장음표시 사용
101쪽
eum modum, quem vel optimorum. Poetarum usus Pater tur. Itaque apparet eum, eum hexametri venustatem et Amveritatem a Poetis suae aetatis Pessumdari. viderot, corrigora versum et in pristinum usum restituere studuisse. SLmilem ob causam in versu, qui est lib. 1, 63T: Namque procelloso subiungitur Darioni,
. etiam missa auctoritato veterum editionum, quae in talibus rebus non magna est, praeserendum esse censeo Oarionem Orioni, quem nonnulli inducebant. Utrumque licet illud quidem per usum poetarum, qui non raro hoc vocabulum in quinto et sexto pede hexametri collocant i Horat. Carm.
sed, quod Namatianus heXametrum spondaicum nunquam admisit, scribendum est Oarioni, quod et ipsum usitatum fuisse docet Catuli. Carm. 64, 94. Unus tantum locus in hoo carmine est, ubi melior usus negligatur, lib. 1, 608: .
Circumsistentes reppulit Ha Tias.
Solent enim poetae non Harpyiarum modo vocabulum Ovid. Mot. 3, 215), sed etiam similia, velut Ilithyiae, orithyiae vido Burinann. ad Properi. 1, 20, 3 i), in tres quattuorve syllabas contrahere; hic illo choriambus efficitur. Quare aecipiendum fere, quod ForceIlinus in leX. s. v. Suadet, ut Iatina quasi forma scribatur Hamulas.
Superest, ut de Rama tiani genere dicendi dissera
mus, quod Simile est ejus poeticae lacultati. Cum enim antiquitatis et amantissimus et Peritissimus esset, Sermonem, qui tum in vulgari usu erat, quoniam probare non poterat, emendare studebat. Neque vero assecutus est, quod volebat; vοIuntas tamen ipsa et certamen quasi quoddam eum deteriore consuetudine apparet. Videamus exempla aliquot. Ab initio carminis haec leguntur:
Velocem potius reditum mirabere. Iector, Tam cito Romuleis posse earere bouiS.
102쪽
Multi interpretes deesse putant ad minimum unum disti chon, quo referri possint PotiuS et iam, quae sic merito omnes offendunt, alii emendarunt, pauci Poetam Sic scripsisse censuerunt. Quos paucos Sequor. Lacunae enim praeterea nullum aliud vestigium et emendationes eo ipso fere, quod emendant, priores Sunt. Quamquam nescio, qui illud explicari possit, nisi sic, ut poetam, quod invitus Roma decedebat, graviter commotum Se potius respexisse arbitremur quam caeteros, qui legerent, In quibus quoniam non est talis commotio, sit, ut, quod illi tamquam bonum initium placuerit, ab his pro media potius oratione habeatur, otin quo ille simplicitatem et elegantiam allectaverit, ab his non intelligatur. Infinitivum autem POSSE CarcnC pro Substantivo quasi habe, quod pendeat ex verbo mirandi. Insequuntur haec:
Quid longum toto Romam venerantibus aevo ἔNil unquam longum est, quod sine fine placet.
Hoc dicebat poeta, Romam venerari nemini esse longum, neminem diu Romam posse venerari, dixit, si quis m--m veneretur, ei nullam rem Mngam erae, quod si ac- eurate consideras, ineptum est. Porro, eum dicere vellet,
nihil, quod sine sine placeat, posse dici diu coli, contraxit hoc ita, ut addectivo longi notionem molesti et inducundi tribueret, quae ignota est latinitati meliori. Paulo post v. 15 haec sunt:
Ordinis imperio eollegarumque fruuntur Et partem genii, quem venerantur, habent, Quale per aetherios mundani Verticis axes Connubium aummi credimus esse dei.
Primum adnotandum est collegae vocabulum, quod Nam tiani aetate eum significat, qui est in senatu. Syrii inach.
Epp. l, 102 nec te excusare collegis inferventus Alytum potest; ibid. 10, 28 ne aut impares faculante Collegas tenuis decoloraret editio; ibid. 5, 62 resiste, quaeso te, Publicanorum myiditati et damna collegarum recide.
103쪽
Quibus locis si collega sum denotaret, qui alicujus in munere aliquo eSt Socius, pronomen possessivum adliciendum erat. Deinde connubii vox hac tiotione inaudita. Hoc enim dicitur, uli. Summus deus ex omnibus, quae ubique sint in coelo divina, conficiatur et colligatur, sic dignissimum quemque ex toto orbe terrarum in senatu Romae esse geniumque Romanum exitiis undique recePtis Partibus concrescere quasi ' Connubium igitur summi dei dicitur conjunctio, ex qua prodit summus deus. Similem Iocum nescio; etenim etiam is dissimilis, qui solus asserriet solet et potest, Lucret. 3, 857, ubi artissima corporis et animi conjunctio vocatur coitus conjugiumque. Porro
IIIne tibi eertandi bona parcendique voluptas; Quos timuit, superat, quos superδVit, amat.
Nullus melior vel seriptor vel posta sic Iocutus esset. Quis enim umquam de bona voluptate certandi aut parcendi audiviti Expressit scilicet Namatianus, quod Virg. Aen. 6, 854 dicit: tu regere imperio poseulos, Romans, memento, Parcere subjectis et debellare επerbos. Cum vero Voluptas illa et timero et superare' et amaro dicitisi, agnoscere tibi videris illam aetatem, qua inanis quaedam profluentia Iο- quendi verborumque tumor solus supererat. Simillima sunt,
quae paulo post ilib. 1, 79ὶ leguntur:
Te, dea, te eelebrat Romanus ubique recessus
Pacificoque gerit libera colla iugo;
Aetherios axes et erelicem mundianum recte explicant interpretes r in eaeteris me ab ita reeedere animadvertes. Qui cum connu hium interpretantur de summi dei per omnes coeli regiones continuata et diffusa vi. Namatianum etiam insolentius Ioquentem faciunt; sic enim dativus, ut indicetur, cui nupserit quasi deus, deesse nequit. Barthius, qui emendabat summis diis, non intellexit comparationem. Neque enim connubium inter paria, quale esset summorum eum fluminis, sed inter summa et inferiora requiritur.
104쪽
, i Justis bellorum causis nec pace auperba Nobilia ad summas gloria venit opes. .
Deest hic et tua, quod addi nec sse erat, et nobilia gla- . ria non pervenit ad opes. - Lib. 1, 175:
Sedula promisit summos imitatio fasces, Si fas est meritis credere, consul erit.
Quaeris, cujus rei dicatur imitolio. Patris putant intemPretes. Sed nescio, unde hunc habeant, qui decimo verSuRute obiter commemoratus esti Cogitari potest etiam do imitatione eorum, quae antea probe ac strenue Rufius geS-Serit, vel eorum, quae in universum bona et laudabilia sint; Sed neutrum aut dictum est aut suppleri potest. Nihil reliquum, nisi ut suppleas summainum fascium. Quod enim imitaris, id assequi et efficere studes. Symmach. Epp. 7, 87 mores hominis ex meo pende iudicio et in Omnibus, quae utilitas ejus exquirit, Notum commendantis imitarei. e. lac, ne voto meo, qui commendem, desis; fac expleas
ea, quae desidero. Itaque imitatio summorum fascium est Studium, ut facias, quae digna sint summis fascibus eosque tibi parare possint. Sod et haec notio est deterioris latinitatis, et unum tantum locum novi, ubi imitandi verbum
simili tartasse modo non adjecto eo, quod imitandum Si dictum est, apud Lucret. 2, 715. - Lib. 1, 229:
Praesidet exigui sormatus imagine Saxi, Qui pastorali nomina fronte gerit etc. .
Quid i Deus formatus imaginei Immo imago formatur. Ovid. Met. 3, 419 formatum marmore Signum. DeuS eX- primitur imagine. Potest ille etiam formari, sed Saxo, non imagine saxi. Sic Symmach. Epp. 10, 32 hinc factum est, ut o fimi quique manu et arte formati in longam memoriam mi ferentur. Itaque illud sibi quasi proprium
Namatianus habet. Verba insequentia ab iis, qui interpretari quam emendare malunt, de nomine dei in ipsa statua inscripto intelliguntur. idque vetustata deletum non amplius legi potuisse. Λt qui praetervehitur litus, ut Namatianus
105쪽
Castrum Inui, non solet Iegero, si quid statuas in litoropositae inscriptum est. Praeterea, Si tui Statuae nomen dei inscribitur id quod ipsiun inusitatum esse urbitror 3, id in basi ejus, non in fronte sit. Quare ΠOmina gcrere idem /. esse puto quod nomen habere, vocari, ita ut deus a fronte pastorali nominari dicatur i. e. ab externa Specie, quais pastori similis sit. Quodsi omissa praepositione ab vel de
offenderis, simile est Ovidianum Fast. 6, 9bὶ his nomen junctis Iunius, inquit, habet. CL Virg. Aen. 6, 835.
Qualis Agenorei rapturus gaudia furti Per freta virgineum sollicitavit onus. ,
In quibus si vulgarem interpretationem accipis, Perversast sententia. Expressit illam fio Wer dorsius: serutur Bblaturus, gaudia de concubitu, virgineum onus Europam Virginem, quae insidens fuerat onus ejus, sollicitavit, blam diendo pellexit, ut eoiret secum. V - Itaque hic est sensus, Jovem, ut rapere posset Europam virginem, pellexisse eam ad concubitum. At hoo contra sabulam et contra ipsam rem. Quare hoc solum superest, ut sollicitare virgineum Onus de pelliciendo ad insidendum intelligamus. Sed hoc, quamvis late pateat sollicitandi verbum, inusitatum tamen neu Seio, quod prorsus sit simile. - Lib. 1, 267:
Haec quoque Pieriis spiracula comparat antris Carmina Messallae nobilitatus ager,
i. e. nger enicit, ut eomparari possint spiracula haec eum antris Pieriis i. e. ea similia reddit. Μiror, quod nemo interpretum in comparandi verbo haesit et emendationemudhibuit. Similem enim ejus notionem non novi nisi in re gladiatoria, a qua manavit haec, qua Nainatianus usuS
L CL Sueti Caligul. 35. -- Lib. 1, 312:
Quidquid id est, mirus Latiis annalibus ordo, quod Lepidum toties recidit ense malum.
Wer dorsius haec sic intelligit, perniciosum illud genus Pidorum, quamvis ense suo toties stricto et sublato iu
106쪽
rem publicam, toties tamen repressum et depulsum ess', in cassum caderet. Jungit igitur malum enSc, ut ne Naniatianum quidem dicere potuisse opinor; deinde Vereor, ut recidere sit in cassum cadere, pessum ire; denique, ut tineo concedantur, perversa esset Sententia, Si hic anna-1ium Romanorum mirus ordo diceretur, quod malum n L Pidis ortum tam saepe oppressum est. In quo hoc inesset, honum suisse, si non oppressum fuisset, sed si vicisset. Id Rutaem alienum a poetae mente. Quare locum sic accipe: mirrus ordo est annalibus Romanis, quod vastum a Lm Pidis Ortum tam fame redit. Recidere cum morbi pro
prio dicantur Plin. hist. nat. 28, 16, 66 , unde febres
recidisae vocantur, idem etiam de malis usurpatur. AuSOn. grat. act. Jul. ad fin. quae bona Praratas, egFCiS ne ca- ca Sint, quae mala adimis, Promicis rie POSSint raserecidiva; bella recidiva apud Sil. Ital. 10, 25T; vide
Heli tum ad Sit Ital. 1, 106. Jam ense pertinebit ad re-Cidit, et modum indicabit, quo malum recidat. Sed in hoc ipso inest tamen aliquid, quod nullum meliorem vel Scriptorem vel poetam dixisse arbitrer. Lib. I, 367:
Humanis manibus non sufficit usus inermis, Si non sint aliae, ferrea tela manus.
Miror admodum, quod nemo interpretum in his verbis, quae dissicillima sunt, offendit. Cujus enim xei usus dicitur, qui non sufficiat hominum manibus t Nescio equidem, quod suppleri possit, nisi manuum. Simile quodammodo Virgilianum Aen. 2, 453ὶ pervius usus tectorum inter SEPriami. Sed vide etiam, quae insequuntur, in quibus, Priusquam eXplices, SubIata prava interpunctione, quae vulgo adhibetur, virgulam pone post aliae, ita ut jungas ferrea tela manus. Aliter enim inepta sententia effici videtur ). Ηοo autem in verbis illis inest, si non aliae i. e. alio
Interpungunt enim ita, ut virgulis includant ferrea tria. Jam manum diei putant quodvis instrumentum, quo quid efficiatur. Quibus autem instrumeuta illa, quae manus appellantur 3 Sine dubio manibus
107쪽
o modo instructae manus sint, ferrea tria erae manus.
Laetior hic nostras crebrescit fama per aures.
Crebrescendi verbum est Virgilianum, usurpatum deinde ab Tacito. Novavit hoc Namatianus, quod ei, cum nudo poni soleret, addidit per aures, qua in re, Si accurate cogites, adeo incommodi quiddam inest. Addi poterat per urbem vel Per regionem; sed ad aures pervenit fama; in auribus enim non loquuntur homines. Lib. 1, 43b:
Haec ponti brevitas auxit mendacia famae. Armoniale serunt quippe natasSe pecus Tempore, CF aeas quo primum venit in oras Forte secuta vagum semina Corsa bovem.
Si fabulam hanc, quam plenius explieant Isid. Orig. 14, 6,
Eustath. ad Dionys. Perleget. 458, comparas, VideS poetam, eui eam non ignotam suisse ex ipsius verbis apparet, d huisss dicere, eo tempore, quo hos venisset in Corsicam, etiam seminam Corsam eo transisse, vel potius nam tota ista conjunctio eo tempore, quo non apta, quia Corsa ad iovem recuperandum Secuta est , cum bos transisset, secuistam esse seminam. Porro cum eonstet eundem suisso bovem, qui transisset in Corsicam et quem Corsa Sequeretur. Poeta sic dixit. ut, nisi tabulam nosses, duos boves suisso erederes. Donique adnota natandi verbum tam miro modo
Insignis hic Iocus est, unde laboriosam gravitatom Nam a-
liani cognoscas, in quo videare tibi animadvertero ipsas lituras, quae poetam vexarunt. Lib. 1, 487:
humanis, quibus usus Inormia non gussieit. Nire sano Namatianus dixis et, si manibus manus dedisset. Wernsdorsius habet ille quidem pravam illam interpunctionem, sed non explicat. Nescio equidem locum, ubi ei accusatios additas sit; nam apud Martialem Ep. 14, 196 ambigitur in lectione. Sed posse nolim negare, quia passive usurpatur. Vid. Ovid. Trist. 5, 2, 25; id. dB art. amand. 1, 48; Mart. 4, 29. 3. At vel ale natare non idem quod tranare.
108쪽
, Rimetur solitus natura expendere Causas, , i. . . Inque Pari diSpar semite quaerat Opud. . iΜellores cum podiao tum seriptores dixissent rerum cau
sas. Vide Ovid. Μet. 15, 67; Nemes. Eclog. 1, 35. Ea
enim, quae fiunt in natura, res sunt rerumque eaUSas exis
pendunt physici, naturae philosophi. - Lib. 1, 532:
Contiguum stupui portum, quem fama frequentat Pisarum emporio divitiisque maris
i. e. fama frequentat locum eo, quod sit emporium Pisarum et divitias maris habeat. Vides quam contorta sit Oratio.'Interpretes nihil sentiunt, quod e orium de mercatura explicant; sed saliuntur; ea enim notio nunquam in hac voce inest. Si quis corrigere velit, id quod non concesSerim, scribi possit i eris. Pisis enim illa aetate magna classis stationem videtur habuisse, nee multo ante expeditio contra Gildonem ibi parata suerat. Cf. Claud. beli. Gild. 483. Habes exempla aliquot, quibus similia et supra variis locis attulimus et alia non pauca invenire poteris, unde Sa-
iis hoc, quod dixi, vpparet, Namatianum, quamvis vellet, non potuisse amplius bene dicere. sed insigno esso documentum melioris consuetudinis cum deteriore pugnantis, interdum vincentis, saepius victae. Aqcedunt enim etiam vocabula multa ex sermone, qui tum vulgaris erat, recepta. Sio Namatianus collegam dixit senatorem '), Ggger Em
viam publicam '') 1, 139), crepuscula do diluculo '' in 1, 378ὶ, navigium de navigatione s1, 541 , DrGedcce forem de decessore i, 474ὶ, lucem denique de oculo st,
' Vide supra hac ipsa paragrapho. Sidonius Apollinaris saeps hoc vocabulum habet, vide Epp. 4, 24; 5, 1; s, 3; Carin. 24, 5; b, 217. Qui proprie agger sit, docet Serv. ad Virg. Aen. 5, 273.
Verum enim est, quod de hae voce praecipit Serv. ad Virg. Aen. 2, 268. Quamquam inserior latinitas non raro peccat. invidΘ Praeter Avien. Prognost. 115, quem Iocum Uernsdorsius assert, SImmactu'
109쪽
166 , id quod prorsus insolitum; insinuare posuit de tra-
cusativo 1, 2573. Neque aecuratior est in Pronominubus. Vide 1, 276:
Ut bonus esse velit, quisque disertus erit.
Similes Iocos, ubi quisque pro quicunquc positum est, in-Veniuntur Rpud Auson. Sept. sapient. in Pittaco 5; ibid. in Cleobiit. 5; Sid. Apoll. Epp. 4, 11 extr.; ib. Carin. 22, 9. Porro 1, 394: .
Nec pueros omnes credere POSSe reor,
quod otiam insolentius nec novi similia exempla. Dicen-
dum erat nec ullum seuerum vel ne ullum quidem Pucrum. Possessivum denique pronomen , nonnunquam posuit pro demonstrativo; cf. 1, 390 et 554. Quare non dubito, quin etiam lib- 1, 536, ubi haec verba sunt: Sed procera suo praetexitur alga Prolando, pronomen Suus ad portum Triturritae, de quo antea sermo fuerat, reserendum siti Vulgo dicunt algam eo ipso loco, ubi nata sit, etiam praetexi; itaque recte prolandum ejus quasi proprium vocari. Ossendit tamen mo nescio quid in hac explicatione; certe non opus erat, ut Poeta hos, quod ubique fit, dicereti
anavit hoc verbum in communem usum ab Iciis. SImmachus saepissime habet.
Optimus usus hujus verbi est, ut cum praepositione Gd jungatur Virg. Aen. 12, 1043. Minus bonus est dativus Senec. Epp. 102; Stat Silv. I. prooem. ἰ Claud. VI. cons. Hon. 68 ; postrema demum latinitas aecusativum addit; cs. Avien. descripti orb. 1366. Adnotandum etiam est, quod Namatianus 1, 313 dixit: necdum decessis pelago permittimur umbris. Dissimile est Ciceronianum Epp. 16, 21, 2 . Cum omnio mera causa veIus mdhd auecessa; es. Plaut. Pseudo . prolog. 8; etiam Symmacti. Epp. 4, 19 exu. successi imperii differt aliquantum. Similiora sunt apud Plaut. Epid 1, 2, 41 aoI occasus:
110쪽
Quae eum ita essent, factum est, ut Famatiani carmensqualent sero emendationibus et coniecturis virorum doctorum, quos non mirum est, ubi insoliti quid invenirent, quod shepe ne tota quidem latinitate perquisita explicare possent, ad egregium illud remedium confugisse, ut ipsum Poctam, cujus quid esset proprium, non intelligerent, corrigere conarentur. Accessit, quod in hoc, tamquam in vili capite, tuto ingenium eXerceri et quid valeat quisque con-Joctando, experimento probari posse putabunt. Neque recentioribus temporibus moderatio adhibita est. Cum Onim deeSSent codices, unde omnis disceptatio auctoritato dirimi POSSet, quoniam suum cuique placebat, quae editiones veteres haberent, parum Servata sunt. Quod ut nyparent, ro-CenSeamus nonnullos locos, in quibus etiam, Veriis torsit editio, quae alias vetera tueri Solet, hoe modo errasse videatur. Lib. 1, 83 haec vulgo verba Sunt:
Quid simile 3 Ass3riis connectere contigit arva, Medi sinitimos cum domuere Suos.
Editiones veteres habent arma; Burmannus conjecit arva, quod nescio eur receptum sit a Wernsdorsio. Poeta enim ipse, cum Romani gentes Subuectas etiam jure eonjungerent, eaeterorum populorum hoc fuisse proprium narrat, ut armis tantum vincerent, non jure vincirent. Quare RΡ- paret, hos optime posse diei comtexuisse arma i. e. multos undique coegisse milites; arva conneXuere etiam Romani. , Interrogationis autem signum colloca post Assyriis. Claud.
do Stilioli. 3, 163 sic Medus ademit Assyrio Medoque
tulit moderamina Perses. Subjecit Macedo Persen, Cc aurus et ipse Romanis. Itaque locum Sio restitue :Quid simile Ass3riis' Connectere contigit arma, Medi sinitimos cum domuere SuOS.
Fuerunt etiam, qui eorrigerent racdis. Sed non raro Aulia juctum enuntiati primarii in secundarium transfertur, idquo