Observationes in Rutilii Claudii Namatiani carmen De reditu suo scripsit Aug. Wilh. Zumptibus

1쪽

etir

2쪽

ΡΛTRUO CARISSIMO

AMORIS AC PIETATIS DOCUMENTUM

DEDICAVIT

4쪽

Quas do Rutilio Claudio Namatiano, inferioris latinitatis

non ineleganti poeta, ejusque vita scimus, pauca Rdmodum Sunt, eaque omnia ex ipsius earmine Sumenda. Quae

aliunde petuntur, adeo sinit incerta, ut vel de ψSo nomine POEtae, quod in inscriptione libri Iogitur, multis modis ambigatur. Etenim invaluit dam quidem mos, ut Claudius Rutilius Numatianus vocetur, Castalionis maxime auctoritate, qui primus diligentissimes et Iiaud scio an felicissime recensuit, eumque, qui deinde poetam ediderunt, secuti Sunt. Sed prioresioditores eo disserunt, quod Rutilium Claudium appellant, eumque nominum ordinem, quoniam

majorem habet auctoritatem, restituendum eSSe CenSeO. Neque enim causam video, cur Claudium praeponi velis Rutilio, nec attulerunt, qui praepoSuerunt. Nam pro causa certe haberi non poterit, quod Imrnsdorsius profitetur, exemplum vel argumentum ejus mutationis non potuisse se quidem invenire ullum, at non dubitasse tamen prioribus editoribus, qui sino dubio ratione vel auctoritate aliqua moti nomina transposuerint, obSequi. Opinor autem eorrexisse Castalionem, quod Claudii nomen, cum proprie gentilicium osset, postea in praenomen abisse norat, idemquo tum in Rutilii nomine factum esset, dubitabat. Sed alio Potius modo tota ratio expedienda est. Poeta, ut moris erat sub imperatoribus, duo nomina gentilicia habebat, unum

Rutilii, alterum Claudii, praenomine, quod usurpari jamduduin desierat, vel carebat Omnino vel non utebatur '). Utro autem ordine nomina illa collocentur, nihil interest.' Iline enim saetum, ni Claudii nomen, quoniam deerat praenomen, Ipsum videretur in praenomen abire. Similis erat res, si duo erant nomina gentilicia. Brevius, quam debebat, do his rebus disputat Κan- negieterus do mutata nominum Romanorum sub principibus ratione P. T. Fqq.

5쪽

En exemplum. Infra β. XXI rerum series nos ducet ad

Cononios Rusios Volusianos, quorum nomina constantersere lioc modo ponuntur; sed ap. Muratorium Inscript. p. 387, 2 invenitur unus de ea familia, qui Rufius Colonius Volusianus appellatur. Quare Castalio, quamquam non errat, si poetam Claudium Rutilium nominat, discodit tamen ab eo, quod est traditum nam novis codicibus ipso non USUS eSt), eX quo Solo, qui in quaque familia nominum ordo usitatus suerit, cognosci potest. Sequitur Numatiani nomen, quod addi solet Rutilio, in quo non inter duas rationes ambigue haerendum, sed in una, tanquBin VeriorP, inhaerendum esse opinor. Raphael Volaterranus ' in, qui primus inventum anno 1494 in coenobio Bobbiano carmen Rutilii commemorat, Rutilii Naumatiani vocat. Sed hoc nomen codicis, opinor, errore ortum, inauditum omnino et recte postea mutatum est. Vetustissima editio Bononiensis,quao sola auctoritatem habet ' in, nominat Numatianum, quod a plerisque receptum jam in communem omnium USumot notitiam abiit. Summontius '''ὶ denique, secundus sero, quiR utilii montionem faciat, discrepat: a caeteris et Bppel

lat Rutilium Namat ianuin. Qua si accuratius ConSide Tantur, rojecto Naumatiano jam et Numa tiani et Namatiani nomen ab aeque bonis auctorihus uobis traditum eSSe apparet. Etenim cum codeX, quem Volaterranus expressit, haberet Naumatianus, inde, qui curavit editionem Bononiensem, poetae nomen dedit Numatiano, Summontius Na-matiano. Ex quibus utrum Sit eligendum, aliunde deco nendum est. -Et ea quidem argumenta, quibus Numasianus

In Comment. urban. lib. IV. Extri sol. 45. ed. Basil. 1530. Plura vide apud Weresdorsium pro in. ad Rutilii carmen Poetae latini minores T. V. Ρ. l. p. 403. η'ὶ Celeri enim editores praeter Onuphrium Panvinium, qui uno fortasse loco codicem contulit, hoc exemplum sequuntur. Vide Werns-dorfium prooem. P. 51. ὶ In prapsatione ad Ioviani Pontani dialogum, qui Actius inseri bitur, Tom. II. Operum Pontani p. 188. edit. Basil. .ib38. Vide Uerns- dors. l. l.

6쪽

nititur, exposuit Wer dorsius prooem. p. 8. Poetae lat. min. T. V.. P. I). Inveniuntur enim in indico inscriptionum Gruteri A. Numatius Ilerines, L. Numatius Augustalis, P. Numatius Cerealis, quibus probatur illud quido in extitisse aliquando Numatii.nomen, sed et liberti illi suisso videntur, nec his, quo RutiliuS poeta, ViXiSSe temporibus. Itaque, quoniam illa argumenta non Satis firma esso apparebat, lactum, ut Ger. Joh. Vossius de liist. Iat. lib. III. 4. c. 2. p. 745 a gente celebriori Munatio ruui Munatia-riuin, Gosnerus in bibliotheca s. v. et Funccius de Ieci. Ruci. class. 3, 8. p. 36 Numantiarium, Cuperus denique in observati. 2, 6 p. 19b Numantinum dici mallent. Na nanti amis, quem Summontius tradidit, m Ore praesidio, quod ex ipsius poetae carmine parari potest, firmatur. Rutilius enim lib. 1, 563ὶ narrat so magistrum ossiciorum fuisse, qua ' de re infra uberius exponemus. Atqui in codice Theodosiano 6, 27, 15 ost lex Honorii et Theodosii A. A. a. d. III. Id. Dec. anni 4l2 p. Chr. data ad Na matrum, magistrum ossiciorum. Harum erat.illis temporibus nec multis commune Namatii nomen; etenim nulla ejus vel in inscriptionibus vel alias extat memoria. Quid igitur impe. dit, quominus Rutilium Claudium poetam putemus esse eunt ipSum magistrum ossiciorum, cujus ibi mentio siti Tempus

et caetera, quae de vita poetae nota Sunt, Optime conveniunt. Quaeris tamen, qui fieri possit, cum alteri nomen Namatio, alteri Namatiano sit. 'At codex Theodosianus, quoniam Rutilii' editionum certior videtur esSe Ructoritas, est emendandus nec dissicilis haec vel 'ὶ inusitata codici

emendatio. Neque repugnabo, si quis inscriptionem logis, quae est in codico Theodosiano, Servari voluerit, emendari

Ecce similis mutationis exemplum. In fastis anno 413 Iegitur

Lucius' consul, quem eundem Prosper Aquitanus in chron leo nominat Lucianum. Sed Lucius propter consensum ceterorum Praeserendum est.

Conser praeterea interpretes ad Cic. in Veirr. 3, 21 et Epp. 33, 76. In codice autem Theodosiano muIta eum in aliis tum in nominibus emem danda esse ex innumeris exemplis Patet.

7쪽

is potius nomen poetae, in quo cum sit e strigeridum, plus an minus eorrigas non multum interest. Etenim si inin alium Famatium, episcopum A vernorum, commemorat GregoriuSTuronensis itist. Fraucorum 2, 16 et 17 et 20, amicum Sidonii Apollinaris, qui ei scripsit epistolam' Epp. Iib. 8, 6. 3. Eundem esse arbitror, cuius memoria eXtat in epitaphio apud dii Chesilium thistoriae Francorum scriptores costanei Vol. I. p. 5463, ubi honores et divitias, quae

antea habuerat, a bilycisso et septuaginta tres annos Iantus circa ann. 480 mortuus esse narratur. De eo enim hi erSuS: Qui enm inra daret commissis urbibus amplis, . Adjuncta pietate modis iustissima sanxit, Patricius, praesul ' , patriae rectorque vocatus,

et paulo post de eodem:

Nobilis eloquiis et stemmate nobilis alto, Nobilior meritis et vitae clarior aetu.

Quem si pro filio vel cognato Rutilii posetae habueris, pο-

teris recte conjecisse, si negaveris, nescio quid contra dici possit. Sed, utut haec omnia, quae ob mancam cognitionem aetatis illius expodiri nequeunt, accipies, hoc Saltem eonstat, Numatiatii nomen Tritolandum esSo. Itaque poe- , tam , ne editionum Rutilii auctoritatem omnino deseruisse videamur, Namatianum appellabimus.

. II.

De patria sua saepius poeta loquitur. Praecipuus Ioeus est lib. 1, 19:

At mea dilectis fortuna revellitur oris Indigenamque suum Gallica rura Vocant. .

Itaque inscriptiones antiquissimarum editionum, ubi honores ejus enumerant, eum Gallum vocant, et Volaterranus Ioco supra laudato nominat Gallum poetam. Et hoc qui-

in Urbis Romae, opinor. Vide, quae infra de praesecto urbis Romae disputavimus I. V. Ceterum ob acura sunt haec verba, sive quod mendum ineat, sive ob orationis pravitatem. Sed emendare nolui.

8쪽

dem certum. Sed ex qua provincia vel urbe fuerit, dubium est. Audiatur Morias torsius: se Alii Tolosam, alii Pictavium ei patriam assignant. Praeserendam alteri sententiam videri eam, quae Pictaviuin nominet, affirmant mo

nachi Benedictini Mauriani in historia literaria Galliae T. II. p. ,20 probantque ex lib. 1, 208, ubi Palladium,

qui Pictaviensis suit, spem et decus generis sui.Uocat. Quae non satis accurate disputata esse apparet. Nam etiam causam asserunt Benedictini illi, cur Namatianuin pro Tolosano haberi posse putent, quippe qui Victorinum, quemox ea urbe oriundum fuisSe constat '), in intima sua amicitia numeret de eoque lios versus habeat lib. 1, 509:

IIune ego Complexus ventorum adversa seselli,

Duxit videor patriae jam mihi parte frui. Ambigue tamen locutus est poeta; patriam enim et terram nominare potest et urbem. Igitur, modo Gallus esSet, eandem cum Victorino habebat patriam. Nequo vero audiendus, si qui sorte ex iis ipsis, quae de Victorino narrantur, eum Tolosa a Gothis capta in Tusciam sugere coactum osse, conjiciat, Rutilium in urbem captam redire nequivisse. Etenim anno extremo 4I6, quo revertit, postquam Wallia, Gothorum rex, pace cum imperatore facta in Hispanias ad debellandos hostes imperii Romani alii it, ea quidem Gal- .liarum pars per tres sere annos, donec Gothis tanquam . militia 'praemium propriae sedes in Aquitania secunda et Novempopulonia datae, ejusque regni Tolosa caput quasi lactum est, pacata et libera ab hostium violentia erat. Itaque et Victorinus et Namatianus in patriam redire poterant. Atque, si quid dicendum est, pro TolosanoQaptissime habebis poetam, quo ut etiam magis inclinem, laciunt ea, quae ipSe de patria sua regimie narrat lib. I, 20 - 34''ὶ, eam extremas quaSque miSerias a barbariS perpeSSam esse, Unde novissimarum populationum mentionem fieri colligi licet. Nulla autem pars Galliae vel aequo magnam cla-' user, quae infra de Victorino disseruimus φ. XX. Plura de hac barbarorum depopulatione diximus f. XX.

Diuitiasti Gom

9쪽

dem a barbarorum vastationibus acceperat, vel tam recenti memoria ab iisdem petita crat, quam hace a Gothis duco Atliaulpho. Obloquor igitur Benedictinis, qui Famatianum Pictaviensem suisse putant. Quod quidem mira side et prohatum est Woriis torno et ita pro ' certo habitum, ut adeo in eorum usum, qui compendiose historiam literarum Romanarum tradunt, abierit. Causam quidem addit mrns- dorsius, quod Palladius, cognatus poetae, Pictaviensis fuerit. Sed in hoc ipso Palladio mirifice eludit nostram curiositatem. Ubi enim de eo agendum est,' remittimur ad alium locum, quo plenius de eo dicturus sit. Quid igitur ibit Nihil hercle, nisi hoc, nihil de eo posse dici. At enim manavit error ab Exuperantio, patre Palladii, de quo quae statuenda eSse vidcantur, infra β. XVI exposuimus. Quae cum ita sint, hoc efficitur, ut Namatianus Gallus fuerit; ex qua urbe genus duxerit cum incertum Sit, Tolosanum suisse conjectura probabili assequimur,

Sequitur, quando Nam ianus vixerit. Quo anno vel natus vel mortuus sit, quoniam nihil ea de ro nec alibi nec apud ipsum narratur, dici nequit. Possit quidem ex multis rebus quarum mentionem facit, colligi eum initio

saecuIi quinti vixisso et carmen Scripsisse post annum 412. Quas multas videbis in iis, quas pοStea disputabimus. Sed longe accuratius indicium apud ipsum invenitur. Postquam enim multa do sphondore et magnitudino Romae dixit. eamque saepe victam Victricem tamen Semper fuisse ait, urbem

alloquens haec verba habet lib. 1, 133:

Porrigo victuras Romana in saecula leges, Solaque satales non vereare Dolos, , Quamvis sedecies et mille peractis Annus praeterea iam tibi nonus eat.

Carmen igitur Narnatianus scripsit anno ab urbe condita 1l69. At hic annus quotus est a Christo nato φ Dissortenim numerus. si Catonianam ac si Varronianam rationcm adhibeas. Itaquo ambigitur a viris doctis. Onuphrius Pan- N

10쪽

vinius in praelatione ad carmen Rutilii, Vossius do historicis latinis III. c. 4, 2, Funccius de vegeta lat. ling. Seneci. c. 3. q. 79. p. 260, WeritSdorsus deuique secundum Catonem anno 412 a Chr. poetam scripsisse veΙ Roma prosectum esse 'in putant, moti illi maXime eo, quod, cum

narret, in itinero sibi nuntiatum esse praesecturam urbis Rulio cuidam Volusiano esse delatam, quia annulu extremum 4l6 post Chr. , qui est millesimus centesimus unde eptuagesimuS ab U. Secundum Varronem, a Probiano, praefecto urbis, qui in Cod. Theod. 14, 10, 4 commemoratur, occupatum videbant, nullum alium annum SuperesSe putarent. Sed videant, no ille ipse Ιἰusuis Volusianus, quem amovisse sibi videntur, iis maximas angustias paret. Etenim Cum constet poetam autumno iter Suscepisse idque et ipsi concedant, Rusius praefectus jam extremo anno 41 et anno 418 collocandus erit. Atqui annus 418 p. Cla. Simulque, qui insequitur, a Symmacho praesecto urbi occupatur, id quod ex relatione ''i hujus Symmachi praesecti

urbis ad Honorium Augustum Ravennae constitutum a. d. IV. Cal. Jan. scripta qua de tumultu post Zosimi episcopiniortem anno 4 IS exeunte excitat O Bd imperatorum refert, apparet. Jam non est, ubi Volusianum ponas. Quomodo autem ea dissicultas, quae oritur, Si anno 416 iter Nania-tiani collocas, amoveri possit, infra g. VI exposuimus '' i.

') Hoc enim ad idem redis. Sive enim N amatianus in ipso itinere scripsit, 'id quod, quoniam multum temporis in proficiscendo consumpsit, accipi potest, sive domum reVersus carmen composuit, Omnia tamen, quae narrat, ad tempus itineris retulit..''in Ni magnopere salor, haec relatio una cum epistolis et decreto Honorii legitur in editione Symmachi, quam curavit Pareus. De Srm-macho autem, praesecto urbis, vide praeterea Corsinum in serie praesectorum urbis Pisis 1766 p. 338.

'''; Τillemontius sin historia imperat. Rona. not. 43. ad. Hon. Tom. V. p. 820 editionis secundae Parisinae in etiam alias res movet. Volusianum enim, quem poeta commemorat, eum esse putat, quem Scimus anno 42l urbi praefuisse, porro Exuperantium, qui Aremoricis imperare narratur lib. 1, 213 e esse euudem, quem Prosper Aquitanus