장음표시 사용
31쪽
Battum quadrasnta annorum.si tamen praeter ius induceretur consuetudo etiam de iure Canonico,decennium sum cere videtur. Hoc autem tempus decem annoma incipit currere a tempore primi actus celebrati a populo. Id vero quod dixi de iuro ciuili indistincte sumcere spatium decem annorum noc limita,nisi consuetudo inisduceretur in lira,quae sunt reseruata principi in signum suprenaae potestatis. Tun aenim non postet induci consuetudo nisi esset tantum tempus, cuius init ii memoria incontrarium non existeret. Tertio requiritur frequentia actuum, ut communis doctorum sententia. Dic tamen, quod actus frequens de se non est nece flatius ad consuetudinem inducendam, sed quia per usum colligitur consensus populi, qui plerunq; non potest ex uno solo actu colligi,igitur frequentia actuum est ut causa,
consuetudo vero ut causatum. Requiruntur autem tot actus, & ita notori , ut verIsmi liter transuerit in notitiam populi non tamen actus, sed tacitus consensius populi, inducit consuetudinem. Vnde ubicunq; ex coni ecturis habetur tacitus consensus populi, tunc non curatur de magna frequentia actuum. Immo aliquando uno actu si habuerit causam successivam & continuationem per tempus,infra quod
consuetudo inducitur, ut si quis supra viam publicam pontum habuerit, vel quadtale, potest induci consuetudo. uomodo disserat lex a consuestidine, g de triplici virtute consitietu in se. Differt autem lex λ consuetudine tripliciter. ΡR i M o tanquam tacitum Sc exin pre lima. SE N Do tanquam scriptum Sc non scriptum, quamuis hac non si Oellentialis disterentia. Nam licet lex a principe lata non esset seripta, tamennom. ideo desineret elle lex. Et si consuetudo,redigeretur i n lar ipt is adhuc esset consu tudo i ut consuetudines Felidorum,quae redactae sunt in scripta.T ERTio tanqua momentaneum & successivum quia consuetudo non inducitur in instanti. Lentiori e- Mim passu procedunt tacita,quam expressa. Nec enim sunt adeo certa, qtiae ex coniecturis proueniunt, sicut ea, uuae sunt exeressa, ideo consuetudo proprie non potest statun induci per populum,sed succellitae. Consuetudo autem triplicem habet vi tutem, scilicet interpretatiuam. Est enim legum interpres optima, ideo lege exist re dubia ,debemus recurrere ad consuetudinem loci :& si de ea constet non est re-eedendum ab illo intellectu,qnem consuetudo tribuit. S E C v N Do habet virtutem
derogatoriam,qui derogat legi,quando est contra legem. TERTIO habet viit'. tem imitatiuam,quia imitatur legem,ubi deficit lex. De lege,Ustaulo,ac consuesudine contraria quid BEFntiendum. SE D quaerendum occurrit,ubi lex et constitutio,& consuetudo i nueniat tir conistraria, virum nam sit seruanda 'Dic,quod si lex praecedat,&postea sequatur comsuetudo contraria,sit consuetudo & ea quidem generalis,vincat legem generaliter' & uniuersaliter. Si autem consuetudo est particularis,non vincit legem uniuersa- Iiter, sed solum in loco ubi consuetudo viget. Si vero consuetudo praecedat, lex a
tem subsequatus contraria,tunc consuetudo non vincet legem, immo potius tolletur per legem sequentem. Canon istae tamen tenent oppositum aflerentes,quod i Papae non tollat consuetudinem certi loci contrariam, si de ea non fuerit tacta me- 'tio,quia Papa non praesumitur scire contrarias consuetudines. Ex quo inferturia contrario sensu,quod si ciuitas,vel aliqua communitas faciat statutum contra sua i consueti dinem, tunc tollatur consuetudo, licet de ipsa non saciat mentionem, quia ciuitaς,vel populus praeli imitur stire sitam consuetudinem. Pono igitur duas regulas. Pgi M A est,quando praecedit consuetudo,& sequitur lex generalis cotraria, totulit consuetudinem praecedentem. SECvN D regula,quando lex praecedit, deinde
sequitur consiletudo contraria legi,tollit legem praecedentem. Quod intellige vesupra dixi' quando est consuetudo generalis inducta a populo qui potest legem, de constetudinem generalem inducere. Nam si esset consuetudo speciali certi loci, tune in illo duntaxat loco vinceret legem. Ubi vero emergit cassiis nec decisus legat G scripta,
32쪽
imitaree consuetudine,& tamen est sinat lis legi scriptae pro una parte, &similis consuetudini pro alia parte, quid nam sic sequendum, & quidnam simile praeserendum a plerisq; dubitatur. Dic igitur omnes casus amplectendo, quando repetatue solum fimile consuetudini, illud debet attendi: quando vero solum simile legi,tune illud erit attendendum. Si vero reperiatur simile legi, 8c simile consuetudini,tune primum debet inspicuutrum sic magis simile: secundo virum sit magis rationabile,& aequum. Quod si in omnibus sit paritas, tunc si sumus in materia consuetudinaria, debet attendi simile consuetudinis. Si vero sumus in materia iuris scripti,
tunc attendamus simile iuriscripto.
',id sit iudex, quid isticium, quid cause, quid actor, U πψ. . . a
SE ti quoniam moderandis legibus Iudices praesunt, qui recto iudiei j examine,
ex iurisditione eis competente singula discutiunt. ideό non videt rer absurdum de ipsis quoq; aliquid explicare. Vbi sciendu,quὀd iudex dicitur, quasi ius dicens, vel quia iure disceptet, id est,iustitiam mini stret populo. Ius autem est obiectum iv, nitia .ideo iudicium ex vi nominis importat iusti, Vel iuris determinationem in eaus quae coram iudice agitatur. Causa autem dicitur a casu, quo venit. Est enim materia,& origo negocit,nec dum discussionis examine patefacta, qua: dum proponitur causa est: dum discut itur iudicium: dum finitur iustitia censetur. Et hoc loco iustitia appellatur,quae dicta est lex. Lex autem iuris status dicitur, quia per semientiam ius de se non constituitur, sed status iuris declaratur. In omni vero nego-eio quod ad iudicium venis discutiendum, hae personae requiruntur, iudex, actor,&retis. In negocio autem non notorio, testes quoq; necessari ὀ requiruntur. Acto itaque quasi accusator, luia ad caussem Vocat: reua vero a re,quae petitur, nuncupatur .etiamsi non sit sceleris conscius. Tpstςs antiquitus superstites dicebantur, eὀquod super statu causae proferebantur. Vnde homines sui inquiς Aristoteles adiu, dicem confugiunt,sicuti ad aliquam iustitiam animatam. Ges requirantur ad iudicio,v actus iustitia, es de iurisdition scio prenditionibus boni iudicu.
VT autem iudieiuni sit actus iustitiae cauctore Thoma tria requiruntur. PRI
Mo ut proceda: ex iustitiae inclinati .ne. S ECUN Do ex praesidentis auth ritate atque iurisditione. TERTIO vc eXeat, proferaturque ex prudentiae recta ratione. Si enim iudicium, auesic contra rectitudinem iustitiae vel per eos qui non habent ad uidicandum auditoritatem et sinc prudentiς CXamine, tunc non rectum, sed vitiosiuin,it illicitum iudicium censetur. Iuri ditio vero est potestas ex iure publico introducta: diciturq; a ditione id est potestate, dc iuris quasi iuris potestas. Ossicium autem iudicis est eius competens ipsi iudiςi ad ea, quae sibi ut iudiei facienda incumbunt peragenda, praestitum. Distori autem Oiscium iudicis a iturin ditione sicut actio ab obligatione. Nam ut peractionem quis consequitur, quod in obligationem venit, ita peronlatum iudicis adeflectum perducitur, quod in
iurisditionem venit: δceam deducit in actum Adiudicem autem praecipue spectat, mature sngula discut terer nec debet inserenda sententia praeceps, aut sub4tus cile, alioquin voluntas eius praecipitata, nouerca iustitiae diceretur. Nec plusum, quam alteri parce dctit faueret: nec esse acceptor personarum, alienamque Decelsitatem, suam debςt existimar . In primis autem passionibus animi carere, ut non moueatur prece, io,vel amore. Nam iudex etiamsi tulerit sententiam iustam, ininera tenetur in foro consti entiae, an id fecerit potius odio, quam ana re iustitiae. Nec debet esse iudex nimis crudelis, nec pius nimis, sed aequus in ii dicandoe In onini enim Iudicio coniuncta sunt misericordia, & virtus, id est imilitia: dc in harum coniunctione consistit aequitat. Vnde Gregorius: Omnis quia 6 iusta
33쪽
iuste iudieat, stateram in manu tua gestae: dc in utroq; pense Iustitiam, det miseri'
cordiam portat: sed per iustitiam reddit peccatis sententiam, per misericiard i a n pecca zi temperat poenam: ut iusto liberamine,quaedana per aequitatem corrigat , quaedam per misericordiam indulgeat, qui Dei iudicium oculis suis semper timens, & tremens, in omni negotio formidat,ne de iustitiae tramite deuians cadar. Vbi namq; iustitia suum modum excedit, Crudelitatis vitium gignit , dc nimia Pic tas dissolutionem disciplinae parturit. Humanum autem iudicium quatuor modis solet peruerti. Timore, dum metu potestatis alicuius, veritatem loqui pertimescimus. Cupiditate, dum praenito animum alicuius corrumpimus. Odio, dum contra rim iudex Iecuniam a Legata, probaua, vel ecundiam consciensiam Ad
' avne quaestio subiugenda est, An iudex secundum allegata,& probata partium:
. I l vel secundum quod nouit, de ex conscientia debeat iudicaret Verbi gratia, aliquis accusatus de capitali, vel alio crimine, dc iudex scit illum elle innoxium, de quia vidit id crimen ab alio fuisse patratum, tamen testes contra cum testificancur, an condemnabit scienter innocentem Z Dic quod iudicare pertineat ad iudicem, eundum quod sungitur publica potestate,ideo instrui debet in iudicio, non secundum quod ipse iudex nouit tanquam persona priuata, sed ut sibi innotescit, tanquampersonae publicae. Id autem potest sibi dupliciter innotescere,vel incommum ni per leges scilicet pubi icas, diurnas aut liumanas, contra quas probatio non ad' mittitur: vel in quarticulari per instrunaenia: Zc teste , bc alia legitima docunienta,quae magis se liti debet iudicando, quam illud quod ipse nouit in persona priu ta. Ideo inquit Augustinus, iudex bonus nihil ex arbitrio suo facit , sed secui dum leges, Zc iura pronunciat. In hoc tamen casu, iudex debet esse valde sollicitus, v
foueat partem illam, quam in conscientia sua scit est e veram, ne pereat propte . defectum testium, Si aduocat0runia. si vero eo ventum sit, ut adeo validae prohη-tiones in iudicio proserantur, quae nec repelli,nec collidi valeant,omni arte, Sc stimdio est iudici enitendum,m innocens conuictus eripiatur. Si nulla eius ceml di via
reperiri potest,quaerat rationeii, si sine scandalo fieri possit, ut alteri causam e mittat r si id nequit, tunc proserat sententiam secundum allegata , R probata: Est enim iudieis omelum magis laborare pro Calute boni publici quam singularis,cum de ipse in quantum iudex, si persona publica: δc bonum commune sit nobilius particulari , ut habetur pri mo Ethicorum. Nam si iudex seri sententiam pro innc cente in iudicio tamen conuicto, redunda rei in perniciem publicam, populus enim , scandaliraretur: viaq; aperiretur, innocentes opprimendi, δc noxios abs tuendi. Si enim iudex vellet innocentem punire, diceret se conscientia sua scire eum est a reum. Pariter de si vellet sceleratum absoluere, ὁ: si iniquis iudicibus male iudicandi aditus pateret Fateor esse, qui aliter sentiant, sed haec videtur opinio con munior, dc aequior fore..tis me duplici conficientia iuditas videlicet, rei, Udicti S g n quia constans est Theologorum sententia, quem l thet qui contra conscienciam facit, peccare. Selendum igitur, quod duplex est conscienti videlicet rei, Bc dicti. Vnde iudex licet faciat contra conscientiam rei, id est negocij, vel facti, non tamen facitcontra conscientiam dicti, hoe est testimoni j. Aliud est enim sim- ipliciter scire, dc aliud est prout debet iudex scire . Iudex autem duplicem personam repra sentat,unam priuatam,aliam publicam. Fieri autem potest,ut aliquid sciat, tanquam persona priuata, δc id nesciat tanquam persona publica, sciit dictu, tur, aliquid scire ut Deus, dc illud nescire ut homo, prout est illud testinaonium is Euangeli-
34쪽
yuangelieum. De die autem illa, & hora scilicet extremi iudicii nemo scit neq; a geli Dei neq; filius,nisi pater solus: quod intelligitur,filium nescire ut hominem, scire
taliten ut Deum. l dem de sacerdote consemionem audiente, qui etiam interrogatus per viam testimonii posscs dicere, se nescire audita in consessone, quia neseit ut testis. Die etiam iudex debet informare conscientiana illam in his, quae ad propriam pers uam attinent, secundum ea,quae in publico iudicio sciri post ant. His duo adiunganta, unum,quod si sit sit premus iudex,ut Papa,& Imperator,vel alius,qui non astringituta legibus,tunc debet sequi veritatem. bi vero est iudex insertor,tenetur seeundum allegeta,& probata etiam contra conscientiam iudicare: nec tunc peccat, quia obstrin,-tur ad id faciendum iuris authoritate. Secundum est,quod si iudex sedeat pro tribun h. Ic contingat aliquem ibi cpram eo aliquod delictum facere, ne potest illum statim punire,ae si probaretur per testes, Melius est enim probare aliquid per is liana factum, quam per testes. Si vero non sedeat pro tribunali,tunc sectis. Nam ii iudex ex senestra praetorij,vel doimus ictae intueatur ununa,quempiam interficientem: & quoniam hoc homicidium, vel non detertur in iudicium,vel delatum non probatur: & iudex voluerit homicidam de se ipso subiicere torturae, ut veritas per illius consellionem eliciatur. . certe non poterit. 'Sola enim iudicis scicntia adhinc non siifficit, ut ad torturam reus deueniat, cura ipse illud nesciat, ut iudex, sed ut priuata persi,na: nec ipsius testim nium, in hac parte valet, ira in una & eadem caiisa nemo pollit esse testis, & iudex. Igitur aliundecst edocendus: vel per testes vel alia documenta, ut postit torquere criminosum. Dubium quoq; est de ministris,& executoribus, qui sciunt testes falso iuxat se, vel iudicemini tu iudicas te tamen coguntur a iudice, innocontem interimere, vel aliter punice. Vnde communis cst Theologorum sententia, eos non debere ob temperare, si pro cerio id sciant: secus vcro,si dubitent, quia tunc excusantur propter obedientiae bonum ideo secundum sanctum Thomaim,si sententia intollerabilem eria rorem, de iniuriam contineat, non dobent obedire; alioquin excusarentur carnifices, qui martyres occiderunt. Si vero non adeo mani stam contineat limustitiam,tunc non peccant exequendo, qu ia sententiam ii aperioris non habent discutere, nec ipsi innocem rem interimunt, sed iudex,cui ministerium praebent.
DE TRIPARTITA DIUISIONE' IVRIVM. ET CONSUETUDINUM
INCLYTI REGNI HUNGARIAE, IN GENERALI. TITVLVS
X peditis, opitulante Deo, notabilibus, quae ad introdi1ctionem huius opusculi praemittenda videbantur, iam speciatim de consuetudinibus huius inclyti Regni Hungariae tractandum superest. Quia igitur onaris S consuetudo iuris, qua utimur, vel ad periduas pertinet, vel ad res, vel ad actioines: & quia certum est, quod omnia iura respectu pers Enarum prodierint, ideo dignum videtur a peribinariam iure exordium coeptae materiae stimere, deindeq; de duabus reliquis conitietudinarii iuris pinibus non directe quidem semper, sed praepostero in-t dum ordine , prout se lititur rerum in iudicijs emergentium series, & conditio re- irere digitoscitur in tractare, & secundum hoc, praesens opustulum tripartiri, dignum duxi. IM P RiMA siquidem eius parte, de his, quae ad persoliarum ra-' iionem spectant, nobilitatis stilicet nostrae primordio, libertate, honorum tutatimque possestionariorum acquisitione, gubernatione, diuisione, venditione, alienationes, concambiali permutatione,praescriptione, pignoratione,metali reambulacione, Iurium ' Quiri alitiorum, ac Lotalitiorum solutione, bonorumq; mobilium, & immobilium
35쪽
a mine in his, dia Hunnorum per habitacula, castraque deserrem,& vox prae conia subsequeretur dicens: Vox Cei, & praeceptum communitatis uniuersae est, ut v- nusquiique in tali loco eundem designando locum armatus, vel qualiter potest compareat,communitatis consilium simul Sc praeceptum auditurus. H ax consuetudo inter Hungaros usque ad tempora cieysse Lucis, patris scilicet gloriosi Frincipis& Ap stoli nostri beatissimi Stephani primi R egis H ungarorum, inuiolabiliter ex titit obier Eata, quae multos Hunnorum perpetuam redegit in riisticitatem . Nana statutum,Sesancitum erat, ut transgresseres eiuscemodi mandati, nisi rationabilem assignarent e. cdii ationem,cultro naedia per viscera scinderentur, aut communem & perpetuam in si ruitutem redigerentur. Haec immo plurimos Hungarorum cui praesertur plebeae perhibetur cffecisse conditionis. Nam cum una & eadem de generatione a quodam scilicet Hunnor, Sc Magor unanimiter processerint, aliter fieri nequiuillet, ut hic d mmus, ille seruus, hic nobili ille ignobilis,dc rusticus et ficeretur. l Ostquam vero imspirante Spiritus sancti gratia, ad agnitionem veritatis,C atholicaeq; fidei professionem. opera ipsius sancti Regis nostri, Hungari venere, & eundem sponte in R egem elege re,pariter de coronauere , omnis nohilitationis & ex consequenti possinionariae collationis, qua nobiles decorantur, & ab ignobilibus segregantur, facultas,plenariaq; po- stas, in iurisditionem sacrae coronae R egni huius, & per consequens in Principem, vi Regem nostrum, a communitate & communitati s auctoritate, simul cum imperio, Scregimine translata est, a quo iam omnis nobilitatis origo, per quandam translationem re ,rocam, reflexibilemq; connexionem. Ita mutuo semper dependet, ut seiungi segregariq; nequeat, & alter sine altero fieri non possit. N eque enim P rinceps nisi per Nobiles eligitur, neque Nobilis nisi per Principem creatur, atque dignitate nobilitari
anod sera nobi titas per exercitia militaria: E caederas vir utre acquisatur, ac post naria donationeraboretur. T I T. IV.
PR oinde vera nobilitas, usii disciplina j; militari, ac caeter s animi, corporisq; dotiatam Sc vimitibus acquiritur. N am ubi princeps noster quempiam hominum, cuiuscunque conditionis existat, ob praeclaratacinora,ac seruitia, castro, vel oppido, siue viilla τ it alio iure pollestionario,condonauerit, mox ille per huiusmodi donationem 'rincipis i statutione legitima subsequente) in verum nobilem creatur, & ab omni rustieitatis iugo eripitur. h t ista tandem donatiua libertas, per nostrates,nobilitas appellatur. unde talium nobilium filii,meritis haeredes, & liberi nuncupantur, & huiusmodi nobiles. per quandam participationem, & connexionem immediate praedeclaratam membra secra: coronae esse censentur: nulliusq; prieter Principis legitime coronati, subsunt potestati.
odia libet de bonis per eum proprii Ieruitiis conquisita, Mere H P nere possit.
T i T. V. V Ale antem ius possessionarium per exercitia militaria eonquisitum apud legi mareeulium castrent quod vero literati scientia, vel doctrina cuiuspiam acquirituta, 'peculium quasi castrense nuncupatur, & dicitur peculium quasi proprium, vel priua, tum bonum, ita quod licet filio de eo facere quicquid voluerit, etiam praeter volunt tem patris, & econtra, & inde traXic originem: ac sundamentum illa laudabilis &ve iustissima olimq; approbata consiletudo nostra, quod scilicet, quilibet dominorum, Laronum, ac A. agnatum,& Nobilium,de & super uniuersis rebus, bonisq;. N iuribus possiellionariis per eum proprijs suis laboribus,seruitiis & virtutibus, qualiter mi ac quisitis, de inuentis, ante diuisonem cum patre, vel fratribus factam, liberam pro voluerit, disponendi semper habeat potestatis facultatem, sicuti inferius in serie diuisionum inter fratres fiendarum, limpidius,declarabitur,
36쪽
uod Mbiles etiam ari posi lanaria donatione cieantur, quo ad nullitiem comprobandam, insuma nobilitaria non statin tussicio neces rio.
CCiendum ulterius, quod veri Nobiles etiam alio modo,& absq; iurium possession Oriorum donatione fiunt, & creant tur, dum videlicet I rinceps nostur,quoscutiq; pl heae conditionis homines a rusticitatis, & ignobilitatis seruitute, sequestrando, δc eximendo, in coetum, ac collegium, numerumque Verorum regni Nobilium aggregat lcasscribit. Tales etiam sine possessionaria collatione, veri nobiles reputantur, qui quidem nobiles utroq; modo creata, & eorundem cuncti haeredes,per lineam virilis sexu, legitim descendentes, si etiam arma, seu insignia nobilitaria, aut literas sitrer armorum figuris, dc collationibus aeditas non habeant veri tamen semper Nobiles censentur. Arma enim a Frincipe cuipiam concessa, non sitiat de necessitate, sed Qtummodo de bene esse nobilitatis. Nam armorum collatio simpliciter secta,non nobilitat quenaquam. Cum etiam ciuium, & plae ortam hominum multa habeant armorum insignia per principem donata, per haec tamen in numerum nobilium non comptitantur. A dnobilitatem itaq; comprobandam non peti inciar in iudicio exhiberi insignia, vel arma nobilitaria, sed ibiae literae donationales, vel statutoriae cum declaratione possessionatiae collationis editae, produci debent: immo illis non habitis, literae duntaxat expeiaditoriae sit per solutione Quartalitioriam dummodo tempus praescriptionis iurium regalium transcendisse dignoscatui consectae,ad comprobationem huiusmodi nobilitatatis abunde sufficiunt. Nam Quartalitia non nisi de iuribus possessionarijs aequisiti,sbluuntur. De iuribus autem emptitiis non Quartalitia sed portiones congruentes puellis, & filiabus Laronum, ac Magnatum, atq; Nobilium dantur . Ibd ex nobilipatre,σ0n i i matre generati: veri Nobiles censeamur ea
non re conuerso. et i Tu L. VII.
Irim illi, qui ex nobili duntaxat matre, & rustico patre sint propagati, veri nobiles
non dicuntur, nisi sorsitan mulier ipsa suillet per B egem in verum haeredem iuriurii paternorum sine tamen praeiudicio legitimorum successori uri praefecta, atque creata. Nam hoc modo, fili j sui etiam ex ignobili patre progeniti quia praefectio naturanti, vimq; donationis, ac iurium possessionariorum collationis sapit, atq; repraesentat) veri Nobiles reputantiar. Econtra vero ex nobili patre, & ignobili matre filij procreati, ro-cti veri Nobiles censentur . t ater enim generat, mater autem irmam solum generandi dat,& praestat. Qualiter aurem praesessio praenotata fieri possit, & debeat, uit rius eam scriptam habcbis. . imode iam per adoptionem nos ure fiant f errentur. TITVI. VIII. T Tem fiunt adhuc δc alio modo Nobiles, per adoptionem, dum videlicet quis domi-- notum, vel nobilium, rusticum s Pu ignobilem quempiam, in filium sibi adoptauerit,& succestarem, haeredemque bonorum sirorum substituerit, & huiusmodi adoptioni consensiis Regiv mcellarit: tandem & statutio legitima bonorum ipQrum, si thlecuta fuerit quia adoptio aeque sicuti praesectio cum consensii Regio vim donationis tene γignobilis ille, & filia sui, veri nobiles reputantum. I De quatuor priuilegistis, Ustraecipuis Nob ilium libertii rudi Tirvt. IX. I9Vamuis autem horum Nobilium multae sint libertates per priuilegia, & constitiistiones principum explicatae, quanii tamen censentiar esse praecipire . quas hinandas curaui. ΡRiMA igitur est, quod ipsi nisi citati, et vocati ordineq; iudiei Drto condemnati suerint, in eorum personis, ad quorumilis instantiam, vel clamores ait hpreces, ni atquam, & per neminem detineri tritillat. Violcitvrtamen haec libertas in ta cti,, causiq; criminalibus, puta homicidio deliberato, villarum combustione, iure ξ& rapina, seu latrocinio, atque etiam violenti adulterio, in quibus honorem,titulumq;.& libertatem nobilitatis quilibet amittita It si poterit etiam per rusticam manum in loco
37쪽
loco delicti ἔ: erit an inis commissi, libere semper talis detineri, δc iuxta suos excessus
condemnari,puniriq;, merito valebit emna tamen si de loco delicti aufugerit,&manus aduersantium euaserit, postea non aliter nisi citatione, vel vocatione mediant processuq; iuridico damnari, & aggratiari debebit. ,scv Da libertas, quod obiles totius R egni, nullius prae terquam Frincipis legitim ut praetactum est coronati,su, sint potestati,& ipse quoque Princeps noster, ad simplicem quaerelam, & sinistram iuggestionem alicuius,neminem eorum praeter viam iuris, de altera parte non audita in pers a, vel rebus suis,ordinaria aut horitate, impedire potest. Τ F RT I A est,quod tu'stis eorum iuribus, & omnibus prouentibiis intra terminos territoriorum suorum adiacentibus, liberam semper prout volunt, fruendi habent potestatem, ab omniq; condi tionaria seruitute, ac datiarum, & collectarum, tributorum, vectigalium, tricesima ruita a, si lutione, per omnia immunes,& exempti habentur, militari duntaxat pro re gni defensione tenentur . Qv Rτλ ut reliquas preteream & vltima est, quod si quispiam Regum,& rincipum nostrorum, libertatibus Nobilium in generali decreto, excellenti issimi Principis quondam domini secundi Andreae Rcgis,cognomento In ierosolynutant ad quod obseruandum quilibet R egum H ungariae priusquam situm caput sacro dyademate coronaretur, sacramentum praestare soleo declaratis & cx-Pl estis,contrauenire attentaret,iunc sine nota alicuius infidelitati , liberam illi resistendi,& contradicendi habent in perpetuum facultatem. er Ν obiles antem hoc in loco generaliter uniue GS Dominos taelatos, i arones caeteros et, agnates, & alios re sni huius troceres intellige,qui sicuti praenarratum est una eiusdemq; libertatis pi inrogatiua scmper muniuntur. . primus nos eun Iorum dominorum , Baronum, ac Muellium regni, verus sis mimus succesorsit. T i T. X. ia dirui est stiperius, quod omnis nobilitatis, & possessionariae collationi plenaria potestas in Principem nostrum translata sit, ideo aduertendum, quod 'rinceps ipse noster uniuerserum dominoriim, Laronum S Magnatum, ac alioruma Begni Nobilium, poskilionatorumq; hominum, in cassi quo quis eorum sine haeredibus, & posteris de sterit, verus Se legitimus siccessor sit..Omnia enim bona, & iura eorum pollessionaria ab ipsa sacra Regni Hungariae corona, virtute translationis prae notatae originaliter dependent, & ad eandem semper respiciunt, deuoluunturque,eo
rum possessore legitimo definiente. V nde inolevit ista consuetudo dudum approbata, quoil unica & singularis pers ira existens,veroq; nec non & legitimo successere carens, ac destituta, luper iuribus suis possessionariis, sine consensu B egio nil quicqtiam iure Perennali disponere potest. I mmo etiam pignoriς titulo nullam de eisdem fassionem
ultra communem aestimationem eorundem, taciendi habet facultatem, prout intra latius suo loco super ea retracbibitur. Iraeterea cunctorum quoque dominorum, i
latorum,dc virorum i cclesiasti eorum i rinceps ipse noster verus pariter & legitimus auecUbrest, non quantum ad honorum & iurium possessionariorum ab icclesia ablationem & sequestrationem, sed quantum alteri va antibus praelaturarum sedibus,& t cclesiarum rectoratibus ad gubernandum cum l cclesia collationem, saluo iure confirmationis Archiepiscopatuum, & Episcopatuum, quae iurisditioni secrosanctae M omanae duntaxat I cclaliae,lii belle dignoscitur. n/ὀd Papa in rationibus beneficiorum gregesiasticis in hoc regno ntidam tari itionem
retinuit, aeter Ulamatioris auctoritarem. TIT. XI.
C Ciendum autem quod licet rapa seu summus pontifex, utramque iurisditionema temporalem scilicet, & spiritualem habeat, in collationibus tamen beneficio misF lesiasticorum pro tempore vacantium in hoc regno, si mus ipse Pontilex nullam iurisdicionem exeq' itur, praeter confirmationis auctoritatem: Et hoc quadruplici ratione. PRIMA ratione sundationis Ecclesiarum. Quia reses Humariae e m Qti .
38쪽
fuerint omnium Ecclesiarum,& Episcopatuum, Abbatiarumq;. & Praepositurarum in hoc Regno sundatores,per ei uiceni odi fundationem omnem facultatem iuris patronatus,nominationis,electionis,m collationis beneficiorum, sibi ipsis acquisier mi, & vendi carunt. Qua ex causa iuris videlicet patronatus ratione, pertinet semper ad Reges nostros hoc in Regno, beneficiorum Ecclesiasticorum collatio. SECvNDo, ration
susceptae Christianitatis. Quia Hungari non per praedicationem Apostolicam,vel Ap stolorum,quorum Principis vicem,& peribnam in terris Papa gerit, sed per instituti nem proprij Regis eorum sanctissimi videlicet Stephani Regis, de quo& silperius in mini, conuersi sunt ad catholicam fidem,qui primus omnium Episcopatus, Abbatias, & eposituras hoc in Regno fundauit,& harum omnium Ecclesiarum praelaturas, ac beneticio solus ipse ex nutu fiammi Pontificis,quibus maluit idoneis tamen & virtutibus probitatum insignitis contulit, sicuti Ecclesia de eo solenniter canit, hic videlicet famini, Stephanus ad instat Salomonis struit templa, ditat donis, ornat gemmis, & cor nis cruces ad altaria.Et mox stibinsertur, Ad Regendum haec, Praelatos viros ponit lit intos, iustos, fidos,&probatos ad robur fidelium. Sic talentum sibi datum Deo reddens duplicatum, ac aeterno praeparatum sibi scandit solium,. Ecce aperte deseribitur, quod ipse, & non alter quispiam ad regenda templa per eiura constructa, donisque
ditata, Praelatos iustos A fidos posuit, prout ex eius quoque historia, si pluribus priuilegij, sitis super Ecclesiarum fundationibus & dotationibus confectis liquide pate .hidem, Si plerique Caesarij ac Pontificij iuris interpretes suis commentari js conscriptum prodidere. Vnde etiam Rex & Apostolus dici meruit, eo quod vices Apostol
riura in terris praedicatione, & bonorum operum, atque cxemplorum exhibitione oelsit, δc propterea duas quoque cruces per collationem semini Pontificis in signunia sue sanctitatis, quod scilicet Rex&Apostolus iuste diceretur digne meruit habere pro armorum insignibus, unde ab illius tempore, gens Hungarica duplicatam crucem pro armis, ac insignibus habere pariter&gestare consueuit. Insignium namque quatuor fluminum, dilicet Histri seu Danubii, ac Thybisci, seu Thyciae, nec non Guae MDratae a Regno Pannoniae, quod modo Hungari incolunt, atque inhabitant, pro se vendicat. TERTIO ratione legitimae praescriptionis, quoniam Reges Hungariae a tempore regiminis eiusdem beatissimi Stephani nostri Regis, qui anno Dominicae incarnationis primo sepra millesimum, in Regem Hungaricae gentis feliciter inunctiis' pariter & coronatus est, ad haec usque tempora semper in reali, & pacifico usu, ac pes sessione collationis huiusmodi beneficiorum Ecclesiasticorum,plus quatri per quingentos annos persistentes, tempus praescriptionis iurium Ecclesiasticorum, etiam sanctae sedis Apostolicae, iteratis vicibus dudum transcenderunta. QvAR To, quia ista libertas Regni, quantum ad beneficiorum Collationes olim tempore Domini Siginmundi Imperatoris, & Regis nostri una cum complurimis libertatibus huius Regni, in generali, ac celebri concilio Constantiens, cui triginta & duos Cardinales, demptis aliis viris Ecclesiasticis, & multis Principibus Christianis prasisse constat, corrob rata, iurisque iurandi religione firmata luit, prout in Bulla superinde confecta, clare continetur . Hoc autem Concilium ut si immarie, breuissimeqtie tangam per quadriennium duraui . Nam anno Domini millesimo quadringentesimo decimo quarto incepto. In quo concilio tandem anno salutis millesimo quadringentesi nio decimo septimo, Papa Otto, qui Martinus quintus appellatus est, electusextitit, postea vero anno sequenti videlicet millesimo quadringentesimo dee imo octavo, idem concilium ipsius Martim Pontificis, praes itaque Sigismundi Imperatoris iussu dissolutum fuit, δc in eodem concilio Ioannes vigesimus tertius m . Pontificatui licet inuitus abdicauit. Gregorius vero sponte cessit, dc renuncia uit, sed Benedictus pene resistens Fc cedere nolens, decreto concilii reprobatus, atapontifieatu priuatus extit i t, Sc in eodem concilio Ioannes H ussi,S: H ieronynnus P gentis eius condiscipulus h*rctici, combusti & incinerati fuerunt Scis,i A vero pro
39쪽
quo tollendo & dirimendo concilium ipsem Spiritus sancti gratia mouei te aggregatum pariter Sc celebratum erat, nouem & triginta annis duraue recolitur,quod tandem
opera ipsius Sigismundi Imperatoris sublatum extitit, atq; pax& tranquillitas perop-Γuod omneου Damini Praelati, spersinae Ecclesiasicae, Rem nostro ad sidelitaris homogium
noridum obligemur, quia ratione bonorum Iemporatium coram iud cibi Iecutaribus iurisdire teneantur. TI T. XII.
VM igitur eollatio beneficiorum Fcclesiasticorum, simul cum bonis, & iuribus possessionarijs,ad Ecclesias Tei pertinentibus, ad Principem & R egem nostrum spectare dignoscatur, ideo omnes viri Ecclesiastici cuiuscunque ordinis, gradus, ac di Mitatis existant, qui in hoc regno Hungariar,castra,castella, fortalitia, ciuitates, oppiat villas, possessiones, & praedia, vel etiam alia qua cium; iura pollessionaria gubem Rant,dc possident, non obstante,dignitatis,& exemptionis eortina praerogativa,& liber-- Regi & Principi huius inclyti Hungariae regni legitime coronato, instar pe Ona cum secularium eiusdem regni ad homasium fidelitatis praestandum, semper obligantur,& ratione huiusmodi bonorum temporalium,quae restident, quorumlibet etiam actuum potentiariorum,ac aliorum negociorum inde emergentium, in pra ensiam , quorumlibet iudicum regni ordinariorum ab eorum aduersarijs si quos habuerintὶ in causam libere conueniri, & attrahi possunt, coram quibus more aliorum secularium , respondere iuriq; stare tenentur. Me donationibus regis, egearum seciebus, ingenera5. TI T v i. X I I I. OVoniam omnes domini Praelati, Earones, Magnates, Nobilesqοῦ, R I roceres totius regni Hungariae,necnon regnorum eidem incorporatorum ac partium sibi subiectarum,cuiuscunq; status,conditionis,dignitatisque, &pra eminentiae exiliant v- niuersa eorum iura possessionaria, ex donationibus serenissimorum dominorum Regum Hungariae habent, atq; possident. In primis igitur de donatiunibus Rcgils,& earum speciebus in generali dicendum occurrit. V bi sciendum est,quod donatio regia duplex sit, scilicet pura dc mixta. Pura donatio est iurium pollessionariorum in iuris
ditionem sacrae coronae regni legitime redactorum perchnalis per Principem cuipiam,ob seruitia,vel praeclaras virtutes,iacta collatio. Mixta vero donatio dicitur il la,quaeyltra teruitium, etiam summam aliquam pecuniarum complectitur, δc talis usitato vocabulo inscriptio nuncupatur. R egia erum maiestas ex praedeclarata uarii ditione sacrae coronae Regni huius Hungariaeὶ de&superjuniuerss iuribus possessiona rijs, quorumcunq, decedentium, Sc semine, vel haeredibus destitutorum, ac deficien tium, liberam prout voluerit disponendi,pro se scilicet reseruandi, vel alteri cui maduerit conferendi,aut inscribendi,plenariam semper habet potestatis facultatem. Ε τω prauorum hominum patrata malitia, impunita relinqueretur. Ncue nobilitas δc rusticitas aequalis aestimationis censeretur: rursiis ne fidelitas sinule praemium ibriirctuta. Ad conterendam igitur infidelium proterviam, S rebellionem, pravorurnq; δc flagi- fiosorum hominum male agendi licentiam reprimendam,maiores nostri,non Liuniis iura possessionaria aliquorum in semine cui dictum es Ddeficientium, Verum citam contra statum publicum regni huius, ex eoque in despectum dignitatis rogiae maiestatis contumaciter sese cruentium, ac alios praeter iuris aequitatem abii lut e tenacrarieque turbantium,ad sacram coronam dicti regni Hungaria: , cons Equenterq; collatronem Regiam etiam superuiuentibus illis deuoluenda esse, tum iuris rigore exigente, t m , vero reipublicae utilitate expos)ςnte communi decreto lamerunt, atque statueriino, ut exemplo punitionis sceleratorum, alij terreantur, alis vero ad opera fidelitatis exercenda atque peragenda, si quibus thrsitan talia bona collata fuerinc, ferumtics accen
tata, Dei fi cilesiae feliciter restituta est.
40쪽
SV N T agitur castis isti, Sc vocantnr notae infidelitatis, in quibus R egia.maiestas, b na aliquorum eisdem seperuiuentibus, cui voluerit de iure, libereque donandi ha
bet facultatem. ΡRi Mus est de crimine lae maiestatis, si quis videlicet impias manus in personam Principis nostri in ecerit,uel capiti eius gladio aut veneno insidiatus fuerit, siue murum aut domum, in quo Princeps ipse extiterit, violenter inuaserit. , x-Cvu Dus casus est,siquis euidenter se erigit&opponit contra statum publicum, R egis& coronae: H aec tamen erectio seipssim iust ' defendendo,notam afferre non intelligatur. l T E M qui conficit falsas literas, vel falsis literis euidenter utitur in iudicio. 'Au qui stita pit,vel utitur falsis sigillis. t tem Cusores falsarum monetarum, vel eisdem monetis scienter. & publice in magna quantitate utentes. IT LM occisores vel vulnera tores fratruum ac consanguineorum sitorum, usque ad quartum gradum inclusiue Necnon parricida uxoricidae, ac mariticidae. V eriuatamen uxoricidium δc mariticidium intellige praeter iuris processum, & aequitatem patratum. I T ξ M stilpratorer coiisanguinearum,similiter usque ad quartum gradum inclusive. Aut nouercarum a violatoic incestuosi, dum fuerinteuidenter conuicti,vel proscripti. ITEM incendi xij publici Hilarum & pollinionum. I r F M inductores e x terorum hominum spolia torum, vel stipendiariorumad disturbandum internum regni statum. l T r Ma vita tores literarum fidei publicae vel salui conductus,dum euidenter tuerint conus isti. ITIM traditores castrorum dominorum propriorum. N ecnon expugnatores, & intercoptores, aut subtractores caltrorirm vel castellorum, aut aliorum sortalitiorum quorumcunque reguicolarum dum euidenter fuerint conuicti. ITEM interemptores, cartiuatores,vCrberatores, vel vulneratores iudicum ordinariorum regni ,3c eorundem vices in iudici js gerencium. I T E M occisores litigantium seu causincium,siue ad regiaim maiestatem aut ad octauas,vel breuia iudicia,sive ad sedem iudiciariam alicuius coinsetatus, aut alia quaecunque loca iudiciorum, ad causarum scilicet perseeutionem promciscentium,vel ad diaetam & conuencionem generalem de Regio edisis celebrandam,
venientium,& accedentium. I TR M occisores, vulneratores, aut verberatores hominum Regiorum :ac testimoniorum capituli, vel conuentus, in executione aliqua princedentiam. IT x xspublici h. ci edaci,damnatae scilicet haeresi adhaerentes. II pMimbulatores membrorunt, & emitores oculorum praeter hanos Nay Modas, & alios honores in confinibus Regni tenentes. lTx M amillares castrorum finitimorum Regni. Iir Madministratores armorum, & vi alium Turcis, & aliis infidelibus, regni scilicet huius aemulis, & hostibus. I T E M turbatores, detentores, & spoliatores illorum, qui iectae eorum damnatae renunciantes ex Turcia adiltiad regnum confugiunt moraturi.
mod bona Litronum serum homicidaram Donavom Regiae non Abiaceant. Tir. x V. EX praemissis itaque casibus subsequitur,qi.ol surum, ac latronum, seu pravd
num, & aliorum eiuscemodi spoliatorum. Item homicidarum, dc alio modo Nobiles vulnerantium, seu verberantium Memptis casibus praedeclaratis) domos. que eorum violenter inuadentiumr necnon possessiones, & tui a milestionari , territoriaq; at iorum cleptaedanti una, vel occupantium, bona δc iura postestionaria, in FisCum Regium non deuoluuntur: neque collationi Regiae maiestatis, subiacere dinoscuntur: sed tales, capitali duntaxat sententia fures scilicet patibulo: praedines vero palo, vel rota, caeteri autem gladio, iuxta scilicet eorum demerita furit fis riendi atq; puniendi. Bona vero,& iura possessonaria ipsorum si morte damnari fuerint in filios, vel illis non existentibus, in fratres eoru in generando emcaces&s latentes,aut alios legitimos eoru succest res,deriuantur. Vbi aut e gratia regia i Llis concessa,& sententia nihilominus executa morit,tune iura ipsoru possessionaria a manib' iudicis,&aduersae partis,ad instantia sciliceti cur sentetia lata extiterit, pecfiliori