Eduardi Corsini ... Institutiones philosophicæ ad usum Scholarum Piarum. Tomus 1.5.

471쪽

DIS P. IU. CAP. II. 4srbit quid quisque habeat fui , eaque moderari

nee velle experiri quὰm se aliena deeeant . Id enim quemque decet , quod est Dum maximὸ . Suum igitur quisque noseat ingenium , aeremque θ ω bonorum, vitiorum suorum judirem pra-beat ; ne sceniet plusqωam nos videantur habere prudentia r illi enim non optimas , sed sibi accommodat Usimas fabulas eligunt fael . IU. Cum tamen ingenitus amor ille, quo nos diligimus, ac ingenio, viribusque nostris nimium confidimus. plerumque certE nos fallat , iuverit etiam prudentes aliquos, ingenio , honestate , aetate , rerumque usu peritiores viros consulere , qui sincere nos moncant quibus praesertim muneribus apti simus ; cumque nos niti- de , accurateque perspexerint, ostendant quid valeant humeri , quid ferre recusent.

Quo certE loco maior illis autoritas, & fides haberi merito poterit, qui divino , vel humano iure nobis dirigendis, atque ad honestatem insormandis sint destinati, ut parentes ipsi , Principe S , tutores, ac praeceptores; qui cum puriorinos amore complecti soleant, ac nostrae, simulisque publicae utilitati consulere velint, meliori bus etiam consiliis nos dirigere, & juvare poterunt . Quandoquidem tamen rerum eXitus, humanarum rerum conditio, humanae mentis

consilia incerta plerumque , & obscura esse solent, & sapientissimos etiam viros hac in parte falli conspicimus, ut hoc eligendae vitae consilium bene, ac saeliciter, vertat, clementissimi , amantissimique Patris auxilium humiliter, ac enixe petere , vel implorare debemus, ut eXimius aliquis splendor descendens a Patre Iumia

472쪽

num a , mentem illustret, simulque pectus incendat , ut humanus animus quae bona, quae decora , quae utilia sint, videat; & ad implenda, vel exequenda , quae Viderit , accendatur. V. Ubi vero jam semel animus de seligendo vitae genere accuratissima rerum cognitione, prudenti aliorum consilio, atque praesertim divini luminis ope deliberaverit, constanter illud amplecti, & alacriter, iucundeque servare debet. Nihi Lenim prudentis hominis consilio , vel honestati , rerumque gerendarum Delicitati aeque repugnare conspicitur, quam si humanus animus irrequieta quadam cupiditate ad nova munera, novumque vivendi genus di- vagetur; cumque ossicium aliquod elegerit, ad alia repente convolare desideret Quod si suscepto iam semel consilio delectetur, ac tranquillo animo semper in ipso quiescat, omnes etiam facilius ingenii vires , omnemque Operam conferet, ut pro rei dignitate instituto muneri

satisfaciat, impositam . sibi personam gerat, Omnesque suscepti consilii partes implere pere ete velit. VI. Quinetiam, etsi fortasse temere, & inconsulto consilium , & munus illud elegerit, cui se deinde minus aptum, atque imparem noverit , neque tamen illud deserere, atque aliud amplecti possit ; aequo tamen, tranquillo , constantique animo sic geri debet, ac si libe- Te , prudenterque susceptum fuisset. Ad quas igitur res altissimi erimus in iis potissimum elaborabimus a sin aliquando necessitas nos ad ea detruserit . qua nostri ingenii non erunt , omnis adhibenda erit eura , meditatio , diligentia, ut ea ,s non

473쪽

DIS P. 1 U. CAP. II. 463

rudimur plurimos in ossicio illo, dignitate, sive vivendi genere positos , cui minus apti videbantur , ac fortasse fuerant, praeclarE suscepti muneris partes gessisse; sive qu6d ingenio, &exercitatione novam fere indolem, novasque svires sibi compararunt; sive certe quod Deus novum illis cor , nova consilia , novumque robur adjecit, ut suscepti consilii partes ad privatam , publicamque Delicitatem implerent, proprioque munere laudabiliter defungi possent.

VII. Deinde vero quemcumque statum, si-ye vivendi genus elegerit, seipsum semper in illo diligere, perficere, & conservare debet pcum illud omni animantium generi natura inditum sit ut st tueri, meliorique ratione sibi

consulere velit. Sed quoniam omnis nostra vis in animo, eorpore sita est, alterum nobis commune cum Diis , alterum cum belluis commune est, animi imperio , eorporis servitio magis uti debemus b) ; illa nimirum purior , caelestis atque divina propemodum pars meliori, vividi orique . studio , & amore diligi, perfici, vel conservari sic debet, ut omnis fere animi cura, vel solicitudo in illa Deliciter exornanda non immerito collocetur se .

VIII. Ut animus itaque dirigi, vel perfici pollit primo requiritur ut seipsum nitide, clarissimeque cognoscat , nimirum hane habet vim praceptum Apollinis , quo monet , ut se quisque noscar ) . Deinde requiritur , ut variis artibus,

474쪽

scientiarumque luminibus exornari desideret; cumque insatiabili veri videndi cupiditate natura ipsa incendatur , innata d0ctrinae semina ingenio , vel exercitatione sensim excitare debet, ut uberrima deinde, ac iucundi mina rerum cognitio oriatur. Haec ipsa tamen inveniendi veri cupiditas ita leniri, dirigi , vel temperari debet , ut illa praesertim addiscantur, quae aut ingenii viribus, aut suscepto muneri magis conveniant ; ut non pervicaci dissidendi studio, inia vandi libidine, curiosa quadam in subtilioribus inquirendis indagine; sed ingenuo potius, ac

sncero veritatis amore, flexibili quadam, ac docili mentis mansuetudine , sobria denique , ac moderata laudis, & eruditionis cupiditate excitemur z quemadmodum praeclare monet Apostolus non pires sapere , quὰm oportet sapere , sed sapere ad sobrietatem sa) . Hinc ubi de Divinis agi contigerit, iis nimirum , in quibus divino fidei lumine erudimur , modeste, humiliter , ac verecunde loqui debemus, Omnemque ingenii vim, ut acumen ita divinae revelationi , vel auctoritati subiicere , ut ab illa deflectere, vel minimum dissidere non liceat. Secus vero, si de naturalium rerum cognitione disseratur, etsi maxima doeli minorum hominum authoritas esse debeat, etsi nunquam temere, ac pervicaciter illorum sententiae contemni , sed pacato potius , ac tranquillo Tationis lumine deseri , resellique possint; nunquam tamen animus, aut pravis sensuum erroribus , aut opinione vulgi, aut sola denique sapientissimorum hominum auctoritate moveri debet, ut fusius, & oportunius alibi ostendi

475쪽

DISP. Iv. CAP. II. 4ssaeius ubi de divina, vel humana authoritat .

ejusque viribus loqueremur . IX. iQuemadmodum vero humanus animus . vel intellectus cognitione rerum illustrari debet; ita quoque voluntas ipsa, quae ad bonum, hon statemque dirigitur, variis virtutibus est exoris

aranda, de quarum singulis, illarumque praesta tia, ac muneribus superiori Disputatione iam diximus. Io unum obiter hὶc addi poterit, quod

quamvis virtutes omnes pulcherrimae, vel i

quirendae sint, nec possit ulla persecte haberὴ ,su in simul eaeterae arctissimo veluti foedere eo iunctae sint; illae tamen acriori studio, vel amore sunt inquirendae, . quae magis ad susceptum vitae consilium conferre possint: ut in Iuris Consulto iustitia , aequitas in mercatore, in milite sortitudo , in legato dexteritas, atque prudentia, &eo. . X. mamvis autem maxima solicitudo, veIamor ille, quo nos diligere tenemur, ad antimum dirigi debeat; aliquam tamen curam compori quoque adhibendam esse erudimur; cum . praesertim ipsa corporis integritas ad animi tranquillitatem , persectionemque plurimhm conseis rat et ut vitiato proinde corpore, animo quoque plurimum splendoris, ac roboris detrahatur . Itaque corpori non mod5 alimenta , quibus a. cerrimus famis, sitisque sensus extinguatur; sed somnus etiam, & requies subinde concedi det-bet , qua stactae vires reparentur , ac alterna

veluti laboris , & otii vicissitudine miserrima hu3us mortalis vitae conditio levior efficiatur. Sed in his omnibus temperies , & modus adhiberi maxime debet. Si enim quis solo voluptatis amore nimiam cibi, potusque copiam i gereret, non modo puriorem, vividioremqueo

animi splendorem extingueret; sed corporis MTOm. U. Gg tiam

476쪽

elam vires, atque alacritatem sensim minueret , ut inde morbi, aegritudines, & alia inconimoda ex xiantur . Hinc illos alacriores, saniores, magisque Iongaevos esse conspicimus, qui casta quadam , ae sobria temperie somno, cibisque indulgeant. qui otio marcere, cibisque se ingurgitare consueverint . Corporis etiam tuendi caussa, vel amore requiritur , ut cum illud aegritudine vitiari, sive languere contigerit, sedulo , diligenterque, adhibita quoque Medicorum operi, sive confilio curetur; sicuti a sacris Literis

erudimur honorandum esse medicum propter necessitatem faJ. Vix tamen unquam, vel admodumeerid raro medicum consulere , - vel adhibere deis hebit qui stabili, vel firma corporis temperi sit; qui parce, sobri E , casteque vixerit, & acis curata praesertim observatione , utilium, ac In tilium rerum discrimine eorporis proprii vires, indolem, vitia perspexerit; valetuto ensen fustenis ratur notitia fui eorporis , , observatione qua νer aut prodesse soleant, aut obesse , cr eontinentia in

.ictu omni, atque eultu corporis tuendi caussa ,

ω pratermittendis voluptatibus ibi s in quo tamen ciborum discrimine, tuendaeque salutis studio modum aliquem adhibendum esse jam diximus ubi de vitae brevitate loqueremur . . XI. Ipsa quoque fortunae 'ona, divitiae n mirum , honores, & amicitiae diligendae , vel inquirendae , aut, si aquisitae jam suerint, conservandae sunt, negligere enim quid de se quisq- sentiat , non solum aruantis es , sed etiam dio luti sel f eum ex ipsis animi transuillitas oriatur, neque persecta hominis is licitas sinE illis haberi possit, ut alibi ostendimus cum de ho-

477쪽

minis talicitate res laret. Sed illud iterum m nere par suerit, quod effraenis illa, vel insatiabilis divitiarum , & honoris cupiditas, qua humanus animus perdite deperit, ita leniri, vel potius extingui debet, ut parvo contentus , meritis solum , ultroque oblatis honoribus deis laetetur. Sanctissimas denique leges illas in amicitiae laedere inquirat, ae religiose servare velit, quas suis locis oportune praescripsimus, atque inseri ds etiam ostendemus ubi de mutuis hominum ossiciis, & societatis amore disseremus. XII. Interim reselli Dcith poterit Hobbii semientia, qui, cum adverteret homines ingenito prorsus amore, ac tacita veluti naturae voce

dirigi, ut seipsos diligant, membra, sortunas,& vitam acerrime tueantur, iuris naturialis fundamentum primum esse definit, ut quisque vitam . O membra sua quantum pares tueatur a ideoque tit etiam unusquisque ius habeat utendi omnibus mediis , eis agen4i omnem actionem , sinὸ qua conis servare se non potes ἔ utrum autem media . quiabus usurus quispiam es , ω actio, quam acturus est, ad conservatronem vita , vel membrorum suorum neeelsaria sint , nec ne , ipse iure naturain Ii iudex es . cymque natura dederit unieuique jus in omnia, . . . ex hoc etiam intelligitur insatia natisra mensuram iuris esse utilitatem sa) . Quam enim perdita, ac perniciosa censeri debeat ejusmodi opinio facile . inserri poterit ex iis, quae de naturae jure, vel honei a iis origine diximus , quam non ex proprii commodi, vel utilitatis amore , sed ex puriori potius

humanae naturae fonte repetendam esse demon-Bravimus . Itaque naturae jure seipsum , me

478쪽

hra , fortunas etiam tueri licet, dolares, vim , iniurias, & mortem repellere ἔ perperam tamen existimaveris id quocumque medio , seu virium conatu fieri posse , atque irrogatae injuriae, vel instigendae poenae gravitatem privato solum iudieio definiri debere. XIII. Hinc iure quidem gentium ἐta eompo ratum esse intelligimus , ut arma armis propuia sentur ta), vique vim repellere liceat; sed ipso tamen naturali, ac humano iure erudimur, id moderath , certisque legibus pro vario temporis , Ioci, rerumque discrimine fieri posse, nimirum

n extremo vita pericula eum quis alium fervaro

non potes quin perdat se b) ; tune enim videtur nobis gladius ab ipsis porrigi legibus te s ideoque paullo rigidior, atque severior es lia sententia , quae D. Ambrosio d), Cypriano tri , Augusti no D, aliisque pluribus arrisit, illum nempe, quinos occisurus invaserit, perimi non posse. Quam vis enim ipsum diligere, ejusoue vitam serva re debeamus , charior tamen nobis nostra quam alterius vita esse debet; ideoque nisi aliter mo tem vitare possimus, quim ipsius morte, id iure fieri poterit; cumque ipse violenter , ac inii sth mortem nobis inserre voluerit, impulit etiam, ut vitam qua nihil iucundius, nihilque carius esse unquam poterit, ipsius morte defendamus . Praelarum enim illud est , ω si quaris rectum quoque, O verum , ut eos , qui nobis carissimi esse debeant, aquὸ ac non metipsos am

479쪽

DISP. IV. CAP. III.

uamse aemet . ego illum plusquam me. Perturba. tio vita , si ita sit, atque ociorum omnium eo . sequetum M .

I. T Ullus propemodum finis esset futurus si pro rei dignitate singula complecti mens foret , quibus inter homines

mutua ossiciorum societas continetur . Clim tamen plurima de ejusmodi charitatis, Mossicii genere , ipsius origine, utilitate , Virtutibus , & legibus illis, quibus eadem soci tas , & amicitia iniri , vel conservari facile poterit, variis, in locis exposita , vel explicataram suerint, aliqua solum hic veluti coronidis loco afferentur, quibus haec ipsa generis humani societas nitidius ostendatur , eiusque conservandae, perficiendaeque amore vividius i

cendamur .

II. Illud itaque in primis constitui, sive supinponi merito poteri , homines natura ipsa iminpelli , ut aliquo societatis, ac mutuo veluti charitatis, & amicitiae foedere coniungantur, cum aliter hominis Delicitas, atque tranquillitas haberi non possit ibJ. Et certe cum hominum quilibet homines alios ab eadem caussa creatos, eadem natura , Viribus, indole, ingenio praeditos, iisdem virtutibus, aescientiis exornatos intelligat, fieri Og 3 Pr i T e. IlL- εὶ ita. ος. Fia. III. c. Is. ω κ. c. ad

480쪽

prosectb non poterit, quin illos eodem ipsω. more diligat, ae honore prosequatur, quo se pium diligit, & ab aliis amari, vel honoraricesiderat; ex quo mutua amoris , obsequii, cul-tiisque societas orietur. Deinde vero, cum nullus

tranquillh , iucundE commode vivere possit, nisi ab aliis dirigi, juvari, defendique soleat, ut aliOxum ope, & consilio dirigatur, pares caeteris vices praestare, sive rependere debet; ideoque ex ingenito commodi , vel utilitatis amore veluti ex altero sonte mutua ossiciorum societas, sive generis humani charitas , . atque coniunctio deduci debet; sicuti uberrinili, elegantissimhque Cicero , Seneca , aliique innumeri demonstrarunt . III. Pulcherrimum itaque rationis , atque naturae lumen tinxisse, purissimamque humanae mentis indolem deturpasse videtur Hobbius, qui metari non posse putavit, quin satus hominum naturalis, antequam in Deietatem coiretur , beia Ium fuerit , neque hoc simplieiter , fed bellum

omnium in omnes s cumque sempiternum bellum partim idonea res foret ad confervationem , vel Fumani generis , vel cujuscumque hominis , meismit ut mutuo metu e tali satu exeundum, σπquarendum Deios putemus , ut si bellum habendum sit , non sit tamen contra Omnes, nee sine auxiliis squaruntur autem sorii vel vi , vel consensu s vi quando pugna victor victum fervire Abi cogit metώ mortis , vel vinculis. indiris s eos ensu quando Deletas initur mutua opis caussa consentiente.

ωtraque parte sinὸ vi a , Atque ejusmodi perniciosae doctrinae dogmata, quibus Omnis chartistatis, ac honestatis splendor extinguitur , eae altero Hobbii principio, sive naturali jure de