장음표시 사용
601쪽
operatione: Discursiua,quae perdiscursum aecedit at o de re apprehensa iudi miis. Unde ud cita in est actus . qtio supposita apprehensione, de re appreliensi iudiein facimus Quo fit ut iudicium sit actus latentiae. vel opitii nis, vel fidet,ex quo gignuntur habillis. D seiulitia, altera practica, cuius filiis est opust altera speeulativa eui ira finis est sola erant. tio Videndum itaqua est, quaenam ex his cognitionibus fiat ex alia praecedente.& de qua
inteli gendus sit Aristoteles.
TeriIuni notandum, praeeognitio duplex est, una leniitiua , cum praecedit Dinnem cognitione ni intellectivam; eum omnin humaΑti stot. nae mentis notitia ortum habeat a sensu, At
nihil si in intellecto quin prius fiterit in sensu. Altera intellecti ira, quae est cognitio intelis
dam ne eellaria. Rulsus praeeognitio duplexes una vi rigens , quam inam tantiam.& dii ponit ad aliquam cognitionem habendari te alteia agens , quae non modo disponit, sed etiam emit cognitionem rei dnbiae, tu iupra do.
Quarium norandum , parii la ex, in illa ipropositione posita, eum dieiciar, ex praeer i ri ei ite potest na here quadri plicem habitudi ne l. Primam termini a quos quo pacto diei natis, ex tenebris fieri lueem 3 lecundum par
sae e meientis, ut eu na dieitne, ex ea te factione
fieri ignem di *1artam subiecti ad formi ,
quo modo dicimus sor matri fieri ex mater a. ut exserto renam . Vulendum est ergo,quo modo hic se matur . His ita notat S,qualdam propoliam,& explieabo dubitationes faeiliores eirea allatam Aristotelis
Prima dubitatio, an sub illa propositione
e5tineitur notitia sensitiua, ita ut etiam ista meatui fieti ex praeeristenti cognitioneὶRespondeo non continerat ex eluditur enim perhaiae partietilam, intellectIna. Adde et an ,aa
in eognitione humana deuenienduin est ad unam, P ς non fiat ex alia, ne draut piragressus in infiniti iri: haeeaiuem est cognitio senstiuat igitur.Vt omittam,quod ista cognitio non est doctrina, liel disciplina . Quod si petas. an una cognitio sensu,tia sat ex alia, Respondeo fieri , quia emuitio sentitum inserto rum Pinde a cognitione se cilitum extruriorum: Se aliquis sensus exterior, puta gustatus .inctum supponri . Libr. Secunda Arbuario,posito Aristotelis pro de Anpositionem intelligendam esse solum de in istellectiva notitia rei dubi , tamen elaira dicit, fieri ex praeexistente cognitione, quid non ne praecognitionis intelligati, intellectitiam. an lensitiuam Respondeo licet omnis cognatio intellectrua fiat ex praeexistente sensitivarin Aristotelis propositio tion intelligitur claiua ut ex sequentibus priet,quia textu seeundo, loquendo de praecognitionibus, sol si in eis im iiii deprae ingui vi nibus eorum quae ita telliguntur,non eOt MN,quae sentiuiuur.
Tertia diantati .an cognitio Dei, & Α n. geloriam ex praeexistente fiat cognitione. Rei pondeo non fieri: Quoniam eorum cogni. Dono est docti ina, vel si seiplina distur liuae Quia uno actu,& intuitu omnia intelligunt. Et quod auri et ait Del cognitionem, Illa estulem ciam ellantia diuinar quare non potest fieri ex alia: alias enim Deus iactus esset: Mita non ellet Deus: eum nonii ne Dei intelli.gatii id, quod a se est. Angelori uero eo
glirtio, fit percitiaidam specres ipsis a natura D. Th.
si dicas. Angelos superiores Illuminare.ergo, aliqua lalte in ex praeedenti notitia Angeli
insetiores Angeli recipiant illum illaticines a superioribus , u Diotiysius Λreopagita, Se Theologi docent: taimen id lie immediate,
non ex aluiua praecederite notitia. Quarta ijubitatio, an cognitio pristio naparentum, Salomonis, & Prophetariim,qui diuinitus edocti fuere, facta suerit ex alia p. cedentel Respoiule . negando: qnia proxime,sor. hoc a Deci edocti sunt.Verum tamen et .quod si loco. ex reuelata doctrina aliquita eolligebat, illius rei eognitio, ex alia saltem natura pIaecedente, fiebat. 'Quinta dubitatio, an cogniti quae habe . tur per fi lena, & habitus insulas fiat ex alia.
Rei ponis eo. ii loclitamur de praecognitione agenie,rion fit ex aliareum proxurae tales habitus a Deo infundatur, nec ut natarrae acquiri possint, de ita nulla praecedes cognitio est eorum caulla. Si uero loquamur de diligenis . te, aliquando fiunt ex af la pratacdente ut patet in adultis, qui per aliquam praediam ri
citiam ad fidem recipienjam parantur, sed
602쪽
sule suseepta, non per illam, sed per soluin si-
dei lumeia pron e credunt. Vetum isti no tiria, non comprehenditur sub hae propositione, quia Aristoteles solum loquinu de doctri ita hiuriana Sexta dubitatio, an eognitio Theologieaquq colligitur ex rebus reuelaris fiat ex alia. Iiesponcleo afficina do, etianis loquamur de agente. Quoi,iani talis doctrina est vere dia scius ua.& ex notis ad ignora procedi .Neqs ad hoc requiratiar,ut prancipia ex quibus i. Iigitatu si uelitisentia , quod aliqui exsit mariant, sed sat est, ut sint verissima in tali scientia, & in superiore scientia manifesta. Sed de his sues illiu disIerme non est huius loci. Septimi dubtiatio , quem leti sum faciat parii la, ex. in allata propositione e respon.
Immum dictum, ex in illa propositione Iibr. i. non dicit b bruidinem retritui a ovo . iaIλhνse. x raunus a quo ut docet inristor. aieit priuationem,' to modo ditiariis, ex inunia si eo fieram Iiici na: at pi Dorioi ne spectit doctrinae Piae ex ipsa fit, trocis iis ber tanqua prisiatror igitur. Adde, quod terminus, a quo non estsIrnia I cum termino ad que a r at praemista qua: sunt praenotiones Mi conclusionem , &omnis cognitio ex qua alia fit, stant sinuit tu doctrina quae de nouo acquiritum igitiar. Secudum o ctuin, tiee erram deligna Ordine partis. ita docti ina, Ac dιsciplina, non diculu noli iam apprehelisivam, sed uadimin
prehensiva.. T citium dici si ex hoe lci . non designatori ine in causis materialis Quonia una n . tuta non recipum in alia , ut forma in materia .
Quartiam dictura , designator linem munsae ellicientis Patet ex Attitotele, Quia infra docet alietilum conelii fionis fieri ex assensu praenus latum: at hoc noι ire niti In generex. Phuc Caussae em cientis: Iguvir. Viitae alibi praemis- t. F s. I x pectu cone Iulionis dixit tabere rati uini caullae emelei tis. Quini Dira dictit in , assensiis e elusionis no produci ut a l. lo incellectu, leis etiam astensu piςmiis aruin,& lmine tittellectivo, ae te habciit, licuri caliditas respectu cale. actionis quae fit ab igner qui tanqirain causela Pr licipalis per calui iratem calefacit. Ea quibus colligeres,irilice sic scutum sto.
positionis Aristotelis, omnem assensem,siue habuum titili timi tu quocunqt,e modo aequisitum seri ex alio priori litisicio acquisito,aut naturaliter indaci, ino fit, ut alsei sus primorum plineipiorum, non iit doctrina, sed poti iri semina, & lumina ex quibus iudiei a de rebus in gnuis, seu doctrinae, de
tionem fiat ex praeexistente cogniatione,EP an eonitineatur sub proposi, tione ab Aristotele probata. cap. XXI. QVod autem definitio .ri est stiendi i
striInrentum , non fiat ex praemittentec grauiolae, & quod non contineatur sub illa propositione ab Aristotele probata, his su delut rationiblis. Primo, eκ voce griea,qua vinur Aristote les, cum ait omnis doctrans. & omnis istiplina διανυκτιο, id est cliscursi uar at noti. tia cluet habetur per definitio tu non est in larigitur. Secando quia Aristoteles probat ista propositionem per luductionem in scientijsqucὸismarsu acquirutur: at definitionis doctri
na iron aequitariar dismaris r igitmr . . Tertio, prae gni Nones quae sunt neeeGriae in demonstrari ne plui uoce conueniunt praecognitionibus definiti otiis: nam illet eis .ciunt ieient atra demonstrativam, hae vero defiuuiuam: illet praecedunt tempore, hae flant simul tempore et ergo non pollunt comptae
hendi sub hae propositanue, inario, sola demolistratio est illa quae ex
aliqua omnitione praecedente fuit deuenire in alistius cognitionem: definitio enim imis mediate parit cognitionem rei: ergo sola docti ina dileurtiua procedit ex praeexistente co
Quinto, alias 'ristotelis propositio esset aequivoca, cum dis eursus, sit ni dira procedendi ex praee xii et i eognitione in doctrina discursius,quae aequiratur sine discorsu, non autem tu defit ita ua. Prima in hac re opinio fuit Aueir. hoc loco, APOl. t Incola. Aegi l. N al l u ni , elu puarunt defiti uini re voti. Inon conuueri sub ista propositione. Sec si
603쪽
Alpharabit, et emistit, A ibit rati, Se alio. ne consideratione genetis r & ca eognoscariis
mim , qui dieitnt desinuionem fieti ex prae. I.Hera. exist elui monitione. & sub hae propositioiae c6.48.i eontineri: idem alibi sensit Averrora r unde epit. . sibi eontradieere videtur. Nos quid in haede inem dubitatione tenendum sit, semientibus posi deni6st. tionibus statuemus. Prima positio, si loquari vir de scienti .ide . finitiva sed ira se,abstris Edo ab hae vel illa, si Gnlii est. non fit ri ex prae existere eo nui me.Quoniam talis ieiecia versatur e rea obie cisi si implex,& modo quotim simpliei quare sub ac ratione non peu fieri ex ptrix istenti eognitione . Confit matur,quia modus cognoscet, si defiuitiiiiis fit per simplieem i8. t uiri ut, qtii non requirit nisi obiectum prae
Tertia positio, d nitionis doctrina si exprςcogni Done agmine. dc dirigenter explieoctunquis ville ae quirere notata a naturae alIcuitis rei, primu debet praecognoscere q. s res
definienda sigitiscet,q ut fit praecognitionectita ente: delii de debet praeliose re genus,&differentiam definiti , quoi pertinet ad prae
cognitionem agente, saltetri iiiii Narra Et aliter.
Quare praecognitio agens d fit liti otiis est i l. la' a praecos nosti tritis paries ii situ , filiis Tu elicet, Sidus in nr.Namesi debeat i Mialiqua praecognsitio, ut est probatum; quae reo potest esse paratu simul Ralptari, sie. n.esset ipsa desiit itioi picii de erit notici a part nam seo sim.Quod ast isti praeeognitio sit agens.S-etin sa positio , si lo iramur de selenitia patet a simili de dem n stratione, uia, ut pret
definititia ut est vi nobi , fit ex pt existenta cognitione, & eon,pteheno itur sub Aristotelis propositione. Primo, probri tu hete m. τ εῖ- fici , exprello Aristotelis testimonio in pri-Lo i 7. mo Mθε apbyseo, & in sexto Etiam cap. tet C 'I 8tio,& itato Topicii,& in altero secundae ana lysis, libro, quibus in locis hoc docet. Secun . do, notitia definitiuaestuere docti inaret du. . ' biae de nouo aequi suae ergo fit ex praeeelenti eognitione . Tertio, quod faeit seire it Abiram neeessario debet praeeedere ex praerati.Alb. t stenti eog titione rei notae: arer ii desiit illo 1 faeit stare qii aestione in , Quid res si , o ib sAἰς ignora irit igit . Qia arto , seielicia defiiiiii.ua tion potest aequiri nisi cogi oscantur patres definiti, genus & differentia quoriina no.' titia parit erenti otiem, quae habetur per de finitionei ergo. Quinto , definitio 3: demonstratio suiu instrumenta latendi i nbn uiuora , sed analoga: igitur , ut de Non. stratio fit ex alia praeeu me notitia, ira et an definitio. are rii t fundamentum aduer . in totum , qui dicunt, ideo nou fieri ex alia cognitione, quia demonstratio , & definitio conueniunt aequivom in ratione in liriarnea . ti sciendi . Conficinatur : quia Aristoteles in seeuit lo seeundae analvsis docet modiuninueniendi definitioiIem per dii iliouem I Acin sexto Topico , ait paries definitionis essentariores definitione i igitur. Qiuni si Aue . Iora cieat, non posse,eognosti partes definι-rionis, quin simuletia ipsa cognoscitur cita
finicio, hoe nihil est i . la potest cognostigem , ignorata disserentia, & disserenuι li.
missae esti ciuit assensum cotululionis i uae praecogitatio illa turn parthim notitiam is :stritionis, & si elui praemissae demonstrationis lunt altidio m octo notiores conelusione: ira et paretcs definitionis notiores sunt ipsa defi-nὲtione, eunt ex itarnn notitia, haee fiat. Cone udamus igitur l. b illa propositioiae utraq;eontineri doctranam , sed praecipue demonis strata uasti .. Sed iam respondeamus ad arguisti, enta in contrarium aliata .
Ad prirnum, illitii verbum proprie, de stil-cte aecep u designit soluin disti plinam iii
seilrtiua in i at uero fi lii lata suinatur signifiea iste omnem intellectiuMn designat mingnitionem, ac proinde et an de salitu Mn . Ad lecundum, probati it Aristoteles suam pro postionem eo modo , quia erat notior,
adde etiani , eluod manifestat per se ieiulas Mathematteas , in quibus n6 solum sunt de-nioli strationes, sed etiana definitiones: dei iisque, uim tali usus est probatione quia statim
acturus erat de dein i stratione. Ail tertium, illae eon quiones conueniunt etiam se retitiae definitivae , secundiim cluat in clam ratione analogam. Licet e go specie differant uti tuique instrunMnt I praecoglii. liones; enere tanten analoga conuenit iit, ut patet ex dictis .
Ad quartii in , postquani est inuenta definitio gigilii essentiae eognitionem sit e praece lenta licititia r sed non potest iii uenim, ni eius partes inueniant ut , ad quod opus est
Ad quintum, negatur sequela: Quia licit
604쪽
definitio,& Astiussis habeatit diuersum modum procedemti r tamen quia utrisque est
C tri nune ut ex pt cedenti cognitione fiant.
laltem analogiee, di proportionali tel iit e propositio ilia non est aequivoca.
exissenti cognitione . cap. XXII.
uitet explanabim N euitia triina lusae , h argumenta occasionem praebem.
Prinurin pro parte negante est heteratio . praticipia sunt clara, di ista tereninoi si notitia suiu manifesta: igitur no hali bunt pcognitione agente. Deinde est expressa auctori eap. It. IMA ist. iii altero labro icaae aiis,M. Valepra in tu plinc pio u cognitionem non sie N ex alla praecedente, usque prohat: quia illa nota ira fit ex alia, quae fit de nouo: at cogni. tio principiori 1n non fit del ouo e Igitur . Contra veris, quod fiat ex alia notitia, e
eo Piobare licet, quia interisum probari sci. Ient: igitur. Adde etiam , quod aliquando rima principia haberri caullas pe luas P ara possunt: igiciar. Pro huius clinicultatis explieatione, haec subi jcio notam a. Ptimum liotandum, haec dubitatio intelligenda est de ea principi oririn notitia, quae consistit in assit ratione, vel negatione in se.
cuncta operatione intellectus: quae operatio
psit ex duplexι Nam intei d si per illa eogno. scimus alictis ignois, & tune eeri si est, hane
cognitiolum debere fieri ex aliquo prius co graHO: interessi cognoscitiit aligὸ noisi cunis. ni odi est cogiticio Primois principioriam,&de hoe cognitionis pne est p ens dubitatio.
I. Post.. Secundum notandum, ex Aueuot prin-c .l 36. Cipi Oril l a sunt generat quaedam sunt omnino per se nota ex sola teriri incitum rogni tione et ut hoc, totam est maius sua parte: dana omnino ignora, quibus sine pilabatio. ne intellictus non acquiescit: quaedam quae medio modo se habent, tu in lint pari in nota, partim ignotas cuiusmodi est illa propositi. , quam initio prim posterioris analysis probat Aristoteles. Rivias hiaticin modum diuuseres: praticipia alia tulit nota secundu insens utri . tui nobis, non autem natura talia nota natura, non nobis, ut Deiun esse et alia
non natura & nobri 1 ut est illud , De quoli
bet est verit m affirmate , vel nego M. His ita adnotalis, hae subiicio posιιones. Prima positio.Dotitia princi olum, quae sunt per lenota nobis, vel secundum leossi, non Lex praeexistente cognitio . Patet ex
Peiiencia, possumus etiim cognoscere igitem
esse erutidum, solem lueere, gne ulla praevia
cognitione, quamuis talis notitui n6 sit icie-tis , & pet secta,c si ii ondum cc gnoscamus caussam. Quare, cum horum praticipi nimnoilua non proprie doctrina . non conti
netur sub Aristote iis propositione. Secunda positio, prancipia quae sunt nota
secum um naturam, non autem n Db s. lnno
uicinit ex praeexistenti cognitione. Possunt enim protrari,ac probant ira posteriori, ut in Physici, Deum esse a Tertia positio, notitia Principiorum, quae sunt per se nota nobis,& natura,si ex pretexi senti cognitione, sit ten3 itusuctione. Ita cla cet Alisoteles in fine secundi libra posterio. is analysis; ubi ait, prima principia cognosci
per inductionem , non quae-ah homine quando habet notitiam horum pii Deip Ο r in , sed quae fueris laIte in pueritia,ut Aueri I hii. The in . di quiciani alii Minotarunt.Qua caete ad horum mn piorum cognitionem nosolum requiratur terminoiu explicatio, sed necessaria est euam alioua incita stros quavillsit insti,tallis, & saepe a nobis non per capiatur, qua Polua, sola terminorum explicati ne opiis est ad illotum praneipi Iuta. Ferita. una cognoscendam. itaque ad horum principiorum notiriam remuiritur praecedens In ductio,& apprehensio termin lum, quae tenet locum praecognitionis CaeteIum, horum principiorum cc gnitio non continetur sub
illa Aristotelis propositione quia noli est dubia, liee de ea fit quaestio, consequenter, neq
proprie d scii , nee a doctore habet a unde non est esset plina, uel doctrina . Alis ad dubitationem propositam responderenta uabus propositioniblis, quarum prinis haec est, Ptineipia per se nota no cognoscunt tu ex praeellisseti cognition neci, misi
noti ua hic continetur , cum ista cogniti
no sit re i dubiae. altera, hetc Princapha vel omnino , vel aliqua parte obscura probati possunt hi ductione. horum triuitio sub Aristanetis propositione continetur. R quia piobantur inductione,& iu ineutiIs, gitiu
605쪽
eorrum habetur doctri na. Atqiu ex his ficile solueres argi menta sapeti iis sic a. Ad priora, ptim si conelusit de praneip is notis nobis,& far sensu tD. de sedo,Arast. loco nihil detram in M, sed lotu probabiliterati. spinat, an cognitio prinmpio: si fiat ex prςexiste lita eranu tone, & asteri ronem,quandam dubia di, postea soluit diibitatione. & docete orsi doctri ita fieri ex prςexis ete eOgii ita tis& illam tisi esse a nativa, leo fieri de nouo . quamiis non e gnoleant tu nisi a polletiori. Ad posteriora,ad prini ui solun conclucllide illis quaesum nota se d m natura, uel laesunt nobi liquo pacto igilota. Ad secunda, licti habeant caussana uetitatis , tamen quia illa mulis ilatim teliaeet in principvi, cognitis terminis, ideo illor a praneipionina notitia, non fit ex aliqua praeeunte cognitione.
An cognitio prae iica , siue per docti
nam, siue per inventionem accedat,
fiat lex praeminenti cognitione. cap. XXIII.
OVod autem artis cognitio non fiat ex
alia eognitione,& quod non contine tur iub Aristot. propositione, se probatur. l rirno , quia intentio Arist. erat deelarare praeeognitiones scaeut proprie victe,cuiusmodi est sola cognitio specula ua, ergo.Seeundo, aries possunt aequiri liue ulla doctrina, iota experientia, ut patet in mutis,& surdis , ergo a Tertio. si aries fierent ex praeex istenti notitia, brata, est sint ea pacia esset plinae, aequi. rarant nouam cognitionem ex alia praeexi-serate, quod uidetur falsum. a Quari cognitio inirentilis non potest misci doctrina, nec clisciplina, cum non habeatur a praeceptore, Igutara Omirriue prςcognitiones de quibus Arist. agit non conueniunt notariae per inuentionε acqui suae; quia, cum non acuit Iantur per sermotiem. non est neeesin prςeognoscere vlia
Q iuris attinet ad artes , quas ab alijs esset mus,quitia P P duo prima argum Era existimarunt eat si cognitione no eontineri sub Arist. Epositione, Alij vero contra sentiunt, quoiuvetior est sententia. Similiter quod amnet
ad eognitione inuentivam , aliqui putant non eontineri, alij romaxime . ut alitem ad in his dubitationibus tenendum Q p aue explioena,quae iam subljero notanda .i Priarum.notandum, in quali t arte duoeonsiderari possunt: primo praecep orum co .gitio,& habitus in ratione existens,qui prinprae dieiciar ars : seeundo habilitas ouaesia iueorpore, seu partibus corporis, Per ueque tes actus contractat ut patet in arae si ita tuli.& in arte canendit qui habitus proprie no vicitia re. Exempli g trita. qui scit nisibus, habet huius artis praecepta in intellectu,quidus potest prompte, de siue erirare instrumentum ita starei habet etiam habilitatem quandam in manibu de digitis. Secundum notandum , artium praeeepta sunt in duplici dissi: tentiar quaeda sunt omnibus artificibus edariinia, quae alij ab aliis aecepere quaeda Quae proprio labore. atque inis ientione aequisita sunt, quorum paruus , &exiguus est numerus.& nete cum non sint e cogitata nisi siet tertiam intellectus Operationem , quae necessario fit ex praeexistenti cognitione plecto ex antecedeta notitia fiet.
Tertium notandum, certum atque Omniano exploratum est antinalia esse capacia cliseiplinς. sum edo disti plina late .pDI notitia quae quocunq; nuuso p assuefassionε haberi p5t,ut cognoscere lisee ex Aran .ex Plimr. de solerate aialium,& ex Plim qui de elepha. to, exalatibus maxime hebeti . aliquis P as. suesectionem didicisse seribiti & experientia passim hoe docet in catulis, & psittacta. imismo, animalia, non soluin abhoibus condo. resecta aliouid viscunt, sed ei sua sponte. Et sane, in quibusdam issi mi esse pilidentiae, uel industriae,ut inuone videantiir piplita, id clanonnulli . sed parum prudeter ex illi mariant. Tertium nota lusum, aIridia ais, siue scientia tribus modis proprio labore sit, e praeceo plore acquiri por. Primo per deductionem ex uno principio cogiuto:& tune eertum est hane nouam notitia ex praeexistent fieri misgnitione: qua sere ratione inuentae sum Mathematicae. Secundo P multas eXperientias, ut accissit in medicina, si tota sere nititur e perienta Tertio pet resoliuion rari, qfi prinposito fine inuestigantur media ad illia conis sequendum necessaria. In medicina , gracia exempli, medicus sibi proponit morbi curationem: PHi fine briosito,in lint, ad incit buo tollen Libra
606쪽
tollend5.nerasse est eius tau gauserre: morbi eaussa est humor si inaequalitas : hirinores non poliunt tεperiem reuorari nisi mittatur satagitis: sanguis aut intrendus est per venς- sect oner quare ad liune moliriun curanda vena secanda est. In his otia modis, ut patetὰ praecedetis irriercedit eoῆnitio. AND haee ad-noralli sti mei ut adpositiones aecedan tu .Pcima posito, si ars suinatiar pro notitia Picceptorii iri,& habitu qui est in rasone, ars I.M ta. si e cognitio practiea ex praeexistenti fit eo t. 8 . xnuiotie. Pliano probatur ex ipse Arist. qui Libr. l. ad prouanda in pio sitionem illam , in qua
cap. l. xplicanda veriantur, lititur inductione ubi έ. Eilia et artem rlutori in ponit: si fieri ex alia nocv. s. titia expresse tuitio suae rhetoriem docet. M.tundo practi ea eognitio est habitus quidam intellectus de nouo aequisitustat huiusmodi habitus non possunt acui iri sine praeeunte
cognitione intellectiva: igitur. Tertio ea qsti itius in seienti3s praeticis, si dismarium sei.
must alvat Oil per discutiam scitur, e gno scitur ex pretexistenti eognitione; igie Confirmatur, quia artes fiant ex finis cognitione&resolutione in media ad illum neeessaria ratre liuio finis in media fit ex praecedente notitia; igi Ir Denique,cti ratione,quia vis noa. Possi titia de nouo aequisita,ex alia fieri debet; at . Ior. artes sunt de novo; ergo ex alia notula. Secuda politio, si arx sun tartit pro ii Ia h bilitate, si est in corpore rs non fit exproxistente eognitione. Primam ita ista qualitas
In eorpore nota est uotitia ι ergo n6 requiratraeiara incognitionem. Deinde, quia et ii ille
abium fiat ex Decludiatis actibus, Sc ex prae, eleetione finin inti fieres sine una praecoani- tione d huc aequireretur, ut paret in illi s,quilaepius olim id temere ficisit,acculit ergo illi hat nivi ex praecedenti notitia fieri.Cetterum
illa militas in membris est, Pud quid
alimia dicatu, artis nomen non meretur.
Tertia posinio,ara illa vae in ut de nouo accedu,non fit ex praecedente notitia, Nita non contincitu sub Aristoteliea proposi . tione . - ille habitu non est ars,qui, ut en Arist. constat, est recta ratio agibilium, sed Eth. est Ma halmitas in corpore, ad ii exer nugap. 3. non mouet ex at quo habui ration Is , cli a
r. lib. bruta tarent, sed i inaginatione, de memoria phys permisHnuaturae,&Proda ni inpulsum. Iurali, cisio lapis tendit dein s. m. 8e aut tridu
ut sibi eonveniens, aut nou euius apprehem,sione per memoriam a. agetulum excitati c.
bl emoria aut per signa ad n bria ab itistitutore mouetur, Nute consequitur operatio Quare eorum ars i n fit ex praeexistenti coga tione, nisi lem si, ua.
Quarta positio, cognitio inuentiva fit expiaecedenti cogit itione. Qih ista notitia est scientia rei clusiae ta haec si ex praeexistenti eognitione 3 igitur. Quinta post iio , doeuina H leui sua ex praeexistente sit cognitione. Q ita in huius
cloarina: ac Fi sitione, conclusio ita fertur eae notitia praemissarum, uel ait tecedentis.
Sed peteres,an absolute loci ueodo, omnis cognitio intellectiva ex alia nat cogi titiones I ibr. I. Rnseo, negari lorea alias daret ut progrelius post sin in filii tuai: quale venienduin est ad quasdam prit 1 notitias, quas non prscessit nisi cognitio lensitiva. Rursus peteres, an pollit clatrat relua notitia rei dub aequa non fiat in
alia pr unte cognitione. Rnico, natu Ialiter fieri non posse: at vero furcillaturaliter na xime, Ut lib. 2. Inta odiIctrianis i ii Theclogia
tri. Sed diceret in pilis, ista notitia diu i litus data esset si ustia, quia alia uia pollet Acqu ri: scis Odiectio nulla eli, quia mulca sunt quuviribus naturae cogit olei ab iis ne no potisunt: di datoria nonnullarsi notitia ab note haberι queat, t fi lioviata bene, non ita facile, nec ab olbus: Se tit eo non daretur ti aura . Rursus di Gret,rrindus operadi sequitur NiGαdum ei Iericlitat M eli eorporeus & leniatura ergo oportet ut co nolcat per sensus: ergo non psit alicti id ex guoicere in6 l 'et tuis
tali: sed haec obiectio proeeda de mo naturali ec gnoscen d/ od si lati naturaliter cogiIosce reddi, e tentus ei cognc Icetustisti sit. Adde, Timar.
melius eli:at si iste in ira cognoicendi esset possibilis,esset et melioriac proinde Olae Emo intelligererit, de tri noti ita est. Concedo hune in utri esse optimum, sed non est necesse, t oes i sto nio i iHelligant: sed lat est si aliqui,qui alios posita doceat. Denique obiγceret, talis O gniuo neq; est frequenter , ne.
607쪽
est,quia eontingit ex desectit agentis: sedo,
voluntine vitaina, Se qiiod si e ratio aeeissit noest uiciossint. 8c imperfectum, sed pet sectissitnu ni. Et ut huie rapiti tu sin:s , argu nutatis resfunde mus.' Ad prirnsi. in primis, negariit fuisse Interitionem deeluandi solum praeeognitiones' neeessarias latentiae proprie dictae : deinde. esto ita scit fi Aristotelis tropositio extendet da est Et ad artes: ciam ipte de serie exEpla inanidias, in dialectica nimiria, Si in rhetorita. Ad seeundiim,lieet aries aliquae experientia comparentiar: non in sitis aliqua praeexi.st die notitia. Surdi,& inuti h fi lios sensu, ex quibus intellectus psit preteognostere Inainstrarmenta apta sint ad aliqua opera artificiosa,& eonsequenter artem a uirere.. Ad te rei si,ars proprie est recta radio facti, bilium, et non pJt ei te in Mutis, nisi qua turn
ad habilitatem quae est inemrpore: qilateria fit ex alio a praecedente notula sensiti . Ad quartuna, psit mei disciplina piovire. Epitur in intellectur docti ina iuro quatenus inuenitur ab intellectu.Ad qui nisi, pilaeeognitio agens habet vim
in eognitione inuent tua ; aceriam dirigens,
aliquo pacto, t supra docuimus.
ei e in se formallier . vel eminenrer eonti neti an de fit, ut nullus omnino in hae eogntiatione sit ociso uel ex parte intellectim eognostantis, vel ex parte rei cognitae, siue obiecti. Inrellectus angelie .lieet unim, fit simpli eiactu sine distursu eognostae, di nullum habeat orisnem ex patae togintonss. m nora possit esse ordo, ubi unica tantum es
An eonclusionis cognitio requirat alii qum assensum pramissan . cap. XXI V.
Quoniam praemitta sunt veluti via ad ae
quirendam notitiam . quae habetiar percolici usionem, merito dubitari p6ζ.an alio illarii ni assentus sit neeessarius, ad hoe ut eGelusioni assunt iam rvt plane explieetur alia dubitari o, qua quaeri p6r, an doctrina dismesiua ex pinexistenti nat eognitione. vi autequod propositum est doceatur,ollaesam sub lieto tundamenta, euri, hie nulla occurraruargumerata, aut ei laudae sententiae. Primum fundarnentum,cum in hae vim. eustate exponem irin nobis sit, qui na su progrestus ab una eognitione ad altera, melare discursu animadu: rtendum est, id heutidariar triplex intellectiis, diuinus, angelieus,&humanus. ita etiam triplex datur intellige n. di rnodiis Cnim ergo intellectus vitainus Oia intelligat un. eo simplicissimo ae ne lIenua dIulna, quae Omnia st.b unita sinaplicita tantiun est re, si in plex risi ex parte obiecti. Usi vi terreni alia quam in seipsa, potest habere Oresinem .e an
in obiecto sitatimaul prius, de aliquid postmrius: seeus,qfi aliquus videt in essentia viviana. Ri vero Inrellectu, humanus habetota,nem ex utraque parte, & eognitionis, siue ctionis, se rei cognit Prius enim eognoscit catillant,quam effectum, vel effectum quam caussam, ea ei necesse sit, ut ex unius rei notitia in alterius eretritionem veniat. viam quod de ordine in emnoli edo diximus, me
inis i melligarur, alia lub jcio iundamenta. Se Ina sin timentu, progressus a cognitione eaussae ad effectum , siue proprietate potesse quadruplex. Primus ex parte obiecti tantum, qua is est progressiis, quo inte ligenti e
gnoscunt res in se pfis , ut ante dicebam: Tiem modum hoc deelarares simili, sumpto ab eoi 2. nim intuitu dece in vuteret omine constitutos holes: ubi ex parte actus nidεdi nullus esset otiio,eum sit uni eus actus: ae iero ex parte obiecti, maxime . Seeundus,
parte obiecti, di intellectus siue potentiae simul: cit alis progressus est in nostris cognitioni baluidi prim cognoscimus eaussam, uel essectum. Hie autem psit esse duplex, alter quo ex principijs uniuersalibiu peruenimus ad cogntrionem uniuersalem aestin psecta demonstratione,& scientia, alter quo ex prineipiis uniuersalita ducitur concitauo particularis . Λυδue ex his tertius apparet procellas cognitione unitiersali ad pariteulare Quaetus.qn p remini leentiani reeordamar eorsi, quorum obliti sumus, ut aceidete solet post longum morbii. Neque praetet hos quatruot processus assignati ius est quintus,qui sit tauriani ex parte porentiae, & non ex parte Obi
cti: hic. n. modus no reperis, si loquamur de modo cognosteruli scaenrifico,qualem reci-rIt terum nariu Neque etiam ponendiu estahmiis modiis procedenssi ex parte intellectus diuint,aa, ut patet ex clictis,in nulla eo. Libro rgnitione Dei da stri ornas,aut posterioratam posteri Teruum suntlanitiari na,cissi per demoli. t. s . O a stratio.
608쪽
stra onem semper proluriit aliqua propria passio de subiecto, ii pendet a cauliis i litus,&plertim a genere,& a dissex Pt ia, qui tarei natiua constitui chine sit,eut doctrina demonsi tallt u a aliquam supponat notitiam. Qis aud te passione loquimur,de ela, &propria iatelligimus,si lieceil ario proficisci de laba.11quoqci sire te il lintrinatque est Ei termitsi ab altria millia aeculentali nascerec eu illa mutati possit, et propria passo a proprio subiecto separati, ac in alio extrinseco reperiri posset: cla est contra propriae pallioniin
tuta in L ill si palIio in ella pendet a gemere, de lisseretura, at illae in etiam eius pc I ba co
' scientia demonstratura quae habet iu 2 cognitionem propriae passiotiis per caullain, necessario sieri debeat ex alia praeula cognHlone. Quartum fundam etiam . ni Aristoteles in ptuno capite primi Posterio tum proba set illud axioma, Otrinem nostram doctrina ex praeexisteti fieri cognitione, ex qua necessatio semihiu hinnanam inentia iii aliquem admirae te progressum, acetiam de nouo fie. Ti, per illo praeeranitionis modos, quos assignauit, qQ aliquis, ut antiqui faciebant, P . tuisset a stir are, screntia non acquiri de no .uo,quia si lims addiscitiar fuit ante cognita, igitur nihil discic de nouo ι Aristoteles huic
dubitationi occurrit,ex citius explicataOI c,q, tam ill cumra sophismata taluun ur , quib- probabant scietitiam iton sera de itolio, sed per reminiscentia.AH uaque Aristola lex, posse aliqua prius alimo tuodo scui, lia uulu sili ni initiam,& in potentia, Se aliouo nacido ignorata, actu videlicet, & in pansculari. Vt autem totius Aristoteles progressus in hac dubitatione soluetida intelligariu, seque D. Th. t uua rex tum sentelia explica da est. Ii textu R eous. igiri r terito,alilii miluut doceri vio pretco
minissetad minores parti lares. Alia diesitiae ex plicari duas cognitiones,q uulentur eχalijs ficti,& non fiunt:una est illa quaelii petreminiscenti anuumse sensus verboria in Aialostelis hie est,eonsiligit nos cognoscere quet dam,q prius coguositi amus. A ltera, gni. tio singulari Mn, cluae non fit de novo,1Edectisti nectat, g pars in toto, sub uniuersala. Ali I, dieunt doceri quo conclusiones uniuersales,& singulat cognoscant: utriuersales cognoscitur' ex eo qd alia cognosti m p propria medium i at singulares,u6 p aliiId medIuir . sed p applicationem propo Hlotiis uniuersa. iis,quae applicatio sensu fit,& ua sine medio de inustra truci cognoscuntau. Αli J,dicant velle doeere quo cognoscantur ea q in Mastrina
discut liua concilientnr, si miti prius docuerat qsio cognostatur,qtiae de inoi stratione praecedunt.Quae ergo In doctrina discursiua coti nentiIr, alia eOgnosciantur per alium praecedente in ducur suin, ut fiant propositioiles uiriuersales:alia uero sne ullo alio disclusu, sed in illo eodem, inducentes, hoe est subsumentes per leni uin sine ullo alio medio cognostimus. ut fiant proposita ones parii latra . Postea eu docuisset, quo praemisi cognostan Gocet , quo cognolcaciar conclusio a
tequa si inductu, qh. s. minor est particul ras, vel aeceptus inlogismus, qfi minor est ut niet salis, quia trunc soli in cognoscitiu tu potentia, & partim ici in tu, partim ignor nitis: atqfi est facta fimptio, plecte scitur e5clusio, sta simul ipe cognol cicca suptione.
Λαὶι ex hac docti Ina, cid coclus Oalιquo. modo iciatur Italuo inodo igitoIetur Arist.soluit propolitam dubitationem, siue hoc sepi isina. Sa holDo,discat,au lucrit quod scit, de hoc non . qilia itulla e et inquisitione: a quod nescit,de hoc, et si inueniat, nsi cognosce tιnoi secim ac s1 cluis quaerere tu ue,su lira nullam habetet notitian . Socrates apud Platonem, huic rati ira rei pondet dicendo,hoie in , quaerere id quod scat euius erat oblitus. Ubi nota , Platon .m posuisse ideas,quae non solum erant pta Iicipia ei endi Ieriam , sed etia cognoscelidi trigeneralido in mente spectes retiari , sed quia antina ab idea producta& iiiclusa in corpore, ito potest ex re in actu, hoe est,aci uitelligere sue exercitatione,quaten Ouclitur unPedinaeuia,tdeo per c.,iublatis i inpedimenta , homo euiuiis in eius . Prius uotaetrat, di ita non diicit de nouo. At uero
609쪽
uero Aristot.respondet,discere in actu, itu3d
Libi. T. prius sciebat in potentia, non per species II . Poster. fata, sed per innatas notiones a natura tribu cap. 3. tu, quae sunt ii eluti totiushnmanae doctriuς Libr. L. senuna, vel etiam per aliquam notitia in iam Poste.c. Prius erat illa. His ita aduolatu,accedamus
tali. ad posituoires. Prima positio, ito stra scietia siue cognitio
Aon fit per re ininiscentiam. Hoc asseueraue .rim coutra Platonicorum opinione, d uno, uel altero argumeto itu tud te sella, plura alibi dicturus: idcl. ea de eaussa ciue iacio ut Arist. fundamentum de nisi quo lutinana doctrina' fit de nouo firmum maneat. PIImo, ex per c. . Lia marii sessisti in a quisque in se cognoicit, Ie re uera discere de novo, nou aut reminisci:cu m multa dileat ius,clia sun nulla in uobi. Praecessit nolitia . Delii deis et a si ciis sereia habe etau per rem inlicetiani, te queretur de . ὲ bere dari scieritia in iiὲfii Nain a. reminiscetia ex Pluone est eoruni g.ictu cognita ne Cicer. re:at ut Mathematicis, ut Ha tui meris Pta,uc Tusc. I. fieri infinitae dea3onstrationes, cum ilia meritu in filii si erescere possint: i pcellit eosititio Lai finita actu . Nec valet li dicas, pcellii lesolu eognitionein eatu in dem Oi straticiuem j haberi esiit et soleti l , quia si daretur certino insistrationum numerus, cum ad illsi per . uenitur, uel cessanda esset, v p tigilat cu experientia. a seper licet, uel aluiua fiet
intercedit pro tri Icri humani iti tellectus, ita H pricis cogia oscis, tur praemitti, R coiicIu: sio. Haec pol Hio testat erplicata , & probata ex primo, de se eundo funditriento. Et adhuc ex sequenti dispinatione magis patebit . Tettia positio, in olbus discursibias hvina nae intellιgetritae pi aecedit in praemissita, siue in alitecedenti aliqua notitia conclusionis. Haec positici probatur disturrendo per surgul OI. P mino, attinet ad discursum qui fit pren iniscentiam, res est inanifesta: unc enim conclusio est cognita, laeet actu non considere f. Dei tule, secctat ad discursum quo ex uniuersalibus principijs ad particulares conis clusiones X gredi inur,ceria est e6elusionem aliquo pacto e IIe cogitua in confuso, ignorata in uero dist nicte. Etenim lub hac propositione, Oiscarias latrat, coutinetur et haec hie canis latrat. Postremo,in ea quoque dena O stratioue aera colligitur, propositio uniuersalis ex priticipis uniuersalibus. e&lusio est eo
gutta Hi potentia;cum uirtute contineatur in
prae in illi. Cetterum, neces le est utra aque cosnoscere prae in illam, eum ori sine illo, Se diis sipositione, qua sora a syllogistica requirit. Oncludere itaque licet iii Oi demonstratione. d lauti ve huniario semper canelusione cogi Osci ali lu*m6 in patimis, saltem iii potent ii,& in consuta, & notitia demonstrati-uain ex praeexisteirie fieri cogi titione.Quare sensus proposi ionis ab Atist. liae loco piobatae, eris iste , Ois habitus ivisitati ii iis re alis est ille qui aequia itur pet affeti sum conclusionis, fit ex alio priori tuti io aequisito,aut naturaliter inde, tanqua in ex cauila eniciente.
An pr ognita malari, minori mul' limpore cognostatur etiam io 1 - . clino. Cap. XXV.
CVna eerriim sit e5clusionem aliquo pacto cognita eiseia praemissis,illud non
patuam habet dabitationem, an praen issae,& conelusio si in v I eogitoscantur, Plini hoc loco nobis explicautium proponι riis. Ut autus i iii dii bili reuocati ir, plane in te nigi queat .aIHInaduertetusum est,duobus motis ali- clii id posse diei si naul, aut prius, posterius e: praeduno nisi tea pote; quo pacto hora quae pi ' cap. cellit escitur prior ea, quae subsequutus: l c- prior ria modo natura, eum duo ita se habent, ut eo dem teιopore sint simul, ita in , ut unum pendeat ala alio , illiadve supponat; qua ratione
cauisa dielse prior cffectu, ut sol prior sua il
coguitio prς in illatum pri cedet,aui sit simul cuin laOt Hia conclusotiis. Rursus animaduertendum est, praemissas quattuor inodii csi siderari posse: primo materialiter, ut sunt propositiones quaedacii auci uni assimantes,uel negantes. Secutulo,ut includunt relationem ad muclusionem, au-qii a caussae ad effectum. Tettio, ut suntn e. dium, Sc quasi uia cognoscendae c6clusionis. I olire in O, ut lunt duae propositiones simul unitae secundum debitum modum,& figura sillogisti eam. Ut ergo exacte Intelligat ut ea uae ad hanc dissicultatem pertinent, lecunis. si has quattuor considerationes respoudendum est ad diffieultatem propoluam : cuius Iesolutio ex eo et maxune pendet,an intelle.
610쪽
ctus unΤeo .ctu pessi plura intelligere.Et q-
te in clem ali*ii existimant plura simit eo nolet 1. Post. posse,idque assumnt de praemissis, & con- cI.Tho. clusione, Mutium est ratio intelligedi aliud:'. 3. aria sicuti uno,&eodem actu uoluntas in finem. u. & in media fertur. Alij uere, esitra existimEt, Greg. I. tsi de actu intellectus, tsi uoluntatis: duis eidsen. d. 1. de uoluntate dicunt iit inin probabile, &R. Iint. eorra e6em lententiatde intellectu sie iubat.1. Primo, ga deessentia discursin est, itur; si inferatur ex aliorat hoe fieri n5 potest, si c6cluso. patissae unico aerii cognoscatur: ergo,cu demonstratio siue arguntentatio sit intrinsece vilmitius, non poterit tota unico aerii cognosci.Confirmarer,diseulsus distin-gmim et sentialiter a simplici apprehesionerat si quae per eu nn cognoscuntur unico steri cognia scerentiIr,nulla esMidistinetio: ipitia . Secundo, quia ex contraria sen retia sequeretiirin Angelis e Ise disciusum, quod aduersaritis negat, sequela probatur. Quia ut nos unico actu possumus cogi oscere P qmissas, Ee e ne lusionem, ita inteli getiae cogn6leat mulsam,& emcium,ergo si in hoc consisti erat o discurius, iii illis erit discursiss. Ten: Rex c6i sententia cognitio praemisissariam est caussa conclusi Oil s,atade not, p . restesse eaussa sui, psilis, non erat illi ur id Eaetus ille quo eosnoscuntur praemissae cum illo quo cognoscitair eonclusio, & ita at aurnIl Num erunt duo, unde demonstratio non erit unus simplex aetus, sed plurei esiiuneti. Postremo, ide eonfirmiatur experieria ganon possultius eodena actu cognoscere uti ust e,ci ut prim praecedat cognitio praemissarum,& postea subsequatiu notitia c6clusi .nta. NeFe vi esse parem rationem de uoluntati',& tutellectu, qui, uoluntas no fertur in Fredi vir. Pp ali iam rationein distinetam a fine. seci eodem rat o quae adducit uoluntatem, ut sciatur in finem , facit et, ut feratur in nudia, nec et eu de essentia acciri uo sita.ris,ut habeat aliquem distursum. At uero intelleetus sub diuersa rardoti e ferris r in pta missis,& in eo nelusione int& de essetia re tiae operationis intelleetus est diiciat ius, &un Has cx aliis deducti Guare, lieet uoluntas uno aeria tela dat in finem,& inedia; id in non eI dieend si de intellectu. Sed iam uideamus quid in hae dissicultate tenendunt sit. Prinis positio, si praemisae considerentilrsecudum te, ut suut propositiones quaedam, possunt prius tempore tognosci. qug cognoscatur conclusio. Primum patet haec polirio experientia , eo nos expellanuu prius illas, quam hane cognoscere. sub dicia considera tione. Deinde, quia quando unum potest cognosei altero ignorator unum potest prius tempore cognosci, quam aliud, t maior;&rii inor ira se habent te pectu eone lusionis, usi aliquis apprehenderet praemissas, & nouainimaduerteret uim illationis,igitur. Secunda positio, si maior, & minor eonsiderentur, ui relata ad e6clusionem, si inul na , tura,& eodem actu cognosc&ur. Primo ciba : V or ut role habe an esse, ita in regnitione i sed M 3'
praemissae, ut dieunt relation E ad conclusionein, sunt si invi naturac si illar simul igitur cranoleuntur. Secundo,rela tua cognoscuntur eodem actu, ut re Iatina sunt,& simul na- . - . . aratqui praemissae,ut dieunt ordine ade5 Hriit, laclusione sunt quid relatiuu: ergo. Vnde inset i
res, non posse aliquem ignoscere relatione Mςxς- quae est inter eonclusionem, & p in .sIas, niti per alique actum intellectus, qui simul sertur in utrunque. Ita ut simul cognoscantur. Tertia positio,si maior & minor eonsiderentur ut sunt medium,3c uia ad cognostendam c6elusionem, probabile est . cla unico inctu cognoscantur cum c5clusionei ira i si, ut ille actus prius natura feratur in praemissastat in in medium, de posterius natura in conis et usionem tane in terminum. Explic ,non psit aliqv s cognoseere conclusionem tar eletan inuini praemissariam, neq; p IIusso a- si viam illius,nisi per alid unam intellectio. nem,q pratas natura fertur in Drae gas, tua in coliclusiotien . Declaratur hae doctrina simili sumpto ab aspectu .a eodem actu fertur in lucem & in eo Ioratum sed in lueeni prius natum,i r g in medium, & ratione,qua coloratum uri & posterius natara in colorata, vi in terminum. Declaratur et simili sun pto ab actu volsitatis in finem,& media. Hae posta deelaratione,astata positio sie przbatuta dein actu feramur in medium,& interminum: ergo eadem notitia eognolei mus praemisIas, ut sunt medium,& conclusonem, iItest teraniniis.Quod si petas,cur ille actus per se primo feratur in praemisias, si in eo ne tu.sicinem : R. fideo, Ioia prius natura est eminias esse niedium, ij cct clusione esse tetan insi. Sed peteret hoe loco quispiam,an notitia j dc nouo acquiritur, siue sit per modum iudici Is