomori di erant Ius Naturale, Ius Gentium,HIus Guile.
SCiendum itaque quod ius naturale dissert ab aliis iuribus, tribus modis. Primo
origine: nam incepit ab exordio naturalis creaturae. Fecundo dignitate : quia ius naturale apud omnes sentes aequaliter seritatur,a QM Leo institutu, firmum, & immutabile
28쪽
mutabile ma Mns: alia vero iura, quae populus vel ciuitas sibi constituit, sepem
tantur : vel contraria consiletudine vel plia meliori lege, in contrarium postea lata, V introducta. Tertio amplitudine: quia iure naturali omnia communia sunt,
sed iure gentium, vel cit illi, hoc meum: illud tuum est. Caeterum omnes populi, qui legibus, aut moribus utuntur, di reguntur, partim suop prici, partim Vero communi omnium hominum rure utuntur. Hi enim qui suo tantummodo iure,&non communi paudent, & aliquid ius sibi proprium instituunt, ius ciuile nominatur. Quod vero apud omnes gentes coria muniter obseritatur,ius gentiu appellatur. Me tare Mitiori, uris prudentia.
IVs militare est belli inferendi silet initas, toeueris fac :endi nexus, signo dato congressio in hostem. ITEM flagiti j ipilitaris disciplina ,hoc est: castigatio, si
locus deseratur. Item stipeiadiorum modus, dignitatum gradus, praemiorum honor: VClutidum corona,vel torques donatur. Item adae decisio,& pro pei sonarum qualitatibus, & laboribus iusta diuisio, ac principis portio. Ium s prudentiavem,est diurnarum,humanarumq; rerum notitia, iusti atq; iniusti sicientia lusti scilicet ad faciendum: iniusti autem ad euitandum. Quia non stini cu sic ue, quod sit iustum, vel i mustum,nisi & ipsarum ierum contrariarum, vel corporalium habeae
qui notitiam, secundum quam, iuxta varias conditiones rerum C mergentium, va ria etiam iura sunt statuenda.
Disserentiae S inter Iustitiam us ..uris nilentian D Isterunt autem inherle militia, ius A iuris prudentia, Nani itistitia est virtus scilicet moralis. Ius est eius virtutis execuctuum. luris putidentia est scientia illius iuris. Item iustitia est inter virtutes summuni bonum: ius medium: iuris prudentia intimum. Item iustit ia tribuit unicuiqi quod suum est: ius velo coad uat: iuris prudentia autem docet, qualiter illud nat. De H Bismb to Legis eius condison ιus:
OVia dictum est superius quod omne ius, aut leg: hus,aut moribus,hoc est: iurei crimis, vel non scripto, constet. De iure igicur scripto, id est . humana lege, Die . iter Icaci id iam,quod lex diuersimode describatur. Primo namq; est conlisi uti bpopuli qua inam res natu cum plebibus aliquid sanxerunt Sed haec diffinit io proposito ni stro noli quadrat,quum omnis potestas constitutionas Scondendae legis,quς olim apud populum fuerar, in praesem larum ad principem nostrum speclet,ut infra elarius dieecur. Alio modo,lex est sanctio facta, rubens honesta,& prohibens inli nesta atque contraria. Vel aliter est recta ratio ab aequi tale tracta, iubens honesta, 'εt vetatis inhonesta. Item secundum Papinianum 3: Demosthenem Lex est inuen- tib hominis, donum Dei,dogma iapientum,correctio violentorum excessuum ciuitatis eomposistas,dc crinninis fuga. Ex qua quidem diis nitione colligitur,quvd lex
inuentio humana est. Postquam enim multi plicato genere humano, & irrepentab Uti js, in tyrannidem regna conuersa sunt, necessari ὀ opus fuit,leges condere, quarum primi inueniores, qui fuerint, in praefatione superius declaratum habes Dicitur deinde in d is nitione legem donum Dei esse, secundum enim Ct ry sostomum 4Lxx Dii est una legalis via, quae nec ad dexteram, nee ad sinistram declinat. Populus ergo sua elege, qui Dei dida, dc legum documenta contemnit, per diuersia, ei To- rum vias, iρ queam perditioni incurrit..Omniumq; legum inanis est cens ira , nisi . diuinae legis imaginem gerat: quia humanae leges eatenus valent solum, quatenusinon discrepanta diuinis prout & capiens testatur, inquiens: Per me reges regnant,&legum conditores iusta dςcernunt. Ideo leges humanae manere debent e lege di-uma. Nam illa res blica sola est ordinataiquae legibus regulatis, lege diuina gubernatur. I .ex ergo contra legem diuinam,nec populi assensu, nec consueti id me diuturna,est valida. 4 ertia condi tio legis ex dimnitione declarata est,quod sit ν. ma sapientum. Vbi sciendum,quod sicuti principes non debent punire innocenter
29쪽
ita non debent abibluere reum, dc facinorosiim a poena & distiplina, maxime quando quis peccat in rempublicam,quod enim nistificat impium, & condemnat iusti ina, v-terq; abominabilis est apud Leum. Quarta legis conditio, qu id sit violentorum cxcestuum correctio. Nam ideo factae sunt leges, ut carum metu humana coerceatur audacia, tutaq; sit inter impropos innocentia. Non enim inducerentur homines ad legis obseruantiam, nisi citet timor poenae legalis, inferendae per publicam peis nar a. aiunt θ conditio legis quod lex sit ciuitatis compositio. Ciuitas enim ab unitate ciuium nominatur. FUI omnes leges etiam in hoc regno nostro ad commodum reipublicae iudices reterre oportet. Nam ut ex medicina nihil debet sperari, nisi quod ad corporis utilitatem spectet, quoniam eius cauli instituta est: sic a legibus nil oportet collisi, nisi quod reipublicae totius communitatis conducat: quia eius cause ad hoc sint coram pertae. Sexta conditio, quod lex debet cisse criminis fiiga, Sectandum enim beatum, Thomam Aquinatem, leges humanae ad retrahandum homines avitiis, & inducen dum ad virtutes, sinat factis. Nam homini inest naturaliter quidam appetitus ad vir tutem, sed i pia virtutis persectio necessse est, ut adueniat homini per aliquam disciplinam,quae niaxim: per legis obseruantiam aduenire solet. l deo sithinseri idem 4 h mas, quod lex est Ordinatio rationis ad bonum commune, ab eo, qui curam habet, communitatis, promulgata, estq; regula, vel mensiira actuum agendorum, vel Ohmit tendoriam. Vnde lex debet este iusta, honesta, stibilis secundum naturam, & secun dum consuetudinem patriae, loco temporiq; conueniens, necellaria, & utilis: manifesta quoque, ne aliquid per obseuritatem incautum captionem contineat id est: ne aliquis pomicam captiose interpretari 'Si tamen ambiguum, vel obscurum fiterit, eius est interpretari, qui condidit, Vel ne laqueus alicui paretur peream nullo priuato commodo, sed pro communi ciuium utilitate conscriptae. deo autem ista conliderat da sunt,quia cum leges institutae fuerint,non erit postea iudicandum de ipsis,sed oportebit iudicare secundum irias.
OVoniam omnes leges, aut diuinae fiant, aut humanae. Diuinae namque natura humanae vero moribus, d consiletudinibus constant: ideoq; hae disci epant,quq niam aliae alijs gentibus placent. Fas, lex diiuna est: Ius,lex humana. Nam transire per agrum alienum, fas est, quia domini est terra, & plenitudo eius, ius vero non est, quia statuto, aut consiletudine prohibetur. Vnde quaeritur, quare facta sunt leges humanae 3 F t respondetur, quod idco, ut earum mctu humana cocrceatur audacia: tuta se sit inter improbos innocentia, & in ipsis improbis formidato supplicio refrenetur audacia, & nocendi facultas. Quadruplex est autem ovicium legis, quia omnis lex auto
permittit, aut verat,aut punit,aus imperata sermittit aliquid, ut vir fortis, dc virium ius petat praemium. V ctat, ut sacrarum virginum nulli petere liceat connubium. I unit,ut qui eaedem fecerit, capite plectatur. Cuandoq; autem imperat-ut diliges Comibnum Detim tuum. V eriti S, ruor ex verbis utrium collige Iegu, Pen iit, puniet,
m mula, eg municipalium. 3PRa habita legis quidditat atq; diuersitate,iam de stantio dicendum oecurrit. autem statvit una quod vulgo decrctum appellamus, ius qhioddam regni eommunirvim legis habens. t d citur statum,quasi stabiliter &firmiter ordinatii, vel quasi statuiti publicum definiens,ccpe vero appellatione quoq; iuris ciuilis veniunt statuta. V hi a silertendum,quod ius cuille duplex reperitur Ouoddam commune, & est illud quod in libris iuris ciuilis habetur. Et illud non potest condere, nisi Imperat aes alius iudω-nuis princeps. Quoddam Vcro priuariam, Uod etiam ii S Municipale, vel statutar: una dieitur. F t illud unaquaeque regio, vel prouincia, vel aliquando ciuitas sibi constitue
te potest. Ius aurum Municipale est ius rosa tuum alicuius loci. Ita dictum, quod in illo
30쪽
in i l lo duntaxat municipio id est oppido ae loco, seruetur. Idem rc ius stat artum
Vt praetactum est appellaturi i. Vtram valea brutum conrea ius Canonicum urina rate,vel diuinum
SED quaerendum videtur an valeat Statutum contra ius canonicum, vel nati rate, vel diuinum, Dic, quo ad ius Canonicum si statutum sic contra libet cartem EcClesiarum,diuturnam,vel priuilegia eis concessa, non valeta . idem d ce dum si circa ea fiunt statuta, quae salutem animae respiciunt. Circa causas vero prophanas statuta ciuilia derogant can0mbus, & eos tollunt. Quantum autem ad ius naturale, vel diuinum licet statuta non possint illud ex toto tollere, possunt tamen distinguere, ut exempli gratia, i cx diuina dicit indistincte: Non Occides, tamen lex humana,& statutum concedit homicidium in multis casibus. Idem di cendu de decimis, quae debentur de iure diui no , dc tamen Papa multos prurilegiae super decimis non soluendis. Concludamus ergo,quod per statutum ac legem vel rescriptum, non potestius naturale, vel ditii num insin uniuerso tolli. Ni centi summus Pontifex: vel alius quispiam, post et statuere,ut non obseruarctur vetus vel nouum Testamentum: vel quod liberi non educarentur a parentibus, sed maliquibuscasibus, particularibus potest fieri ex iusta causa contra ius diuinum, vel natur Ic, vepraedo pollii occidi: vel fur nocturnus. Lut ιι consuetudo, eg quaesint mors ria adconsiιetudinem'mandam s.
I Α M autem de consuetudine disterendum est. Vbi sciendum , qtiod consuetudo
est ius quoddam moribus institutum,quod pro lege suscipitur,cum defecit lex: nec differt seriptura an ratione consstat: quandoquidem Sc legem ratio inimmem. dat. Porro si ratione lex constat, lex erit omne, iam quod ratione constiterat: cunia taxat quod religioni congruat, quod disiciplina conueniat, quod Laluti pioficia Vocatur autem constet udo,quasi communis sues O, 3c vlias hominum, quia in communi est ustu. Sed clarius consuetudo prout nostrum propossitim tangi sed: ffinienda videtur, est ius quoddam moribus illius introductum, qui aut hornace publica legem condere potest. Ideo appellatione iuris venit etiam consuetiida, de ii princeps committit, ut iudicetur secundum iura, tunc iudex poterit serie sem en iam seeuntium consuetudinem,& statuta loci, sicut etiam e contrario,appeti tione consuetud in is veni t ius commune. Ideo si quis in actione sua faciat mentimnem de consuetudine,etiam ius commune videtur intentatum esse. ilibet autem
. populus potest consuetudinem inducere localem, sed ut valeat consuetudo, aer horetur,quaedam sunt necessaria. Primo It si rationabilis. Est autem rationabilis. rcum tendit, & accedit ad finem iuris. Fini= autem iuris Canonici, & diuini,est se licitas animae .lFinis vero luris ciuilis, est bonum publicum . Id eos consilem otendit ad felicitatem animae, est rationabilis secundum ius Canonicum & diuinum r si autem repugnat fini aeterno, est irrationabit i s. De iure vero ciuit i consumtudo est rationabilis, si tendit ad bonum publicum. Et quia in hoc non sunt speciales regulae,dic quod consuetudo, quae non est contra .ius naturale, gentium, vel p sitiuum, praesumitur rationabilis. Sedςum ius sic sundatum, per ratione videtur. quod ni j la consuetudo contra ius possit este rati onabilis. Dicendum quod contaderatis diuersis rationibus, potest est e consuetudo rationabilis contra legem etiam rationabilem. Vnde duo contraria postant simul este vera consideratis diuersis sinibus, ut nubere, de non nubere. secundo requitatur,ut sic praescripta,id est habeat, tempus debitum,& per cursum illius temporis ad praescriptionem requisti firm tur. Sed hoc est tantum de iure Canonico: &neque de eo iure id requiritur, nisi quando est contra ius post tuum. De iure autem ciuili ad inducendam consuetuclinem sui ficu decennium, hoc est lapsius temporis decennalis, etiam in casu, qui est
contra ius ciuile. Si autem es lac consuetudo contra ius Canonicumgunc requiri ur