장음표시 사용
91쪽
exprobrari, veriusque videri tradidisse Olympiodorum Script. hist. Nyg. ed. Bonn. Vol. I p. 448), qui eum Ol3mpii po-iissimum insidiis occidisso narrat. Nec Namatianus, qui omnes christianos carpit, testis locupletior est. Quod quidem vel maxime ex altero crimine, quod Stilichoni objicit, apparet. Ait enim . eum libros Sibrilinos cremasse, eoque omnem opem, quam Roma a diis Sperare posset, evertiSSe:
Nec tantum Geticis grassatus proditor armis Ante Sibrilinae sata cremavit Opis. Odimus Aethaeam consumpti lanere torris, Nisaeum crinem nere putantur aVes. I, At Stilicho aeterni salalia pignora regni Et plenas voluit praecipitare colos ' . Wornsdorsus singulari excursu do his versibus plurima dixit, quorum haec summa, ut inique et invidiose locutum BSSe Poetam putet, eumque, quae Honorii auctoritate lactaeSSent, quod imperatorem accusare non auderet, StilichonieXprobrasse. Nullus enim alius scriptor illius rei mentionem lacit, no ibi quidem, ubi opportunam tamen habeat occaSionem. Zosimus, qui alias vide eum lib. 2, 7ὶ magno in honore habet libros Sibyllinos, lib. 5, 38, ubi do
impietate, qua Serena, Stilichonis uxor, vetera sacra Romae turparit, loquitur, et de ipso Stilichone addit, eum imperasse, ut lares capitolii Romani, quas auro magni ponderis obductae orant, his laminis aureis spoliarentur, eaque in re infelix et omen narrat, tacet tamen de libris Sibyllinis. Nequo Symmachus in celebri illa epistola, qua de Inultis rebus, quae contra paganorum Saera saetae erant, loquitur, quidquam habet do iis. Ne leges quidem imperatorum vide Cod. Theod. 16, 10 , quibus templa et Sacriscia veteritin deorum deleri jubent, eorum mentionem s ciunt. Neque vero hoc ita mirum. Cum enim jam dudum' IIano formam exhibent editiones vetustae; recentiores scribunt σο/us, neseio quo iure. Illud enim aeque bonum et quamvis plerum que ambigatur, aliquoties tamen hilam ita inveniri videtur, ut lectio non variet. Vida Claud. in Apon. 87; Stati Silv. 1, 4, 64; Ovita Fast. 3, SIS. Mitto, quod saepius etiam colo legitur.
92쪽
eorum auctoritas evorsa esset, interisso eos I on narravit
nisi is, qui antiquitatis admodum studiosus eSset. Quodsi quaeris, quando interierint, Symmachus Epp. 4, 34 eos esse adhuc si uiscat his verbis: monitus Cumanos lintea texta Sura seriant. Etiam Claud. de bell. Get. . 231, ubi pavorem, qui anno 402 Alarico in Italiam progresso Romae ortus est, describit, eosdem videtur commemorare. Sic
enim canit: quid meditentur aves, quid cum morialibus aether fulmineo velit igne loqui, quid carmine POScat fatidico custos Romani carbasus aevi. At Augustinus de civit. dei 18, 53 narrat paganos, cum cultum chriStianorum tot tantisque persecutionibus non modo non potuisse deleri, sed mira potius incrementa cepisse viderent, VerSUS quosdam graecos tamquam consulenti cuidam divino oraculo est usos eXcogitasse, in quibus traderetur, christi nomen per annos 365 eultum, deinde vero eversum iri. Id Uero Spatium cum consulatu Honorii et Eutychiani i. e. anno 399 completum esset, contra accidisse, ut Veterum deorum sacra et templa abolerentur. Hinc, qUOniam Oraculum illud do libris Sibyllinis accipit, Servatius Gallaeus de Sibyllis diss. XIV p. 278ὶ eo ipso tempore eoS COm-buStos esse colligit. Wernsdorsius temeritatem ei objicit, quod nec constet oraculum illud fuisse ex libris Sibyllinis, nee eos ab Honorio crematos esse Augustinus tradat; sed Probat tamen sere ejus sententiam, ipsoque initio quinti Saeculi abolitos osso statuit. Jam vero Claudianus, qui anno 403 commemorare videretur, obloquebatur. Itaque
EOS non crematos, sed conditos tantum publicoque usui ereptοS eSSe opinatur. Quae enim de crematis Namutianus narret, Omnino ficta esse et excogitata, ut pulchra cum
Althaeae torro satali et Nisi crine ablato comparatio institui posset. Si lenissimo quis judicare vellet, dicturum, mera Suspicione poetam, qui eos a Stilichone iis, qui eon-Sulere Vellent, negatos audisset, ideoque deletos omnino esSe conjiceret, ad criminationem illam motum osse. At qualia, quaeso, ista argumental Tali quidem ratiotio omnia negari poterunt. Neque video, cur hau tu ro Nam
93쪽
tiano fidem denegare possimus; postea enim non commemorantur libri Sibyllini φὶ. Itaque cremati sunt intra annum 403, quo ultima eorum mentio sit, et annum 40S,
quo Stilicho necatus ost. IVernsdorsius autem eo maximo decipitur,. quod, ubi poeta, antequam Getieis armis grassaretur, Stilichonem libros eromasse narrat, primam eXPeditionem Alarici anno 402 susceptam dici putat. Quae quidem de altera, quae anno 408 erat, rectius Silpra eXplicuisse videmur. Cur autem n Stilichone potissimum libros Sibyllinos crematos esse dixerit Namatianus, vel inde explicari potest, quod pleraque hoc tempore illius auctoritate1acta esse norat. Sed Iatet etiam alia res. Augustinus enim episti 129, quae est ad Olympium comitem magistrum ossiciorum, scribit Stilichone mortuo paganos SperaSSe omneS leges, quae Vivo eo contra se datae essent, jam irritas lare, quippe quas imperator vel nescivisset vel noluisset. Ea que occasione eos ita usos esse, ut vim inferrent christianis, et ea mala, quae ipsi quondam perpessi fuerant, ulcisci Connrentur. Neque vero christiani otiabantur, Sed crebras legationes ad Honorium mittebant, et Augustinus ipsam illam epistolam ad Olympium, qui tum plurimum valebat, exagitandum scripsit. Itaque non multo post Iox data est Cod. Theod. 16, 5, 43 , qua imperator non modo Omnia,
quae antea edicta essent, manere jussit, Verum exequenda
etiam maxima severitate addidit '). Quamquam igitur Honorius profitebatur, volente Se Re jubente omnes leges vivo Stilichone datas esse, apparet tamen, quae suerit hominum opinio, nec eam vanam fuisse puto. Nam ne Honorius postea Sontentiam mutaret, essectum est maXime Olympii Opera, qui, cum in caeteris dissentiret, in hoc consentiebat cum Neque enim huc pertinet Sid. Apoll. Carm. 2, 352, quem locum interpretes rectissime alio modo explicuerunt. Itaque Augustin. ep. 120 recte dicere potest, leges, quae de idolis confringendis vivo Stilichone in Africam missae essent, ex voluntate imperatoris constitutas esse. IVernsdorsius, qui hunc solum locum, non
item eaetera adhibuit. etiam hoc, quod Stilicho potissimum libros Si-brilinos aboleri jusserit, stare non posse arbitratur.
94쪽
Stilletione, quod magnam pietatis christianae speciem praeso serebat Zos. 5, 323. Caeterum recto Wernsdorsius Namatianum vituperat, quod libros Sibyllinos vocet fatuita Pignora regni. Fatales erant illi quidem vide Liv. 22 9 , sed ad pignora imperii, quae Servius ad Virg. Aen. 7, 188
Jam vero, postquam de ipso poeta, ejus genere, viris et rebus, . quos commemorat, diximus, restat, ut de Carmine ejus nonnulla addamus. Et primum quidem de ejus inscriptione agendum est. Antiquissima editio Bononieuxis hanc liabet: Ad . Venerium Rufum Claudii Rufilii Aumatiani Gratia, viri consularis, praefectorii urbis, tribuni militum, praefecti praetorio liber primus, Cui
titulus Linerarium. Hanc reliqui editores, quamquam in caeteris mulant nonnulla, ita sequuntur, ut itinerarii nomen plerique retinuerint. Sitamannus tamen abjieit verba
illa cui titulus Itinerarium, Rousnero placuit Rutilii Claudii Numestiani Der Pisanum ad Venerium Rufium,. Burmannus, quod Rutilium Caesaris exemplo, qui teste Suet. Jul. 64 carmen, cui Iter irescriptum erat, reliquit, , obsecutum esse putabat, maluit nominare Rer ad Venerium Rusium. Initio libri secundi antiquissima editio habet: Rutilii Claudii Numasiani de reditu suo Itineriarii liber secundus. Brevius hoc expressit Castalio: Rutilii Claudii Numatiani Linea arii liber secundus, Reumerus posuit Ruf. Claud. Numat. Iter Romanum friagmentum.
Caeteri librum secundum nominasso satis habuerunt. Apparet hinc, constantem sero titulum esse itinerarii, paucos discessisse, ut simili modo inscriberent. Sed jam dudum dubitatum est, num recta esset haec ratio. Barthius enim
Advers. 16, 6 et Vossius de hist. Iat. 3, 4, 2 auctorem
Videtur hie idem sentire, quod OnuphrIus Pan inius, qui in praefatione ad Rutilii earmen haec dicit: se Itineraria et ipse duo composuit, alterum de itu ex urbe in. Galliam, alterum vero de reditu ex Gallia Romam'. Quae salsa esse ipsum carmen docet.
95쪽
mmini inscripsisse putant de reditu suo. Wemsdorisius, quamquam ambigit et in quibusdam secum ipso pugnat, Optimum judicavit jungere utrumque et inscribere de
reditu ε- Itinerarium. Itinerarium enim Poeatum esse ab auctore, ut carminis materies indicaretur, additum esse
de reditu suo, quia disserebat hoc itinerarium ab aliis, quod non auctoris profectionem ex solo patriae vel habulationis in terras peregrinas describebat, sed reversionem ejus e Roma, ubi peregre absuerat, in patriam. At, quidquid isto dicit, non moveor his argumentis. Vellem enim
monstrasset, quomodo ipsum itinerarii nomen Namatiani carmini eonveniat. Itineraria sunt tabulae, in quibus nomina urbium et locorum, eorumque intervalla in usum maxime militarem notata sunt, quas Romanis ducibun non
modo adnotatas, Sed etiam pictas fuisse testatur Veget. de re milit. 3, 6. Quae qualia suerint, cognosci licet ex iis, quae nobis' servata sunt, ex Antoniniano potissimum et Peutingeriano. In his mera et jejuna locorum notitia, nulla vel descriptio vel expositio. Namatianus Ioca commemorat ille quidem, addit idem nonnunquam, quantum inter se distent, sed id agit obiter. Potior ei cura est, ut describat loca, sabulasque, quae de iis narrentur, e ponat, quae sibi in itinere acciderint, explicet, Udos, quos veI inveniat vel quorum memoria moveatur, praeducet aut vituperet, omnia denique alia tractet, quam hoc, quod itinerarii proprium est. Quodsi Wer dorsius Nam tianum putat locutum esse ex more et usu saeculi sui, quod itinerarii magis quam itineris nomen de talilius libris usurpasse videatur, nec probavit, quod dixit, et vix poterit probare. Omnia enim itineraria, quae ad nostram aetatem pervenerunt, ipso illo tempore vel paulo antea videntur esse consecta. Poterit quidem asserri, carmen itinerarium posse dici aeque bene ac sumptum itinerarium AOL Lamprid. ln vita Commod. 9 et Alex. Seri 27ὶ et aggerem 'itinerarium ivide Vales. ad Amm. Maris
eell. 19, 8, 2 et similia. deque id nego equidem; sed
usus iatnen iuvaluit, ut, Si itinerarium dicas, nequeas e
96쪽
gitare, nisi do libro, in quo urbes et Ioca more perscripta, non descripta sint. Idque etiam aliis rebus firmatur. In carminibus Venantii Fortunati duodecimum libri secundi et secundum libri octavi sunt δε itinere Suo, porro duo- docimum libri decimi de navigio suo, vigesimum denique quartum libri undecimi de uaυ alione Illacerabi, nullum, quod vocetur itinerarium. Considera etiam, quanta au-etoritate tota illa inscriptio, cujus pleraque verba salsa esse jam Supra vidimus, nitatur, nec dubitabis etiam itinerarii nomen vel ab eo, qui descripsit codicem, vel ab eo, qui imprimendum curavit, excogitatum esse. Cur enim in Rntiquissima editione verba cui titulus Itinerarium, quae li- bri secundi demum initio ipsi inscriptioni intexta Suuti Nescio hercIe, nisi Statueris ea non esse inventa in eodice, sed addita ab alio. Neque, qui primi inventi carminis mentionem faciunt, sic nominant. Volaterranus haec habet: Rutilius, Gallus Pocta, cujus elegia quaedam, iter Suum Continens, haud ignobilis rimer inυenta est. Simili modo Potrus Suminontius dicit Rutilii RamatianielGOS a genere Versuum, quibus carmen conStat. Quacteum ita sint, Itinerarii nomen, quippe quod nec aptum Sit carmini, nec profectum ab ejus auctore, abjiciendum estet, Si quid ex ratione honorum Namatiani, qui in veteribus inlcriptionibus enumerantur, Colligi licet, videtur Ortum esse ex lib. 2, 62, ubi haec sunt: Carmine proposito jam repetamus iter. Neque Substituendum est cum Burmanno iter, quod etsi usurpavit Caesar, in Namatiano nulla re firmatur. ASSentior enim Barthio et Vossio, qui, quod verius Sit, latere existimant in secundi libri inscriptione, quae est δε δ'
'in l. e. carmine, quod non amplius ad alias res vagetur, sed quod sequatur id, quod est propositum. Heinsius conjeeit Prνρεitum, idque bonum sane, et movebat eum, quod Properi. 2, 23, 82
3, 26, 14 et Ovid. Her. 16, 118 similia habent. Sed si iter hie
intelligas do ipsa prosectione poetae, non de decursu carminis, nescio, qua re offendi pomis.
97쪽
ditu suo. Sio auctor et indieat, quid canturus sit, et justoae bono nomine utitur. - Jam ex veterihus hujus carini. nis inscriptionibus haec sola verba supersunt ad Venerium Rufium, quae Rufio dedicatum suisse hunc libellum indicant. Qua dρ re quid judicandum sit, cum jam Castalio et Wernsdorsius explicuerint, brevissimi erimus. Et de Venerii quidem nomine Jam q. XXI diximus; sed omnis illa dedicatio nulla esti Quod quidem vel ipsum carminis initium indicat, ubi poeta quemlibet, qui legat, non Rusium alloquitur. Manavit autem error ex lib. 1 v. 422, ubi, cum de Rufio illo agitur, haec verba sunt:
Quae quoniam ad lib. 1, 167, ubi idem Rusius commemoratus erat, referri non intelligebant, interpretes non aliter sibi videbantur posse explicare, quam ut ei totum carmen dedicatum suisse opinarentur. Jam vero si desideras inscriptionem carminis, quae simul poetae honores
prae se ferat, sic appella: Rutilii Claudii II marinni V. C. addi poterit et illustris , ex magistro O ciOrum, ex Praefecto urbis de reditu suo lib. u. XXXI.
Notum enim est hoc earmen ex duobus libris constare, quorum prior integer est, alter duodeseptuaginta. versus continet, ita ut Ionge maxima ejus pars desit. Quod culpa podiae an temporis injuria laetum sit, non liquet. Etenim ne hoc quidem earot similitudine quadam veri, Na-matianum, cum usque ad urbem Lunam mari usus esset et, quod satis otii parabant venti autumno saepe contrarii, in ipso proficiscendo carmen eomposuisset, deinde terrestri itinere in via Aurelia, quao Lunam tangit, celerius proficiscentem ob temporis angustias non amplius potuisse Seria here, post autem impersectum reliquisse carmen. Nam imperfectum esse quivis, qui extremam ejus partem legerit, intelliget. Ut autem in ipso itinere Seriptum ess Rrbitrer, movet maxime me, quod, si id continua lectione examinas, singula ita videntur esse abrupta, ut sejunctim
98쪽
potius composita quam eX una scriptione manasso malis Credere. Cum enim po ta perlustravit locum et, quid ibi isset, eXposuit, transilit, non transit ad eum, qui insequitur, et si quid sorte ei evenit, hoc inserit potius quam
intexit caeteris suid. 1, 415; 1, 466; 1, 49 l . Quare
sit, ut earmen in inulta minora capita dividatur, quae ita tantum cohaereant, ut res, quae narrantur, Se excipiant, interior quidam nexus desideretur. Concinnior est ab ini-liis utriusque libri, ubi, quoniam una res tractatur, habes continuam et uno quasi numine manantem Orationem.
Quamquam haec non ita dico, ut assentiar Petro Pithoco in Einendati. in poena. vett. p. 599 et ad Rutil. 2, 9 ac Gerh. Jο. Vossio de hist. Iat. 2, 15, qui ex ordine navigationis et itineris, quod carmine describatur, quaedam
confusa et versus nonnullos loco suo trajectos esSe putabant. Nequo enim illi exempla attulerunt nec equidem inveni. Unum tantum locum scio, in quo erraverit poeta.
Qui cum lib. 1, 232 intor Pyrgos et Centum cellas in Etrusco litore ponit castrum Inui, quod in Latio inter Lavinium et Antium, Volscorum oppidum, suiSSe constat, fallitur, eumque errorem detexit Cluver. Ital. antiq. 2, 2 p. 448. Sed addit idem causam, cur ille erraverit, Silvani scilicet cultum frequentem suisse in regione illa vide maxime Virg. Aen. 8, 597 sqq. Iucis et nemoribus obsita, ideoque lacile Inuum cum Silvano, quos pro iisdem
haberi esse solitos etiam aliunde constat, potuisse miSceri et sic urbi salsum nomen dari. Itaquo hic error et facilis erat, nec talis, unde confusa quaedam esse colligi posset. Etiam alio loco 1, 1813, ubi Aeneam solum sinistro Tiberis ostio usum esse narret, poetam erraSSe adnotat Cluv. Ital. antiq. 3, 3 p. 874. Etenim et matrem Idaeam eo flumine Romam advectam esse s Ovid. Fast. 4, 291 sqq. 3 et hoc omnino antiquioribus temporibus frequentius suisso Ovid. Fast. 4, 3293, id quod vel ex nomine Ostiae coloniae appareat. Sed de mairs Idaea ' in, cum et
' Quae etiamsi sinistro ostio advecta est, hoc ipsum tamen, quod
99쪽
, Livius 29, 14 non accurato rem narret, et Ovidii locus in utramque partem explicari possit, res dubia est, et Sinistrum ostium antiquitus usitatius suisse etiam Namnti .nus, qui Aeneam eo subvectum esse dicit, indicat. Denique, ut erraverit poeta, tamen non confirmatur, quod isti de trajectis quibusdam Iocis et confusis Suspicati sunt. Alii interpretes, Daminius maxime et Kappius, tranSΡΟ-suerunt illi quidem aliquoties nonnullos versus vido 1,
219 et 262 et 373; 2, 2 , sed idem in quovis carmine,
quod quomodo continuetur non perspexeris, fieri licet. Neque caeteri, quae illi mutarant, acceperunt.
Jam vero, si quaeritur, quam possticam Iaudem Nama-lianus carmine suo meruerit, assentimur sere Burmanno i in praelati ad Ροδt. lat. min. , qui mediocrem esse censet. Qui pro eleganti et ingenioso et hono denique habent, do eo potius, quod voluit, quam quod assecutus est, judicant. Elegantiam quidem concedere poteris; abest enim ab aetalis Suae pravitate, quae, cum magna deessent, etiam Parva ingentibus laudibus extollebat, et confugit ad veteris Romae memoriam, quae sola hominem constantem ac sortem in calamitatibus illius temporis et consolari poterat et eri-
pulchri sensum, sed ingenium, quod facilitatem et natuvum colorem praeberet, deerat. Itaque vides hominem eruditissimum, antiquitatis studiosissimum, patriae denuque amantissimum, sed eum tamen vides, in quo hoc pο- tissimum tnavia aedit in arena, hoe sumen non amplius usitatum fuisse probat. Caeterum, unde habeat Namatianus Aeneam eo usum esse, nescio; Vidi filius non narrat.' Itaque Homerum, celeberrimum simplicitatis exemplum, lauda es. 1, 195; 1, 449; veteres sabulas de P gmaeis et Corsa virgine, quae nomen dederit Corsicae insulae, multaque alia tangit, quae non, ut doctrinam prae se serat, eonstipat, sed ad sugiendum suae aetatis tumorem immiscet.
100쪽
lissimum laudandum , sit, quod veteres imitando Iaudommereri voluit. Claudiano, Si de poeta judicas, sino dubio longo est postponenduS; literarum et antiquitatis scientia haud scio an aequiparandus. Λ Sidonio Apollinari superatur ingenio, multo Superat eundem elegantia, utroquo inserior Ausonio, nisi quod hic Saepe inanior. Nam in
Namatiano etiam severitas quaedam ex veteris Romae admirationo orta placet, quae quoniam eorum, quae meliora sunt, te admonet, essicit, ut, quamvis videas, quid desit, Iubenter tamen et cum voluptate in hoc carmine versere. Studium hoc et veterum imitatio popiam efficero non possunt illa quidem, Sed Iaciunt tamen, ut is, quae senserit, accurato et recto verSu pronuntiet. Ita quo versus Namatiani nitidi sunt et elegantes et Supra sere, quam par erat, accurati. Etenim, Si poetas ctntiquiores et recentiores, qui hexametro usi Sunt, inter Se comparas, vides apud hos multo rariorem esse USUm Caesurae Semi- quinariae, Dequentiorem SemiSeptenariae. ΛUSonius, praecipue in Mosella, antiquiores sequitur, sed apud Claudianum et Sidonium Apollinarem tertius vel quartus quisque
versus, Spreta caeSura Semiquinaria, plerumque Semiseptenariam, raro trochaicam liabet '). Jam vero Namatianus in trecentis sere quinquaginta versibus altera enim carminis pars pentametris constat Sedecies ita a caesura sentiqui
naria discessit, ut quattuor Iocis s1, 47; 1, 61; l, 423;
1, 467 trochaicam, caeteris semisoptenariam udjunctis aut trochaica et tertia post primam Syllabam Seeundi pedis aut hac sola admiserit. Sic ne accessit quidem ad' In plerisque versibus hexametris omnium poetarum latinorum, eum laesura semiseptenaria admittitur,' additur trochaica, saepe etiam tertia post primam ullabam secundi pedis, eaque ratio apud posteriores omnino praevalet. Ex his caesuris num troehaica an Eemiseptenaria potior sit tertia enim in aeeundo pede utraque insertor , si ex verborum nexu dijudicas, hane illa frequentiorem esse invenies. Bari autem versus, qui solam trochaicam habeant. Apud Namatianum nullus invenitur.