장음표시 사용
481쪽
DIsp. IV. CAP. III. . ducitur , quod natura dederit unicuique ius in
omnia ; hoe es in si tu merὸ naturali , sive a sequam homines ullis pactis sese invicem obstrinis xissent , unieuique Iicebat facere quaeumque , e rio quoscumque libebat , possidere, uti , frui omnibus , qua volebat, or poterat . . . ex quo etiam telligitur in satu natura mensuram iuris la
. Quemadmodum itaque ostendimus honestatem , sive naturae ius non ex liberis hominum voluntatibus, neque ex privata cujuslibet hominis utilitate, sed ex ipsa potius animi nostri natura , ac invariabili, vel aeterea divina lege pendere; sic homines ipsi , etiamsi nullo pacto , vel nullo expreta foedere conjuncti forent , ingenito tamen , ac tacito naturae iure, vel foedere eoniungi, mutuo charitatis, & amoris vinculo devinciri deberent, quod nullo voluptatis, commodi , vel utilitatis amore violari posset; ut proinde Socrates illum execrari foderet, qui primus utilitatem a natura seiunxisset id enim quais rebatur esse eaput exitiorum omnium ta) . IV. Universum itaque genus humanum, veI hominum singulos ingenuo quodam , ac sincero charitatis amore diligere, live complecti debemus; nobisque cordi esse debet ut ab omnibus diligamur: ut persecta proinde vitae tranquillitaso mutuo hoc amore, vel inito societatis ste dere oriatur. Puriori tamen, vividiorique amore illos diligere debemus, qui non modo com munem cum nobis animi naturam sortiti su
rint ; sed etiam ejusdem regni, vel patriae finibus contineantur; iisdem legibus, studiis , i Lento , moribus utantur; praesertim vero qui d
482쪽
mestica eonsuetudine , sive sanguinis etiam eona iunctione devincti fuerint: ut quo nimirum aractiori vinculo, societate, vel foedere conjuncti sint, eo puriori amoris, & charitatis genere diis Iigantur . Neque solum tacita naturae voce impellimur ut homines alios diligamus, praeclare de ipsis sentiamus ac honorifice loquamur ; vertim etiam huic societatis , vel charitatis studio pistas quoque bonitas, liberalitas, benignitas, comitas adiungi debet, ut illis nimirum consulere , prodesse, parcere velimus , eodemque benevolentiae, amoris, ac munificentiae sensu complecti.
quo nos ab aliis diligi, sive iuvari cupiamus. .
V. Quod si impellimur natura ut prodesse . velimus quam plurimis , imprimisque docendo , rationibusque prudentia tradendis ta); meliori cera ire iure, ac naturae legibus erudimur, ne cui
dolus, iniuria, vel damnum inseratur. Itaque sinE maximo scelere alteri dedecus, & iniuria irrogari. non poterit; ideoque contumeliae , cais Iumniae , & si quae fuerint alia , quibus alterius honor, & fama violetur , religio e , diligenti iasm que vitari dcbent. Neque solum ficta crimina immeritis, ac innocentibns affngi non debent, quod sin E summo injustitiae , vel impudentiae scelere fieri certe non poterit; sed etiam
vera alterius peccata, seu Vitia, quae Occulta
fuerint, prodi , vel. publicari non debent &quamvis etiam publica , atque iis ipsis , quos ali quimur, perspecta fuerint, ita CX tenuari , excusari, vel in meliorem partem inflecti debi ni , ut Odium, atque invidia m liori qua poterit ratione minuatur. Tantum itaque abest , ut conviciis, sinjuriia , calumniiS convisia, injuriae,
483쪽
calumniae regeri , vel . opponi possint, quod perditi quidam Philosophi impudentissime . existimarunt, ut semper ingenuo potius, purissii noque veritatis, & honestatis lumine dirigi debeamus;
cumque solo veritatis, & aequitatis amore causisam nostram tueri teneamur , non di steriis, atque calumniis , quae nihilo certe meliorem caussam , sed deteriorem potius, effciunt, abuti. possumus; sed nitida potius clarissim que ratione , quae tranquilld, modesteque exponatur padversarii impudentiam refellere debemus, ut a sacris Literis, meliorisque notae Philosophis
erudimur. VI:. MaXima. . qu0que - veritas , aut sincerus
animi candor requiritur quo ceteros fallere, vel in crrorem inducere summi dedecoris, iasceleris loco habeamus ; ideoque nunquam mentiri, vel contra animi . nostri sententiam loqui debemus. tum enim societas , vel humani generis tranquillitas, haberi non possit, nisi hominibus strio , & constanter aliquid assirmantibus fidere possemus, sed fraudes potiu , dolos , insidias, atque mendacia undique suspicari, vettimere deberemus, manifestissime apparet , quod ipso naturae iure verbis incautum fellere pro- .hibemur, ideoque nitidh verbis ipsis animi nostri sententiam exponere, vel declarare debemus. Qui itaque miris.ambagibus, aequivocatione , restrictione mentali veritatem obnubimsse putarunt, ut alibi declaravimus, praecipuum certe honestatis , ac societatis caput funditus convellere nituntur: ut sublata fide , stuveritate pacata quoque civium tranquillitas fraudibus , ac insidiis mirifice perturbari , yel exti
484쪽
Iicite, vel impunE adhiberi possit; non omnis
tamen veritas , aut animi sensus ita prodi, vel explicari debet ut aliquando dissimulari, vel occultari non possit; in quo tamen accurata quaedam, ac prudens dexteritas est adhibenda,
sua neque veritas eXponatur, neque falsitas asi eratur; atque ubi fortasse cogimur, ut aut veritas ipsa nobis credita declaretur , aut menis
dacio oecultetur , divino , atque humano iure, erudimur praestare ut veritas ipsa, quae sne sc Iere tegi non potest, appareat, quam ut mendacio , vel pravis, ac inhonestis artibus occuliatetur. Nullo nimirum pacto , munere, imperio , vel ossicio cogimur, ut secretum aliquod occultemus , quod sine scelere, sive mendacio ocis cultari non poterit; cumque mendacium ipsum divino, ac naturali iure vetitum sit, nullo certe pacto, scedere, vel imperio excusari poterat . τVIII. yngenuus verd , vel sincerus animi canis dor meliori certe, graviorique iure religiosus adhuc , ac siverius observari debebit ubi humana quoque iura, sive conventio , pactum.li- hera , sive deliberata promissio adjungatur ' ut optimh proinde dixerit Cicero quod sendamenis
sum iusitia est Mer , ideo dictorum , eonventorumque eonstantia veritas. Cum itaque alicui fides obstricta suerit, ut in contra 'ibus fieri solet. nullo unquam tempore, sive caussa rescindi. violari, seu laedi illa poterit; sed constanter, ingenue, sanctissim que servari debet; idaque praesertim ubi divina iurisiurandi religio
accesserit. Quod non modo de civibus, & amicis , sed hostibus ctiam intelligi debet , qui eodem , Communique gentium iure, vel humanitatis vinculo cominentur . unde civium rotisnom dicunν
485쪽
ms . IV. CAP. m. 4 shabendam , externorum negant , hi dἱrἰmunt eommunem humani generis orietatem s qua sublata , benefeentia , liberalitas , bonitas , junitia funditus tollitur s qua qui tollunt , etiam adversissDeos immortaler iniqui iudicandi sunt a . IX. Ut tamen sanetissima datae fidei, initi foederis , ac iurisiurandr vis obliget prim d requiritur , ut quis non temere, & inconsul id, gravi- ue metu coactus, sed libere fidem spoponderit die inde vero ut fides ipsa , sive promissio niliis
indecorum, vel inhonestum contineat, quod nimirum divinis, humanisque legibus adversetur. Si enim fides, promissio, atque consensus in grave incommodum cedat; gravi, vehementique timore, ,vulneris, & mortis formidine extortus fuerit, irritus Ialand , ac iniquus censeri debet; nihil enim eo equi tam eontrarium es quamis vir , atque metus s nullo etiam foederis , ac soci tatis amore adduci suis debet, ut aeternum , a naturale ius, quod iuribus omnibus, legibus , sive liberis hominum conventionibus antiquius,& sortius est, & cui libera hominum voluntate derogari non potest, violare possit; ideoque
ii suid injustum , ac indecorum promissum fomlasse suerit, id nullo iustitiae, vel religionis os-ficio implori debet.
486쪽
E T HIC AEC A P. I v. De meto hominis erga Familiam . .
I. Ullibi fortasse clarius , & illustrias effulget ingenitus amor ille, quo. nos dirigi, vel impelli quoque jam
diximus ut aliquo societatis , foederis , mutuae benevolentiae vinculo cum cet ris hominibus conjungamur , quam in societatibus illis, quas a variis hominibus una colis Iectis tranquille fieri , ac Deliciter conservari conspicimus. Si enim lan illam consideres, in qua plurimi aut sanguinis conjunctione, aut imperio, vel servitute connexi reperiuntur; aut Urbem ipsam , sive Rempublicam contempleris, in qua plures iisdem moenibus , religione, ac legibus continentur , nitidE profecto , clarissimeque intelligitur hanc hominum societatem, neque steliciter institui, neque perenniter conservari potuisse, nisi illi mutuo quodam benev lentiae , & charitatis spiritu ad ejusmodi societatis foedera dirigerentur . . Quemadi nodum ita que superiori loco de variis hominum officiis , quibus homines singuli perfici, vel dirigi debent, loquuti jam su.; ius, ita quoque de Olficiis illis modo brevissime disseremus, ex quibus perfecta
Familiae, sive Reipublicae tranquillitas oriatur, domesticae nimirum , vel oeconomicae prudentiae munera , quibus Familia dirigitur , hicos cndenius ; de civili deinde , sve Politica , quae Civitatis, aut imperii regimen considerat, in se.
487쪽
II. Quod ad . Familiam itaque pertinet, tres veluti in partes distingui, sive tria pers
narum genera complecti solet, eoniuges nimiis rum, liberos , & fervor: ut eX variis proinde . personarum generibus, vel conditione varia quoque munera, vel ossicia distingui, vel oriri debeant; ossicia nimirum, quibus vir cum uXOre, parentes cum liberis, domini cum servis; sive mutua vicissitudine uxor cum viro, liberi cum parentibus, servi cum domin ps conferantur, de squorum singulis Aristoteles II. libris OEconomicorum, & libro I. Politicorum , quemadmodum etiam Cicero in III. Ossiciorum libris copiose, elegantissimeque disseruit.
III. Caeteris tamen antiqua us, atque nobilius censeri merito poterit ossicium illud , atque conjunetio, quae inter coniuges reperirit r. Neque senim solo voluptatis, commodi , vel utilitatis amore, sed ipsa potius naturae lege , ac nece iasitate institutum est , ut arctissima quaedam comporis , . animique conjimelio inter viros, ac De minas haberetur, qua- genus humanum pere
ni quadam successione ab interitu vindicaretur ;cumque hominum quilibet fato cedere, vel interire deberet, majoribus vita iunctis liberi sue- cederent liberos alios sibi superstites relicturi. Hinc . a primis usque temporibus, atque in ipsa mundi origine, ut a sacris Literis erudimur , ubi divinus Arti sex hominem in mundo collocasset, non est, inquit, bonum hominem esse solum ideoque fecit illi adiutorium simile bis cumque masculum , ω foeminam ereasset eos , erescite ait, ω multiplicamini ,'replete terram faJ, ut ostenderet neque persectam vitae peTagendae ratio
nem c. I. v. 18. Diuitiaco Corale
488쪽
vem haberi posse nisi viro Iaboris, & vItae s
cia, vel adiutorium adderetur; neque humanum genus consistere, nisi procreandae sobolis amore Iocietas, novumque foedus iniretur. IV. mamvis autem eadem serh voluptas, viatae jucunditas, atque humani generis conservatio promiscua quadam societate haberi posset, purius tamen, at e sincerius oriri illa poterat ex legitimo. constanti, atque perenni foedere , quo viri singuli singulis uxoribus coniungantur; ideoque rationis lumine, atque ipso naturae iure erudimur, hanc societatem in legitimo sollinia thoro quaerendam , diligentissimhque servandam esse. Cum enim inter conjuges este debeat corinporis, animique conivnelio, perennis etiam , ac vivida amoris, mutuaeque benevolentiae societas, maximum denique in liberis educandis st dium , ac solicitudo; certh vix amor ille , Conisiundio, vel studium haberi posset si varias i partes dividi, variisoue uxoribus diligendis, educandisque liberis cistrahi deberet; sed querelis potius, iurgiis, ac dissidis omnis vitae iucunditas miserrime eXtingueretur. Itaque Adamo uxorem unicam perenni, aeandissolubili vinculo Deus conjunxit, ut in hae prima maris, & foeminae societate monosamiae dignitas, utilitas, atque praestantia veluti im sine ostenderetur. U. Quod si deinde ad uberius humani gen vis incrementum concessit ut idem homo pluribus uxoribus conjungeretur, nullibi tamen per misit ut eadem uxor pluribus viris communis foret. Ex multiplici siquidem uxorum numero , sive poligamia nova solum in pluribus libcris educandis anxietas augeretur, mutuus amoris, ac benevolentiae ardor minueretur, ri e
489쪽
DISP. IR CAP. IV. 47ν denique, ae querimoniae oriri possent, quae t men sngula aut uberiori rerum copia, aut iningenio , aut virtute leniri quodammodo , vel temperari sortasse possent ; sin vero pluribus viris uxores con munes serent, non modo rixae , acerbioresque querelae orirentur, sed filii a parentibus, i a sororibus fratres nullo discrimine
distingui possent, ideoque parricidiis, incestibus, atque sceleribus aditus aperiretur, pietas omnis, omnisque charitas ex humanis animis .extingueretur. Et certE, si plurimos parentes esse conspicimus, qui in liberis a se genitis eduis candis , nutriendisque nullam operam, nullumque studium conserre solent, quid si liberos ita consusos, ae incertos esse contingeret, ut nemo proprios a se genitos agnosceret .
UI. Celebris itaque 'Platonis opinio sal, qui in Republica praeclare instituta putavit facultates omnes, & uκores ' etiam, Civibus omnibηs communes esse oportere . ut quilibet communi patria, communibus opibus, communibus uxoribus, communibus liberis, communibus omniis bus uteretur, eodemque sincero amore, ac pietate complecteretur , veluti absurda , inutilis, civium tranquillitati, Reipublicae saustitati, atque ipsi in primis rationis lumini, sive naturae Iegibus contraria, refelli debet, sicuti certEAristoteles ipsam plurimis, clarissimisque rationibus consutavit . VII. Persectus itaque, & sincerus amor, perfecta coniugii societas inter unicum virum , &uxorem unicam esse debet; tantdque purior, atque iucundior esse poterit, quanto vividius aliquis affectus omnes, quibus varios homines comple-
eli solet, ad illos solum, qui conjugii foede-
490쪽
xe devincti sueri, dirigat ; sicuti cera dIv1na
Redemptoris voce erudimur, quod reIinquὸt homo patrem , matrem , adharebit uxori
sua, ω erunt duo in earne una sat s ut maior proinde societas, mutui amoris, ac benevoIenistiae vinculum dari non possit, quam quod in conjugibus ipsis reperitur. Primum itaque, ac Praecipuum conjugum munus , & officium erit mutuo quodam, sincero, purissimoque ardor se ipsos diligere, ut una ur cordium voluntas unicus asse inium finis, unica, perennis, ac inviolabilis animorum consensi, quae nullo doloris metu, nullo laborum , ac vitae te dio , hulla
suspicionis , ac querimoniae escerbitate, nullo opinionum discrimine infici . laedi, vel extinὶ sui unquam possit, sed semper vivida, ac si
cera, uve tranquilla perseveret,
VIII. Alterum deinde officium, sinὲ quo m tuus amor ille, sue tranquillitas haberi certEnon posset, est mutua, vel incorrupta fides, quam illorum quilibet alteri intemeratE , castissimeque servare debet. Quum enim contuissium ipsum in 'maxima corporis, animique com unimone positum sit, atque connubii iure mutua cuilibet conjugi in alterius corpus potestas conis cedatur, ubi vulgato amore, Vel corpore pol stas illa, sive consensio violetur, maximum cerinte dedecus alteri, vel injuria irrogatur; mutua eliaritatis , & amoris flamma extinguitur; acerbis odiis, suspicionibus, querelis , atque implacabili diis dio conjugum animi eXcruciantur. IX. Nec mutuus solum amor , & incorrupta fides in conjugibus ipsis requiritur, sed insuper etiam amore, obsequio, ac reverentia quadam