장음표시 사용
491쪽
DIS P. IV. CAP. IV. 48. dam sese mutuo complecti debent, ut invicem
servire , ac parere Velint. Itaque Vir uxorem nota
modo thori, sed. consiliorum etiam , rerumque gerendarum participem , quantum illius ingenium , sinceritas , fideique , sive secreti custois diendi constatui a patiatur , essicere debet . IIIa nimirum ubi se consiliorum , & animi pa . ticipem viderit, alacrius gubernandae familiae cuia Xam suscipiet, maritum impensius diliget, si quid adversu in deinde contigerit , levius feret , &collatis undique viribus, opibus, & amore familiae stultitati consulat ; sin verb se a marito contemni viderit, iracundia, vel indignatione o quadam familiae curam deseret , omnia querelis implebit , & quidquid faustum , vel infausum contingat, iniquo animo seret. X. Quod si vir uxorem diligere , ac honora Te debet, major certe ab uXore honor , ac reve Tentia viro debetur quippe qui caput mulieris sit, ac imperium aliquod , sive dominium habeo Te videatur. Hinc Apostolus praeclard monuit, ut mulieres viris suis subiit a sint Aut Domino , quoniam vir caput es mulieris sa) ; quemadmodum viroς alloquens ait , viri , diligite uxor es v sras . . . qui suam uxorem diligit , seipsum diligit b . Ex hoc itaque imperii, sive dominii genere , quod maritis inesse concipitur , uxor viro parere, vel obsequi tenetur; in gubernanda familia , consiliisque suscipiendis ab illo dirigi debet; ab illo denique invito , vel inconsulto neque laribus, neque thoro dividi, sive sejungi potest , sed illum sequi tenetur; nisi fortasse gravis incommodi, sive periculi timore, de quo Iurisconsulti praeclare disserunt, eXcusetur. Tom. V. II h XI. .
492쪽
XI. Ubi verd coniuges ipsi liberos veluti eom.
munis amoris, fideique fructus susceperint, officium aliud exoritur, quo Parentes liberos, veIliberi parentes complecti debent. Itaque pare tes ipsi legitimos liberos , quicumque illi suerint, diligenter alere , ac perhumaniter servare debent; cum illorum singulis non eandem modbnaturam, hominisque dignitatem inesse videant. sed ipsos etiam in liberis, veluti imaginibus inis
tueantur . Itaque Parentes pari prorsus amoreis,fietate , vel studio filios omnes complecti deisent ; quin etiam maximE cavendum est neo unum plus altero diligant ; cumque singuli pa-xi prorsus, & aequali naturae vinculo coniungantur , pari quoque charitate , ac benevolenti λfoveri, nutriri , vel exornari debent; nisi so lasse purior in aliquo honestas , ac diligentia occulto praesertim amore , vel praemio decoretur, ut tardiore, alii ad parem honestatis , &virtutis amorem , ingenuo veluti laudis , &mercedis stimulo , vividius excitentur; alioquin,
si in diligendi, , curandisque liberis discrimen aliis ruod haberetur, sacile Iurgia, querelae, sive
issidia orirentur. XII. Deinde verd cum filii adoleverint, parentis erit illorum mores sensim componere νὴ ipsorumque animos cereos in vitium flecti ad honestatem potius , & virtutis amorem partim praeceptis, partim poenarum timore praesertim verb exemplis inflectere ; nihilque deseri , vel omitti debet , quod pueris liberaliter , ac rite seducandis conserre possit. Omnibus itaque viribus est emtendum , ut teneris adhuc illorum mentibus puriora religionis , pietatis , ac vi
sutum semina faeliciter inserantur ; quae si il- orum cordibus alte insederint, lacile deinde vi-
493쪽
DIS P. IV. CAP. IV. 4 dividi i)s exeltabuntur, ac uberrimos honestatis , &honoris fructus ad familiae decus , patriae ornais
mentum , commune denique reipublicae bonum producent.
XIII. Neque pietate solum , & virtutum splendore , sed ingenuis etiam artibus, prout varia parentum conditio tulerit, liberi sunt exornandi; ideoque praeceptoribus illis tradi , sive comitti debent , qui non modo ingenio, ac peritia meri id commendentur ; sed ingenuo quoque amore discipulos comple isti, ipsos honoris potius, Scgloriae iii mulo', quam severitate impellere , omnemque operam in erudiendis illis conferre consuererint . Et quamvis etiam Praeceptoris industria , solertia , sive prudentia perspecta suerit , non ita tamen parentes illi confidere , vel in utramque aurem dormire debent, ut aliquando de pueri , vel Praeceptoris etiam diligentia sedulo non inquirant; sic enim utriusque animum vividius excitabunt, ut proprio muneri alacrius, collatis undique consiliis , ac viribus adesse , velint . Quo certE Ioco satis reprehendi , vel deplorari quoque non poterit quorumdam hominum . temeritas, ac impudentia, qui cum liberos praeisceptoribus illis erudiendos commiserint, quos temere , & inconsulto illis casus obtulerit, nunia
quam deinde de liberis , illorumque eruditio ne, sive progressu inquirere solent ; & quamvis
etiam praeceptorem ipsum vel aetate, vel ingenio , vel moribus , vel diligentia tanto muneri imparem noverint; avaritia tamen , socordia. aliisque affectibus impelluntur , ut auream , me lioremque adolescentis aetatem otio torpere, inuistilibus artibus terri, vitiis plerumque infici, ve Iuretiri patiantur .
494쪽
Plurimi)m deinde pueris erudiendis conferre.
poterit , si longe .a matris conspectu , ac domeiasticorum blanditiis, quibus aetas illa infici, ae
enervari solet , praesertim veco publice cum adolescentibus aliis erudiantur , ut ingenita qua dam gloriae cupiditate , vel aemulatique , aliorum exemplo assiduis veluti stimulis incitentur. Ninc praeclare monuit Aristoteles pueros Omnes
non privatim , sed publich erudiendos esseis ;quod uberius deinde pluribus , invictissimisque
Tationibus maximus ille orator Quintilianus elegantissime demonstravit Inst. I. c. 3.
XIV. Denique, ubi liberi honestis artibus insituti jam suerint , parcntum munus, & ossicium erit, ut illorum quilibet id vitae genus prudenter eligat, quod sibi aptissimum. noveis Tit. Quamvis enim parentes consilio, viribus,& opera in hoc eligendae vitae negotio liberos juvare debeant, nulla tamen potestas , jus, &authoritas illis conceditur, ut invitos ad hoc potius , quam aliud vitta genus impellere liceat . Quod si parentes olim de liberorum statu, ac voluntatibus decernere poterant , & alios militiae , templis alios, ahis conjugio , certisque uxoribus addicere, vel consecrare solabant, ut parentum judicio , seu voluntati liberis dissentiri nefas, ac illicitum foret; civilibus tamen . ,& ecclesiasticis legibus haec aut horitas adempta fuit: quemadmodum fere patribus olim vitae, necisque ius in filios concessum fuisse legimus ,
quod mitioribus . deinde temporibus vetituII vel ereptum esse erudimur. XV. Porro paternus amor ille , vel curvi ,
qui liberis exhiberi debet, nullis annorum finibus circumscribitur; sed quandiu parentes. Vivunt, liberorum saluti, commodo , laus itati
495쪽
eonsulere debent; atque ubi annus Octogesimus . ut aiebat ille , admonet ni sarcinas eolligant , antequam proficiscantur e vita sa), ubi nimirum era sto iam vitae cursu e vivis eXcedere compelis Iuntur , liberos sibi superstites bonorum omnium 1aeredes pari amoris affectu . nisi fortasse primogeniturae juribus, aliisque legibus aliter ad familiae decus cautum fuerit, relinquere debent; unde si pater omissis, vel exhaeredatis liberis haereditatem ipsam in alienos transtulcrit , ino
se is testamenti querela filiis civili iure conceditur . Sed haec , aliaque id genus plurima Iu- .risconsulti viderint; quemadmodum haec ipsa parentum ossicia, ac potestatem Politus noster uberrime est prosequutus in eximio opere de patria in testamentis condendis potestate. XVI. Quod si tanta parentibus in liberos cua Ta, pietas, amor, & ossicia esse debent , ma-Σimo certe jure, ac tacita naturae voce liberi Quoque impelluntur, ut pares amoris, obsequii, ac beneficentiae vices parentibus rependant . Itaque liberi parentes ingVnuo , vividuisque charitatis ardore complecti debent, ut ilia Ios colere , ac venerari; semper honorifice de ipsita
sentire , seu loqui; illis assurgere , in servire, diis It genter obsequi, parere it nihilque ipsis invitis aggredi velint. Deinde vero , si parentum fortasse conditio, imbecillitas, & egestas exigat, a libe-xis ali , defendique debent; nihilque negligi se vel omitti potest , ut fracta viribus aetas, brevique interitura seneetus ossiciis, & sincero luberorum affectu leniatur; tan idque diligentius parentibus liberi prodesse debent, quanto diligentius parentes ipsi liberis consuluerint; ut a
496쪽
mori, pietati , vel studio aequale studium, pie. tas, & amor si tamen paterno amori, ac beneficentiae par unquam amor a liberis, ac beneficentia rependi possit j ostendatur. XUII. Quandoquidem ver5 sive nimius hominum numerus, sive belli, fortunaeque conis ditio , sive denique pauperies plurii nos impulit , .ut hominibus aliis veluti dominis servirent, ideoque in familiis ipsis domini, simulque fero Teperirentur, aliqua postremo hoc loco addidisse iuverit de variis servorum , vel dominorum ossiciis. Duplex itaque, aut servoru 'genus distingui solet. Prima, ac severior serinvitus vocatur illa , qua quis invitus alteri suis hesse, vel servire cogitur . Altera vero mitior vocatur illa, qua quis egestate compulsusIibere, & mercedis amore servire velit. Ac dubitari certe non poterit quin prima , ac severior illa servitutis species aliunde repeti dein beat , quam ab ipsa hominum natura, sive naturae lege. Cum enim homines singuli eidem natura, iisdemque viribus. praeditos , adeoquo pares, & aequales esse ostenderimus , definiri eerte non poterit cur unus alteri potius subeo
se, quam imperare debeat; ideoque si prima hominis indoles, & constitutio spectetur , Omnes aequaliter liberi , vel proprii iuris esse debebant . Quod enim Aristoteles dixit ipso natum jure debiliores , tardioresque sortioribus se Vire debere, nulla ratione defendi potest, ut sequenti Capite ostendetur, ubi de imperii, vel potestatis origine disseremus. Ex solo itaque belli iure oriri poterat, ut homines illi , qui tu hostium potestatem venissent , cumque legitimo belli iure occidi possent, in vita potius a victioribus servarentur . victoribus subesse, aς
497쪽
DISP. IV. CAP. IV. 48 δενοἰ e deberent, ut a civilibus legibus definituri a quibus etiam imperium illud , atque dominium, quod in captivos. , & servos eiusmodi haberi potest, certis quibusdam finibus circumia scribitur. Quamvis autem servitus illa legiti me , & ex ipso gentium iure sit instituta , mitioribus tamen Ecclesiae legibus cavetur, ne quis fidelis alterius fidelis servitio mancipetur , atque ubi infidelis aliquis eiurata secta , vel infidelitate Christi fidem amplietatur, libertatem acquirat. Itaque apud Christianos altera solum servitutis, sed famulatus species reperitur, qua servi cum dominis libero, ac temporali veluti
XVIII. Eiusmodi verb dominii, vel servitutis ossicia eo potissimum diriguntur , ut Domini servis pactam mercedem tribuant; a gravioribus, ac inhonestis operibus praescribendis abstineant; ipsorum denique moribus, atque saluti invigilent, iuxta celebre Apostoli monitum: siquis autem suorum , ω maximὸ domesicorum , euram non habet , sidem negavit,
es in eli deterior ta . Vicissim vero famuli dominos diligere, venerari, servare debent f ipsis parere, ac humiliter obsequi; in juncti m neris partes implere; quidquid denique tacita vel expressa conventione promiserint, fideliter exequi tenentur, nisi fortasse divinis, atqu
498쪽
Uo foedere, quibusque legibus partim, pietatis, partim commodi, vel utilitatis amore familiae sint institutae , δε--tis, ut arbitror, superiori loco iam diximus. Quandoquidem Vero neque privata singulorum hominum , neque communis familiarum talicitas , atque tranquillitas haberi poterat , nisi familiae plures certo velliti foedere , vel societate Rempublicam, Urbem, Regnum, vel Imperium aliquod certis quibusdam legibus
constituerent, nunc eXponenda, vel explicanda
nobis occurrit Reipublicae, Regni, vel Imperii forma, & origo; simulque munera , leges , Mossicia, quibus Cives omnes , & Principes ipsi Rempublicam, veluti nobilius quoddam familiae genus, amplioribus certe finibus circumscriptum . eodem ipso justitiae, pietatis , commodi, vel utilitatis amore complecti debent. Itaque primbexponemus, quae caussa, & origo liberos homines impulerit, ut Urbes aliquas, & Imperia instituerent; deinde quae melior imperii forma censeri possit; quae denique Cives, & Principes apsi Urbibus, ac Imperiis tranquille, ac talici-cer dirigendis conserre debeant. II. Atque, ut ab ipsa civilii societatis, vel imperii caussa, & origine eXordiamur, ex Variis quidem, diversisque fontibus illa repeti,sve deduci stlet, ut partim ex ingenito societatis amore, partim ex praepotenti quorundam
hominuin vi partim deuique ea injustitis, vet
499쪽
DIS P. IV. CAP. V. 48 iniuriae timore sit instituta. Cum itaque ingeniato quodam impetu, ac tacita fere naturae voco homines excitarentur, ut homines alios, quos
sibi similes , paresque viderant, amore, mutui vofficiis, humanitate , ac benevolentia complecti vellent, cum ipsis iucunde, ac tranquille degere desiderarent, plurimi simul inita quadam societate, vel consuetudine coacti sunt, iisdem quo patriae, vel Urbium finibus contineri coeperunt. Sed, cum potentiores aliqui nimia habendi, imperandique cupiditate perciti debiliorum sortunas , honores, vitamque ipsam fraudibus, ac insidiis aggrederentur , ne Civitas ipsa dissidiis .caedibus, ac perenni veluti civili bello , vel in- restina dissensione miserrim E discerpta foret, aut liberE , ac impune scelera in civium perniciem grassarentur ; sed ex pacato potius , ac tranquillo regimine iucunditas oriretur, neces. carium fuit, ut cives omnes inito veluti scedere convenirent ut illorum qui bet iudicium proprium, sive liberam , flexibilemque voluntatem multitudinis iudicio, seu voluntati submitteret , Plenumque jus , ac potestatem illam , & imp xium , quo fruebatur, in multitudinem ipsam transferret ; ut quidquid proinde multitudini in commune Civium , atque Imperii bonum praescribere, legibusque confirmare libuisset, iasingulis ratum, acceptumque foret, neque sine maximo scelere violari posset. Hinc, ut optime Plato Observavit, leges eaperunt quod utile visumst hominibus pacisci mutuo ne farerent , paterentur ve injuriam tb , ac leges ipsae pacia , fatera ,sonventa frequentissime vocantur se) .' III. Deinde vero, cum aucto civium numero,
vel extensis Imperii finibus incommodum videre
500쪽
tur multitudinem omnem convocare clim ex infinito stre suffragiorum , vel opinionum discrimine dissidia plurima oriri possint; curn denique repoIte , ac secreto plurima deci rni deberent, ouoclcerte fieri, vel sperari quocue vix poterat, si in plurimis , imperitis , ac vitios s etiam hominibus deliberandi, definiendique potestas, & alito sitas resideret, multitudini placuit ut potestas illa , vel aut horitas omnis aut in aliquibus solii in peritioribus , honestisque viris, aut in uno potius , qui iustitiae, laude, prudentiae, sapientiae, ac Virtutum omnium splendore eXcellerti, collocaretur unde fieri prosecto dnuit, ut praeclard inquit Tacitus , ut cunctas Nationes , O Urbes Populus , aut Primores , aut singuli regant saὶ . V. Itaque legitima potestas illa , vel imperii majestas , quae in Republica , sive Principibus reis peritur, ex sola populi, vel multitudinis coniensione , seu libera elictione veluti priano, purissimoque sonte deduci debet , qua ' ius poli. stat emisque propriam sibi divinitus inclitam itistitiae, pacis, ac tranquillitatis amore in plureς homines, aut unicum transferre, certis quibusdam sinibus, vel conditionibuS circumscribcre, ac si justissima, vel evidens Reipublicae conservandae caussa id aliquando exigere fortasse vidcrctur , in alios iterum transferre poterat. Quemadmod huntamen singulis hominibus , aut multitudini ius , Iibertas, ac imperium a natura ipsa , live ab auctore naturae Deo veluti pulcherrimum rationalis Naturae decus, Mornamentum' concessum fuit, ita quoque jus ipscim a populo, vel multitudine in . Principes transsatum , sive ius regium divino , ac naturali jure institutum dicitur. - VI. Quae